монгол технологи7-8 анги
- 1. Монголын уламжлалт технологид суурилсан технологийн боловсрол Илтгэл Мянгад ЕБС
- 3. Оршил Хар авдарт ном бий Хазгар өвгөнд эрдэм бий хэмээн / Ц.Дамдинсүрэн / Хүн болгон дээд боловсрол эзэмшиж чадахгүй байлаа ч гэсэн хүн бүр хүн байх ёстой / Ш.Чоймаа /Монгол Улсын гавъяат багш, МУИС-ийн профессор Хүүхэд багачууддаа өвгөдийн эрдэм ухаанаас сурган , хүмүүжүүлдэг уламжлалт арга ажиллагааны үр дүнд гар урлалын бүтээл, туурвил үеээс үед дамжин хөгжиж ирсэн түүхэн уламжлалтай XIX зууны эцэс XX зууны эхээр модлон эдлэл урлаачид гар урлалын бусад төрлийн адил гэр зуурын шинжтэй байсан авч улмаар бие даасан чиглэлээр хөгжиж урлах урлаачдын ур чадвар тасралтгүй хөгжиж ирсэн байна. Тухайн үеийн урлаачид нь ноёдын өргөө хүрээ хийдийн дэргэд голдуу ажилладаг ядуу лам, жирийн ардууд байсан
- 4. LOGO Онолын асуудал Манай ерөнхий боловсролын сургуулийн өнөөгийн сургалтын агуулга, бүтцийг эдүгээгийн монголын нийгмийн өвөрмөц онцлогийг бүрэн тусгасан тухайлбал уламжлалт нийгмийнхээ үйлдвэрлэлийн технологи, үндэсний соёл, эрдэм ухааныг орчин үеийн шинжлэх ухаан, технологийн мэдлэгтэй органикаар холбож оновчтой хослуулан сургах систем болгон өөрчлөх шаардлага нийгмийн амьдралаас урган гарч байна 4
- 5. LOGO Онолын асуудал Монголын үндэсний ахуйн болон оюуны соёлын цогц тогтолцооны үндэс, тухайлбал нүүдлийн мал аж ахуйн технологи арга ажиллагаа хийгээд хүнээс байгальтай, бусад хүмүүстэй, өөртэйгөө харьцах хүмүүнлиг ёс суртахуун бүхий харилцааны үндэс зэргийг дунд сургуулиудад тусгай хөтөлбөрөөр заах,болсон. 5
- 6. LOGO Онолын асуудал Монголын уламжлалт технологийн үнэт зүйлс болох төмөрлөгийн урлаг, хээ угалз, хээлэх урлаг, модон, зөөлөн чулуун сийлбэр, вааран урлаг, хатгамал, нэхмэл, ширмэл урлаг, арьс ширэн эдлэлийн урлаг, наамлын урлаг, үндэсний хувцас зэрэг урлагийн төрлүүдийг технологийн боловсролын үндэсний хөтөлбөрийн агуулганд аль болох тусгах нь даяарчлалын энэ эрин үед үндэснийхээ гар урлалын технологийг хадгалан үлдэх боломж юм. / технологийн боловсролын үндэсний сургалтын агуулга / 6
- 7. Судалгаа Tire • Тус суманд амьдарч байгаа гар урлал, мужаан, дарханы ажил хийдэг 62- дээш насны ахмад 6 хүнтэй уулзаж , тухайн сум орон нутгийн модон эдлэлийн урлалын, хөгжил явц , түүнийг үр дүн болон урчуудын залгамж халаа бэлтгэн ирсэн уламжлал, гар урлалын төрлийн талаар ярилцав • тус суманд алт мөнгөний дархан, мужаан, төмөрчин зэрэг ажлын хийдэг урчууд байсан бөгөөд ихэвчлэн хүмүүсийн захиалгын дагуу эдлэл хэрэглэл хийдэг байсан байна •Сүүлд нэгдэлжих хөдөлгөөн ялсаны дараа нэгдлийн дэргэд мужааны цех байгуулан нэг хөрөө рамтай 2 хүн ажиллаж сум орон нутгийн барилгын ажил, болон албан байгууллагын эд хогшлийг хийдэг байсан байна.
- 8. LOGO Судалгаа Алт мөнгөний дархан Цагаан баньд, төмрийн дархан Загд , мужаан Цэндээ, Баасансүрэн, нарын хүмүүс ажиллаж байсан байна. Түүнээс гадна гэрээр бие даан гар урлалын бүтээл хийж нутгийн ард түмэнд урлаач болсон сийлбэрч Жамсранжав , Тулга нарыг нэрлэж болно 8
- 9. LOGO Судалгаа Тэдгээрийн 95% өөрийн урлах арга ухаанаа эцэг өвгөдөөс уламжлан суралцаж ирсэн байна Судалгаанд оролцогчдоос үзэхэд 100 хувь гар ажиллагааг хэрэглэж хүмүүсийн захилгын дагуу эдлэл хэрэглэл хийж ирсэн байна. Орон нутгийн модон материалыг ашиглан сийлбэрийн урлал эрхлэж байна. / хус, бургас, чаргай, буйлаас, яргай, тэхийн шээг зэргийн үндэс , их бие / Гэрийн мод хийх арга технологи юм. 9
- 10. LOGO Судалгаа Урчуудтай ярилцаж тэдний яриаг ажиглаж байхад монголчуудын уран дархчуудын дагаж мөрдөж ирсэн арга барил хэдийгээр олон янз боловч, үндсэнд нь бэлтгэл үе, урлах гэсэн хоёр үндсэн хэсгээс тогтож байна. 10
- 11. LOGO Судалгаа . Бэлтгэл үе гэдэгт модон эдлэл урлах модыг шилж сонгож авах бэлтгэх ажиллагаа юм. Модны дархчууд хийх эдлэлдээ тохируулан модоо сонгож, хийх аргаа боловсруулж тохирох багаж хэрэгслэлээ шилж авах энэ бүхнийг бэлтгэл үе гэнэ. 11
- 12. LOGO Судалгаа . Ахмадуудын мэдээлснээр хана хийх бургасыг урьд жилийн хавар эрт цас хайлж бараан болох үеэр авдаг. Үүнээс хойш дол сууж хэврэгшдэг гэх учир мод цэцэглэх үед бүрч хориглодог байжээ. Дөрвөн ханатай гэрийн хананд бүгд 128 мод орох бөгөөд нэг хананд 32 мод орно, Модны урт 11 төө, / нэг төө 20 см / буюу 2,20см урттайгаар модоо огтлож авдаг, Авсан бургасаа зурвастай нь 2-3 хэсэг болгон баглаж боож хадгална. Үүнийгээ “өнжөөнө” гэж нэрлэдэг. Хэрэв зурваславал өнгө нь хөхрөх, буюу хагарч гэмтэнэ гэдэг байна. Ингэж өнжөөсний эцэст ханаа хийнэ. 12
- 13. LOGO Судалгаа эдлэлээ хийхэд чавчих зааж нийлүүлэх, угсрах залж матах ,зорж сийлэх,эсвэл дээрх аргуудыг хослуулан хийх ажиллагаа явагддаг . Үүнийг урлах үе гэнэ. Чавчиж хийх аргаар голдуу овор ихтэй, бат бэх, эдэлгээ удаан даах , хашаа саравч, эмээл, тэрэг, янгиа, талхи хэдрэг, нохойн идүүр зэргээс гадна гэр ахуйн зарим хэрэгслэл уур, тооно, хөнөг, торх, хувин дэлгэц хана гэх мэт зүйлийг хийдэг байсан гол багаж хэрэгслэл нь ооль, сүх, шоо, хөрөө болно. Харуулдаж зааж нийлүүлэн, угсрах аргаар голдуу байшин барилга, гэр ахуйн доторхи эдлэлүүдийг хийдэг байсан. Холболтонд доорхи углуурга заадалуудыг өргөн ашиглаж байсан байна 13
- 14. LOGO Судалгаа 1, Дамар заадал: Байшин барилга, авдар шүүгээ, шургууулгын их бие, нүдэнд 2, Хушуу сам углуурга :, Бурханы ширээ, хаалга үүд, эргэнэгийн давхар нүдэнд 3, Сам углуурга: Авдар ,сав, байшин барилгын зарим зүйлд 4, Эр эм углуурга: Авдар сав барилга, байшингийн булан тохой нийлүүлэхэд 5, Шувуу углуурга : Байшин барилгын хана, багана, тулгуурт хэрэглэдэг. 6, Сэрээ углуурга: авдар, сав, байшин барилгад ихээхэн хэрэглэдэг:. 14
- 15. Дэвүүлж байгаа санаа •Монголын уламжлалт технологийн үнэт зүйлс болох төмөрлөгийн урлаг, хээ угалз, хээлэх урлаг, модон, зөөлөн чулуун сийлбэр, вааран урлаг, хатгамал, нэхмэл, ширмэл урлаг, арьс ширэн эдлэлийн урлаг, наамлын урлаг, үндэсний хувцас зэрэг урлагийн төрлүүдийг орон нутгийн онцлогтой уяалдуулан сургуулийн хөтөлбөрт тусгах • Орон нутагт амьдарч байгаа ахмад урчуудын бүтээл, хийх аргаа ажиллагаатай сургалтыг хослуулан зохион байгуулах / уулзалт, бүьээлийн үзэсгэлэн гаргах, сурталчилгааны материал ,гарын авлага бэлтгэх
- 16. LOGO Дэвшүүлж байгаа санаа Уламжлалт холболтын төрөлийг технологийн хичээлээр сурагчдад олгох арга Õàäààñ, øð¿ôòýýð õîëáîõ àæèëëàãàà 7-ð àíãè Èìõýðäýõ , òàâëàõ àæèëëàãàà 7-ð àíãè Цавуугаар наах ажиллагаа 8-р анги Óãëóóðãàí õîëáîëò äóíäóóð, õàéðöàãíû õîëáîëò 8, 9-ð àíãè Халуун хүйтэн гагнуур хийх арга 8,9-р анги Áîîëòîí õîëáîëò 9 -ð àíãè 16
- 17. LOGO Дэвшүүлж буй санаа Холболтын төрлүүдийг босоо холбоонд тулгуурлан харилцан уяалдаа холбоотойгоор зохион байгуулахаар хичээлээ төлөвлөх боломжтой гэж үзэж байна Үүний үр дүнд холболтын талаар сурагчид цогц мэдлэг олгох , өмнөх холболтын төрөл дээр тулгуурлан шинэ мэдлэгийг олгох баяжуулах боломжтой . Холболтыг эдлэл хэрэглэлд хийхэд уламжлалт арга барилыг сургалтандаа ашиглан хэрэгжүүлэх боломжтой 17
- 18. LOGO Дэвшүүлж байгаа санаа Орон нутгийн мод, модлог ургамлыг ашиглаж ирсэн уламжлалыг сэргээн сургалтандаа холбох, нөхөн сэргээн, тарьж ургуулах ажлыг зохион байгуулах дархан мужааны ажлыг тусгай дагнасан байр байхгүй гэр орондоо хийдэг тул зарим ажилд өөрийн үр хүүхдээ дагалдуулан ажиллуулах замаар урлах арга ухаанд сургаж байсан уламжлалыг сонгон , дугуйлангийн сургалтанд нэвтрүүлэх , ахмад урчуудад шавилан сургах 18
- 19. Дүгнэлт нэг: мужаан, дархан , сийлбэр, зураач, урчуудыг судлан тэдгээрийн бүтээлийн цуглуулга хийж сургуулийнхаа технологийн кабинетанд урчуудын урлалын жижиг музей байгуулан хийсэн арга барил технологийг сурагчдад таниулан сурталчлах улмаар гарын авлага болгон олон нийтийн хүртээл болгох, зарим хүмүүсийг урьж сургалтанд оролцуулах Хоёр . Орон нутгийн мод модон материалыг ашиглан, хамгаалах нөхөн үржүүлэх боломжийг судлах, урчуудын бүтээл хийх арга технологийг судлан дэлгэрүүлэх , уран дархан мужаан хүмүүсийн ажлын арга барил, багаж хэрэгслэлтэй танилцах өвлүүлэхэд анхаарах
- 20. LOGO Дүгнэлт Ахмад үеийн бүтээл тууривлалын цогц үйл ажиллагааг/ матерал бэлтгэх, хийх урлах/ технологийн сургалтанд ашиглан, орчин үеийн арга технологитой холбон сайжруулах эрэлт хийх үүний үр дүнд монгол арга ухаан, монгол технологи орчин үеийн дэвшилтэд технологитой уяалдан улам боловсронгуй болгох боломж бүрдэнэ Холболтын төрлүүдийг цогц хэлбэрээр олгох ажлыг сургуулийн хөтөлбөрт тусган эцэг эх , сургуулийн оролцоог нэмэгдүүлж, эдлэл ,хэрэглэл засварлах, сэлбэх зэргээр дадлага ажлаар бататгах боломжтой 20
- 21. LOGO дүгнэлт Уламжлалт эдлэлд хэрэглэл нь монголчуудын нүүдлийн мал аж ахуй эрхлэхтэй холбоотойгоор эвхэгддэг, задаргаатай , бат бөх шинж чанар онцлогууд үгүй болж хийгдэж байгаа материалын бэлтгэл , хадгалалт, тээвэрлэлтэнд тэсвэртэй байх шинж чанар алдагдаж суурин хэлбэрийн овор ихтэй , эдлэл нь нүүдлийн явцад эврэх, явдал гарч байна. Иймд уламжлалт технологийг орчин үеийн арга технологитой хослуулан сурагчдын бүтээлч сэтгэлгээ, шинэ загвар , санаа гаргах, бүтээлч үйл ажиллагааг хөгжүүлэхэд чиглүүлэх нь зохилтой гэж үзэж байна. 21
- 22. LOGO Дүгнэлт Монголчууд эрт дээр үеэс арьс боловсруулж, элдэх өө рийн уламжлалт жортой мөртлөө түүнийгээ өнөөг хүртэл үйлдвэрлэлд нэвтрүүлээгүй байсан нь хамгийн харамсалтай санагдсан. “Rostaing Mongolian Trophy 2012” хэмээх энэхүү тэмцээний ерөнхий зохион байгуулагч, ивээн тэтгэгч ноён Жак Ростан/ 22
- 23. LOGO Дүгнэлт Монголын нүүдэлчдийн соёлын уламжлалт цогц мэдлэг ухааныг орчин үеийн шинжлэх ухааны мэд- лэгтэй нягт хослуулсан, нөгөөтэйгүүр нүүдлийн мал аж ахуйн үйл ажиллагааны технологитой ягштал холбосон сургалтын тогтолцооны олон янзын төрөл хэлбэр бий болоогүй, зөвхөн орчин үеийн техникийн гаралтай иргэншлээс үүдэлтэй боловсролын сургалтын систем дангаараа ноёрхож байгаа зэрэгт оршино 23