2. 2
Περιεχόμενο 8ης επιμορφωτικής συνάντησης,
Ειδικό μέρος- Ενότητα ΙII
• Χρήση και αξιοποίηση βασικών εργαλείων
πληροφορικής στη διδασκαλία της Ιστορίας
• Διδακτική της Ιστορίας με ΤΠΕ
3. η νέα κειμενική πραγματικότητα…
• Συνεπάγεται σημαντικές αλλαγές στις
ισχύουσες σχολικές πρακτικές….
• Η 1η
και σημαντικότερη: η αποκόλληση από τη
μοναδική πραγματικότητα σχολικού
εγχειριδίου- εντύπου!
• Ελλοχεύει ο κίνδυνος μετατροπής των
μαθητών σε καταναλωτές πληροφορίας και
όχι σε σκεπτόμενους πολίτες…
3
4. Χρήση και αξιοποίηση βασικών εργαλείων
πληροφορικής στη διδασκαλία της Ιστορίας
• Δυνατότητα δημιουργίας πραγματικών περιστάσεων
επικοινωνίας
• Δυνατότητα εύρεσης ποικίλου ιστορικού υλικού
• Δυνατότητες λειτουργικής διερεύνησης του
γραμματισμού: καλλιέργεια δεξιοτήτων αναζήτησης
και κριτικής αξιοποίησης πληροφορίας
4
5. H ιστοριογραφία κατά τον 20ό αιώνα
Α. Ως το 1945κυριαρχεί ο ιστορικισμός/ θετικισμός
(Leopold von Ranke)
Β. Από το 1945 έως και δεκαετία του 1970 η σχολή
των Annales
(M.Bloch, L. Febre, F. Braudel,κ.άλ.)
Γ. Από τη δεκαετία του 80 και εξής υποχωρεί η
σχολή των Annales και σημειώνεται
«γλωσσολογική στροφή» (Hayden White, P.
Ricoeur)
5
6. Α. Ως το 1945 κυριαρχεί ο ιστορικισμός/θετικισμός
(Leopold von Ranke)
Κύρια χαρακτηριστικά :
• Η ανάδειξη της εθνικής ιστορίας, η σφυρηλάτηση εθνικής
συνείδησης και η συγκρότηση συλλογικής ταυτότητας
• Έμφαση στη διερεύνηση πρωτογενών γραπτών ιστορικών
πηγών και ιδίως επίσημων κρατικών, εκκλησιαστικών,
διπλωματικών ή άλλων εγγράφων
• Έμφαση στη μελέτη πολιτικοστρατιωτικών γεγονότων και στη
δράση των προσωπικοτήτων (ηγετών)
• Παρουσίαση του παρελθόντος «όπως πραγματικά έγινε»
6
7. Β. Από το 1945 έως και δεκαετία του 1970 η σχολή των
Annales
(M.Bloch, L. Febre, F. Braudel, J. Le Goff, Em. Le Roy Ladyrie)
Κύρια χαρακτηριστικά:
• Ολιστική θέαση του ιστορικού γίγνεσθαι (συνολική ιστορία)
• Αναλυτικός ιστορικός λόγος (ιστορία-πρόβλημα) αντί του αφηγηματικού
λόγου (ιστορία-μάχη) της παραδοσιακής ιστοριογραφίας
• Ανάδειξη της δράσης και των νοοτροπιών των μαζών
• Διεύρυνση του φάσματος των πηγών (όχι μόνο γραπτές)
• Ανάδειξη του γεωγραφικού, κλιματολογικού, περιβαλλοντικού,
δημογραφικού παράγοντα
• Ποσοτικοποίηση των δεδομένων των πηγών
• Άρση των γεωγραφικών, κρατικών εθνικών, εθνικών, ιδεολογικών
συνόρων και στεγανών
• Αναγνώριση τριών χρονικών βαθμίδων (βραχύς, μέσος, μακρός χρόνος)
7
8. Γ. Από τη δεκαετία του 80 και εξής υποχωρεί η σχολή των Annales
και σημειώνεται «γλωσσολογική στροφή» (Hayden White, P.
Ricoeur)
• Αμφισβητείται η δυνατότητα ολιστικής προσέγγισης του
παρελθόντος
• Το ενδιαφέρον μετατίθεται από την κοινωνικοοικονομική
ιστορία στην πολιτισμική ιστορία
• Υποχωρεί ο γεωγραφικός ντετερμινισμός και η ποσοτικοποίηση
των ιστορικών δεδομένων
• Συνειδητοποιείται η κειμενική διάσταση της ιστορίας και
επανέρχεται η αφηγηματικότητα
• Επανέρχεται το ενδιαφέρον για το ιδεολογικοπολιτικό στοιχείο
• Καλλιεργούνται νέα είδη ιστοριογραφίας: Μικροϊστορία,
προφορική ιστορία
8
9. Επίδραση της εξέλιξης της ακαδημαϊκής
ιστοριογραφίας στη σχολική ιστορία
• Το περιεχόμενο της σχολικής ιστορίας διευρύνθηκε με
θέματα κοινωνικά, οικονομικά κτλ και σημειώθηκε
υποχώρηση της εθνικής υπέρ της ευρωπαϊκής και
παγκόσμιας ιστορίας
• Η παραδοσιακή αφήγηση πολιτικών και στρατιωτικών
γεγονότων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υποχώρησε
έναντι της διδακτικής αξιοποίησης ιστορικών πηγών
• Ιστορικές πηγές θεωρούνται όχι μόνο οι γραπτές αλλά και οι
εικαστικές, ακουστικές, οι χάρτες, τα διαγράμματα, οι
πίνακες και οι νέες τεχνολογίες (ιδίως το Διαδίκτυο)
9
10. Μέθοδοι διδασκαλίας της ιστορίας
• Αφήγηση και διάλογος
• Χρήση ποικίλου οπτικοακουστικού υλικού
• Κατανόηση και χρήση ιστορικών εννοιών
• Προσέγγιση ιστορικών πηγών
• Εργασίες κειμένου (ομαδοποίηση επιχειρημάτων,
ιδεολογικο-πολιτικών οπτικών)
• Διαθεματικές δραστηριότητες
10
11. Στρατηγικές διδασκαλίας
με τη χρήση πηγών Ι
• Ερευνητική στρατηγική (ο μαθητής ως ιστορικός
ερευνητής, αποφυγή ιστοριογραφικής εισαγωγής,
αυθεντικές επιστημονικές δραστηριότητες, ανάλυση
ερμηνεία, δημιουργία νοήματος, παρουσίαση απόψεων-
θέσεων μαθητών)
• Διδασκαλία με στόχο την ανάπτυξη της ιστορικής
φαντασίας (ξένο το οικείο, οικείο το ξένο, βιωματική
προσέγγιση, υποθέσεις, ερωτήματα, σύνθεση κειμένου)
• Ευρετική με στόχο την κατανόηση της πηγής
(αναγνώριση, ανάλυση, ένταξη στο πλαίσιο, συσχέτιση με
άλλες, ερμηνεία, κατανόηση)
• Διδασκαλία αιτιακής εξήγησης με βάση αντικρουόμενες
πηγές ( ανάλυση, ερμηνεία, ανίχνευση ατελειών,
διαχείριση αντιφάσεων, επιχειρήματα, προκαταλήψεις,
αληθοφάνεια, αυθεντικότητα, εγκυρότητα) 11
12. Στρατηγικές διδασκαλίας
με τη χρήση πηγών ΙΙ
• Ερευνητική διαδικασία και γραπτές δραστηριότητες
( σημειώσεις σχεδιαγράμματα, περιλήψεις, πίνακες,
προσχέδια, δοκίμια, διάλογοι, αφίσες…)
• Διδασκαλία με στόχο την ανάπτυξη ιστορικής
σκέψης (τρία διαδοχικά στάδια: πηγή σε ένα θέμα-
πηγές σχετικές με το θέμα-αναζήτηση νέων πηγών
σχετικών με την πρώτη )
• Διδασκαλία με στόχο την ανάπτυξη χρονολογικής
σκέψης ( αξιοποίηση εκτενούς πηγής, γραμμή
χρόνου, τίτλος, τοποθέτηση, συνόψιση: ομοιότητες,
διαφορές)
12
13. Επεξεργασία ιστορικής πηγής
• Ταυτότητα πηγής (ποιος; τι; πού; πότε; γιατί;)
• Η βασική θέση της πηγής
• Προσδιορισμός των βαθύτερων παραδοχών
• Προσδιορισμός οπτικής
• Αξιολόγηση επιχειρηματολογίας
• Αξιολόγηση συμπερασμάτων
• Αξιολόγηση τεκμηρίωσης
• Αξιολόγηση πληρότητας
• Υπόθεση για τις συνέπειες
• Διατύπωση προσωπικής θέσης
13
14. Τι προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στη
διδακτική της ιστορίας; Ι
Πρόσβαση σε πολυφωνικές και πολυτροπικές
ιστορικές πηγές και καθιστούν δυνατή την
πολυπρισματική προσέγγιση των εξεταζόμενων
ιστορικών θεμάτων: προαγωγή ερευνητικών
δεξιοτήτων και κριτικής σκέψης
Πρόσβαση σε εικαστικό υλικό υψηλής ποιότητας και
καθιστούν το μάθημα ελκυστικότερο με συνέπεια τη
διέγερση του ενδιαφέροντος των μαθητών
Δυνατότητα διατύπωσης ερωτημάτων, υποθέσεων,
επίλυσης προβλήματος, ενεργητικής, διερευνητικής
μάθησης
Δυνατότητα σύνθεσης εργασιών με αξιοποίηση
κειμένου, εικόνας, πίνακα, γραφήματος, ήχου κτλ. 14
15. Τι προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στη
διδακτική της ιστορίας; ΙΙ
Προαγωγή διεπιστημονικότητας/διαθεματικότητας,
με αξιοποίηση γνώσεων από διάφορα αντικείμενα
Προαγωγή της ομαδοσυνεργατικής μάθησης, άρση
των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων:
δυνατότητα επικοινωνίας και συνεργασίας ανάμεσα
σε μαθητές ακόμη και πολύ απομακρυσμένων
σχολείων ή και διαφορετικών περιοχών και χωρών
Μετάβαση από την παραδοσιακή δασκαλοκεντρική
στη μαθητοκεντρική διδασκαλία, αφού οι μαθητές
καλούνται να εντοπίσουν και να επιλέξουν μόνοι τις
πηγές τους, ενώ στην παραδοσιακή διδασκαλία
αυτές επιλέγονταν αποκλειστικά από τον
εκπαιδευτικό
15
16. Οι νέοι ρόλοι του
καθηγητή της ιστορίας I
1. Δημιουργός μαθησιακών περιστάσεων (σχετικών με
το εκάστοτε εξεταζόμενο ζήτημα)
2. Καθοδηγητής/υποστηρικτής της προσπάθειας των
μαθητών να εντοπίσουν και να συμβουλεύονται
διάφορες πηγές, να διακρίνουν μεταξύ σημαντικών
και ασήμαντων πληροφοριών, μεταξύ αντικειμενικών
και προκατειλημμένων πηγών
16
17. Οι νέοι ρόλοι του
καθηγητή της ιστορίας II
3. Διαμεσολαβητής μεταξύ
τηςπληροφορίας/
και των μαθητών, ρόλος
κρίσιμος για να
«μεταφραστεί
γνωστικά» η ιστορική
πληροφορία από τους
μαθητές
4. Υπόδειγμα τρόπου
ανίχνευσης της
ιστορικής πληροφορίας,
ελέγχου της αξιοπιστίας
των πηγών, διάκρισης
ανάμεσα σε διαφορετικά
είδη πηγών και σε
διαφορετικές εκδοχές
της ιστορικής
πληροφορίας.
17
18. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Γιαννόπουλος Ιωάννης, Δοκίμια θεωρίας και διδακτικής της Ιστορίας, Βιβλιογονία, Αθήνα 1997.
• Dosse, Fr., Η ιστορία σε ψίχουλα (μεταφρ. Αγγ. Βλαχοπούλου, επιμ. Χρ. Χατζηιωσήφ),
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1993
• Κόκκινος, Γ.Από την Ιστορία στις Ιστορίες, Προσεγγίσεις στην ιστορία της ιστοριογραφίας, την
επιστημολογία και τη διδακτική της ιστορίας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1998.
• Kυρκίνη, Α., (1999). ‘Η εξέλιξη της ιστοριογραφίας και η επίδρασή της στη σχολική πράξη’, στη
Νέα Παιδεία, τ. 89, σ.σ. 23-33.
• Moniot, Henri, Η διδακτική της Ιστορίας, μετάφρ. Έφη Κάννερ, Μεταίχμιο, Αθήνα 2002
• Stradling, R. Teaching 20th-century European History, Strasburg: Council of Europe Publishing,
2001
• "Η διδασκαλία της Ευρωπαϊκής Ιστορίας του 20ου αιώνα", Διατίθεται στην ιστοσελίδα του
Συμβουλίου της Ευρώπης, στο:
http://www.coe.int/t/e/cultural_co-operation/education/history_teaching/history_in_the_20th_cen
R. Stradling: Multiperspectivity in history teaching: a guide for teachers.
Διατίθεται στην ιστοσελίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης, στο:
http://www.coe.int/t/e/cultural_co-operation/education/history_teaching/european_dimension/Mu
18
