1. ABS nedir?
ABS, kullan脹ld脹脹 ta脹t脹n kararl脹l脹脹n脹, manevra ve durma yeteneini art脹rabilen bir fren sistemidir.
D旦rt-tekerlek ABS, tekerlek kilitlenmesini 旦nleyerek, s端r端c端lere acil frenleme durumlar脹nda
kararl脹l脹k ve y旦n kontrol端 salamaktad脹r. 聴lk kez 1936 y脹l脹nda Almanya'da gelitirilen ve patenti
al脹nan ABS, Almanca "antiblockiersystem." teriminden k脹salt脹lm脹t脹r ve 聴ngilizcesi de benzer
anlamdaki Anti-lock Brake System dir. ABS, her tekerlein yak脹n脹nda d旦nme h脹z脹n脹 alg脹layarak
tekerleklerin 巽eki kaybettii ve kilitlenmek 端zere olduunu alg脹layan sens旦rlere sahiptir.
Elektronik kontrol 端nitesi (ECU- Electronic Kontrol Unit) bu sinyalleri deerlendirerek, fren
bas脹nc脹n脹 deitirmek yoluyla tekerlek kilitlenmesini 旦nleyen hidrolik kontrol 端nitesine (HCU-
Hydraulic Kontrol Unit) komutlar g旦nderir.
ABS nas脹l 巽al脹脹r?
S端r端c端 d旦rt-tekerlek ABS 'li bir ta脹t脹n fren pedal脹na sert巽e bast脹脹nda, sistem otomatik olarak fren
bas脹nc脹n脹 d旦rt tekerlekte d端zenleyerek, tekerlek kilitlenmesini 旦nlemek 端zere her tekerlein fren
bas脹nc脹n脹 ba脹ms脹z olarak ayarlar. ABS, frenleri saniyede 18 defa kadar pompalayarak, s端r端c端lere
belirli 旦l巽端de y旦nlendirme yetenei kazand脹rmaktad脹r.
D旦rt tekerlek ve iki arka tekerlek ABS'lerin fark脹
D旦rt-tekerlek ABS, acil durma koullar脹nda ta脹t kararl脹l脹k ve gelitirilmi manevra yeteneini
s端rd端rmek i巽in tasarlanm脹t脹r. D旦rt-tekerlek ABS donat脹lm脹 bir ta脹tta frenleme sistemi, d旦rt
tekerlein her birinde tekerlek kilitlenmesini 旦nleyerek, s端r端c端ye gelitirilmi y旦nlendirme kontrol端
salamak i巽in frenleme bas脹nc脹n脹 d端zenler.
Arka-tekerlek ABS ise, daha 巽ok kamyonet, minib端s ve spor ta脹tlarda g旦r端lmekte ve sadece arka
tekerleklerin tekerlek kilitlenmesini 旦nlemek i巽in kullan脹lmaktad脹r. Bu sistem s端r端c端ye dorultu
kararl脹l脹脹n脹 s端rd端rmek ve ta脹t脹n arkas脹n脹n yanlara kaymas脹n脹 旦nlemekte yard脹mc脹 olmaktad脹r.
Arka-tekerlek ABS sistemlerinde 旦n tekerleklerin h但l但 t脹pk脹 geleneksel frenlerdeki gibi kilitlenme
eilimi vard脹r. Eer kilitlenme olursa, s端r端c端 fren pedal bas脹nc脹n脹 旦n tekerleklerin tekrar d旦nmeye
balamas脹na yetecek kadar azaltmal脹d脹r. B旦ylece s端r端c端 ta脹t脹 y旦nlendirebilir.
ABS'nin 巽al脹t脹脹 nas脹l anla脹l脹r?
ABS'lerin 巽ounda sistemin etkin hale gelmesi s端r端c端 taraf脹ndan anla脹labilmektedir. S端r端c端
mekanik bir ses duyar ve baz脹 bas脹n巽 dalgalanmalar脹n脹 veya fren pedal脹n脹n sertliinin daha da
2. artt脹脹n脹 hisseder. G端r端lt端 iitildiinde veya bas脹n巽 dalgalanmalar脹 hissedildiinde, aya脹n fren
pedal脹nda tutulmas脹 旦nemlidir. Sert bas脹n巽 uygulamas脹na devam edilmelidir.
ABS ile yap脹lmas脹 ve yap脹lmamas脹 gerekenler
Uygun kullan脹lmas脹 halinde d旦rt-tekerlek ABS g端venli ve etkin bir frenleme sistemidir. Maksimum
g端venlik ve sistemin t端m avantajlar脹ndan yararlanmalar脹 i巽in, s端r端c端lerin ABS sistemlerinin nas脹l
巽al脹t脹脹n脹 doru olarak bilmeleri ve uygulamalar脹 gerekmektedir. Bu kurallar aa脹da s脹ralanm脹t脹r:
Aya脹n脹z脹 frenin 端zerinde tutun
Y旦nlendirme yaparken d旦rt-tekerlek ABS'nin uygun 巽al脹mas脹n脹 s端rd端rmek i巽in fren 端zerinde sert
ve s端rekli bas脹nc脹 koruyun. Fren pedal脹 sal脹n脹mlar yaparken bile freni pompalamaktan ka巽脹n脹n.
Ancak, arka-tekerlek ABS ile donat脹lm脹 ta脹tlarda, 旦n tekerleklerin geleneksel frenler gibi
kilitlenme eilimi vard脹r. Eer kilitlenme olursa, s端r端c端 ta脹t脹 y旦nlendirebilmek i巽in, fren pedal
bas脹nc脹n脹 旦n tekerleklerin tekrar d旦nmeye balamas脹na yetecek kadar azaltmal脹d脹r.
Durmak i巽in yeterli mesafe b脹rak脹n
聴yi koullarda 旦ndeki ta脹tlar 端巽 saniye, k旦t端 koullarda daha fazla s端re geriden takip edilmelidir.
ABS ile s端r端 pratii yap脹n
ABS 巽al脹脹rken meydana gelen bas脹n巽 dalgalanmalar脹n脹n nas脹l hissedildiini 旦renin. Acil frenleme
yapmak i巽in bo alanlar ve park yerleri uygun olabilir.
Arac脹n kullan脹m kataloguna bak脹n
ABS ile ilgili ilave s端r端 bilgileri i巽in arac脹n kataloguna bakmay脹 ihmal etmeyin.
ABS'li ta脹t脹 巽脹lg脹nca kullanmay脹n
ABS'li ta脹t size virajlar脹 h脹zl脹 d旦nme, eritleri ani deitirme veya ani manevralar yapma hakk脹
vermez. Bu t端r davran脹lar ne uygun ne de g端venlidir.
Frenleri pompalamay脹n
D旦rt tekerlek ABS'li tao脹ttarda freni pompalamak, sitemi a巽脹p kapatmaktad脹r. ABS frenleri sizin
yerinize otomatik ve 巽ok daha h脹zl脹 oranda pompalamakta ve iyi y旦n kontrol端 salamaktad脹r.
Direksiyonu unutmay脹n
D旦rt tekerlek ABS, acil frenleme durumunda s端r端c端n端n y旦n kontrol端 yapmas脹n脹 salar.
Y旦nlendirme s脹ras脹nda ta脹t tam olarak duruncaya kadar, aya脹n脹z脹 fren pedal脹na sert巽e bas脹l脹 olarak
tutun. Aya脹n脹z脹 fren pedal脹ndan ay脹rmay脹n zira bu ABS'yi ay脹r脹r. ABS ile frenleme s脹ras脹nda
y旦nlendirme yeteneiniz olsa bile, ta脹t脹n脹z kaygan yolda kuru yoldaki kadar keskin d旦nemeyebilir.
Arka-tekerlek ABS'li ta脹t kullanan s端r端c端ler dikkatli ve sert巽e fren yapmal脹 ve tekerleklerin
kilitlenmeye balad脹脹n脹 hissettiklerinde, bas脹nc脹 bir miktar azaltmal脹d脹rlar.
3. Mekanik g端r端lt端ler ve/veya k端巽端k pedal titreimlerinden paniklemeyin
ABS-donat脹lm脹 ta脹tla fren yaparken meydana gelen mekanik g端r端lt端ler ve/veya k端巽端k pedal
titreimlerinden paniklemeyin. Bu koullar normaldir ve s端r端c端n端n ABS'nin 巽al脹t脹脹n脹 anlamas脹n脹
salar.
ABS genellikle geleneksel frenlerden daha 巽abuk durdurur ancak, fizik kanunlar脹n脹
deitiremez
ABS genellikle 脹slak y端zeylerde ve buzlu veya sertlemi kar kapl脹 yollarda iyi frenleme
salayabilmektedir. Her ne kadar genellikle geleneksel sistemlerdeki sert frenlemede kar脹la脹lan
tehlikeli tekerlek kilitlenmesi kadar olmasa da, kumlu 巽ak脹ll脹 yollarda veya yeni yam脹 kardaki
frenlemede durma s端releri daha uzun olabilir.
ABS (ANT聴 BLOKE BRAKE SYSTEM) K聴L聴TLEME NLEY聴C聴 S聴STEM
Kilitleme 旦nleyici sistemin g旦revi, kuvvetli frenleme s脹ras脹nda tekerleklerin kilitlenmesini
旦nlemektir. Yani tekerlekler kaymaya balamaks脹z脹n kilitleme s脹n脹r脹na kadar frenlenmelidir. Bu
husus otomobilin t端m 旦zelliklerinde (kuru, buz kayganl脹脹) salanmal脹d脹r.
1. Elektrohidrolik kontrol 端nitesi
2. Fren silindiri
3. Servo fren 端nitesi
4. Fren hidrolik deposu
5. n tekerlek devir sens旦r端
6. n fren diskleri
4. 7. ABS ar脹za uyar脹 lambas脹
8. Fren lambalar脹 anahtar脹
9. El freni kolu
10. Fren reg端lat旦r端
11. Arka tekerlek devir sens旦r端
12. Arka fren kampanalar脹
13. Arka fren diskleri
14. Test soketi
ABS fren sisteminin fonksiyonu her t端rl端 frenleme koulu alt脹nda arac脹n;
揃 stabilitesini,
揃 direksiyon hakimiyetini,
揃 optimum ekilde frenlenmesini salamakt脹r.
Optimum ekilde frenlemenin anlam脹, maksimum yol tutuunu elde ederek frenleme
mesafesini optimize etmektir.
Acil durumlarda fren yapmak gerektiinde, s端r端c端;
揃 旦n端ne 巽脹kan bir engelden ka巽abilmeli,
揃 virajlarda hakimiyeti kaybetmemeli,
揃 tekerleklerin yol tutu seviyeleri farkl脹 olsa bile direksiyon hakimiyetini
kaybetmemelidir.
Fren mesafesinin azalt脹lmas脹n脹n yan脹 s脹ra, ABS fren sisteminin en 旦nemli avantaj脹, acil
frenlemeler esnas脹nda direksiyon hakimiyetinin kaybedilmemesidir. (NOT: A脹r脹 h脹z脹n neden
olduu tehlikeler, hi巽bir ABS fren sistemi taraf脹ndan telafi edilemez.)
Sistemin Ana Par巽alar脹
Devir Say脹c脹 Verici:
Devir say脹c脹 vericileri tekerleklerin d旦nme h脹zlar脹n脹 旦l巽erler. Tekerleklerle beraber d旦nen
disklerin dileri sabit konumlu end端ksiyon hissedicilerle alternatif gerilim 端retirler. Bu alternatif
gerilimler ise sinyal eklinde elektronik kumanda cihazlar脹na iletilirler.
Devir sens旦rleri; s端r端 h脹z脹n脹, tekerleklerin h脹zlanmas脹n脹, yavalamas脹n脹 ve kaymas脹n脹 旦l巽er.
5. Sens旦rlerin 巽al脹mas脹 旦zetle u ekildedir: Manyetik ak脹 巽izgileri, tekerlek ile birlikte
d旦nen bir sinyal dilisinin sens旦re bakan dilerine doru yakla脹rlar. Diin varl脹脹na veya yokluuna
bal脹 olarak, kat脹 bir y端zeyden bolua ge巽ilmesi manyetik ak脹ta deiiklie sebep olur. Bu
deiiklik; sens旦r terminallerinde bir elektromotor kuvveti ve sonu巽 olarak da elektronik kontrol
端nitesi i巽in bir alternatif elektrik sinyali oluturmaya yeterlidir.
Sens旦r端n dahili elemanlar脹 (bobin ve daimi m脹knat脹s) tamamen koruyucu re巽ine i巽ine
yerletirilmi olup, plastik bir muhafaza ile 巽evrelenmilerdir. Sens旦r muhafazas脹na monte edilen
bir bur巽 muhafazay脹 deformasyona maruz kalmadan balar. Sinyallerin doru olarak elde
edilebilmesi i巽in sens旦r端n ucu ile dili aras脹ndaki mesafe ara巽 kataloundaki deerlerde olmal脹d脹r.
Elektronik Kumanda Cihaz脹 (Elektronik Beyin)
Elektronik kumanda cihaz脹, devir say脹s脹 hissedicilerden sinyalleri al脹r deerlendirir ve
tekerlek fren silindirindeki optimum frenleme i巽in gerekli olan hidrolik bas脹nc脹 hesaplan脹r.
Kumanda cihaz脹 hesaplanan deeri hidrolik 端niteye aktar脹r.
Hidrolik nite: Hidrolik 端nite manyetik supab脹 ve iletme pompas脹 elektronik kumanda
cihaz脹 taraf脹ndan devreye sokulur. B旦ylece fren bas脹nc脹 ihtiyaca g旦re tutulur, y端kselir, azal脹r.
Sistemin al脹mas脹
Bir tekerlein kilitleme tehlikesi doar domaz bu tekerlein devir say脹s脹 d端er. Bunun i巽in
elektronik kumanda cihaz脹 hidrolik 端niteye Fren hidroliini 巽ek komutunu verir. Bunun 端zerine
geri iletme pompas脹 fren hidroliini tekerlek frenleme silindirinden 巽ekerek bas脹n巽 tutucu 端zerinden
fren merkez pompas脹 devresine iletir. Fren bas脹nc脹n脹n ortadan kald脹r脹lmas脹, tekerlein kilitleme
tehlikesini 旦nler. Ayn脹 anda tekerlek tekrar h脹zlan脹r. Elektronik kumanda cihaz脹 tekerlein yeniden
kuvvetli bir ekilde frenlenebileceini tekrar belirler ve hidrolik 端niteye fren hidroliini g旦nder
komutunu verir. B旦ylece manyetik supap 端zerinden bas脹n巽 tekrar y端kselir. Ayarlama (d端zenleme)
s端resi yeniden balar.
Sistemin 巽al脹mas脹n脹 daha iyi anlayabilmek i巽in kademe kademe incelemek daha iyi
olacakt脹r. ABS fren sistemleri prensipte ayn脹 olmakla beraber pratikte baz脹 teknik farkl脹l脹klar
bulanmaktad脹r. rnek ABS sistemimiz otomobiller i巽in dizayn edilmi olan K端巽端k boyutlu Lucas
ABS fren sistemi dir.
Bo Konum Normal Frenleme:
6. Lucas ABS fren sisteminin dier ABS fren sistemlerinden fark脹 her kanal i巽in giri selenoid
valfleri olarak adland脹r脹lan iki valfin yerine ak脹 valfi denilen hidrolik bir valf al脹nm脹t脹r.
Ak脹 valfi sistem 巽al脹m脹yor iken ( yani, tekerleklerin dinamik artlar脹 ABS fren sisteminin
devreye girmesini gerektirmiyor ise ) reg端lat旦r ve dier hidrolik elemanlar 巽al脹mayacak ekilde
dizayn edilmitir. Bu artlar alt脹nda ak脹 valfi selenoidi (16) elektronik kontrol 端nitesi (1) taraf脹ndan
elektriksel olarak beslenmeyip, kapal脹d脹r ve ak脹 valfi (7) yay脹n (5) bas脹nc脹 ile bo konumdad脹r.
A: Fren silindirindeki bas脹n巽 B: Fren kaliperindeki bas脹n巽
1. Elektronik kontrol 端nitesi
2. Tekerlek devir sens旦r端
3. Fren kaliperi
4. Sinyal dilisi
5. Ak脹 valfi yay脹
6. Reg端lat旦r
7. Ak脹 valfi
8. Delik
9. Reg端lat旦r
10. Fren silindiri
11. Servo fren
12. Ses 旦nleyici h端cre
7. 13. Ayar pompas脹
14. Genleme odas脹
15. Ayar pompas脹 motoru
16. Ak脹 valfi selenoidi
Fren silindiri (10) ile fren kaliperi (3) aras脹ndaki hidrolik ak脹 kesilmediinden dolay脹,
devredeki bas脹n巽 ekilde g旦sterildii gibi direkt olarak fren pedal脹na uygulanan kuvvet ile
orant脹l脹d脹r.
Bas脹n巽 Azalma Safhas脹
Frenleme kuvveti artt脹脹nda, sonu巽 olarak tekerlein h脹z脹ndaki azalmada artar. Bu durum
arac脹n h脹z脹nda bir azalmaya sebep olur(tekerlein kaymas脹na da sebep olabilir).
Tekerlek ve zemin aras脹ndaki yol tutuunun azalmas脹n脹 旦nlemek i巽in, kayman脹n belirli bir
deeri ge巽memesi gerekir. Aksi takdirde, tekerlek kontrol端 kaybedilmeye balar ve frenleme
mesafesi artar.
Bu artlar alt脹nda devir sens旦r端 (2) ; tekerlein bulunulan yerdeki yol tutuunu ters y旦nde
etkileyen h脹z azalma deerlerine eriildiini bildirir. Bu noktada; elektronik kontrol 端nitesi (1) , (8)
delii 端zerinden bas脹n巽ta deiiklik oluturarak, ilgili ak脹 valfi selenoidini (16) devreye sokar.
Bas脹n巽taki deiiklik, ak脹 valfi (7) 端zerindeki yay (5) taraf脹ndan uygulanan kuvveti
artt脹rarak, aa脹daki durumlar脹n ortaya 巽脹kmas脹na sebep olar:
Fren silindiri (10) ve fren kaliperi (3) aras脹ndaki balant脹y脹 keser.
Fren kaliperi (3) ve genleme odas脹 (14) aras脹nda bir balant脹 oluturur.
Fazla fren hidrolii (E) fren kaliperinden (3) genleme odas脹na (14) doru, reg端lat旦rden (6)
ge巽erek akar. Sonu巽 olarak fren kaliperi bas脹nc脹nda bir azalma g旦r端l端r. Ayn脹 anda (16) selenoidi
ak脹 valfinin (7) a巽脹lmas脹 ile beslenir. Elektronik kontrol 端nitesi (1); motoru (15) ve dolay脹s脹yla ayar
pompas脹n脹 (13) 巽al脹t脹r脹r ve genleme odas脹na (14) d旦nen fren hidrolii, ses 旦nleyici h端cre (12) ve
fren silindiri (10) 端zerinden fren hidrolik deposuna geri d旦nd端r端l端r.
Selenoid (16) ak脹 valfini (7) a巽脹k tuttuu ve fren silindiri ile fren kaliperi aras脹nda, yani ak脹
valfinin girii ve 巽脹k脹脹 aras脹nda bir bas脹n巽 fark脹 olduu s端rece; fren kaliperi ekilde g旦sterilen
konumda kal脹r ve reg端lat旦r 端zerinden s端rekli bir ak脹 oluturur.
Ak脹 valfinin dengelenmesi; sadece delik (8) 端zerinden ve yay脹n (5) etkisi ile ortaya 巽脹kan
bas脹n巽 fark脹 sebebi ile oluur ve fren silindirinin veya fren kaliperinin bas脹nc脹ndan etkilenmez.
Bas脹n巽 Art脹 Safhas脹
8. Fren pedal脹 端zerine s端r端c端 taraf脹ndan uygulanan bas脹n巽 devam etse bile, tekerlein kayma
derecesi kritik deerin alt脹na d端er, yani; tekerlein kilitlenmesi tehlikesi sona erer. Kontrol 端nitesi
(1) selenoidin (16) beslemesini keser ve ak脹 valfi (7) kapan脹r.
Bu artlar alt脹nda, genleme odas脹 (14) ve valf (16) 端zerinden pompa (13) vas脹tas脹 ile
ger巽ekletirilen ak脹 kesilir. Ayr脹ca fren silindiri ve fren kaliperi aras脹nda bas脹n巽 fark脹 deiiklii
devam ettiinden dolay脹, ak脹 valfi ayn脹 pozisyonda kal脹r ve fren kaliperine doru sabit hacimde bir
ak脹 oluarak bas脹n巽ta hafif bir art脹 ortaya 巽脹kar.
Tekerlein kayma derecesi tekrar kritik deere yaklaana kadar bas脹n巽 artar ve tekrar bas脹n巽
d端mesi safhas脹na gelinir.
Bu bas脹n巽 artma ve d端me safhalar脹, fren kaliperindeki bas脹n巽 tekerlein salayacak deere
ulaana kadar, saniyede birka巽 巽evrimlik frekanslar halinde tekrar eder.
Fren kaliperindeki (3) bas脹n巽, fren silindiri (10) ile ayn脹 deere ulat脹脹 zaman yay脹n (5)
kuvvetini yenecek hi巽bir kuvvet olmad脹脹ndan dolay脹, ak脹 valfi (7) bo konuma d旦ner.
Abs Fren Sistemi Bulunan Ara巽larda Dikk但t Edilmesi Gerekli Hususlar
Elektrikli kaynak makinalar脹 kullanarak kaynak ilemlerine balamadan 旦nce, elektronik
kontrol 端nitesi elektriki balant脹s脹 s旦k端lmelidir.
Elektro-hidrolik kontrol 端nitesi s旦k端l端rken ak端n端n (-) negatif kutup ba脹 s旦k端lmelidir.
Boyama ileme esnas脹nda unutulmamal脹d脹r ki, elektronik 端nite en 巽ok 80属 C s脹cakl脹a
dayanabilir.
Borular 端zerindeki koruyucunun zarar g旦rmemesi ve ABS fren sisteminin 巽al脹mas脹
esnas脹nda g端r端lt端n端n iletilmesini 旦nlemek i巽in t端m borular脹n g旦vde ile temas etmemesi salan脹r.
~ T端m contalar zarar g旦receinden dolay脹, sisteme mineral ya doldurmay脹n脹z. retici
firma taraf脹ndan tavsiye edilen hidrolik ya脹n脹 kullan脹n脹z.
Gelecein Frenleri
Modern teknolojiler sayesinde g端n端m端zde otomobiller kullan脹c脹lar脹na daha h脹zl脹, daha
emniyetli ve daha rahat bir s端r端 imkan脹 sal脹yor. Bu da fren sistemlerinin, arac脹n en 旦nemli
emniyet par巽alar脹ndan biri olmas脹 nedeniyle s端rekli iyiletirilmesi ve arac脹n y端ksek teknolojiye
erimi dier sistemleriyle ayn脹 teknolojide hizmet vermesini gerektiriyor.
ABS, ASR ve FDR sistemleri aras脹ndaki farklar nelerdir?
ABS Beyni
Anti-Blokaj Sistemleri (ABS)
9. 1978 y脹l脹nda ABS sistemleri Bosch taraf脹ndan ilk 端retici olarak ara巽larda kulan脹ld脹. G端n端m端zde
trafik g端venlii a巽脹s脹ndan 旦nemli katk脹lar i巽ermekte ve kritik fren anlar脹nda arac脹n direksiyon ve
s端r端 g端venliini salamaktad脹r.
Anti-Patinaj Sistemleri (ASR)
1987 y脹l脹nda Bosch ilk 端retici olarak ABS sisteminin daha gelimii olan ASR sistemini
piyasaya s端rm端t端r. ASR sistemi ilk kalk脹ta ve h脹zlanmada, tahrik tekerleklerinin a脹r脹 d旦nmesini
engelleyerek, arac脹n g端venli hareketini salar. Bu sistemin dier k脹salt脹lm脹 ad脹 ingilizce
anlam脹ndan dolay脹 ETC (Electronic Traction Control) olarak da bilinir.
Ara巽 Dinamik Kontrol端 (FDR)
Her t端rl端 s端r端 an脹nda g端venlii salamak 端zere Bosch 1995 y脹l脹nda FDR sistemini aktif
s端r端 emniyetini salamak 端zere 端retime alm脹t脹r. zellikle virajlarda ve ani yol deiikliklerinde
FDR sistemi, y脹ld脹r脹m h脹z脹 ile motor, anz脹man ve frene m端dahale ederek arac脹n savrulmas脹n脹 旦nler.
Bu sistemin dier k脹salt脹lm脹 ad脹 ingilizce anlam脹ndan dolay脹 DC (Vehicle Dynamic Control) olarak
da bilinir.
FDR sisteminin can noktas脹 olan "devir sens旦r端" havac脹l脹ktan al脹nm脹 ve Bosch taraf脹ndan
otomobiller i巽in modernize edilmitir. Son y脹llarda Bosch bu 端巽 farkl脹 sistemi bir 端nitede toplad脹, bu
yeni sistemi ESP (Elektronik Stabilite Sistemi) olarak adland脹rd脹. Bu sistem sayesinde s端r端
g端venlii daha da art脹r脹ld脹. Bu sistemin dier bir avantaj脹 da d端端k maliyeti nedeniyle, sadece
y端ksek s脹n脹f otomobillerde deil bundan b旦yle orta s脹n脹f ara巽larda da standart olarak bulunacak
olmas脹.
Konvensiyonel fren ne yap脹yor?
EHB Beyni
Bosch, fren sistemlerinde yakla脹k bir as脹rd脹r kullan脹lan konvensiyonel yap脹ya son vermek
i巽in 巽al脹malar yap脹yor. Bu yeni sistemler EHB (Elektro Hidrolik Fren Sistemleri) ve EMB (Elektro
Mekanik Fren Sistemleri) olarak adland脹r脹l脹yor. Bunlar sayesinde gelecekte, elektronik sistemler ve
dolay脹s脹yla sadece teller vas脹tas脹 ile bir arac脹 durduraca脹z. EHB (Elektro Hidrolik Fren Sistemleri),
DaimlerChrysler ile birlikte ortak bir proje olarak balat脹lm脹 ilk proje.
Otomobilimizi yavalatmak veya durdurmak i巽in fren pedal脹na basar脹z. Konvensiyonel fren
sistemlerinde fren pedal脹na uygulad脹脹m脹z kuvvet, fren pedal脹 kolunun uzunluuna g旦re 3/1
oran脹nda art脹r脹larak servo frene aktar脹l脹r. Hidrolik 巽al脹ma prensiplerine g旦re bu kuvvet 50 kat脹
art脹r脹l脹r. Hidrolik fren ya脹 sayesinde direkt teker frenlerine iletilen bu kuvvet, arac脹n durmas脹 i巽in
fren balatalar脹na bask脹 yapar.
Elektro Hidrolik frenler ne yap脹yor?
10. EHB sisteminde, fren pedal脹 bir tel sistemi ile arac脹n elektronik beynine balan脹r. Pedal脹n
g旦revi 端phesiz yine ayn脹. Arac脹 durdurmak... Ama bu kez fren pedal脹na bas脹 h脹z脹n脹z ve
巽okluunuza g旦re, sistem ne kadar acil bir fren gereksinimine ihtiya巽 olduunu anl脹yor. Elektronik
fren beyni bu ve dier ara巽 bilgilerini birletirerek her tekere gerekli fren kuvvetini hesapl脹yor.
Gerekli fren bas脹nc脹, merkezi hidrolik 端nitesinde oluturuluyor. Eer elektrik sisteminde herhangi
bir hata ortaya 巽脹karsa, direkt olarak yedek hidrolik fren 端nitesi devreye giriyor.
G端n端m端zde ara巽 fren pedal脹na uygulanan mekanik kuvvet, servo fren ve ana merkez
端zerinden fren hidrolii sayesinde hidrolik kuvvet olarak tekerlere iletilir ve frenleme ger巽ekleir.
Gelecein fren sistemlerinden Elektro-Hidrolik Frenler'de, fren pedal脹na uygulanan kuvvet, pedal
hareketini alg脹layan bir sens旦r sayesinde s端rekli g旦zlemlenecek ve buradaki deiiklik elektronik
beyin 端nitesine iletilecektir.
Burada hemen u konuyu daha geni olarak a巽脹klamakta yarar var: yeni sistemde fren ayak
pedal脹na uygulanan kuvvet, sadece fren yap脹lmas脹 gerektiini sisteme haber veren bir 旦n uyar脹
eklinde olacak.
Baka bir deyile, g端n端m端z frenlerinde pedal kuvveti direkt olarak fren g端c端n端
oluturmakta idi, fakat yeni sistemde pedal kuvveti sadece s端r端c端n端n arac脹n frenleme tertibat脹n脹
harekete ge巽irecei bir 旦n iaret olacak.
Elektronik beyine ulaan bu frenleme bilgisi, ara巽 i巽erisindeki bir elektro-motorun, beyinden
gelen mesajla devreye girmesini, arac脹n durdurulabilmesi i巽in fren g端c端n端 端retmesini ve yine fren
hidrolii vas脹tas脹 ile aktar脹lan g端巽 sayesinde arac脹n durdurulmas脹n脹 salayacak.
Gelecein frenlerinde de fren hidrolii kullan脹lacak, fakat buradaki en b端y端k fark, fren
hidroliin 巽al脹t脹脹 alan脹n 巽ok fazla daralacak olmas脹. G端n端m端zde fren pedal脹ndan hemen sonra
tekerlere kadar b端y端k bir alan i巽erisinde fren g端巽 iletimini salayan fren hidrolii, gelecekte yeni
Bosch dizayn脹 ile sadece elektro-motor ve tekerler aras脹nda g端巽 iletimini ger巽ekletirecek. Bu da
gelecekte daha g端巽l端, daha emniyetli ve kontoll端 frenlemeyi m端mk端n k脹lacak.
Konvensiyonel sistemlerle kar脹lat脹r脹ld脹脹nda EHB'nin avantajlar脹 nelerdir?
揃 EHB sistemi a脹rl脹脹 旦nemli 旦l巽端de azalt脹lm脹, daha k端巽端k bir montaj alan脹
gerektiren ve servo fren i巽ermeyen bir sistem. Ek olarak, araca montaj脹 da mod端ler
fren sistem dizayn脹 sayesinde 巽ok daha kolay.
揃 Her tekerde bulunan fren kuvvet mod端lasyonu ile kombine olarak 巽ok h脹zl脹
巽al脹mas脹 nedeniyle optimum fren mesafesinde ve g端venilir frenleme sal脹yor.
B旦ylece EHB, frenleme esnas脹nda otomatik olarak fren g端c端n端 art脹r脹rken, buna
paralel olarak frenlemenin dourduu fiziksel etkileri de azalt脹yor.
揃 EHB, s端r端c端ye yard脹mc脹 olan dier bir巽ok tamamlay脹c脹 sistemle de birlikte
巽al脹abiliyor. rnein, acil frenleme esnas脹nda fren kuvvetini 巽ok seri art脹ran "ileri
fren destek sistemleri" veya yoku aa脹 sabit h脹zda inmeyi salayan sistemlerle
birlikte 巽al脹abiliyor. ACC (Adaptive Cruise Control) sisteminden balayarak trafik
navigasyon sistemlerine kadar ara巽 端zerindeki dier t端m sistemlerle bir ebeke
sistemi kurarak haberleebiliyor.
揃 S端r端c端 i巽in minimum frenleme kuvveti, titreimsiz ve ayarlanabilir hafif bir fren
pedal脹 duygusu salamas脹 ve frenlemenin son derece sesiz ger巽eklemesi s端r端
rahatl脹脹n脹 art脹ran 巽ok 旦nemli bir fakt旦r.
11. 揃 Ayr脹ca EHB 巽ok daha y端ksek emniyet koullar脹 sal脹yor. Arac脹n t端m
sistemlerinden gelen bilgiyi anl脹k olarak deerlendiren ve frenleme parametrelerini
arac脹n o anki pozisyonuna, yol artlar脹na g旦re belirleyen bu sistem ger巽ekten
gelecein ara巽lar脹na b端y端k bir g端ven sunuyor.
EHB sistemi konvensiyonel fren sistemlerinden sonra kullan脹lacak birinci jenerasyon
fren sistemi. 聴kinci jenenarsyon ise EMB (Elektro Mekanik Fren Sistemleri). 聴kisinin
aras脹ndaki farklar nelerdir?
Bosch aral脹ks脹z olarak EHB ve EMB sistemleri 端zerine 巽al脹malar脹n脹 s端rd端r端yor. EMB yine
EHB gibi fren pedal脹n脹n bir tel ile arac脹n fren elektronik beynine bal脹 olduu ve istenilen
frenlemenin derecesini belirlemek i巽in kullan脹lan bir d端zenee sahip olan bir sistem. EMB sistemi,
her teker d端zeneinde bulunan kaliperlerin (fren beyni) bir elektrik motoru ile entegre edilmesi ile
yeni bir boyut kazan脹yor. EMB sisteminde t端m frenleme fonksiyonlar脹 her tekerde bireysel olarak
kontrol edilebiliyor. Ek olarak, bu yeni sistemde mekanik el freninin yerini elektro mekanik park
freni alacak.
EMB sisteminin avantajlar脹n脹 k脹saca 旦zetlersek:
揃 Araca kolay montaj imkan脹,
揃 Park freni i巽in bir fren teline ihtiyac脹n olmay脹脹,
揃 El fren kolunun olmamas脹 nedeniyle gelitirilmi ara巽 i巽 dizayn脹,
揃 K端巽端k fren pedal脹,
揃 Y端ksek kontrol imkan脹,
揃 ABS, TCS ve ASR gibi sistemlerle entegre 巽al脹ma 旦zellii,
揃 Fren hidrolik ya脹 i巽ermeyen fren sistemi,
揃 Hidrolik fren boru ve t端plerine gereksinim olmay脹脹,
揃 D端端k servis maliyetleri,
S端rekli sistem par巽alar脹n脹n a脹nmas脹n脹n kontrol edilebilmesi.
EHB sistemi elektronik g端巽 iletiminin yan脹 s脹ra, hidrolik g端巽 iletimi i巽in de bir d端zenee
sahiptir. Bunun nedeni; u anda uygulama 巽al脹malar脹 halen devam eden bu sistemde herhangi bir
elektronik ar脹zan脹n meydana gelmesi durumunda, g端n端m端z hidrolik fren tertibat脹n脹n otomatik
olarak devreye girmesi ve emniyetin bir kat daha art脹r脹lm脹 olmas脹d脹r.
ABS (ANTI-LOCK BRAKE SYSTEM)
G聴R聴
G端n端m端z端n otomobillerinde s端r端 g端venlii 巽ok b端y端k 旦nem ta脹maktad脹r. Kaygan zemin
artlar脹nda,s端r端c端n端n kontrols端z, panik frenlemesi sonucunda ara巽 tekerleklerinin k脹zaklamas脹
ka巽脹n脹lmazd脹r.
聴te bu gibi nedenlerden oluan tehlikeleri en aza indirmek amac脹yla kullan脹lan ABS sistemi
13. ABS S聴STEM聴N聴N ALIMASI VE PARALARI
Hidrolik fren sisteminde ABSnin yap脹s脹
Otomobillerde kullan脹lan ABSde klasik fren sisteminde yer alan elemanlara ilave olarak 端巽
端nite kullan脹lmaktad脹r.
a) Tekerlek h脹z sens旦r端
b) Elektro-valflerden oluan hidrolik mod端lat旦r.
c) Elektronik kontrol 端nitesi.
Sistemin 巽al脹mas脹na esas oluturan h脹z bilgisi tekerlek poryas脹 端zerinde yerletirilen h脹z
sens旦rleri vas脹tas脹yla salan脹r. Bu bilgiler EK taraf脹ndan alg脹lanarak deerlendirilir.
Tekerlek 巽evresel ivmesinin durumuna g旦re , EK sistemin hidrolik devresine m端dahale
ederek frenleme kontrol端 salan脹r.
a) H脹z Sens旦rleri
Deiik manyetik alan alg脹lama prensibine g旦re 巽al脹脹r. Deiken manyetik alan i巽erisinde
sabit duran bobin 端zerinde gerilim ind端klenir. Tekerlekle beraber tambur d旦nerken daimi
m脹knat脹s taraf脹ndan oluturulan manyetik alan ,tamburun girinti ve 巽脹k脹nt脹lar脹ndan
etkilenerek bobin 端zerinde tamburun h脹z脹na bal脹 olarak deien farkl脹 voltaj 端retir. Bu
gerilim, frenlemeye bal脹 kalmaks脹z脹n tekerlek d旦nd端k巽e EK ye iletilir. H脹z sens旦r端n端n
ematik g旦r端n端端 aa脹da verilmitir.
b) Elektronik Kontrol nitesi
Elektronik kontrol 端nitesi, h脹z sens旦r端 sinyalini alarak y端kseltir, ilemden ge巽irerek selenoid
valfe enerji salar ve 巽al脹t脹r脹r. Tekerlek h脹z sens旦rlerinden gelen sinyaller, elektronik
kontrol 端nitesinde deerlendirilir. EK her bir tekerlekten gelen sinyallere g旦re ortalama
ta脹t h脹z脹n脹 hesaplar ve referans h脹z belirler. Bu referans h脹z ile her tekerlein 巽evresel h脹z脹
kar脹lat脹r脹larak kayma oran脹n脹 belirler. Kayman脹n belirlenen deerinin 端zerine 巽脹kmas脹
halinde, ilgili tekerlein sistem bas脹nc脹na kumanda eden selenoid valfi uyar脹r. Bu uyarma
tekerlee intikal eden bas脹nc脹n sabit tutulmas脹n脹 veya bas脹nc脹n tamamen d端端r端lmesini
salar. Bu bas脹n巽 kontrol端, tekerlek kayma oran脹 ve 巽evresel ivmenin deiimine bal脹
olarak saniyede birka巽 kere tekrar edebilir.
14. Hidrolik Mod端lat旦r
EKn端n kontrol端 ile 巽al脹an hidrolik mod端lat旦r tekerleklere iletilen hidroliin
y旦nlendirdii selenoid valfler, motor , hidrolik pompa ve hidrolik ak端m端lat旦rden oluur.
Sistemin dier 端niteleriyle b端t端nl端k i巽erisindedir.
Frenleme ve zemin artlar脹n脹n deimesi durumunda ,tekerlek kayma oran脹 belirlenen s脹n脹ra
yaklat脹脹nda EK hidrolik mod端lat旦r端n selenoid valfine 2 A ak脹m g旦nderir. Selenoid
valfin enerjilenerek hareket etmesiyle bas脹n巽l脹 hidroliin tekerlek silindirine ge巽ii kapat脹l脹r.
Ayn脹 zamanda valf bas脹n巽l脹 hidroliin ak端m端lat旦re ge巽iinede izin vermez.
Tekerlek kayma oran脹 referans deerin 端zerine 巽脹kt脹脹n脹 alg脹layan EK bu defa kilitlenmek
端zere olan tekerlein hidrolik devre bas脹nc脹n脹 kontrol etmek 端zere selenoid valfe 5 A ak脹m
g旦nderir. Ayn脹 anda hidrolik mod端lat旦r端n motor ve pompas脹 da 巽al脹t脹r脹larak hidrolik
tamamen fren devresinden boalt脹l脹r.
ABS Fren Test Cihaz脹:
a) ABS fren test cihaz脹n脹n tan脹t脹lmas脹:
THEPRA firmas脹 taraf脹ndan eitim ama巽l脹 tasarlanm脹 ,ara巽larda bulunan ABS sisteminin
bir similasyonu olarak tasarlanm脹t脹r.
ABS fren test cihaz脹nda g端巽 kayna脹 olarak 220 volt gerilim ve 12 voltluk ak端
kullan脹lmaktad脹r. Ak端 ABS fren sistemini 巽al脹t脹rmak i巽in, 220 voltluk gerilim ise test cihaz脹
端zerindeki tekerlee d旦n端 hareketi salamak i巽in kullan脹l脹r.
Cihazda tekerleklerin devrini, tekerleklerin bas脹nc脹n脹, sistem bas脹nc脹n脹, pedal kuvvetini
g旦steren manometreler ve g旦stergeler vard脹r.
Cihaz 端zerinde yap脹lan testlerin daha iyi g旦r端lmesi a巽脹s脹ndan sa 旦n端n bulunduu k脹s脹mda
tekerlek disk balata ve fren silindiri tertibat脹 yerletirilmitir. Dier k脹s脹mlarda fren borular脹
bas脹n巽 g旦stergelerine direk olarak balanm脹t脹r. Dili k脹s脹mlar ise tamburlar 端zerine
yerletirilmitir. Tamburlar ise devri ayarlanan elektrik motorlar脹 taraf脹ndan kontrol
edilmektedir.
b) ABS fren testinin yap脹lmas脹:
Cihaz 端zerinde statik ve dinamik olmak 端zere iki 巽eit test yap脹lmaktad脹r. Dinamik testte
EK ye b脹rak脹lan kumanda ilemi statik testte biz taraf脹ndan 2 veya 5 A lik ak脹m脹 se巽mek
suretiyle yerine getirilmektedir.
Statik testin yap脹l脹脹:
15. Statik deneyde selenoid valflere 0-2-5 amper olmak 端zere 端巽 ak脹m g旦nderilir. Test konumu
anahtar脹 statik test konumuna getirilir.
Kontak anahtar脹 0 A pozisyonunda:
* Devre anahtar脹 selenoid valflere 0 amper ak脹m g旦nderecek konuma getirilir.
* Kontak anahtar脹 巽evrilir.
* Pedal kuvveti uygulan脹r.
* Pedal kuvvetindeki,sistem bas脹nc脹ndaki ve tekerlek bas脹n巽lar脹ndaki deiimler
g旦stergelerden takip edilir.
Kontak anahtar脹 2 A pozisyonunda:
* Devre anahtar脹 selenoid valflere 2 amper ak脹m g旦nderecek konum getirilir.
* Kontak anahtar脹 巽evrilir.
* Pedal kuvveti uygulan脹r.
* Pedal kuvvetindeki,sistem bas脹nc脹ndaki ve tekerlek bas脹n巽lar脹ndaki deiimler
g旦stergelerden takip edilir.
Kontak anahtar脹 5 A pozisyonunda:
* Devre anahtar脹 selenoid valflere 5 amper ak脹m g旦nderecek konum getirilir.
* Kontak anahtar脹 巽evrilir.
* Pedal kuvveti uygulan脹r.
* Pedal kuvvetindeki,sistem bas脹nc脹ndaki ve tekerlek bas脹n巽lar脹ndaki deiimler
g旦stergelerden takip edilir.
Dinamik testin yap脹l脹脹:
Kontak dinamik test konumuna getirilir. (sistem otomatik konuma gelir.)
ABS sisteminin devrede olduu anki testin yap脹l脹脹:
* Kontak anahtar脹 巽evrilir.
* Cihaz 端zerindeki tekerleklere ve tamburlara hareket verilir. Deneyin iyi yap脹labilmesi
16. i巽in tekerlek h脹z脹n脹n tamburlara g旦re daha y端ksek olmas脹 gerekir.
* ABS ikaz lambas脹 s旦nd端端 zaman sisteme belirli bir miktar pedal kuvveti uygulan脹r.
* Pedal kuvveti,sistem bas脹nc脹,tekerlek bas脹n巽lar脹,tekerlek ve tambur h脹zlar脹
g旦stergelerden okunur.
* Bu ilem belirli aral脹klarla pedal kuvveti 150 N oluncaya kadar yap脹l脹r ve g旦stergedeki
deien deerler kaydedilir.
ABS sisteminin devrede olmad脹脹 anki testin yap脹l脹脹:
* ABS sisteminin devreden 巽脹kar脹labilmesi i巽in balant脹 panosundaki 17 numaral脹 k旦pr端
巽脹kar脹l脹r.
* Kontak anahtar脹 巽evrilir.
* Belirli bir miktarda pedal kuvveti uygulan脹r.
* Pedal kuvveti,sistem bas脹nc脹,tekerlek bas脹n巽lar脹,tekerlek ve tambur h脹zlar脹
g旦stergelerden okunur.
* Bu ilem belirli aral脹klarla tekerlek kilitleninceye kadar devam edilir ve bu esnadaki
deerler kaydedilir.
TEST SONULARI :
Statik test :
Ak脹m Pedal kuv. Sist. Bas脹nc Sa arka Sol arka teker Sa 旦n teker Sol 旦n teker
(kN) teker (Bar) (Bar) (Bar) (Bar)
(bar) (ABS sistemi
ak脹m脹 kontrol
edilen teker )
0 Amper 40 4.1 3.6 2.8 3 4.1
80 7.2 7.5 6.2 6.2 8.2
2 Amper 40 4.1 3.6 2.8 3 4.1
80 8.2 7.2 6.2 3 8.1
5 Amper 40 4.2 3.8 3.2 - 4.5
80 8.2 7.8 6.8 - 8.4
G旦r端ld端端 gibi ;
0 amperlik ak脹m verildiinde pedal kuvvetleri art脹m脹na g旦re tekerleklerde lineer bir bas脹n巽
art脹脹 oluuyor. (ABS 巽al脹m脹yor)
2 amperlik ak脹m verildiinde 40 kN luk pedal kuvvetine kar脹l脹k oluan sa 旦n teker bas脹nc脹
3 barda iken 80 kN kuvvet uyguland脹脹nda teker bas脹c脹n脹n hala 3 barda sabit tutulduu
g旦r端ld端.
17. 5 amperlik ak脹m verildiinde ise 40 kN pedal kuvvetinde teker bas脹nc脹n脹n 0 olduu ve pedal
kuvvetinin artmas脹na kar脹l脹k tekerlek bas脹nc脹n脹n artmad脹脹 g旦r端lmektedir.
Sonu巽 olarak ABS sistemine 2 amper ak脹m verildiinde teker bas脹nc脹n脹n sabit tutulduu 5
amper ak脹m verildiinde ise teker fren bas脹nc脹n脹n boalt脹ld脹脹 g旦zlemlendi.
Dinamik Test:
Pedal Kuvveti (N) Fren Bas脹n巽lar脹 (bar) Devir (1/min)
50 6 390
75 8 380
100 11 370
125 14 380
150 17 370
