De accountant werkt ook voor de fiscus!
- 1. An 24 www.accountancynieuws.nl 9 juli 2010 nr 13 Accountancynieuws De accountant werkt ook voor de fiscus!Dian Brouwer en Rien van Dieren De accountant heeft een rol in het fiscale toezicht. In het kader van een derden足 onderzoek kan de fiscus uit de dossiers van de accountant informatie oogsten die voor de belastingheffing van belang kan zijn. Maar zeker in het MKB is de accountant 坦坦k vertrouwensman en een belangrijke adviseur van zijn klant. Er ontstaat dan ook een spanningsveld als de fiscus daadwerkelijk inzage in het dossier van een cli谷nt vraagt. Dit spanningsveld werd sinds 1994 geregeld door de Gedragscode openbare accountants/belastingdienst, maar deze is bij Besluit van de Staatssecretaris van Financi谷n 16 december 2009 (Stcrt. 24/12/2009, nr. 20224) ingetrokken. Het beoogde effect van de intrekking van deze Gedragscode is dat accountants hun cli谷nten op voorhand laten tekenen dat zij instemmen met dossierinzage door de fiscus. De accountant die hier niet scherp mee omgaat, werkt eerder voor de fiscus dan dat hij de belangen van zijn eigen cli谷nt afdoende behartigt. opinie wordt overwogen dat het NIVRA, de NOvAA en de Belastingdienst alledrie het belang van vertrouwen en transparantie onderschrijven, en dat men begrip heeft voor elkaars gerechtvaardigde belangen. Vervolgens wordt meegedeeld dat NIVRA en NOvAA hun leden gaan adviseren om in de standaardopdrachtvoorwaarden op te nemen dat nieuwe cli谷nten instemmen met inzage door de fiscus in de controledossiers. Daarnaast zullen zij hun leden ook adviseren om de standaard opdracht- voorwaarden voor bestaande cli谷nten in deze zin aan te passen. Als de cli谷nt wei- gert om in te stemmen met deze dossie- rinzage, zal de accountant dat meene- men in zijn beoordeling van de integriteit van zijn cli谷nt, zo vervolgt het besluit. Met deze afspraken vervalt volgens het besluit de bestaansgrond voor de Ge- dragscode openbare accountants/belas- tingdienst. Deze gedragscode wordt dan ook ingetrokken. En deze intrekking is het enige dat het nieuwe besluit formeel bewerkstelligt. Vragen bij nieuw besluit Dit nieuwe besluit en de intrekking van de Gedragscode roept verschillende vragen op. De eerste is of met de intrek- king van de Gedragscode bereikt wordt dat de Belastingdienst m辿辿r gegevens kan inzien dan voorheen? Daarbij moet natuurlijk vooral gedacht worden aan het fiscale dossier en de fiscale adviezen van de accountant. Volgens de toelichting op het besluit lijkt dat niet het geval. De toe- lichting noemt het fair play-beginsel uitdrukkelijk als 辿辿n van de beperkingen waaraan de inspecteur gebonden is bij inzage in dossiers. Ook in de nieuwe situatie kan de inspecteur van zijn bevoegdheden dus g辿辿n gebruik maken om kennis te krijgen van de fiscale advi- sering. Maar de toelichting op het besluit vermeldt niet dat de inspecteur geen ge- De accountant heeft een geheim- houdingsplicht. Die is neergelegd in art. 26 WTA, waar het informatie betreft die verkregen is uit wettelijke controle- activiteiten, verricht door een door de AFM vergunde accountantsorganisatie. Gaat het om informatie die buiten de wettelijke controle is verkregen bijvoor- beeld in het kader van fiscale advisering dan volgt die geheimhoudingsplicht uit de Verordeningen (zoals de VGC) die krachtens art. Wra en art. 24 Waa door NIVRA respectievelijk NOvAA tot stand zijn gekomen. Tenslotte zal ook in de contractuele relatie tussen accountant en klant geheimhouding zijn afgesproken. Maar de accountant heeft geen wettelijk verschoningsrecht. Daarom kan de geheimhoudingsplicht opzij gezet worden door een wettelijke verplichting tot spreken of meewerken. E辿n van die wettelijke regels waarmee de geheim- houdingsplicht opzij gezet wordt, is art. 53 Awr. Volgens deze bepaling moet de accountant de inspecteur desgevraagd inzage geven in zijn dossiers en hem gegevens en inlichtingen verschaffen. De verplichting tot meewerken wordt wel begrensd. Allereerst door de tekst van de wet. Zo moet het onderzoek gericht zijn op de belastingheffing van derden. Daar- naast wordt de medewerkingsplicht be- grensd door de beginselen van behoorlijk bestuur. Zo mag de verlangde inzage niet een overdreven grote last worden voor de accountant ten opzichte van het belang dat de fiscus bij inzage heeft. Een bijzon- dere plaats heeft hierbij het fiscale onder- deel van het controledossier van de accountant. Dit fiscale dossier bevat een analyse van fiscale posities, al dan niet ondersteund door adviezen en over- wegingen daarbij. Kennisname daarvan maakt het voor de inspecteur natuurlijk erg gemakkelijk om te scoren in een eventueel verschil van inzicht met de klant. De Gedragscode openbare accountants/belastingdienst uit 1994 reguleerde en beperkte daarom de mee- werkverplichting in deze zin, dat de accountant geen inzage in de fiscale dossiers of adviezen behoefde te geven (het zgn. fair play-beginsel). Daarnaast bevatte de Gedragscode nog een aantal aanvullende regels: de controlerend amb- tenaar moest het doel van het onderzoek opgeven en integrale inzage van het controledossier werd uitgesloten. Het nieuwe besluit Op 16 december 2009 heeft de Staats- secretaris een nieuw besluit het licht doen zien dat de verhouding tussen de accountant en de Belastingdienst (opnieuw) moet regelen. Dat gebeurt op een merkwaardige manier. Allereerst Gevolgen intrekking Gedragscode openbare accountants/belastingdienst
- 2. An 25www.accountancynieuws.nl opinie bruik maakt van zijn bevoegdheden als een accountant of een belastingplichtige vrijwillig inzage geeft in zijn 鍖scale dos- sier Anders geformuleerd: op basis van toestemming van accountant of klant, mag de inspecteur 坦坦k het 鍖scale dossier inzien. Daar ligt dus het verband met de afspraak met de beroepsorganisaties. Elke accountant zal vanuit zijn beroeps- organisatie een advies ontvangen voor een aangepaste standaardopdrachtbeves- tiging. Volgens die standaard moeten accountants hun cli谷nten op voorhand laten tekenen dat zij instemmen met dos- sierinzage door de inspecteur. Als een cli谷nt daar geen zin in heeft, dan betrekt de accountant deze weigering bij de beoordeling van de integriteit van de cli- ent. Staat hier nu eigenlijk dat de accoun- tant zulke eigenwijze cli谷nten moet wei- geren? Ja, eigenlijk wel, zo blijkt uit de toelichting, en dat moeten de beroeps- organisaties gaan afdwingen: Ook tijdens de kwaliteitstoetsing door of namens de beroepsorganisaties NIVRA en NOvAA zal aandacht worden besteed aan het proces van opdrachtaanvaarding door accountants die een controle- opdracht aanvaarden dan wel continue- ren van een cli谷nt die geen toestemming geeft voor inzage. En uiteraard is de Belastingdienst ge誰nteresseerd in de beweegredenen van de belastingplich- tigen die toestemming tot inzage in het accountantsdossier weigeren Commentaar, bedreigingen en oplossingen Zo is het nieuwe systeem geschetst: accountants moeten hun cli谷nten laten tekenen voor dossierinzage. Als de cli谷nt daarvoor tekent, kan ook het 鍖scale dos- sier vrijwillig worden ingezien. Tekent de cli谷nt niet, dan wil de 鍖scus dat weten. Blijft de accountant een niet-tekenende cli谷nt bijstaan, dan kan de accountant problemen krijgen met de kwaliteitstoet- sing door de beroepsgroep. Waarom de beroepsverenigingen ingestemd hebben met deze aanpak, is ons onduidelijk. De cli谷nten zijn beter af zonder dit nieuwe besluit dan met dit besluit. Ook de ac- countants lijken voor hun medewerking niets terug te krijgen. Wil de accountant meer zijn dan toezichthouder voor de maatschappij en de 鍖scus, dan zal hij zijn geheimhoudingsplicht serieus moeten nemen. Dan past het niet om cli谷nten te dwingen hun wettelijke rechten op ge- heimhouding te laten wegtekenen. Want dat lijkt ons de enige bedoeling van het nieuwe systeem. Maar zo eenvoudig is het niet. Het is ten- slotte niet de klant die in een concreet geval inzage geeft in het dossier, het is de accountant. En die zal zich nog steeds moeten afvragen of de inzage die ver- langd wordt wel binnen de Wet valt, en of de inzage in alle onderdelen van het dossier kan worden afgedwongen. Dat is met name niet het geval voor het 鍖scale dossier. Dan past het niet dat de accoun- tant zich verschuilt achter de afgedwon- gen handtekening van zijn cli谷nt, om alle bescherming van de rechten van zijn cli谷nt prijs te geven. Want in dat geval kan de accountant aanlopen tegen het verwijt van zijn klant dat hij de geheim- houding al te gemakkelijk heeft prijs- gegeven. Ten slotte zit er ook nog een andere adder onder het gras. Door de invoering van de 4e tranche van de Alge- mene wet bestuursrecht kan nu ook de accountant z辿lf 鍖scaal beboet worden als er beboetbare feiten bij de cli谷nt worden geconstateerd. Daarvoor is wel schuld/ opzet nodig bij de accountant. Geen betere plek dan het eigen dossier van de accountant om daarvoor het bewijs te zoeken Dat mag dan niet de bedoeling zijn van het derdenonderzoek, maar de bijvangst van zon onderzoek kan gewoon gebruikt worden 坦坦k tegen de accountant. De pijn zit daarbij niet zozeer bij de frauderende accountant, maar bij de lankmoedige accountant. Stel, een klant heeft een ontoereikende procedure om de 鍖scale positie goed te bepalen, de accountant weet dit, maar het e鍖ect is niet materieel voor de jaar- rekening. Is er nu sprake van bewuste samenwerking om een 鍖scale tekort- koming te verhullen? Het antwoord op die vraag kan al vrij snel ja zijn. Dat lijkt ons overigens een reden voor de accountant om zich af te vragen of hij er goed aan doet de meer gevoelige vormen van 鍖scale advisering z辿lf te doen, of dat hij die beter aan externe deskundigen kan overlaten. De oplossing lijkt te zijn dat een door de cli谷nt te ondertekenen instemming met inzage nooit verder mag gaan dan inzage van die delen van het dossier waar de 鍖scus krachten de wet al inzage in mag nemen. Het 鍖scale dossier dient in de standaardopdrachtbevestiging uitdruk- kelijk van inzage te worden uitgesloten. Naar ons oordeel is de juiste vormgeving van nieuwe onderdelen van een opdracht- bevestiging de verantwoordelijkheid van de individuele accountant die zich van zon opdrachtbevestiging bedient. Maar als NIVRA en NOvAA hier onvoldoende oog hebben voor de belangen van de klant, zult u als accountant daarin z辿lf het voortouw moeten nemen. An Dian Brouwer (l.), strafrechtadvocaat en Rien van Dieren, 鍖scalist en of counsel, beiden verbonden aan CMS Derks Star Busmann te Utrecht. De relatie tussen de 鍖scus, belastingplichtige en intermediair (i.c. de accoun- tant) verandert. Op basis van afspraken vooraf over procedures en de鍖nities ontstaat een ander samenspel tussen de partijen, waarbij meer op vertrouwen wordt gewerkt. Dat gaat vooral onder de noemer Horizontaal toezicht. Op het scherpst van de snede leidt dit tot bezinning op de juridische verhouding tussen belastingplichtige, intermediair en 鍖scus. Daar zal uiteindelijk iedereen aan moeten wennen. Voor de 鍖scaal juristen is de stap misschien wel het grootst. De accountant is - als het goed is - gewend aan zijn onafhankelijke rol. Dit arti- kel stelt vraagtekens, binnenkort komen NOvAA en NIVRA met een aanbeveling hoe hier in de praktijk mee om te gaan. Redactie Accountancynieuws Discussie