1. Terörde Afet Tıbbı
ve
Çözüm Önerileri
Prof. Dr. Ahmet COŞAR
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Tıp Fakültesi
Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı
2. Türkçeye, Fransızcadaki terreur sözcüğünden geçen "terör" sözcüğünün kökeni Latincedeki terror sözcüğüne dayanmakta
Yıldırma, cana kıyma ve malı yakıp yıkma, korkutma, tedhiş (TDK)
Genellikle siyasal nedenlerle, halkın gözünü korkutmak ve halkı yıldırmak için dehşet öğesini kullanmak (OXFORD)
Terörizm; rastgele seçilmiş ya da sembolik değeri olan kurbanların, şiddetin aracı olarak seçildikleri bir savaş yöntemidir
Bu araçsal kurbanların kurbanlaştırılmaları, mensup oldukları grup ya da sınıf içerisindeki yerlerine bağlıdır. Böylece, söz
konusu grup ya da sınıfa mensup olan diğer bireyler de, kronik bir terör korkusunun içine itilmiş olurlar
(“Disasters: Terrorism” Ann Weil)
Terör
3. Fransız ihtilali
Kızıl terör
Uluslararası terörizm
Terör örgütü listeleri
Türkiye
ANARŞİ (-1980) TERÖR(+1980 )
ETNİK TERÖR
15 AGUSTOS 1984 ERUH /ŞEMDİNLİ
Halen ORTADOĞU ölçekli KIRSAL / METROPOL boyutlu TERÖR ile MÜCADELE devam etmekte
Terör
4. • Operasyonel terör yaralanmalar
• Kitlesel saldırı ve patlamalar
• Kimyasal, biyolojik ve nükleer saldırılar
7. • Türkiyede terör yüzünden ölen kişi sayısı,
• En az 5,561 kişi güvenlik güçleri ve PKK arasındaki çatışmalarda veya terör saldırılarında
öldü.
549 siviller
1,302 güvenlik gücü mensupları
226 tanımlanamayan kişiler
3,482 terörist
(Temmuz 2015 - 10 Ağustos 2021)
https://www.crisisgroup.org/tr/content/grafik-ve-haritalarla-t%C3%BCrkiyedeki-pkk-%C3%A7at%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1
8. EYP(El Yapımı Patlayıcı)
Bilinen hazır patlayıcı maddelerin yanı sıra sanayi, temizlik, ilaç ve kozmetik
gibi sektörlerden tedarik edilebilen ticari kimyasalları da kullanarak farklı
tip patlayıcılar sentezlemekte ve EYP’ler üretebilmektedir
Londra ulaşım ağında gerçekleşen patlamada Triacetone Triperoxide (TATP)
Ülkemizde 2011-2018 yılları arasında 5.031
ölüm veya yaralanmanın patlayıcılardan olduğu bildirilmektedir
https://aoav.org.uk/ explosive violence/turkey/, 2018
9. Yaralanmanın Fizyolojisi
Tüm ölümlerin %91’i hemoraji
%67.3 Trunkal (Abdomen-toraks)
%13.5 Ekstremite
%20 Diğer
2. en sık sebep ÜSY obstrüksiyonu
Eastridge et al. J Trauma Acute Care Surg. 2012;73: S431YS437.
BALİSTİK KORUNMA
10. Patlama Kaynaklı Yaralanmaların Sınıflandırılması
1. Birincil (Primer) patlama yaralanmaları: Yalnızca patlama dalgasına bağlı
yaralanmalar
2. İkincil (Sekonder) patlama veya patlayıcı yaralanmaları: Balistik travmaya bağlı
öncelikle patlayıcı cihaz veya çevreden gelen parçalar sonucu oluşan yaralar
3. Üçüncül (Tersiyer) patlama veya patlayıcı yaralanmaları: Yaralının veya çevresel
yapıların yer değiştirmesinin sonucu, geniş çaplı künt travmatik yaralanmalar
4. Dördüncül (Quarterner) patlayıcı yaralanmaları: Yanıklar, Toksinler ve Radyolojik
Kontaminasyon
11. Patofizyoloji
• Patlama
Stress ve Kayma dalgaları
• Stres dalgaları
Ciddi mikrovasküler hasara ve doku bozulması
• Kayma dalgaları
Dokuların asenkronizasyonu
16. Patlamanın Kardiyovasküler Etkileri
• Vagal yanıt triadı:
Ani bradikardi / Hipotansiyon / Apne
• Aritmiler bradikardi /PVC / asistolİ
• Hipotansiyon
CI ve SV ↓
Patlamalar : kompasatuar taşikardi OLMAMASI
17. Hasta Risk Sınıflandırması
• Birincil patlama yaralanmasında risk sınıflandırmasına odaklanmış geçmiş
1. Patlayıcı cihaz ayrıntıları: patlayıcının türü ve ağırlığı, el yapımı ve ticari
olarak satılan, intihar bombacısı, patlamaya kadar geçen süre
2. Coğrafya: cihaz konumu, açık ve kapalı alan patlaması, çevreleyen yapılar
(kentsel ve kırsal ortam)
3. Yaralı: Kazazedenin patlama merkezinden uzaklığı, patlamaya ve
çevredeki yapılara göre vücudun oryantasyonu ile yaralının belirli
konumu, kişisel koruyucu ekipman
4. Diğer yaralıların durumu: Olay yerindeki ölümlerin nedeni, hayatta kalan
diğer kurbanlarda birincil patlama yaralanması.
18. Yaralanmalara bağlı ölümlerin %35’i anında, %52’si dakikalar içerisinde meydana gelmiştir. (Prehosp)
Ölümlerin %75i ÖNLENEBİLİR (ENGELLENEMEZ DEĞİL!!)
Kafa travmaları
Torasik vasküler yaralanma
Blast hasarı
Amputasyonlar
Masif abdominal pelvik
Urogenital yaralanmalar .
Eastridge et al. J Trauma Acute Care Surg. 2012;73: S431YS437
22. Damar yolu
• Mümkün olan en büyük boyutta damar yolu,
• Turnike ile distalden venöz dolgunluk sağlanabilir,
• Diyaliz kateteri,
• 10 yada 20 ml’lik enjektörle sıvı,
• Üst ekstremite, subklavian, internal juguler ven kateterizasyonu
32. Acil Servis Yönetimi
Elbise Makası - Tel Makası
Aspiratör
Laryngoskop - Stile - Entübasyon Mlz.
Ekip Yönetimi
Karşılama
Kayıt
Konsültanlar
Veri Girişi
Tetkikler
Sonuç takibi
#20: LİTERATÜRDE BAŞ-BOYUN YARALANMALARININ Genel ateşli silah yaralanmaları arasında daha az ORANDA GÖRÜLDÜĞÜ BELİRTİLMEKTEDİR. ANCAK DEĞİŞEN OPERASYONEL ŞARTLAR ALINAN ÖNLEMLER VE YARALAYAICI MADDE NİTELİKLERİ SEBEBİ İLE LİTERATÜRDEKİ ORANLARA GÖRE HASTANEMİZE BAŞVURAN BAŞ- BOYUN YARALANMALI HASTA SAYISINDA ARTIŞ MEVCUTTUR.
#21: HARP CERRAHİSİNDE HAVAYOLU YÖNETİMİ HAVAYOLUNUN YARALANMALARI NEDENİYLE ÖNEM ARZ ETMEKTEDİ. 2012 YILINDA YAPILMIŞ OLAN 4596 ATEŞLİ SİLAH YARALISI İÇEREN GENİŞ BİR ÇALIŞMADA %20DEN DAHA AZ BAŞ-BOYUN YARALANMASI OLDUĞU BELİRTİLMEKTEDİR. BİZİM579 ASY VAKAMIZIN %20 SİNDE MAKSİLLO FASİYAL YARALANMA VARDI.
Çeşitli askeri çalışmalardan elde edilen klinik verilere göre çok sayıda hastaneye yatış gerektirmeyen yüzeysel yaralanmış baş, boyun ve daha çok yüz yaralanması olan hastalar görülmektedir. Ancak ülkemizde halen yürütülen meskun mahal denilen kırsal alan dışındaki operasyonlar neticesinde klasik harp yaralanmalarından daha fazla sayıda yüzeyel olmayan maksillofasyal yaralanma görülmektedir. Halihazırda kırsal dışı operasyon alanında baş-boyun yaralanmaları ile ilgili literatürde yayın bulunmamaktadır.
#22: Zone I yerleşimli ana damar ve sinir yapıları klavikula ve birinci kaburga tarafından düşük enerjili mermilerden korunur, bu yapılar yüksek enerjili mermiler ile klavikula ve birinci kaburganın kırılması ile yaralanır.
Zone II’nin hem ön hem arka taraftan dar olması yüksek enerjili FMJ mermileri faz 1 kurşun kanalının yani boydan boya yaralanmaya zemin hazırlar. Bu yaralanmalarda “ya hep ya hiç” kuralı geçerlidir: eğer vital yapılara denk gelirse genellikle ölümcül sonuçlar ortaya çıkabilir ya da kurtulabilinen yaralanmalara neden olabilir. Solunum yolu organları kıkırdak yapıları nedeniyle göreceli olarak sert yapılıdır bu nedenle mermi darbesi sonucu defektler gelişir. Bu defektler, boydan boya, küçük, yüzeysel ya da doku kaybı ile birlikte olabilir.
Zon III yaralanmalarında mandibula, vertebralar ya da kafa tabanı gibi kemik yapıların zarar görme olasılığı çok daha fazladır.
EXHIBIT 6-1
SUGGESTED GUIDELINES FOR MANAGEMENT OF PENETRATING AIRWAY INJURY
Zone I injury
Direct intubation through a large defect
Surgical cricothyroidotomy in an emergency or tracheostomy in the semi-elective setting
Thoracotomy in complete tracheal transaction
Zone II injury
CT scan to exclude distal airway injury (provided there is no immediate impending obstruction of the airway)
Oral intubation by RSI for injuries proximal to the larynx
Fiberoptic intubation for injuries distal to the larynx
Surgical airway for injuries distal to the larynx
Zone III injury
Oral intubation by RSI”
“Oral intubation by RSI for small defects
Surgical airway for gross disruption
For any large airway defect: direct intubation through the defect
When a distal airway injury has not been excluded: primary surgical airway may be the most appropriate plan.1
________________
CT: commuted tomography
RSI: rapid-sequence induction
1. Nelson LA. Airway trauma. Int Anesthesiol Clin 2007; 45:99–118.”
Alıntı: Chester Buckenmaier. “Combat Anesthesia: The First 24 Hours”. iBooks.
#23: “In the case of abdominal and thoracic trauma, IV access must be obtained in a tributary of the superior vena cava (SVC) because veins below the injury may not be in continuity with the central circulation as a result of inferior vena cava (IVC) injury. Insertion of IV devices in injured limbs should be avoided because there is no guarantee that infused fluid and drugs will reach the central circulation. Furthermore, extravasation of fluid may result in a compartment syndrome, thus exacerbating a preexisting injury.”
Alıntı: Chester Buckenmaier. “Combat Anesthesia: The First 24 Hours”. iBooks.
#24: Şekilde görüldüğü gibi giriş deliği küçük iken çıkış deliği büyük olmaktadır. Bu görsellere mermi çekirdeği ile olan yaralanmalarda geçerlidir. Günümüzde el yapımı patlayıcılar, mayın ve roket yaralanmaları gibi yaralanmalarda daha yaygın görülüyor. Bu tip yaralanmalarda bu kinetiğe uygun yaralanma oluşmaz.
Harp cerrahisine bağlı asy da germi giriş yerinin ve doğrutusunun sapabileceği merminin yada parçanın kemik ve organlara çarpıp yer değişreceği özellikle göz önünde bulundurulmalıdır. Bu yüzden bacaktan giren bir mermi yada parçanın batın ve toraksda yaralanma oluşturabileceği aılda tutulmalıdır.
G3 piyade tüfeğinde kullanılan 7.62 NATO mermisi 830 m/s hızla hedefe ulaştıktan 18 santim sonra takla atmaya başlayınca şok dalgasıyla beraber korkunç enerjisini vücuda transfer eder. Böyle bir mermi adamın ayaklarını yerden kesip onu birkaç metre geriye fırlatır ve yarattığı geçici boşluk dokuları yırtıp, parçalar. Eğer geçici boşluk karaciğeri veya kalbi etkilediyse hedefin hayatta kalması imkansızdır.
7.62 Soviet, yani AK-47 (Keleş) mermisi çok yüksek delme özelliğine sahip olsa da fazla hasar veremiyor
#26: MULTİMODAL ANALJEZİ YÖNTEMLERİ İÇİNDE MUTLAK REJYONAL ANESTEZİ YÖNTEMLERİ YER ALMALIDIR.
ÖZELLİKLE HASTA TRANSPORTUNDA HKA yada EPİDURAL-SİNİR KATETERLERİ..