ºÝºÝߣ

ºÝºÝߣShare a Scribd company logo

Autisme en ADHD, nieuwe wegen in onderzoek naar de genetische achtergrond - dr. A. Sluiter-Oerlemans

•
•
K
Karakter Kinder- en Jeugdpsychiatrie

Presentatie van het onderzoek van Anoek Sluiter-Oerlemans: Autisme en ADHD, nieuwe wegen in onderzoek naar de genetische achtergrond

1 of 41
Download to read offline
© Karakter | pagina 1 Autisme en ADHD Nieuwe wegen in het onderzoek naar de genetische oorzaken Anoek Sluiter-Oerlemans Junior onderzoeker 1 april 2014
(potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen  Sponsoring of onderzoeksgeld  Honorarium of andere (financiële) vergoeding  Aandeelhouder  Andere relatie, namelijk … De studies die worden besproken werden mogelijk gemaakt door een VENI grant op naam van N. Rommelse (NWO grant # 91610024); een grant op naam van J. Buitelaar (NWO grant # 1750102007010), en een grant op naam van S. Faraone (NIH grant # R01 MH62873-01A1). Disclosure belangen spreker
Overzicht • Comorbiditeit ASS en ADHD • Benaderingen in proefschrift • Gedeelde endofenotypen • Subtypering • Bespreking onderzoeksresultaten • Implicaties voor de praktijk © Karakter | pagina 3
© Karakter | pagina 4 Comorbiditeit ASS en ADHD • Prevalentie • In klinische samples1: - 20-50% van ADHD patiënten voldoet aan criteria ASS - 30-80% van ASS patiënten voldoet aan criteria ADHD • In populatie samples: - +/- 28% van ASS patiënten voldoet aan criteria ADHD2 • 50-70% van de variantie van ASS and ADHD wordt mogelijk verklaard door gedeelde genetische factoren3 • Hoge mate van ‘wisselende’ diagnoses4 1 Rommelse et al (2011). Neurosci Biobehav Rev; 2 Simonoff et al (2008). JAACAP; 3 Ronald et al. (2008) JCPP; 4Fein et al (2005) JADD
© Karakter | pagina 5 Comorbiditeit ASS en ADHD • Oorzaken • Overlappende DSM criteria, onwaarschijnlijk1 • Fenokopie, onwaarschijnlijk2-5 • Gedeelde etiologie - Familie studies6,7 - Tweelingstudies (rg = .54-.87)8 - Moleculair genetische studies9 - Gedeelde pre/perinatale risico’s10 - ‘Assortative mating’11 1 Ghanizadeh (2010) ECAP; 2 Kanne et al (2009) JADD; 3 Mulligan et al (2009) JADD; 4 Nijmeijer et al (2008) JACP; 5 Ronald et al (2008) JCPP; 6 Mulligan et al (2009) JADD; 7 Nijmeijer et al (2008) JACP; 8 Ronald & Hoekstra (2011) Am J Med genet B; 9 Rommelse et al (2010) ECAP; 10Visser et al (2012) JADD; 11Van Steijn et al (2012) JCPP
© Karakter | pagina 6 Comorbiditeit ASS en ADHD • Prevalentie
© Karakter | pagina 7 • Gedeelde endofenotypen • Subtypering Benaderingen in proefschrift 2008-2012 ASD (+ADHD) N=200 ASD families N=100 controle families Neuroimaging Cognitie
© Karakter | pagina 8 • Gedeelde endofenotypen • Subtypering Benaderingen in proefschrift 2008-2012 ASD (+ADHD) N=200 ASD families N=100 controle families Neuroimaging Cognitie
© Karakter | pagina 9 Endofenotype - Erfelijk - Geassocieerd met stoornis - Aanwezig in onaangedane familieleden Franke et al (2009). Hum Genet
© Karakter | pagina 10 Endofenotype • Affected-unaffected sibling design • Al veel onderzocht in ADHD, wat minder in ASS • Interessante functies/domeinen voor overlap: veel1 • O.a. sociaal functioneren & EF 1 Rommelse et al. (2011) Neurosci Biobehav Rev;
© Karakter | pagina 11 Gedeelde endofenotypen Co-segregatie van kandidaat endofenotypen? • 3 hoofddomeinen bij ASS: • Executieve functies • Sociale cognitie • Central coherence • Sibling (cross) correlaties Oerlemans et al (2013) JADD B . target similar nontarget similar target dissimilar nontarget dissimilar target C . E . 2 3 1 A . targ et D. Go stimulus NoGo stimulus B .. display set
© Karakter | pagina 12 Oerlemans et al (2013) JADD Gedeelde endofenotypen Co-segregatie
© Karakter | pagina 14 Emotieherkenning: visueel en verbaal ↓ ASS1 en ADHD2,3 • ↓↓ ASD+ADHD4 • ?? Niet-aangedane familieleden Doel: visuele en verbale emotieherkenning in ASS (+ADHD) probands en hun niet-aangedane broers/zussen 1 Harms et al (2010) Neuropsychol Rev; 2 Yuill & Lyon (2007) ECAP; 3 Corbett & Glidden (2000) Child Neuropsychol; 4 Davis & Kollins (2012) Neurotherapeutics; 5 Oerlemans et al (submitted). Gedeelde endofenotypen
© Karakter | pagina 15 Oerlemans et al., (2013) ECAP Emotieherkenning Gedeelde endofenotypen
© Karakter | pagina 16 Oerlemans et al., (2013) ECAP Emotieherkenning Gedeelde endofenotypen
© Karakter | pagina 17 Oerlemans et al (submitted). Emotieherkenning Gedeelde endofenotypen
© Karakter | pagina 18 Oerlemans et al., (2013) ECAP Emotieherkenning Gedeelde endofenotypen
© Karakter | pagina 19 Endophenotype - beperkingen Franke et al (2009). Hum Genet
© Karakter | pagina 20 Heterogeniteit!
© Karakter | pagina 21 Voorgestelde oplossing: subtypering
© Karakter | pagina 22 • Gedeelde endofenotypen • Subtypering Benaderingen in proefschrift 2008-2012 ASD (+ADHD) N=200 ASD families N=100 controle families Neuroimaging Cognitie ADHD (+ASS) N=400 ADHD families N=150 controle families Longitudinale studie Neuroimaging, cognitie 2004-2008
• Niet-erfelijke varianten van ASS en ADHD • Onderscheid tussen patronen van erfelijkheid in SPX en MPX gezinnen Simplex = families met 1 aangedaan individu Multiplex = families met 2 of meer aangedane individuen Introductie: SPX-MPX stratificatie Sebat et al (2007). Hum Genet
1 or 2 affected Families with ≥ 2 kids ≥ 2 kids affected = multiplex Only female unaffected siblings Both parents participating Only 1 parent participating Both parents participatin Only 1 parent participatiing Both unaffected = truly simplex Minimum of 1 male unaffected sibling 1 affected child = simplex 1 or 2 affected Un- affected affected ) Both un- affected Un- affected affected Multiplex families Oerlemans et al (submitted).
pagina 25 Oerlemans et al (submitted). ASS ADHD ? ?
• Etiologische verschillen tussen SPX (sporadisch) en MPX (familiaal) autisme en ADHD: 1. Helpt SPX-MPX stratificatie om heterogeniteit te verminderen? 2. Is SPX-MPX stratificatie behulpzaam bij het ontdekken van cognitive endofenotypes voor ASS en ADHD? 3. Geeft SPX-MPX stratificatie meer inzicht in de rol van pre-en perinatale complicaties bij ASS en ADHD? • Is SPX-MPX stratificatie behulpzaam bij het ontdekken van overlappende etiologie van ASS en ADHD? • Voorspelt de diagnose van de proband, de uitkomsten van onaangedane kinderen in een gezin? Hypothesen
ASS symptoms Visueel gemaakt Oerlemans et al (submitted).
ADHD symptoms Visueel gemaakt Oerlemans et al (submitted).
© Karakter | pagina 31 Cognitie in SPX en MPX ADHD families p < .001 p < .001 p = .001 p = .009
© Karakter | pagina 32 Cognitie in SPX en MPX ADHD families Alleen in MPX ADHD
• Concluderend: • Onaangedane broers/zussen uit MPX gezinnen presteren slechter dan controles op de meeste cognitieve taken, terwijl de onaangedane broers/zussen uit SPX gezinnen normaal presteren • Inhibitie en motorische problemen het meest uitgesproken in MPX probands • Een lager TIQ en problemen in visueel werkgeheugen en timing het meest uitgesproken in SPX probands © Karakter | pagina 33 Cognitie in SPX en MPX ADHD families
Cognitie in SPX en MPX ASS families p < .001
Cognitie in SPX en MPX ASS families p = .001 p = .003 p = .026 p = .001
• Concluderend: • Broertjes en zusjes zonder ASS diagnose presteren normaal op cognitief vlak, met uitzondering van VIQ (MPX) en prosodie (SPX en MPX) • SPX probands lijken het meest aangedaan t.o.v. controles en hun broers/zussen • Cognitieve problemen met name op sociale cognitie © Karakter | pagina 36 Cognitie in SPX en MPX ASS families
• Opvallend: • De SPX probandi (zowel ASS als ADHD) hadden het laagste IQ en meest uitgesproken cognitieve problemen tov controles en/of onaangedane broers/zussen • De broers/zussen uit MPX ADHD families lieten cognitieve beperkingen zijn vergelijkbaar met het aangedane kind, terwijl de onaangedane broers zussen uit SPX en MPX ASS families meestal geen cognitieve problemen lieten zien. © Karakter | pagina 37 Overlap ASS en ADHD
© Karakter | pagina 38 Pre- en perinatale risico factoren OR = 1.57 [95% CI: 0.28-8.64] OR = 3.97 [95% CI: 1.00-15.82] OR = 1.17 [95% CI: 0.75-1.84] OR = 1.52 [95% CI: 1.00-2.31] OR = 2.26 [95% CI: 1.60-3.21] OR = 0.80 [95% CI: 0.52-1.23] OR = 1.84 [95% CI: 1.11-3.04] OR = 1.34 [95% CI: 0.79-2.25] OR = 2.12 [95% CI: 1.26-3.58] OR = 0.85 [95% CI: 0.42-1.70] OR = 2.61 [95% CI: 1.52-4.48] OR = 1.31 [95% CI: 0.76-2.27] OR = 1.41 [95% CI: 1.24-1.61] OR = 1.64 [95% CI: 1.37-1.97]
© Karakter | pagina 39 Pre- en perinatale risico factoren p =.003 p = .072 p = .064 p = .034p = .015 p = .036
• Concluderend: • Nauwelijks overlappende risico factoren voor ASS en ADHD • ASS: infecties tijdens zwangerschap en suboptimale conditie bij geboorte • ADHD: jonge leeftijd ouders, ziektes, roken en stress tijdens de zwangerschap • In ADHD gezinnen werden deze risicofactoren meestal gedeeld door broers/zussen, terwijl in ASS gezinnen de risicofactoren meestal alleen bij het aangedane kind voorkwamen. • Meer SPX ASS probands waren eerstgeboren dan MPX ASS probands. • Geen onderscheid SPX en MPX ADHD probands, alhoewel.. © Karakter | pagina 40 Pre- en perinatale risico factoren
Conclusies • SPX-MPX stratificatie werkt, hoewel niet optimaal • Er zijn verschillen tussen SPX en MPX autisme en ADHD gezinnen •ASS: gedrag, pre-perinatale risico factoren •ADHD: cognitie, (pre-perinatale risico factoren) •ASS is een sterkere voorspeller voor ADHD dan andersom • onaangedane kinderen van MPX ASS families laten de hoogste levels van ASS en ADHD symptomen zien • familieleden van MPX families hebben het hoogste risico voor het ontwikkelen van ASS/ADHD
Implicaties 1. Kleine groep SPX ADHD  power probleem 2. SPX-MPX stratificatie  fecundity 3. Meer jongens in aangedane groepen en grote leeftijdsrange  maten gecorrigeerd voor leeftijd en sekse 4. andere comorbiditeiten niet onderzocht 5. Alleen hoog-functionerende kinderen 6. Verlies van data door uitsluiten gezinnen zonder mannelijke onaangedane broers/zussen
Implicaties 1. Mogelijk verschillende behandelmethoden voor SPX en MPX probandi 2. Risico voor MPX gezinnen het hoogst  alle gezinsleden moeten in de gaten worden gehouden. 3. Pre- en perinatale complicaties spelen mogelijk een bepalende rol in de ontwikkeling van ASS of ADHD, vraag deze goed uit. 4. Sporadische vormen van ASS en ADHD gaan vaker gepaard met een lager IQ 5. Kinderen met ASS en ADHD presteren cognitief het zwakst 6. Cognitieve beperkingen zijn vooral gelegen in sociaal functioneren (ASS) en executief functioneren (ADHD), behandelingen die zich daarop inzetten mogelijk meest effectief
© Karakter | pagina 44 Anoek.Sluiter-Oerlemans@radboudumc.nl

More Related Content

Autisme en ADHD, nieuwe wegen in onderzoek naar de genetische achtergrond - dr. A. Sluiter-Oerlemans

  • 1. © Karakter | pagina 1 Autisme en ADHD Nieuwe wegen in het onderzoek naar de genetische oorzaken Anoek Sluiter-Oerlemans Junior onderzoeker 1 april 2014
  • 2. (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen ï‚· Sponsoring of onderzoeksgeld ï‚· Honorarium of andere (financiële) vergoeding ï‚· Aandeelhouder ï‚· Andere relatie, namelijk … De studies die worden besproken werden mogelijk gemaakt door een VENI grant op naam van N. Rommelse (NWO grant # 91610024); een grant op naam van J. Buitelaar (NWO grant # 1750102007010), en een grant op naam van S. Faraone (NIH grant # R01 MH62873-01A1). Disclosure belangen spreker
  • 3. Overzicht • Comorbiditeit ASS en ADHD • Benaderingen in proefschrift • Gedeelde endofenotypen • Subtypering • Bespreking onderzoeksresultaten • Implicaties voor de praktijk © Karakter | pagina 3
  • 4. © Karakter | pagina 4 Comorbiditeit ASS en ADHD • Prevalentie • In klinische samples1: - 20-50% van ADHD patiënten voldoet aan criteria ASS - 30-80% van ASS patiënten voldoet aan criteria ADHD • In populatie samples: - +/- 28% van ASS patiënten voldoet aan criteria ADHD2 • 50-70% van de variantie van ASS and ADHD wordt mogelijk verklaard door gedeelde genetische factoren3 • Hoge mate van ‘wisselende’ diagnoses4 1 Rommelse et al (2011). Neurosci Biobehav Rev; 2 Simonoff et al (2008). JAACAP; 3 Ronald et al. (2008) JCPP; 4Fein et al (2005) JADD
  • 5. © Karakter | pagina 5 Comorbiditeit ASS en ADHD • Oorzaken • Overlappende DSM criteria, onwaarschijnlijk1 • Fenokopie, onwaarschijnlijk2-5 • Gedeelde etiologie - Familie studies6,7 - Tweelingstudies (rg = .54-.87)8 - Moleculair genetische studies9 - Gedeelde pre/perinatale risico’s10 - ‘Assortative mating’11 1 Ghanizadeh (2010) ECAP; 2 Kanne et al (2009) JADD; 3 Mulligan et al (2009) JADD; 4 Nijmeijer et al (2008) JACP; 5 Ronald et al (2008) JCPP; 6 Mulligan et al (2009) JADD; 7 Nijmeijer et al (2008) JACP; 8 Ronald & Hoekstra (2011) Am J Med genet B; 9 Rommelse et al (2010) ECAP; 10Visser et al (2012) JADD; 11Van Steijn et al (2012) JCPP
  • 6. © Karakter | pagina 6 Comorbiditeit ASS en ADHD • Prevalentie
  • 7. © Karakter | pagina 7 • Gedeelde endofenotypen • Subtypering Benaderingen in proefschrift 2008-2012 ASD (+ADHD) N=200 ASD families N=100 controle families Neuroimaging Cognitie
  • 8. © Karakter | pagina 8 • Gedeelde endofenotypen • Subtypering Benaderingen in proefschrift 2008-2012 ASD (+ADHD) N=200 ASD families N=100 controle families Neuroimaging Cognitie
  • 9. © Karakter | pagina 9 Endofenotype - Erfelijk - Geassocieerd met stoornis - Aanwezig in onaangedane familieleden Franke et al (2009). Hum Genet
  • 10. © Karakter | pagina 10 Endofenotype • Affected-unaffected sibling design • Al veel onderzocht in ADHD, wat minder in ASS • Interessante functies/domeinen voor overlap: veel1 • O.a. sociaal functioneren & EF 1 Rommelse et al. (2011) Neurosci Biobehav Rev;
  • 11. © Karakter | pagina 11 Gedeelde endofenotypen Co-segregatie van kandidaat endofenotypen? • 3 hoofddomeinen bij ASS: • Executieve functies • Sociale cognitie • Central coherence • Sibling (cross) correlaties Oerlemans et al (2013) JADD B . target similar nontarget similar target dissimilar nontarget dissimilar target C . E . 2 3 1 A . targ et D. Go stimulus NoGo stimulus B .. display set
  • 12. © Karakter | pagina 12 Oerlemans et al (2013) JADD Gedeelde endofenotypen Co-segregatie
  • 13. © Karakter | pagina 14 Emotieherkenning: visueel en verbaal ↓ ASS1 en ADHD2,3 • ↓↓ ASD+ADHD4 • ?? Niet-aangedane familieleden Doel: visuele en verbale emotieherkenning in ASS (+ADHD) probands en hun niet-aangedane broers/zussen 1 Harms et al (2010) Neuropsychol Rev; 2 Yuill & Lyon (2007) ECAP; 3 Corbett & Glidden (2000) Child Neuropsychol; 4 Davis & Kollins (2012) Neurotherapeutics; 5 Oerlemans et al (submitted). Gedeelde endofenotypen
  • 14. © Karakter | pagina 15 Oerlemans et al., (2013) ECAP Emotieherkenning Gedeelde endofenotypen
  • 15. © Karakter | pagina 16 Oerlemans et al., (2013) ECAP Emotieherkenning Gedeelde endofenotypen
  • 16. © Karakter | pagina 17 Oerlemans et al (submitted). Emotieherkenning Gedeelde endofenotypen
  • 17. © Karakter | pagina 18 Oerlemans et al., (2013) ECAP Emotieherkenning Gedeelde endofenotypen
  • 18. © Karakter | pagina 19 Endophenotype - beperkingen Franke et al (2009). Hum Genet
  • 19. © Karakter | pagina 20 Heterogeniteit!
  • 20. © Karakter | pagina 21 Voorgestelde oplossing: subtypering
  • 21. © Karakter | pagina 22 • Gedeelde endofenotypen • Subtypering Benaderingen in proefschrift 2008-2012 ASD (+ADHD) N=200 ASD families N=100 controle families Neuroimaging Cognitie ADHD (+ASS) N=400 ADHD families N=150 controle families Longitudinale studie Neuroimaging, cognitie 2004-2008
  • 22. • Niet-erfelijke varianten van ASS en ADHD • Onderscheid tussen patronen van erfelijkheid in SPX en MPX gezinnen Simplex = families met 1 aangedaan individu Multiplex = families met 2 of meer aangedane individuen Introductie: SPX-MPX stratificatie Sebat et al (2007). Hum Genet
  • 23. 1 or 2 affected Families with ≥ 2 kids ≥ 2 kids affected = multiplex Only female unaffected siblings Both parents participating Only 1 parent participating Both parents participatin Only 1 parent participatiing Both unaffected = truly simplex Minimum of 1 male unaffected sibling 1 affected child = simplex 1 or 2 affected Un- affected affected ) Both un- affected Un- affected affected Multiplex families Oerlemans et al (submitted).
  • 24. pagina 25 Oerlemans et al (submitted). ASS ADHD ? ?
  • 25. • Etiologische verschillen tussen SPX (sporadisch) en MPX (familiaal) autisme en ADHD: 1. Helpt SPX-MPX stratificatie om heterogeniteit te verminderen? 2. Is SPX-MPX stratificatie behulpzaam bij het ontdekken van cognitive endofenotypes voor ASS en ADHD? 3. Geeft SPX-MPX stratificatie meer inzicht in de rol van pre-en perinatale complicaties bij ASS en ADHD? • Is SPX-MPX stratificatie behulpzaam bij het ontdekken van overlappende etiologie van ASS en ADHD? • Voorspelt de diagnose van de proband, de uitkomsten van onaangedane kinderen in een gezin? Hypothesen
  • 28. © Karakter | pagina 31 Cognitie in SPX en MPX ADHD families p < .001 p < .001 p = .001 p = .009
  • 29. © Karakter | pagina 32 Cognitie in SPX en MPX ADHD families Alleen in MPX ADHD
  • 30. • Concluderend: • Onaangedane broers/zussen uit MPX gezinnen presteren slechter dan controles op de meeste cognitieve taken, terwijl de onaangedane broers/zussen uit SPX gezinnen normaal presteren • Inhibitie en motorische problemen het meest uitgesproken in MPX probands • Een lager TIQ en problemen in visueel werkgeheugen en timing het meest uitgesproken in SPX probands © Karakter | pagina 33 Cognitie in SPX en MPX ADHD families
  • 31. Cognitie in SPX en MPX ASS families p < .001
  • 32. Cognitie in SPX en MPX ASS families p = .001 p = .003 p = .026 p = .001
  • 33. • Concluderend: • Broertjes en zusjes zonder ASS diagnose presteren normaal op cognitief vlak, met uitzondering van VIQ (MPX) en prosodie (SPX en MPX) • SPX probands lijken het meest aangedaan t.o.v. controles en hun broers/zussen • Cognitieve problemen met name op sociale cognitie © Karakter | pagina 36 Cognitie in SPX en MPX ASS families
  • 34. • Opvallend: • De SPX probandi (zowel ASS als ADHD) hadden het laagste IQ en meest uitgesproken cognitieve problemen tov controles en/of onaangedane broers/zussen • De broers/zussen uit MPX ADHD families lieten cognitieve beperkingen zijn vergelijkbaar met het aangedane kind, terwijl de onaangedane broers zussen uit SPX en MPX ASS families meestal geen cognitieve problemen lieten zien. © Karakter | pagina 37 Overlap ASS en ADHD
  • 35. © Karakter | pagina 38 Pre- en perinatale risico factoren OR = 1.57 [95% CI: 0.28-8.64] OR = 3.97 [95% CI: 1.00-15.82] OR = 1.17 [95% CI: 0.75-1.84] OR = 1.52 [95% CI: 1.00-2.31] OR = 2.26 [95% CI: 1.60-3.21] OR = 0.80 [95% CI: 0.52-1.23] OR = 1.84 [95% CI: 1.11-3.04] OR = 1.34 [95% CI: 0.79-2.25] OR = 2.12 [95% CI: 1.26-3.58] OR = 0.85 [95% CI: 0.42-1.70] OR = 2.61 [95% CI: 1.52-4.48] OR = 1.31 [95% CI: 0.76-2.27] OR = 1.41 [95% CI: 1.24-1.61] OR = 1.64 [95% CI: 1.37-1.97]
  • 36. © Karakter | pagina 39 Pre- en perinatale risico factoren p =.003 p = .072 p = .064 p = .034p = .015 p = .036
  • 37. • Concluderend: • Nauwelijks overlappende risico factoren voor ASS en ADHD • ASS: infecties tijdens zwangerschap en suboptimale conditie bij geboorte • ADHD: jonge leeftijd ouders, ziektes, roken en stress tijdens de zwangerschap • In ADHD gezinnen werden deze risicofactoren meestal gedeeld door broers/zussen, terwijl in ASS gezinnen de risicofactoren meestal alleen bij het aangedane kind voorkwamen. • Meer SPX ASS probands waren eerstgeboren dan MPX ASS probands. • Geen onderscheid SPX en MPX ADHD probands, alhoewel.. © Karakter | pagina 40 Pre- en perinatale risico factoren
  • 38. Conclusies • SPX-MPX stratificatie werkt, hoewel niet optimaal • Er zijn verschillen tussen SPX en MPX autisme en ADHD gezinnen •ASS: gedrag, pre-perinatale risico factoren •ADHD: cognitie, (pre-perinatale risico factoren) •ASS is een sterkere voorspeller voor ADHD dan andersom • onaangedane kinderen van MPX ASS families laten de hoogste levels van ASS en ADHD symptomen zien • familieleden van MPX families hebben het hoogste risico voor het ontwikkelen van ASS/ADHD
  • 39. Implicaties 1. Kleine groep SPX ADHD  power probleem 2. SPX-MPX stratificatie  fecundity 3. Meer jongens in aangedane groepen en grote leeftijdsrange  maten gecorrigeerd voor leeftijd en sekse 4. andere comorbiditeiten niet onderzocht 5. Alleen hoog-functionerende kinderen 6. Verlies van data door uitsluiten gezinnen zonder mannelijke onaangedane broers/zussen
  • 40. Implicaties 1. Mogelijk verschillende behandelmethoden voor SPX en MPX probandi 2. Risico voor MPX gezinnen het hoogst  alle gezinsleden moeten in de gaten worden gehouden. 3. Pre- en perinatale complicaties spelen mogelijk een bepalende rol in de ontwikkeling van ASS of ADHD, vraag deze goed uit. 4. Sporadische vormen van ASS en ADHD gaan vaker gepaard met een lager IQ 5. Kinderen met ASS en ADHD presteren cognitief het zwakst 6. Cognitieve beperkingen zijn vooral gelegen in sociaal functioneren (ASS) en executief functioneren (ADHD), behandelingen die zich daarop inzetten mogelijk meest effectief
  • 41. © Karakter | pagina 44 Anoek.Sluiter-Oerlemans@radboudumc.nl