Ahmet demi̇r sunum
- 2. www.demirahmet.com Anlambilim, anlamı inceleyen çalışma alanıdır. Bu alan, genellikle sözcükler, deyimler, işaretler ve semboller gibi gösterenlerle onların anlamları arasındaki ilişkiye yoğunlaşır.
- 3. www.demirahmet.com Anlam bilgisiyle bağlantılı konulardan bazıları şunlardır: Sembol ve gönderge, sözcükler ve sözlükbirim, düzanlam, yan anlam, dolaylı anlatım, iki anlamlılık, mecaz, teşbih ve sembol, anlam bilgisi alanları, eş anlamlılık, zıt anlamlılık ve alt anlamlılık, eşdizimlilik, ifade ve deyim, anlam değişikliği ve kökbilim, çok anlamlılık, eşadlılık ve eşyazımlılık, sözlükbilim ve sözlükcülük, bilgibilim.
- 4. www.demirahmet.com Elimizde olan kaynaklara göre en eski dil çalışmaları Eski Hint de ve Eski Yunanda gerçekleşmiştir.dinin bir itici güç olarak dilin üzerindeki inceleme ve araştırmalarda etken rolü oynaması,bir çok ülkede olduğu gibi Eski Hinttede kendini göstermiş ve kutsal bilgi derlemeleri olan ‘VEDA’ların doğru okunması , değerlendirilmesi dil olgusunun sınırlarının çözülmesine yönelmiştir.
- 5. www.demirahmet.com Örneğin; nesne ile onun dildeki karşılığı,arasında bir ilişki bulunup bulunmadığını 4.yüzyılda Hindistanda Yaska tarafından,aynı yüzyılda Eski Yunanda Platonun Kratylos gibi eserlerde tartışıldığı bilinmektedir.
- 6. www.demirahmet.com Düşünürlerin dil üzerinde tartışmaları anlambilim konusunu doğurmuştur.17.yüzyılda John Locke,sözcüklerin anlamları üzerinde durmuş ve aynı çağda Bacon, 18 yüzyılda Leibniz,Herder ve daha sonraları Humboldt anlam bilim konusunda yerini almıştır.
- 7. www.demirahmet.com Anlam biliminin temelleri ilk olarak 19 yüzyılda atılmıştır.1826-27 yıllarında ‘’Latin Dilbilimi Üzerine Dersler’’adlı eserini hazırlarken Alman dilcisi K.Reisig anlama ilişkin sorun ve konulara Semasiologie başlığı altında geniş yer vermiştir.
- 8. www.demirahmet.com 70 yıl sonra Fransa’da M. Breal tarafından sağlamlaştırılarak Fr. Semantigue terimiyle dil bilinminde yeni bir çalışma alanı ortaya çıkarmıştır. Eski Yunan’dan Breale kadar anlamla ilgili konular ele alınmış ve en çok anlam değişmesi üzerinde durulmuştur.
- 9. www.demirahmet.com 20. Yüzyılların başında ünlü İsviçre’li bilgin F.DE Saussure’nin dil biliminde çığır açtığına ‘dizge anlayışını getirdiği, dilin nitelikleri, incelenme yöntemleri üzerinde önemli ilkeler ortaya koyduğuna gösterge kavramını yerleştirmiştir. Anlambilim çalışmalarında, Avrupa’da TRİER, ULLMAN, GREİMAS ve LYONS gibi bilginler katkı sağlamaktadır.
- 10. www.demirahmet.com Sausser’le başlayan bu yapısalcılık Amerika’da da yankı bulmuş Bloomfield ve sonrakilerle yeni gelişmeler elde edilmiştir. 1957’den başlayarak Chomsky’nin önemli çalışmaları olmuştur.
- 11. www.demirahmet.com Anlambilimin tarihçesi üzerinde duran Tamba – Mecz (1991:10 ss ) anlambilim tarihçesini 3 döneme ayırmıştır.
- 12. www.demirahmet.com 1) Gelişmeci Dönem:(1883 – 1931). Sözcüklerin tarihi, dildeki anlamların gelişmesi, anlambilime özgü yasaların korunması gibi konularla uğraşılan, Breal, Trier gibi bilginlerin dönemi.
- 13. www.demirahmet.com 2) Karma Dönem:( 1931 – 1963 ) Sözcüklerin tarihi ve söz varlığının kuruluşu gibi konuların ele alındığı, ULMANN, Guiraud… gibi araştırmacıların dönemi.
- 14. www.demirahmet.com 3) Dilsel Modeller Dönemi:(1963’ten bu yan) Chomsky, Katz-Fodor… gibi bilginlerin temsil ettiği ve sözcük anlambiliminde tümce anlambilimine geçişin ağırlık kazandığı dönem.
- 15. www.demirahmet.com Bugün anlambilim çalışmaları araştırıcıları tarafından dil bilimi açısından ele alınmakta, dil bilimsel anlam bilimi olarak yürütülmektedir.
- 16. www.demirahmet.com Bazı çevreler ise onun mantık çalışmaları ile örtüştürerek mantıksal anlambilim üzerinde durmakta, dilin mantıskal kurululşu üzerinde yapıt yayımlayan Carnap ve Meontague gibi düşünürlerin doğrultusunda etkinlik göstermeyi sürdürmektedir.
- 17. www.demirahmet.com Bütün dünyada ki çalışmalar gözden geçirilecek olursa dil bilimsel ve anlambiliminin iki alt alan olduğu görülür: 1) Sözcük Anlam Bilimi 2)Tümce Anlam Bilimi
- 18. www.demirahmet.com Batıdaki dil bilim çalışmaları tarihi süreç içinde çok değişik aşamalardan geçmiştir. Özcan Başkan bu aşamaları 4 döneme ayırmıştır;
- 19. www.demirahmet.com 1) Söylenciler Dönemi: Bu dönemde daha çok dini efsanevi anlatılar söz konusudur. 2) Klasik Diller Dönemi: Bu dönemde ise felsefe odaklı çalışmalara rastlanılır.
- 20. www.demirahmet.com 3) Dünya Dilleri Dönemi: Grekçe ve Latince’nin buyruğundan çkmak ve İncil’in her kesim tarafında okunmasını sağlamak amacıyla yerel dillerin araştırılması göze çarpar. 4) Bilimsellik Dönemi: Bugünkü anlamda bilimsel çalışmaların gerçekleştiği dönemdir. Batı’da anlam konusunu içeren ilk çalışma Platon’un Kratilas adlı diyaloğudur.
- 21. www.demirahmet.com Ülkemizde ise anlambilimi konusunda ilk çalışmaları yapan Doğan Aksan’dır. 1971 Yılında Anlambilim’i ve Türkanlambilim’i adlı eseri anlambilimi konusunda Türkiye’de yazılmış olan ilk eserdir.
- 22. www.demirahmet.com Kaynaklar: 1) Rıza Filozok, Anlam Analizine Giriş 2) Veysel Kılıç, Anlambilimine Giriş – Temel Kavramlar Papatya Yayıncılık 3) Günümüz Dil Bilim Çalışmaları – Multilingual Yayınları 4) Aksan, Doğan 1978 Anlambilimi ve Türkanlambilimi Ankara Üniversitesi Yayınları 5) Doruk Yayınları Anlambilim Sözcüğünün Anlamı 6) Doğan Aksan Anlambilim Konuları ve Türkçe’nin Anlambilimi