�ݺ�ߣ

O ALFABETO LATINO
* Foto de Sebastià Giralt: Estela funeraria de Aurelius Hermia e a súa dona Aurelia Philematium. s. I a.C, Museo Británico.
☞
Álvaro P. Vilariño
v.1.6 (out-2016)

Índice
Sistemas de
representación gráﬁca

Orixe

O alfabeto latino

Pronunciación I

Pronunciación II

Sons vocálicos e
semivocálicos

Puntualizacións
Clasiﬁcacións dos sons

Fonemas consonánticos
latinos

Fonemas vocálicos latinos:
localización e apertura

cantidade

Separación de sílabas

Acentuación latina
☞
☝

Sistemas de representación gráfica
O alfabeto: un dos maiores logros da Humanidade.

Cun número limitado de signos creamos infinidade de mensaxes

Sistemas non fonéticos:

Pictogramas: representación clara e esquemática dunha realidade (obxecto, figura ou
concepto) por medio do seu debuxo. Sobrepasa a barreira das linguas.

Ideogramas: Representación de obxectos e ideas por medio dunha imaxe convencional ou
símbolo.

Sistemas fonéticos:

Xeroglíficos: debuxos que representan sons.

Silabarios: Signos que representan sílabas

Alfabetos: signos que representan fonemas (maioritariamente)
☝
☞☜

Ideogramas
Pictogramas
☝
☞☜
Museo de Altamira y D. Rodríguez - http://museodealtamira.mcu.es/

http://www.flickr.com/photos/candelo/3181062872/
Xeroglífico de Gizá (Exipto)
Silabario: Iraklion (illa de Creta):
Museo. Taboíña de barro cocido
con inscricións en Lineal B
http://www.flickr.com/photos/gislenofl/3202532804/
☝
☞☜

ORIXE
ALFABETO FENICIO
ALFABETO GREGO
ALFABETO ETRUSCO
ALFABETO LATINO
Foron os exipcios os primeiros en representar os
pensamentos, por medio de ﬁguras de animais (...) e
consideran que foron eles os inventores das letras;
que logo os fenicios, polo seu dominio do mar,
introduciron en Grecia (...)

En Italia os etruscos aprendéronas do corintio
Demarato e os aboríxenes, do arcadio Evandro; a
forma das letras latinas é a das gregas máis
antigas.

TACITO, Anales XI, 14.
☝
☞☜

Evolución do alfabeto latino☝
☜ ☞
Orixe (s. VII a. C.)

Adaptación do alfabeto etrusco > 21 letras (o etrusco tiña 26)

C representaba /g/

I representaba tanto o fonema vocal como o semiconsoántico /i/ /j/

U representaba tanto o fonema vocal como o semiconsoántico /u/ /w/

A B C D E F Z H I K L M N O P Q R S T V X

Evolución do alfabeto latino (II)☝
☜ ☞
Latín arcaico (s. III a.C.)

A letra K perde uso fronte o C, que representaba tanto /k/ como /g/

Créase unha nova letra, o G (ou sexa, o C máis un pauciño…), para representar /g/ e deixase o
C para representar o fonema /k/

O Z, usado só en termos gregos, deixou de usarse e desaparece. No seu lugar, colócase a nova
letra G.

Segue tendo 21 letras

A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X
G

Z

Evolución do alfabeto latino (II)☝
☜ ☞
Latín clásico (s. I a.C.)

Engádese a grafía Y e reintrodúcese a Z para transcribir os préstamos do grego.

Estas dúas letras ocupan as últimas posicións.

Agora consta de 23 letras.
A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z
Y

Z

☝
☞☜
Evolución do alfabeto latino (III)
Engadidos posteriores

S. XIII > W

s. XVIII > J, U

Alfabeto latino básico > 26 letras.
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
J U W
Castelán e galego > ñ
Catalán > ç
Croata > č, š, ž
Linguas nórdicas > ø, œ
Símbolos especíﬁcos

Algunhas linguas foron engadindo signos
especíﬁcos ao alfabeto latino básico
para representar fonemas propios.

Aquí temos algúns exemplos

Evolución do alfabeto latino☝
☜ ☞

Pronunciación I
c > celer, circum queixo, quilo
g > Gelu, gigno Guerra, guiar
qu > Queror, Quintus Cuestión, cuidado
gu > Inguen, sanguis Lingüeta, pingüín
ll > asellus
[l], pero con corte silábico:

asel-lus, castel...o
h >
Hispania,
habitāre
Hispania, habitar
*(puido haber unha pequena aspiración na súa
pronunciación, quizais non tan forte como
escoitamos no mundo anglosaxón)
☝
☞☜

Pronunciación II
ch > Chaos, chorus caos, coro
th > Theatrum Teatro
ph >
philosophia,
triumphus
filosofía, triunfo
x > exitus, saxum éxito, saxofón
z > zona, zephyrus Son dobre: [ds]
y > papyrus
son da u francesa (moi
pechada) o ü alemana
☝
☞☜

Sons vocálicos ou semivocálicos
i >
vocálico iter, bilis ira, bicicleta
semivocálico iam maior iate, maior
u >
vocálico ubi, ultimus un, último, música
semivocálico
vivis, volo,

vadis
(pronúnciese u)

uiuis, uolo, uadis
☝
☞☜ * Foto http://www.ﬂickr.com/photos/galerieopweg/1498918115/in/photostream/

Puntualizacións
Na época imperial obsérvase unha pronuciación semellante ao noso “v”:

“vivit” xa se pronunciaba como [bibit]

O humanista francés Petrus Ramus (1515-1572) propuxo :

a grafía “i” para o son i vocálico pleno e “j” para o semiconsoántico

ira

jam

a grafía “u” para o son u vocálico pleno e “v” para o semiconsoántico

unus

civis

Na actualidade a grafía “j” tende a non empregarse, deixando o
“i”tanto para vocal como para semivocal.

Sen embargo manténse a distinción gráﬁca de “u”vocal e “v” semivocal:
iuvenis

Algúns editores escriben sempre u para vocal e semivocal: iuuenis.
☝
☞☜

Aínda que a proposta de Petrus Ramus para a grafía do i
como semivocal non é recollida pola maioría dos editores, si
podemos encontrala no diccionario Blánquez
Petrus Ramus.
Francia:
1515-1571
☜
☝
☞

Algúns editores, como Alma
Mater, escriben sempre u
para vocal e semivocal:
leuem, iuuenali, uestigia,

iuuet, etc.
☜
☝
☞

Clasiﬁcación dos sons
Sistema consonántico

Punto de articulación

Modo de articulación

Vibración das cordas vocais

Sistema vocálico

Localización

Apertura

Cantidade
☝
☞☜

Fonemas consonánticos latinos
Punto de
articulación
bilabiais labio-dentais dentais alveolares
velares

(guturais)
Vibración
cordas vocaisModo de
articulación
oclusivas
p t c (k,q) xordas
b d g sonoras
fricativa f xordas
silbante s
líquidas
laterais l
sonoras
vibrantes r
nasais m n
☝
☞☜

localización e apertura
Localización
anterior

(palatal)
central
posterior

(velar)
Abertura
pechada
i u
media e o
aberta
a
☝
☞☜

Fonemas vocálicos latinos: cantidade
vocais breves ă ĕ ĭ ŏ ŭ
vocais longas ā ē ī ō ū
Diferencias de signiﬁcado en latín

sŏlum, “solo, chan" / sōlum, “só”

vĕnit, “ven” / vēnit, “veu”

lĕgit, “le” / lēgit, “leu”

mălum, “mal” / mālum, “mazá”

En inglés:

bin, “cesta” / bean, “xudía”

shit, “merda” / sheet, “sabana, folla”
En galego a apertura é un
rasgo distintivo, como no latín o
é a cantidade.

Fonemas [o] [e]

abertos/pechados

póla / pola

como / comes

vén / ven

pega / pega
☝
☞☜

Separación de sílabas: (I)
Ditongos latinos Exempla
au pau-cum, mau-rum
ae cae-lum, sae-pe
oe foe-dum, moe-ni-a
ui
qui-dem, Quin-tus

pin-guis

(tras q+ui, ou g+ui)

*eu

(só nas palaras de orixe grega)
*eu-an-ge-li-um, *Eu-boe-a

en cambio > au-re-us
☝
☞☜

Separación de sílabas (II)
☞
En latín a secuencia vocal pechada + vocal aberta non forma ditongo
senón hiato:

fa-mi-li-a, a-ni-ma-li-a

qu-an-tus, qu-a-lis

O s seguido de consoante agrúpase coa sílaba seguinte (s líquido):

spes (monosílabo)

ne-scio, con-struc-ti-o, scae-na

As consoantes xeminadas (dobres) sepáranse, quedando cada unha nunha
sílaba

puel-la, a-sel-lus

O i e o u/v en inicial de palabra e seguidos dunha vocal, ou en posición
intervocálica, compórtanse como se fosen consoantes e forman sílaba
propia:

Iu-no, Iu-sti-ti-a, va-ca-ti-o, vo-lun-tas

iu-ve-nis, , cu-ius, hu-ius
☝
☜

Acentuación latina
En latín non existe acento gráﬁco. O acento vén marcado pola cantidade da penúltima sílaba:

en latín non hai palabras agudas

si a penúltima sílaba é longa a palabra é grave: vē-nit, au-rum, vic-tor

si a penúltima sílaba é breve a palabra é esdrúxula: e-xĭ-tus, ca-vĕ-a, fa-mi-lĭ-a

Sílabas longas e breves:

Sílabas longas: as que teñen unha vocal longa ou ditongo: clo-ā-ca, vīc-tor, in-cau-tus

Sílabas breves: as que teñen unha vocal breve: ma-xĭ-mus, fa-mi-lĭ-a

Regras xerais para determinar a cantidade das vocais:

os ditongos son sempre longos > in-cau-tus

vocal seguida de dous ou máis consonantes é longa > vic-tor, con-dū-xi (x=ks)

vocal seguida doutra vocal é breve > fa-mi-lĭ-a
☝
☜

�ݺ�ߣ

Alfabeto latino 1.6

More Related Content

Alfabeto latino 1.6