2. P谷rve巽 duhanit nj谷 ves tjet谷r i d谷msh谷m 谷sht谷 edhe alkooli. Edhe ky ves
谷sht谷 shkaktar i nj谷 vargu t谷 gjer谷 s谷mundjesh duke filluar q谷 nga aparati
tret谷s, m谷l巽ia, pankreasi e deri n谷 d谷mtime t谷 pakthyeshme t谷 sistemit
nervor qendror. N谷 m谷l巽i alkooli i konsumuar shkakton d谷mtime t谷
qelizave hapatike, d谷mtim q谷 progreson n谷 koh谷 dhe q谷 varet nga doza e
konsumuar p谷r dit谷 dhe nga ve巽orit谷 fiziologjike t谷 individit. K谷shtu 谷sht谷
v谷rtetuar se sasia e rrezikshme alkoolit 谷sht谷 ajo prej 20-40 gr. alkooli
etilik alkooli q谷 p谷rmban pije deh谷se), nd谷rsa p谷rdorimi 100-150 gr.
alkool n谷 dit谷, 巽on brenda nj谷 periudhe 10-vje巽are n谷 ceroz谷. Nga ana
tjet谷r 谷sht谷 v谷rtetuar edhe shkenc谷risht se p谷r shkak t谷 fiziologjis谷
femrat.
Alkooli dhe d谷met!
4. Njer谷zit q谷 pijn谷 prej vitesh alkool, q谷
nuk ndjejn谷 as gj谷 papritur nj谷 dit谷
gjenden para nj谷
fakti t谷 hidhur, m谷l巽ia e tyre ka marr谷
fund, 谷sht谷 kthyer n谷 nj谷 m谷l巽i cerotike,
ose kan谷 shqet谷sime t谷 lehta q谷 nuk ja
v谷n谷 veshin, por bukur mir谷 ata b谷jn谷
puthjen e par谷 me vdekjen.
Edhe pankreasi p谷son d谷mtime nga
alkooli. P谷rdorimi i zgjatur i alkoolit e
d谷mton n谷 m谷nyr谷 kronike pankreasin
deri n谷 at谷 shkall谷 sa ai nuk arrin t谷
sekretoj谷 sasin谷 e duhur t谷 enzimeve p谷r
t谷 kryer t谷 plot谷 procesin e tretjes s谷
ushqimeve.
sht谷 v谷rtetuar se konsumimi i 20-50 gr.
alkool etilik (rreth 100 ml raki) n谷 dit谷
predispozon p谷r d谷mtime, nd谷rsa pirja e
100 gr alkool etilik ose mbi dopio raki
(200ml) apo 2 litra birr谷 p谷r nj谷 periudh谷
6-12 vjet jep n谷 m谷nyr谷 t谷 sigurt
d谷mtime t谷 pankreasit
Alkoli- demet
5. Konsumimi p谷r nj谷 koh谷 t谷 shkurt谷r i nj谷 sasie t谷 madhe
pijesh alkoolike rrezikon p谷r pankretit akut q谷 mund t谷 巽oj谷
deri n谷 rrezikimin e jet谷s s谷 personit n谷 fjal谷. Alkooli
shkakton gjithashtu gjendjen e t谷 dehurit, n谷 t谷 cil谷n
sistemin nervor qendror nuk arrin t谷 kontrolloj谷 veprimet e
vullnetshme, apo t谷 pavullnetshme t谷 personit n谷 fjal谷. Por,
d谷mi m谷 i madh vjen nga p谷rdorimi afatgjat谷. sht谷
v谷rtetuar se p谷r 巽do 1 lit谷r alkool, vdesin 1.000-2.000
qeliza, t谷
parikthyeshme t谷 trurit.
K谷shtu q谷 p谷rdoruesit kronik谷 t谷 alkoolit, me koh谷 e 巽ojn谷
personin drejt demenc谷s (shizofreni, marr谷zi), degjenerimit
mendor (matufjepjes) etj. Pra, alkooli d谷mton pa p谷rjashtim
t谷 gjitha organet e trurit, po ashtu si edhe duhani.
Alkoli- demet
6. Teknikisht, drogat jan谷 l谷nd谷 kimike t谷 cilat
ndikojn谷 n谷 funksionimin normal t谷 trupit
dhe/ose t谷 trurit.Jo t谷 gjitha drogat jan谷 t谷
paligjshme. P谷r shembull, kafeina (e cila
gjendet n谷 kafe ose n谷 pijen Coca-Cola),
nikotina (e cila gjendetn谷 cigare) dhe alkooli
teknikisht jan谷 t谷 gjitha droga t谷 ligjshme
edhe pse zakonisht nuk quhen t谷 tilla. Barnat,
si ato q谷 shiten me recet谷 t谷 l谷shuar nga
mjeku ashtu edhe ato q谷 shiten pa recet谷
n谷p谷r farmaci, jan谷 droga t谷 ligjshme t谷 cilat
na ndihmojn谷 t谷 sh谷rohemi nga s谷mundjet,
megjith谷se edhe me to mund t谷 abuzohet.
Drogat e paligjshme jan谷 droga t谷 cilat jan谷
kaq t谷 d谷mshme saq谷 vendet n谷 mbar谷 bot谷n
kan谷 vendosur ti vendosin n谷n kontroll.K谷to
vende kan谷 miratuar disa ligje
Nd谷rkomb谷tare, n谷 form谷n e konventave t谷
Organizat谷s s谷 Kombeve t谷 Bashkuara, t谷
cilat p谷rcaktojn谷 se cilat droga duhen
vendosur n谷n kontroll.
far谷 jan谷 drogat?
8. Kanabisi 谷sht谷 nj谷 l谷nd谷 si duhani, me ngjyr谷 mes t谷 gjelbr谷s dhe
kafes谷, e cila p谷rb谷het nga lulet dhe gjethet e sip谷rme t谷 thara t谷
bim谷s s谷 k谷rpit.
N谷 periudh谷n afatshkurt谷r, p谷rdoruesit i rritet oreksi dhe pulsi.
P谷rdoruesi ka probleme edhe me kryerjen e akteve fizike dhe
intelektuale, si p谷r shembull e ka t谷 v谷shtir谷 t谷 ngas谷 makin谷n
apo t谷 mendoj谷 n谷 m谷nyr谷 logjike. N谷se merret n谷 doza t谷
m谷dha, kanabisi mund t谷 mpreh谷 perceptimin e tingujve dhe t谷
ngjyrave nga ana e p谷rdoruesit, nd谷rkoh谷 q谷 ia b谷n t谷 ngadalt谷
dhe t谷 paqart谷 t谷 menduarit.
Kanabis
9. Kokaina 谷sht谷 nj谷 pluhur i bardh谷 ose ngjyr谷 qum谷shti, i cili vepron
si stimulues i fuqish谷m.Kokaina nxirret nga gjethet e bim谷s s谷
kok谷s.Gjat谷 rrug谷s, mund t谷 tretet ose t谷 pritetme l谷nd谷 t谷 tjera
me q谷llim q谷 t谷 rritet sasia. Efektet afatshkurtra p谷rfshijn谷 humbjen
e oreksit, shpejtimin e frym谷marrjes dhe rritjen. e temperatur谷s s谷
trupit dhe t谷 rrahjeve t谷 zemr谷s. P谷rdoruesit mund t谷 sillen n谷
m谷nyr谷 shum谷 t谷 巽uditshme dhe t谷 parregullt dhe,ndonj谷her谷 edhe
n谷 m谷nyr谷 t谷 dhunshme.Doza t谷 tep谷rta t谷 kokain谷s mund t谷
shkaktojn谷 edhe konvulsione, kriz谷 epilepsie,hemorragji cerebrale
ose mosfunksionim t谷 zemr谷s.
Kokaina.
10. Heroina 谷sht谷 nj谷 drog谷 q谷 shkakton var谷si dhe q谷 ka
veti kundra dhimbjes dhe e cila prodhohet p谷rmes
p谷rpunimit t谷 morfin谷s,nj谷 l谷nd谷 natyrore e cila nxirret
nga bima e opiumit. Pasojat afatshkurtra p谷rfshijn谷
zvog谷limin e bebes s谷 syrit, t谷 p谷rzier, t谷 vjella,
p谷rgjumje, paaft谷si p谷r tu p谷rqendruar dhe
apati.Heroina shkakton var谷si t谷 madhe fizike dhe
psikologjike te p谷rdoruesi. P谷rdoruesit rrezikojn谷 t谷
zhvillojn谷 edhe nj谷 shkall谷 tolerance ndaj k谷saj droge,
巽ka do t谷 thot谷 se me kalimin e koh谷s u duhet t谷 marrin
doza gjithnj谷 e m谷 t谷 m谷dha p谷r t谷 provuar efektin q谷
d谷shirojn谷. P谷rdoruesit rrezikojn谷 t谷 marrin mbidoz谷 t谷heroin谷s e
cila mund t谷 shkaktoj谷 gjendje kome dhe vdekje p谷r shkak t谷
bllokimit t谷 aparatit t谷 frym谷marrjes.
Heroina!
13. Kudo q谷 t谷 shkojm谷 , kudo q谷 t谷 jemi duhani 谷sht谷 b谷r谷 prezent,
permanent dhe i pranish谷m n谷 shoq谷rin谷 ton谷, nj谷 shok i keq , i
bezdissh谷m, por mbi t谷 gjitha i rreziksh谷m. Jo rrall谷 ndodh me ato q谷
shkojn谷 n谷 pun谷, ta fillojn谷 dit谷n me kafe, cigare dhe nj谷 teke apo dopio
pijesh alkoolike . Njer谷z t谷 punsuar, apo jo, t谷 vjet谷r ose t谷 rinj mbushin
lokalet nd谷rkoh谷 q谷 duhani 谷sht谷 shoq谷ruesi i p谷rhersh谷m, dhe n谷 t谷
shumt谷n e reasteve edhe alkooli, ku pija e
preferuar 谷sht谷 sipas thell谷sis谷 s谷 xhepit, si: raki, konjak, kampari ose
uiski. Dhe 巽`谷sht谷 m谷 e keqja deri dje, k谷to dy vese ishin p谷rgjith谷sisht
pron谷 e meshkujve, por q谷 pas viteve t谷 `90, p谷rdorimi i alkoolit dhe
duhanit nga femrat filloi t谷 rritej n谷 m谷nyr谷 t谷 frik谷shme,
sa sot n谷 vendin ton谷, ashtu edhe n谷 bot谷 statistikat flasin p谷r
nj谷 barazim t谷 p谷rdorimit midis dy gjinive . Po t`i pyes谷sh njer谷zit p谷r
d谷met q谷 sjellin k谷to dy vese (pirja e duhanit dhe alkoolit ) n谷 p谷rgjith谷si
ato t谷 p谷rgjigjen, se i din谷 d谷met, por prap谷 vazhojn谷 t谷 pijn谷 duhan edhe
alkool.
Duhani,vrases I ngadalshem.
14. MOTIVIMI PR DUHAN
Pirja e duhanit nuk 谷sht谷 vet谷m nj谷 shprehi (ves)
e thjesht谷, por paraqet nj谷 kompleks t谷 t谷r谷
shprehish dhe situatash shoq谷rore t谷 duhanxhiut
n谷 jet谷n e p谷rditshme.
Ja vet谷m disa nga arsyet m谷 t谷 r谷nd谷sishme t谷
pirjes s谷 duhanit: p谷r shkak t谷 nervozizmit, p谷r
shkak t谷 relaksimit, p谷r shkak t谷 vetmis谷, p谷r
shkak t谷 mosaktivitetit, p谷r shkak t谷 diet谷s, p谷r
shkak t谷 shoq谷ris谷, p谷r fitimin e vet谷besimit, p谷r
rritjen e k谷naq谷sis谷, p谷r zbutjen e
mosk谷naq谷sis谷, nga shprehia, p谷r stimulim, si
d谷shir谷 p谷r identifikim, si nj谷 d谷shmi e forc谷s dhe
pozit谷s s谷 lart谷 n谷 shoq谷ri (pirja e cigareve t谷
shtrenjta), si nj谷 form谷 e lajkatimit, mashtrimit,
ikje nga problemet personale, si mjet p谷r
pagjum谷si (portier谷t, rojat, etj.).
15. Duhani gjat谷 djegjes 巽liron 4 mij谷 l谷nd谷, q谷 nga nikotina dhe
monoksidi i karbonit (si p谷rgjegj谷s kryesor p谷r vras谷sin nga
duhani dhe d谷mtimet e aparatit kardiovaskular) dhe deri te
katranet, substancat me p谷rb谷rje benzopireni, kobalti radioaktiv,
q谷 jan谷 nd谷r shkaktar谷t e kancerit t谷 mushkrive. N谷 qoft谷 se do t谷
b谷jm谷 nj谷 list谷 t谷 d谷meve q谷 shkaktohen drejtp谷rdrejt nga
duhani, ato q谷 influencohen apo r谷ndohen prej tij, ajo do t谷 jet谷
tep谷r e gjat谷.
Duhani dhe d谷met!
17. Duhani, nj谷 ves me pasoja p谷r jet谷n
do 10 sekonda shuhet nj谷 jet谷 nga pasojat e
konsumit t谷 cigareve. N谷 fillim t谷 viteve 90
kan谷 vdekur 3 milion谷 njer谷z n谷 vit dhe
mendohet q谷 n谷 vitin 2020 deri 2030 do t谷
vdesin 10 milion谷 njer谷z nga demet e
duhanit.
Lista e s谷mundjeve q谷 vijn谷 si pasoj谷 e konsumit t谷 duhanit 谷sht谷
shum谷 e gjat谷, duke filluar nga s谷mundjet e traktit t谷
frym谷marrjes (kanceri i bronkeve, kancer n谷 fyt, laringjit kronik),
t谷 sistemit kardio - vaskular (infarktit n谷 zem谷r, pika n谷 tru,
arterioskleroz谷), atyre t谷 sistemit t谷 organeve t谷 tretjes (kancer n谷
buz谷, goj谷, ezofag, lukth, zorr谷 dymb谷dhjet谷gishtore dhe
pankreas), duke vazhduar tek ato t谷 traktit urogjenital (kanceri i
f谷shikz谷s s谷 urin谷s dhe kanceri i mitr谷s), p谷r ta kryer k谷t谷 list谷 te
komplikimet n谷 shtatz谷ni (lindja e foshnjave me pesh谷 t谷 ul谷t,
lindje t谷 parakohshme, vdekje e f谷mij谷s n谷 bark). Sikur t谷 mos
pihej duhani n谷 mbar谷 bot谷n do t谷 kishte 30 % m谷 pak t谷 vdekur
nga kanceri.
19. PASOJAT E DUHANIT PR SHNDETIN
Pirja e duhanit 谷sht谷 shkaktar kryesor dhe i ve巽ant谷 i s谷mundjeve dhe i vdekjeve
t谷 parakohshme. Duhanxhinjt谷 vdesin 5-8 vjet m谷 her谷t se ata q谷 nuk pin谷 duhan
dhe jan谷 t谷 rrezikuar dy her谷 m谷 shum谷 nga s谷mundjet fatale t谷 zemr谷s, dhjet谷
her谷 m谷 shum谷 nga tumori n谷 mushk谷ri, goj谷, fyt, kap谷rcell, pankreas, veshk谷,
fshik谷 urinare, mit谷r, dy deri tri her谷 m谷 shum谷 nga ul巽eri.
F谷mij谷t e prind谷rve q谷 pin谷 duhan lindin me pesh谷 t谷 vog谷l, shpesh me infeksione
t谷 mushk谷rive, m谷 shum谷 infeksione kronike t谷 veshit dhe me shum谷 mund谷si p谷r
t'u b谷r谷 duhanxhinj m谷 von谷.
Gjithashtu veprimet e d谷mshme t谷 tymit t谷 duhanit v谷rehen n谷 gj谷ndrat
endokrine dhe sistemin nervor q谷 jan谷 rregullator谷 t谷 jet谷s son谷. Shkakton
d谷mtim t谷 funksionimit t谷 organeve reproduktive.
Me kalimin e koh谷s, n谷n ndikimin e toksikimit me duhan ngushtohen en谷t e gjakut
t谷 organeve vitale me pasoja fatale.
Lindjet e parakohshme, abortimet dhe vdekshm谷ria e foshnjave pas lindjes jan谷 2-
3 her谷 m谷 t谷 m谷dha tek shtatz谷nat q谷 pin谷 duhan.
Praktikisht, t谷 gjitha toksine e tymit t谷 duhanit dep谷rtojn谷 n谷 qum谷sht n谷p谷r
gj谷ndrat qum谷shtore. Qum谷shti i helmuar arrin n谷 lukthin e foshnj谷s dhe
shp谷rndahet n谷 t谷r谷 organizmin, kurse materiet e tij toksike veprojn谷 n谷
dob谷simin e mekanizmave mbrojt谷s t谷 foshnj谷s. N谷 gjakun e foshnj谷s jan谷 gjetur
nj谷 varg toksinesh t谷 duhanit, q谷 veprojn谷 n谷 strukturat e trurit t谷 madh.
23. Pirja pasive e duhanit
Joduhanxhiu i cili q谷ndron n谷 af谷rsi t谷
duhanxhiut thith deri 80% t谷 t谷 gjitha
materieve t谷 tymit. Ky tym vet谷m p谷r 5
sekonda pasi t谷 futet n谷 organizmin e
joduhanxhiut kryen veprimet e veta
toksike.
Hulumtimet kan谷 treguar se n谷 ambientin
e ndotur me tym cigareje tek joduhanxhit谷
manifestohet me lodhje, marramendje,
zvog谷lim t谷 aft谷sive t谷 kujtes谷s, rritjen e
tensionit t谷 gjakut dhe rritjen e
sedimentacionit t谷 eritrocitve.
24. Parapengimi i pirjes se duhanit
Ndryshimi i sjelljeve t谷 duhaxhinjeve dhe mb谷shtetje q谷 duhet
dh谷n谷 joduhaxhinve.
Ndryshimi i pik谷pamjeve ndaj pirjes s谷 duhanit, duke rr谷njosur
bindjen ndaj pirjes s谷 duhanit si shprehi e d谷mshme dhe e
rrezikshme e jo si p谷r nj谷 shprehi t谷 domosdoshme.
Ndryshimi p谷rb谷rjes s谷 duhanit.
T谷 ndryshuarit e mendimit p谷r mos pirjen e duhanit si norme e
detyruar e sjelljes n谷 shoq谷ri.
P谷r t谷 qen谷 efikase lufta kund谷r pirjes s谷 duhanit duhet q谷 t谷
inkuadrohet t谷r谷 shoq谷ria n谷 k谷t谷 aktivitet t谷 madh. Duhet q谷 t谷
luftohet n谷p谷r shkolla ku ende pirja e duhanit nuk 谷sht谷 b谷r谷
shprehi shkat谷rruese.
Dhe s谷 fundi vet谷m d谷shira dhe vullneti i fort谷 mund ta fitojn谷
luft谷n kund谷r duhanit.