14. Akyem
AKYEM: ?stavrit, ?zmarit, ?strangilos, Kolyoz, Uskumru, Zargana gibi
bal?klardan elde edilen yeme "AKYEM" ad? verilir,
AKYEM;
YAPRAK YEM: Bal???n bir taraf?n?n filetosu.
TEKG?Z YEM: Bal???n bir taraf?n?n ba? da dahil filetosu
?AK?AK YEM; Bal???n kafa yerinde ve tam durmak ¨¹zere iki taraf?n?n
filetosunun ??kar?l?p kuyruk ve k?l????n uzakla?t?r?lmas?
L?P YEM: YAPRAK YEM 'in enine par?alar halinde kesilmi? hali.
S?L?K YEM: YAPRAK YEM 'in ortadan boyuna iki par?a halinde kesilmi?
hali
KUYRUK ALTI: Akyemlik bal???n sidikli?inden kuyru?una do?ru anal
y¨¹zgecini de i?eren ufak ¨¹?gen yem.
14
15. Kabuklular
?ift kabuklular - Bivalvia- yemli bal?k??l?kta olduk?a ?nemli bir yer
kaplar. Sert kabu?un i?indeki et bir?ok canl?n?n i?tah?n? ?eker.
?ift kabuklular?n b¨¹t¨¹n veya par?a kullan?lmadan k?sa bir s¨¹re evvel
ay?klan?p, ay?klanan etin suyu s¨¹zd¨¹r¨¹l¨¹p, r¨¹zgar veya g¨¹ne?te bir
s¨¹re kurutulmas?nda yarar vard?r.
15
16. Kurt?uklar
Kurt?uklarla avlan?l?rken dikkat edilmesi gereken en
?nemli nokta; kurt?uk i?neye tak?ld?ktan sonra a?a??da da
siyah ?izgi ile de belirtildi?i gibi, bal???n yemi i?neden
?ekip alabilece?i ?ekilde fazlal?k b?rakmamakt?r (alt
?ekil).
Avlanmaya giderken hangi t¨¹rden olursa olsun kurt?uklar
bir kap i?ine do?al ortamlar? (?amur,su,?¨¹r¨¹m¨¹? otlar vs.)
ile beraber konurlar ve b?ylece uzun bir s¨¹re bozulmadan
durmalar? sa?lan?r
16
19. AKYA
Lichia amia,Gabelsmakrele,Liche n?-b? Kuzu, ??plak, Leka ve ?skender Bal??? olarak da
an?l?r. Genelde 50 - 100 cm, en ?ok 180 cm. ve 60 kg. a??rl?kta olabilir. Yumu?ak?alar,
kabuklular ve k¨¹?¨¹k bal?klarla beslenerek dipte k?y?lara yak?n k¨¹?¨¹k s¨¹r¨¹ler halinde
dola??r. Canavar bal?klardand?r, ?evresindeki bal?klar? yok edercesine yer. Ge?mi?te
?ok avlan?lmas? nedeniyle neslinin t¨¹kenme tehlikesi vard?r. Korunmas? gerekir.
Pi?irme Bi?imi
Izgara (fileto veya ?i?), tava, ?orba, yahni
D?nem
Yaz ortas?ndan itibaren. ?zellikle temmuz-eyl¨¹l aras?
19
20. BARBUNYA
Mullus Barbatus,Meerbarbe,Rouget-Barbe De Vase
S?cak ve ?l?k denizlerin kumlu, ?amurlu sahillerinde 300 m 'ye varan derinliklerinde
s¨¹r¨¹ler halinde ya?ar. Ortalama 12 - 15 cm 'den en ?ok 40 cm. b¨¹y¨¹r. Suyun ?s?
?artlar?nda derinlerden sahile mevsimsel g??ler yapar. 10 y?l ya?ayabilir. Nisan Haziran aras? 15.000 - 100.000 yumurta d?ker. Etinin lezzeti ve bol avlan?lmas?yla
ekonomik de?eri y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara, bal?k ?orbas?na (ilave edilir), ka??t kebab?, bu?lama
D?nem
?lkbahar ba?lar?nda, mart, nisan
20
21. ??PURA
Sparus Aurata,Goldbrasse,Dorade Royal
Ege ve Akdeniz 'in bu naml? bal??? Marmara'da seyrek bulunur. Ortalama 25 - 35 cm.
boy ve 0,5 - 3 kg. a??rl?kta, en ?ok 60 cm. ve 6 kg 'da olabilir. Et?il bir bal?kt?r. Kuvvetli
?enesiyle k¨¹?¨¹k kabuklular?, bal?klar? ve di?er hayvanlar? kolayca yer. Yaz devresinde
s??larda, k?? aylar?nda da 35 - 40 m. derinliklerde ya?ar. ?ki ya? ¨¹st¨¹ndekiler daha da
derinlere iner. ?remeleri Ekim - Aral?k aylar?nda olur. 100.000 - 150.000 yumurta d?ker.
Eti ?ok lezzetlidir. Ayr?ca ¨¹retim k¨¹lt¨¹r¨¹ne uygunlu?u nedeniyle ekonomik de?eri ?ok
y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara, bu?ulama, ha?lama, pilaki
D?nem
Her mevsimde, bilhassa eyl¨¹l ve ekim aylar?nda
21
22. ??ZG?L? MERCAN
Lithognathus Mormyrus,Marmorbrasse,Serranide Ou Bar
M?rm?r Bal??? da denir. Mercana g?re v¨¹cudu daha uzundur. Genellikle Akdeniz¡¯de
bulunur ve en ?ok 30 cm 'e b¨¹y¨¹r. S?? sular?n bitkilerle ?rt¨¹l¨¹ ta?l?k, kayal?k, kumluk
b?lgelerinde ya?ar. Ac?su b?lgelerine de girer. Biyolojik ya?am? Karag?z / Mercan
gibidir. Etinin lezzetli olmas?na ra?men az bulunan ve sadece taze t¨¹ketilen bir
bal?kt?r.
22
23. ??ZG?L? ORK?NOS
Katsowonus Pelamis,Echter Bonito,Bonite ¡ Ventre Raye Karadeniz, Marmara ve
Kuzey Ege¡¯ye kadar sular?m?zda rastlanan Orkinos t¨¹rlerinden biridir. Boyu ortalama
60 - 100 cm. olur. Yemlendi?i bal?k s¨¹r¨¹lerini ?n¨¹ne katarak Karadeniz¡¯e ??kar ve
orada sular ?s?n?nca ¨¹reme yapar. Bu gidi? - geli?ler Karadeniz ve Marmara¡¯daki yerli
bal?klar?n do?al dengesini olu?turur. Etinin insan g?das? olarak ?e?itli
de?erlendirilmesi ve avc?l?k y?n¨¹yle a??r? t¨¹ketimi hem Orkinos t¨¹r¨¹n¨¹ hem de onunla
ak?m sa?layan di?er bal?k t¨¹rlerini tehlikeli olarak etkilemektedir.
23
24. D?L BALI?I
Arnoglossus Laterna,Seezunge,Sole Commune
Denizlerimizde 10 m 'den 300 - 500 m 'ye kadar derinliklerin, kumlu, ?amurlu veya
?ak?ll? diplerinde fazla hareket etmeden ve uzun g??ler yapmadan ya?ar. Boylar? 20 25 cm. olur. Dipteki omurgas?zlar, k¨¹?¨¹k bal?klar ve b?ceklerle beslenir. Bahardan
itibaren k?y?lara sokularak Haziran - Temmuz aras?nda ¨¹reme yapar. K?? aylar?nda eti
dolgun ve lezzetli olur. Genelde her mevsimde bulunan ekonomik de?eri y¨¹ksek olan
bir bal?kt?r.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara, ?i? veya fileto, bal?k ?orbas?na (ilave edilir), bu?lama
D?nem
K?? ve ?lkbahar aylar?nda, kas?m - may?s aras?
24
25. E?K?NA
Sciana Umbra,Meerrabe,Corb
S?cak ve ?l?man denizlerin 100 - 150 m. ta?l?k, kayal?k ve mercanl? b?lgelerinde ya?ar.
B¨¹t¨¹n denizlerimizde bulunur. Gezgin bir bal?k de?ildir. Ayn? zamanda Ta?bal??? ve
Mavru?gil Bal??? olarak da tan?n?r. Bahar sonu, yaz aylar?nda ¨¹reyen E?kina 30 - 35
cm. uzunluk ve 500-600 gr. a??rl??a eri?ir. Beyaz ve ?ok lezzetli eti ile ekonomik de?eri
y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
Bu?ulama , ha?lama (mayonezli), tava, yahni, kiremitte f?r?n, salata, ?orba
D?nem
May?s, Ekim ve Kas?m aylar?
25
26. FANGR? MERCAN
Sparus Pagrus,Sackbrasse,Pagre Commune
Bir Mercan t¨¹r¨¹d¨¹r ve Tran?a ile b¨¹y¨¹k benzerlik g?sterir. Ortalama 25-35, en ?ok 80
cm. boyda s?cak denizlerde, G¨¹ney Ege ve Akdeniz 'de yayg?n bulunan kabuklular,
yumu?ak?alar ve k¨¹?¨¹k bal?klarla beslenen et?il bir bal?kt?r. Ta?l?k ve kayal?klar?n
ma?aral? oyuklar?nda ya?ar. ?remesi bahardan A?ustosa kadar s¨¹rer. Mercan ailesi
i?inde eti lezzetli olanlardand?r., ancak seyrek bulundu?u i?in ekonomik de?eri
b?lgeseldir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara, ?i? veya fileto, ha?lama mayonezli, yahni, kiremitte f?r?n, bu?lama,
salata
D?nem
May?s, Ekim, Kas?m aylar?
26
27. HAMS?
Engraulis Encrasicolus,Sardelle,Anchois Commune
Karadenizin insan ya?am?yla birle?en bal???d?r. Marmara¡¯da da bulunur. S¨¹r¨¹ler halinde
ya?ar ve 20 cm 'e kadar b¨¹y¨¹r. Ocak - Mart aras?nda beslenmek i?in sahillere yakla??r ve
bol av verir. G¨¹nd¨¹zleri 30-40 m. derinlerde, geceleri y¨¹zeye yak?nlarda dola??r. 1
ya??ndan itibaren olgunlu?a eri?ip 180-200C sularda, 25-60 m. derinliklerde ve az tuzlu
sularda ¨¹reyip yakla??k 40.000 yumurta d?ker. Etinin lezzetli, ?e?itli t¨¹ketim y?nleriyle
ekonomik de?eri ?ok y¨¹ksektir. A??r? avlanmas? ve Orkinos - Palamut - Uskumru / Torik
sisteminde denge bozulmas? Hamsiyi de tehlikeli olarak etkilemektedir.
Pi?irme Bi?imi
Tuzlama, Tava, ?zgara, hamsili ekmek, hamsili b?rek, hamsili pilav, bu?ulama, i?li tava,
an?¨¹ez ezme
D?nem
Ekim - ?ubat aras?
27
28. KALKAN
Psetta Maxima,Steinbut,Turbot Bir dip bal??? olan Kalkan, Karadenizin en tan?nm??
bal?klar?ndand?r. Bo?azlar, Marmara, Ege ve Akdeniz 'de seyrek rastlan?r. Gezici bal?k
de?ildir. B¨¹t¨¹n hayat? dipte yatmakla ge?er. Bat? Akdeniz, Atlas Okyanusu ve ?imal
Denizinde Kalkan?n di?er t¨¹rleri ya?amaktad?r. 25 - 30 y?ll?k ?mr¨¹ olan Kalkan Bal??? 1
m. boya eri?ebilir. Sahillerde 5 - 10 m 'den ba?layarak 300 - 400 m. derinliklere inebilir.
Et?il ve fazlas?yla obur bir bal?kt?r. Erkekleri 5 -6, di?ileri ise 6 -7 ya?lar?nda olgunla??p
¨¹remeye ge?ebilir. ?remeleri 100 - 150C sularda Nisan'dan Haziran'a kadar s¨¹rer.
Milyonlarca yumurta vermesi yan?nda etinin lezzeti ve verimlili?i ile ekonomik de?eri
?ok y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara, fileto veya ?i?, ka??t kebab?
D?nem
?ubat - May?s
28
29. KIRMA MERCAN
Pagellus Acerne,Rotbrasse,Pageot Commun, Pageot Rouge Mercan ailesindendir. 0
- 400 m., bazen da 700 m. derinliklere inebilmektedir. Ya?am ?evresi ta?l?k, kayal?k
ve dibe yak?n yerlerdir. Boylar? 35 - 40 cm¡® ye ula?abilir. Eti beyaz, gevrek ve
lezzetlidir. Marmara, ?anakkale Bo?az? ve Ege'de bolca bulunur. Ekonomik de?eri
y¨¹ksektir. Denizlerdeki ?s?ya g?re ilkbahardan ba?layarak A?ustos'a kadar ¨¹remeleri
s¨¹rer. Et?il bal?k olan Mercanlar ?e?itli k¨¹?¨¹k bal?klar, kabuklular ve omurgas?zlarla
beslenir.
29
30. KUPEZ
Boops Boops,Gelbtriemen,Bogue Alt?nku?ak da denir. Il?man ve s?cak denizlerde
ya?ar. Akdeniz, Ege ve Marmara'da bulunur. Marmara da kilerin bir b?l¨¹m¨¹
Karadeniz¡¯!e ??kar ve d?ner. Yosunlar, bal?k yavrular? ve kabuklularla beslenir.
Boylar? 15 - 25, en ?ok 35 cm. olur. ?remelerini bahar sonunda yapar. Karag?z ve
?itari ile ayn? t¨¹rdendir. Eti lezzetlidir. Ancak b?lgesel de?erlenir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, bu?ulama
30
31. KOLYOZ
Scomber Japonicus,Blasen Makrele,Maquereau Espagnol B¨¹t¨¹n denizlerimizde
bulunmakla beraber daha ?ok Marmara bal??? say?l?r. ?eklen uskumruya ?ok benzer
fakat ayr? bir t¨¹rd¨¹r. B¨¹y¨¹k Okyanusta s¨¹r¨¹ler halinde ya?ar. K¨¹?¨¹k bal?klar,
yavrular? ve planktonlarla beslenir. 2 - 3 ya??nda olgunla?an di?ileri Temmuz A?ustos aras? 300.000 - 400.000 yumurtas?n? denize b?rak?r. Eti uskumru kadar
lezzetli olmamakla beraber, taze - kuru - tuzlu olarak bol t¨¹ketilen bir bal?kt?r.
Pi?irme Bi?imi
Tava, tuzlama, bu?ulama, pilaki, f¨¹me, ?iroz
31
32. KEFAL
Mugil Cephalus,Gew?hnliche Meer?sche,Mulet ¡ Grosse T?te Denizlerimizde yayg?n
bulunan bir Kefal t¨¹r¨¹d¨¹r. Ortalama 35 - 50, en ?ok 75 cm. boyda olabilir. B¨¹t¨¹n Kefaller
gibi ¨¹rkek ve ?evik bir bal?kt?r. A??k denizle sahiller aras?nda gidip gelirler. Bazen
beslenmek i?in s¨¹r¨¹ler halinde ac? sulara, lag¨¹nlere, hatta nehirlerin i?lerine girerler.
Deniz dibi bitkileri ve yumu?ak?alarla beslenir. Yaz aylar?nda ¨¹reyip 150.000 - 1.000.000
yumurta verir. Beyaz etinin lezzeti ve mumlanarak pazarlanan 'havyar' yumurtas?yla
ekonomik de?eri ?ok y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, bu?ulama, yahni, ha?lama mayonezli, ka??t kebab?, salata, f¨¹me, pilaki,
yumurtas?ndan tarama
D?nem
Nisan - May?s ve k?? aylar?
32
33. KAYI? BALI?I
Ophidion Barbatum, Bartm?nnchen, Abadeches Denizlerimizde seyrek rastlanan, 2 - 3
m 'den 150 m 'ye kadar derinliklerde ¨¹st¨¹ bitkilerle ?rt¨¹l¨¹ kumsal, ?ak?ll? diplerde fazla
g?? etmeden ya?ayan bir bal?kt?r. Yumu?ak?alar, kabuklular ve k¨¹?¨¹k bal?klarla
beslenir. Boylar? 30 cm. olabilir. Bahar - yaz sonu ¨¹reme yap?p 15.000 - 18.000 yumurta
d?ker. Eti lezzetlidir. Fakat seyrek bulundu?u i?in ekonomik de?eri yoktur.
33
34. KARAG?Z
Diplodus Vulgaris, Zweibindenbrasse,Sar ¡ T? te Noir B¨¹t¨¹n denizlerimizde, ?o?unlukla
Marmara ve Ege'de ?l?man sular?n kayal?klar?nda ya?ayan, bol bulunan ve sevilen yerli
bal?klar?m?zdand?r. S¨¹r¨¹ler halinde ya?ar. Sular?n ?s? ?artlar?na g?re bahar aylar?ndan
A?ustosa kadar ¨¹reme yapar. ?e?itli t¨¹rleri sular?m?zda ya?ar. Kuyru?u lekeli ve ?izgili
olan? Isparoz / ?spari olarak tan?n?r. Lezzetli eti ve bol avlan?lmas?yla ekonomik de?eri
y¨¹ksek bir bal?kt?r.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara, bu?ulama, yahni, kiremitte f?r?n, ha?lama mayonezli, salata, plaki, ka??t
kebab?
D?nem
K?? aylar? Ocak
34
35. LEKEL? MERCAN
Pagellus Bogaraveo,Graubarsch,Pageot Rose
Mandag?z Mercan da denir. Ege ve Akdeniz¡¯de yayg?nd?r. 100-300 m¡® ye varan
derinliklerde sahile yak?nlarda kabuklular, omurgas?zlar ve sualt? bitkileriyle beslenerek
ya?ar. Boyu 30-50 cm. olabilir. Hermafrodit bir bal?kt?r. Hem erkeklik, hem de di?ilik
karakteri g?sterir. Sular?n ?s?s?na ba?l? olarak bahar aylar?nda ¨¹reme yapar. Eti beyaz,
gevrek ve lezzetlidir. Ekonomik de?eri y¨¹ksektir.
35
36. LAHOZ / G?R?DA
Epinephelus Aeneus, Zackenbarsch, Mroublanc Ege ve ?zellikle Akdeniz'de yayg?n
bulunan, boylar? 1 m. olabilen bir Hani t¨¹r¨¹d¨¹r. Fazla derinlere gitmeden kayal?k, ta?l?k
veya ?ak?ll? alanlarda ya?ar. Olduk?a y?rt?c?, et?il bir bal?kt?r. ?rili ufakl? her t¨¹rl¨¹
kabuklular, omurgas?zlar ve k¨¹?¨¹k bal?klarla beslenir. May?s - Haziran aras?nda ¨¹reme
yapar. Akdeniz¡® ?n eti ?ok lezzetli, ??hretli bal?klar?ndand?r. Ancak ekonomik de?eri
b?lgeseldir.
Pi?irme Bi?imi
Bu?ulama, yahni, ?zgara (?i?, fileto), ?orba, ha?lama mayonezli, plaki, salata
D?nem
A?ustos, Eyl¨¹l
36
37. LEVREK
Dicentrarhus Labrax,Wolfsbarsch,Bar Europeen Denizlerimizde ve denizlerin nehirlerle
kar???m? ac? su b?lgelerinde ya?ar. Hani ailesindendir. Fazla gezici olmayan Levrek yerli
bal?klardan say?l?r. Gen?ken gruplar halinde, sonralar? tek ba??na ya?ar. Ya?am ortam?
karanl?k ve kuytu yerlerdir. Bu nedenle gemi bat?klar? veya kaya oyuklar?nda yuvalan?r.
Yakla??k 20 y?ll?k ya?am? olabilen Levrek, ortalama 50 - 60 cm¡® den 1 m. boy ve 10 - 12
kg. a??rl??a eri?ebilir. 40 cm¡® den k¨¹?¨¹klerine ?spendek denir. K¨¹?¨¹k yavru bal?klarla
beslenir. Ocak - Mart aras?nda 500.000 - 2.000.000 yumurta d?kerek y¨¹ksek bir ¨¹reme
g?sterir. Eti en lezzetli bal?klar?n ba??nda gelir. Bu nedenle ekonomik de?eri ?ok
y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
Sebzeli (sebzesiz) ha?lama, tava (?i?, fileto), tereya?l? bu?ulama, ?zgara, kremal? ka??t
kebab?, salata, pilaki
D?nem
?ubat, Mart, Kas?m
37
38. L?FER
Pomatomus Saltator,Tassergal,Blaubarsch Gezici bal?klardan olan L¨¹fer Karadeniz'le Ege
Denizi aras?nda dola??r, b¨¹y¨¹mesinin a?amalar? i?inde de?i?ik isimler al?r. Buna g?re:
Boylar?,
- 10 cm 'ye kadar olanlar Defneyapra??
15 - 18 cm¡® ye kadar olanlar ?inakop
18 - 25 cm¡® ye kadar olanlar Sar?kanat
28 - 35 cm¡® ye kadar olanlar L¨¹fer,
35 cm¡® den fazla olanlar? da Kofana diye adland?r?l?r.
Seyrek olarak Kofanalar?n 60 cm¡® yi a?t???, hatta 1 m¡® ye ula?t??? g?r¨¹lm¨¹?t¨¹r. L¨¹fer sonbahar
- k?? aylar?nda en lezzetli ve olgun devrini ya?ar. Yaz ortalar?ndan sonbahara kadar da
k??lamaya ge?erler. Il?k sular?n 10 - 200 m. derinliklerinde ya?ar. ?remeleri bahar sonu ile yaz
ba??d?r. Kademeli olarak 60 - 80.000 yumurta verir. Bol verimlili?i ve etinin lezzetiyle
ekonomik de?eri ?ok y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
?inakop: Bu?ulama, ha?lama, ?zgara, tava, ka??t-kebab?, tuzlama
L¨¹fer : Izgara (?i?, fileto), ka??t kebab?, tuzlama
Kofana : Izgara (?i?, fileto), bal?k k?ftesi, salata
D?nem
Eyl¨¹l sonu - Ocak ortas?na kadar
38
39. MERCAN
Pagellus Erythrinus,Rotbrasse,Pageot Commune S?cak ve ?l?man denizlerin en ¨¹nl¨¹
bal?klar?ndand?r. Denizlerimizde Karag?zle beraber b¨¹y¨¹k bir aile olu?turur. Marmara,
Ege ve Akdeniz¡¯de yayg?nd?r. Boylar? yakla??k 20 - 30, en ?ok 70 cm. olabilir. Et?ildir.
Kabuklular, yumu?ak?alar ve k¨¹?¨¹k bal?klarla beslenir. Denizlerin ta?l?k, kayal?k
b?lgelerinde sahillere yak?n ya?ar. Di?er Mercanlar gibi Hermafrodit fizi?i ile hem
erkeklik, hem de di?ilik karakteri g?stererek bahar aylar? ile A?ustos aras? ¨¹rer. Lezzetli
eti ve her mevsimde bulunmas?yla ekonomik de?eri y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, bu?ulama, ?zgara, yahni, ha?lama mayonezli, salata, ka??t kebab?, pilavl?
D?nem
Ekim, Kas?m
39
40. MEZG?T
Merlangius Euxinus, Wittling, Merlan Marmara ve Karadeniz'de bol, di?er
denizlerimizde az rastlan?r. Boylar? 20 - 40 cm. olabilir. Gelincik ve Bakalyaro ile ayn?
t¨¹rdendir. 30 - 40 m 'nin alt?ndaki derin sularda ya?ar.
G¨¹nd¨¹zleri y¨¹zeylere ??karak hamsi, sardalye vs. gibi s¨¹r¨¹ halindeki k¨¹?¨¹k bal?klar?
avlayarak beslenir. B?lgesel ?artlara g?re ?ubat - May?s aras?nda ¨¹reme yapar. Lezzetli
eti ve her mevsimde bolca avlan?lmas?yla ekonomik de?eri y¨¹ksektir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, bu?ulama, ha?lama
D?nem
Aral?k - ?ubat
40
41. PALAMUT / TOR?K
Sarda Sarda,Unechter Bonito, Pelamide,Bonite ¡ Dos Raye Karadeniz ve Marmara¡¯n?n en
¨¹nl¨¹ bal???d?r. Bahar aylar?nda beslenmek i?in Karadeniz¡¯e ??k?p, sonbahardan itibaren
k??lamak i?in Marmara2ya, ?anakkale¡¯ye kadar iner. S¨¹ratli ve iyi y¨¹z¨¹c¨¹d¨¹r. S¨¹r¨¹
halindeki uskumru, kolyoz, istavrit, hamsi, sardalye gibi bal?klara sald?rarak yer. 180 200C. sularda 400.000'den birka? milyona kadar yumurta d?kerek a??k denizde ¨¹rer.
Yeti?tikten sonra b¨¹y¨¹mesine g?re:
......... cm Vanoz - Gaco
10 - 25 cm ?ingene Palamudu
30 - 35 cm Palamut
40 - 45 cm Kestane Palamudu
50 - 55 cm Zindandelen
60 - 65 cm Torik
65 - 70 cm Alt?parmak
70 cm ve ¨¹st¨¹ Pe?uta olarak adland?r?l?r.
Taze t¨¹ketimi, ihra? ve end¨¹stri y?nleriyle ?ok de?erli bu bal???n ¨¹retimindeki azalma,
ekonomik de?erini tehlikeli boyutlara indirmektedir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara (?i?, fileto), bal?k k?ftesi, papaz yahnisi, bu?ulama, ha?lama, lakerda, f¨¹me,
pilaki
41
42. SARDALYA
Sardine Pilchardus, Sardine, Sardine S¨¹r¨¹ halinde yaz?n orta, k???n derin sularda
ya?ayan gezici bal?klard?r. Eskiden deniz ¨¹st¨¹n¨¹n ate? ayd?nlatmas?yla avc?l???ndan
?t¨¹r¨¹ Ate? Bal??? diye de tan?n?r. Boylar? ortalama 15 en ?ok 20 - 22 cm. olur. Deniz
i?inde hen¨¹z yumurtadan ??km?? bal?k yavrular? ve planktonlar? yiyerek beslenir.
Karadeniz, Marmara, ?anakkale Bo?az? b?lgesi ve Kuzey Ege'de bol bulunur. Etinin
lezzeti ve ?e?itli kullan?m alan?yla ekonomik de?eri ?ok y¨¹ksektir. ?remeleri Nisan 'dan
Eyl¨¹l'e kadar geni? bir devrede ve ?ok kerelerde olur. Yakla??k 20.000 yumurta verir.
42
43. S?NAR?T
Dentex Dentex,Zahnbrasse,Dent? Karag?z ailesinden olan Sina?rit Ege ve Akdeniz'in
sert, hareketli ve kuvvetli bir bal???d?r. 1-1,5 m. boy ve 10 - 15 kg. a??rl??a b¨¹y¨¹yebilir.
Kabuklular, yumu?ak?alar ve ?zellikle M¨¹rekkep Bal??? ile beslenir. Kuvvetli ?enesiyle
bir ?stakozu rahat?a k?r?p, yiyebilir. Yaz?n k?y?lar?n "ta?l?k, kayal?k b?l¨¹mlerinde; k???n da
300 m¡® ye" varan derinlerde k¨¹?¨¹k s¨¹r¨¹ler halinde ya?ar. ?lkbahar aylar?nda ¨¹reme
yapar. Etinin lezzeti ve ender avlanmas?yla ?ok k?ymetli bir bal?kt?r. Olta avc?l??? da
amat?rler i?in de?erlidir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara (?i?, fileto), bu?ulama, ka??t kebab?, ha?lama, pilaki
D?nem
A?ustos - Eyl¨¹l
43
44. USKUMRU
Scomber Scombrus,Makrelen,Maquereau Commun Genelde 25 - 30 cm. olan, 40 cm'e
b¨¹y¨¹yebilen, s¨¹r¨¹ler halinde ya?ayan Marmara b?lgesinin yerli bal???d?r. Ge?mi?te
Karadeniz ve Ege aras?nda b¨¹y¨¹k g??ler yapan, eti ?ok lezzetli bol avlan?lan uskumru,
?imdilerde ekolojik nedenlerle seyrek rastlanan adeta t¨¹kenmi? bir bal?kt?r. Normalde, 2
- 3 ya??nda olgunla?an di?ileri 350.000 - 400.000 yumurtas?n? denize b?rak?r. ?reme
devresi ?ubat - Nisan aras?ndad?r. Planktonlar, hamsi, ?a?a gibi k¨¹?¨¹k bal?klar ve
yavrular? besinleri aras?ndad?r. 8 - 10 y?l ya?ar. Torik ve Kofana ba? d¨¹?man?d?r. Az ya?l?
ve kurutulmu?una ?iroz denir. Ya?am ortam? tekrar varoldu?unda ekonomik de?eri en
y¨¹ksek bal?klardan biridir. Atlantik'te ya?ayan lezzetsiz bir t¨¹r¨¹ daha vard?r.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara, dolma, ka??t kebab?, pilaki, papaz yahnisi, ha?lama, bu?ulama, tuzlama,
?iroz, k?fte, f¨¹me
D?nem
Temmuz - Kas?m, Aral?k
44
45. ?STAVR?T
Trachurus Trachurus,St¡±cker,Cinchard Commune Denizlerimizde Sar?kanat ?stavrit
(Akdeniz) ve Karag?z ?stavrit (Karadeniz - Marmara) olarak iki t¨¹r¨¹ ya?ar. Boylar?
Karag?z'de 15 - 25 cm, en ?ok 30 cm, Sar?kanatta ise 30 - 50 cm. olur. K¨¹?¨¹klerine K?ra?a
denir. Gezici bal?klard?r. Hamsi, ?a?a, ?amuka gibi k¨¹?¨¹k bal?klar?n yavrular?yla beslenir.
May?s - A?ustos aras? s¨¹r¨¹ler halinde ¨¹rer.
Lezzetli eti, ?e?itli yemekleri ve bol avlanmas?yla ekonomik de?eri en y¨¹ksek
bal?klardand?r.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?iroz
D?nem
Sonbahar ve k?? aylar? Ekim, Kas?m
45
46. ?ZMAR?T
Maena Smaris,Gefleckter Schnauzenbrasse,Mendole, Picare Denizlerimizin yerli
bal?klar?ndand?r. K¨¹?¨¹klerine Kancur, b¨¹y¨¹klerine Kanal ?zmariti denir. Boyu ortalama 15
cm, di?ileri daha k¨¹?¨¹k olur. Hareketli ve kurnazd?r. Yaz aylar?nda sahillere kadar
sokulur. ?st, ?n dikenleri tehlikelidir. Batar ve yara yapar. 10 - 12 y?l ya?ayabilir. Erkekleri
3, di?ileri 2 ya??nda olgunla??p 60.000 - 70.000 yumurta verir. Bal?k yumurtalar?, yavrular?
ve yosunlarla beslenir. Eti beyaz ve lezzetlidir. Bol t¨¹ketilir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, ?zgara, bu?ulama , tuzlama
D?nem
A?ustos - Ekim
46
47. ZARGANA
Belone Belone, Hornhecht, Orphie 60 - 70 cm., bazen de 1 m. uzunlu?a varan Zargana
ortalama 18 y?l ya?ar. Hamsi, ?a?a, ?amuka ve K?ra?a gibi k¨¹?¨¹k bal?klarla beslenir.
Il?man denizlerimizin yerli bal?klar?ndand?r. K?l?? bal??? ba?l?ca d¨¹?man?d?r. Yap?s?yla
gayet ?evik ve s¨¹ratli bir bal?kt?r. Kendini korumak i?in su y¨¹zeyine s??rayarak da
y¨¹zebilir. Genelde L¨¹fer av?nda yem olarak kullan?l?r. Eti y?n¨¹nden de?erlidir.
?lkbahardan sonbahara kadar ¨¹reme s¨¹recinde 30.000 - 50.000 yumurta verir.
Pi?irme Bi?imi
Tava, bu?ulama, pilaki
D?nem
Aral?k - ?ubat
47
49. AYNALI SAZAN
Cyprinus Carpio, Spiegelkarpfen, Carpe Pullu sazan?n ??plak ?izili ve aynal? sazan
olarak adland?r?lan yan t¨¹rlerinin ¨¹retime en elveri?li olan?d?r. Kolay ¨¹redi?i i?in ?e?itli
y?relerde ve bilhassa baraj g?llerinde ¨¹retimi yap?lmaktad?r. Ya?am ?yk¨¹s¨¹ Pullu
sazan gibidir. Ekonomik de?eri ?ok y¨¹ksektir. ?e?itli ¨¹lkelerde y?lda 200.000 ton sazan
¨¹retimi yap?lmaktad?r.
49
50. DA? ALABALI?I
Salmo Trutta Macrostigma, Wandersaibling, Omle Chevalier ?oruh, Ege ve Konya
Ere?li ?evrelerinde da? g?llerinin so?uk, berrak ve temiz sular?nda ya?ar. Zaman
zaman nehirlere de girer. Bilimsel olarak d¨¹nyam?z?n son buzul ?a??nda da? g?llerinde
kal?p, geli?ti?i teorisi vard?r. Boyu 40-60 cm 'den 1 m 'ye, a??rl??? da 1-3 kg 'dan 14 kg 'a
olabilir. 3-4 ya??nda olgunla??p g?llerin buzla kapland??? Ekim - Ocak aylar?nda
yumurtalar?n? ?ak?llara b?rak?r. Di?ileri kg. a??rl???na yakla??k 3.500 yumurta b?rak?r. ?ok
lezzetli etinin yan? s?ra, sertlik ve ?evikli?i ile avc?l??? da de?erlidir.
50
51. DERE ALABALI?I
Salmo Trutta Fario,Bachforelle, Truite De Rivire So?uk, temiz ve h?zl? ak?nt?l?
nehirlerde ?evresine ba?l? olarak ya?ar. B?lgesine k?skan?t?r, ba?ka bal?klar?n
gelmesini istemez. Boylar? 30-40, en ?ok 60 cm. ve 0.5-2 kg.a??rl?kta olabilir.
Yumu?ak?alar ve yavru bal?klarla beslenir. Erkekleri 2, di?ileri 3 ya??nda olgunla??p
Ekim - Ocak aras?nda kg/a??rl???na yumurta b?rak?r. Zaman zaman ak?nt?lara kar?? 1.5-2
cm. s??rayarak y¨¹zer. En de?erli tatl? su bal?klar?ndan biridir. Lezzetli ve yararl? etiyle
ekonomik de?eri ?ok y¨¹ksektir.
51
52. G?L ALABALI?I
Salmo Trutta Lacustris,Seeforelle, Truite De Lac Kuzey Bat? Anadolu, Abant ve Yedi
G?ller B?lgesinde yay?l?? g?sterir. ?e?itli t¨¹rleri vard?r. T¨¹r¨¹ne g?re renk, boy ve
beslenme farkl?l?klar? g?sterir. Genelde temiz, bol oksijenli so?uk sularda fazla
gezinmeden planktonlar, dip hayvanlar? ve k¨¹?¨¹k bal?klarla beslenerek ya?ar. Boylar?
ortalama 25-40, yabanlar?nda 60-70 cm. olabilir. Eyl¨¹l - Ocak aras?nda ¨¹reme yapar.
Yumurtalar?n? dipteki ?ak?llara yap??t?r?r. ?retimi yap?lmaz. Eti ?ok lezzetli, ekonomik
de?eri b?lgeseldir.
52
53. SOMON
Salmo Salar,Lachs, Saumon Anayurdu Kuzey Amerika'dan d¨¹nyaya yay?lm??, ¨¹retilmek
¨¹zere ¨¹lkemize getirilmi?tir. Boyu ortalama 60 - 100 cm, a??rl??? da 3 - 15 kg. olabilir. 150
cm 'e ula?anlar? olur. H?zl? akarsular?n, oksijeni bol temiz sular?nda ya?ar. Do?al
yeti?enleri 2 - 3 m. y¨¹kse?e atlaya s??raya y¨¹zerek, 2-3.000 km'lik nehir kaynaklar?na
ula??p burada Ekim - Kas?m aras? ¨¹reme yapar. Do?an yavrular tekrar ac? sulara ini?
yapar. Yeti?kinleri denize de uyum g?sterir. Etoburdur. B?cekler, sinekler, kabuklular ve
irili ufakl? bal?klarla beslenir. Tatl? su bal?klar?n?n eti en lezzetli olan?d?r. Ayr?ca
yumurtas?ndan k?rm?z? havyar elde edilir. Ekonomik de?eri ?ok y¨¹ksektir.
53
54. TURNA BALI?I
Esox Lucius, Hecht, Brochet Karadenize akan nehirlerin berrak ve bol bitkili sular?nda
ve ?e?itli g?llerimizde ya?ar. Tatl? su bal?klar?n?n en hareketlisi ve en y?rt?c?s?d?r. T¨¹m
bal?klara, hatta yaban ?rdeklerine sald?r?r. Kendi yavrular?n? da yedi?i olur. Ya?am
?artlar? elverirse 20-25 y?l ya?ar. Erkekleri en ?ok 100, di?ileri ise 150 cm'e kadar b¨¹y¨¹r.
2-3 ya??ndan itibaren ilkbahar aylar?nda yakla??k 200.000 yumurta vererek ¨¹remeye
ba?lar. Gen? ve k¨¹?¨¹klerinin (1-3 kg.) eti lezzetlidir. Spor avc?l???n?n en ¨¹nl¨¹
bal?klar?ndand?r.
54
55. YAYIN
Silurus Glanis, Wels, Loup Akarsu ve g?llerde ya?ayan bal?klar?n en b¨¹y¨¹?¨¹ ve ayn?
zamanda en uzun ya?ayan?d?r. Ortalama 1-2m den 3m.'ye kadar boy ve 150 kg. a??rl??a
eri?ebilir. 35-40 y?ldan 100 y?la kadar ya?ayabilir. Yava? akan nehirler, g?llerde dipte
hareketsiz yatarak ya?ar. Etobur bir bal?kt?r. Su alt?ndaki b¨¹t¨¹n hayvanlar? yiyebilir.
May?s-Haziran aras?nda gece sessizli?inde yumurta d?ker. Di?ileri a??rl???na oranla kg.
ba??na 7000-25.000 yumurta d?kerler. Tatl? su bal?klar? i?inde eti en lezzetli bal?klardan
biridir. Ekonomik de?eri ?ok y¨¹ksektir.
55
