2. Thomas L. Saaty taraf脹ndan gelitirilen analitik hiyerari
s端reci(ANP) klasik karar verme tekniklerinden farkl脹 olarak
nicel deerlerin yan脹 s脹ra nitel deerleri de g旦z 旦n端ne
almaktad脹r.
ANP, 旦nseziye dayanan modellerde ve kararlara etki edecek
s脹n脹rs脹z 巽evresel fakt旦r端n dikkate al脹nmas脹 a巽脹s脹ndan daha
kullan脹l脹 bir y旦ntem olup, hiyerarik yap脹lar ile modellenmeyen
karma脹k problemlerin kolay bir ekilde modellenmesini salar.
Bunun aksine ger巽ek hayatta en doru karar脹n verilebilmesi,
karar problemine ait kriterler aras脹ndaki ilikilerin dikkate
al脹nmas脹yla m端mk端nd端r. Karar kriterleri aras脹ndaki ilikileri g旦z
旦n端ne alan ve karar problemine tek bir y旦ne bal脹 kalarak
modelleme zorunluluunu ortadan kald脹ran y旦ntem olan ANP,
巽ok kriterli karar analizinde kullan脹lan analitik hiyerari
s端recinin genel bir bi巽imidir.
3. Karar verme s端recinde fakt旦rler aras脹ndaki ilikileri
dikkate alan ve problemin tek bir y旦ne bal脹 kalarak
modelleme zorunluluunu ortadan kald脹ran y旦ntem
Thomas L. Saaty taraf脹ndan gelitirilen Analitik ebeke
S端reci (ANP) y旦ntemidir. ANP y旦nteminde karar verme
problemi bir a yap脹s脹 ile modellenmekte ve modelleme
aamas脹ndaki fakt旦rler aras脹ndaki ba脹ml脹l脹klar ve fakt旦r
i巽indeki i巽 ba脹ml脹l脹klar dikkate al脹nmaktad脹r. ANP
y旦ntemi bu yap脹s脹 ile karar verme problemlerinin daha
etkin ve daha ger巽ek巽i bir ekilde 巽旦z端lmesini
salamaktad脹r.
4. ANPde bir karar problemi k端meler, fakt旦rler ve bunlar
aras脹ndaki balant脹lardan olumaktad脹r. Bir k端me bir a
i巽erisindeki uygun fakt旦rlerin bir araya gelmesiyle oluur.
ANP, her bir k端menin kendi i巽inde geri bildirimini ve
ba脹ml脹l脹脹n脹 esas almaktad脹r.
B旦ylece ANP hiyerarik olarak modellenemeyen
karma脹k karar problemlerinin kolayl脹kla modellenmesini
salar. Bir hiyerari ve bir a aras脹ndaki yap脹sal farkl脹l脹k
ekil ile g旦sterilmitir.
6. A yap脹s脹nda (b) g旦r端ld端端 gibi, k端meler i巽erisindeki t端m
etkileimler ve geri bildirimler i巽sel ba脹ml脹l脹k ve k端meler
aras脹ndaki etkileim ve geri bildirimlerde d脹sal ba脹ml脹l脹k
olarak adland脹r脹l脹r. 聴巽sel ve d脹sal ba脹ml脹l脹klar, karar
vericilerin k端meler aras脹nda ve belirli bir fakt旦re g旦re
fakt旦rler aras脹ndaki etkileme ve etkilenme kavramlar脹n脹
en iyi temsil etme eklidir.
(a)da ki hiyerarik yap脹 ise bir a yap脹s脹n脹n basit bir
formudur.
7. Genel olarak ANP iki temel aamadan oluur.
Birincisi, karar probleminin a yap脹s脹n脹n oluturulmas脹d脹r.
聴kinci aama ise fakt旦rlerin 旦nceliklerinin
hesaplanmas脹d脹r.
Problemin yap脹s脹n脹 oluturmak i巽in fakt旦rler aras脹ndaki
t端m kar脹l脹kl脹 etkileimler g旦z 旦n端ne al脹nmal脹d脹r. ANPde
AHPde olduu gibi kararlar脹 etkileyen fakt旦rler ikili olarak
kar脹lat脹r脹larak 旦nem a脹rl脹klar脹 belirlenir. ANPde ikili
kar脹lat脹rma matrislerinin oluturulmas脹 ve g旦receli
旦nem a脹rl脹klar脹n脹n belirlenmesinde AHPde olduu gibi
Saaty taraf脹ndan 旦nerilen 19 旦nem skalas脹
kullan脹lmaktad脹r.
8. Karar s端recindeki her bir 旦l巽端t birer k端me, kontrol kriterlerini
meydana getiren fakt旦rler de bu k端melerin birer bileeni olarak ele
al脹n脹r. K端meler ve bileenler aras脹ndaki kar脹l脹kl脹 etkileimler ve geri
bildirimlerle aralar脹ndaki kar脹l脹kl脹 ilikiler tespit edilir. Bir problemde
yer alan bileenler aras脹ndaki ilikiler tek y旦nl端 deil kar脹l脹kl脹 olduu
zaman, hiyerarik tan脹mlamalar yeterli olmaz.
Bu nedenle AHP deki hiyerarik yap脹dan farkl脹l脹k g旦sterir. Hiyerarik
yap脹da bulunan seviyeleri ortadan kald脹rarak oluturulan alarla bir
旦r端mcek a脹 yap脹s脹n脹 and脹rmaktad脹r. Bu yap脹 sayesinde, dorudan
ilikilendirilmemi bileenler aras脹nda olabilecek dolayl脹 etkileimler
ve geri bildirimler de dikkate al脹nmaktad脹r.
Sonras脹nda ise birbirine etki eden bile enler ve k端meler aras脹nda
ikili kar脹lat脹rmalar yap脹larak birbirlerine etki derecelerine y旦nelik bir
巽脹karsama yap脹l脹r. Sistemdeki geri bildirim, birbirleriyle dorudan
balant脹l脹 olmayan bileenlerin de birbirlerini dolayl脹 olarak
etkilemesine yol a巽an 巽ift y旦nl端 etkileimlerle ger巽eklemektedir.
9. ANP problemleri 4 ana basamakta inceler.
1. Problemin Tan脹mlanmas脹 ve Modelin Kurulmas脹
2. 聴kili Kar脹lat脹rma Matrisleri ve ncelik Vekt旦rleri
3. S端per matris oluturulmas脹
4. En iyi alternatifin se巽imi
10. Bu aamada karar verme problemi a巽脹k bir ekilde
tan脹mlanmal脹 ve a eklinde rasyonel bir bi巽imde
ayr脹t脹r脹lmal脹d脹r.
Bu yap脹 beyin f脹rt脹nas脹 ya da dier ay脹rma metotlar脹
vas脹tas脹yla karar vericilerin fikirlerinden yararlan脹larak
elde edilebilir.
11. ANP de AHP de olduu gibi her karar脹 etkileyen fakt旦rler ikili
kar脹lat脹rmalara tabi tutulur, b旦ylelikle fakt旦rlerin 旦nem
a脹rl脹klar脹 belirlenir.
Karar vericiler ikili kar脹lat脹rmalarda seri ekilde bir tak脹m
sorulara cevap vererek iki fakt旦r端 ayn脹 zamanda kar脹lat脹r脹r
ve bunlar脹n hedefe olan katk脹lar脹n脹n nas脹l olduunu belirler.
ANP de ikili kar脹lat脹rma matrislerinin oluturulmas脹 ve nispi
旦nem a脹rl脹klar脹n脹n belirlenmesinde AHS de olduu gibi Saaty
taraf脹ndan 旦nerilen 19 旦nem skalas脹 kullan脹l脹r. AHS de
olduu gibi AASde de ikili kar脹lat脹rmalar bir matris 巽at脹s脹
alt脹nda yap脹l脹r ve lokal 旦ncelik vekt旦r端 =max 了- w
denkleminin 巽旦z端lmesi ile elde edilen 旦z vekt旦r ile belirlenir.
Burada A= ikili kar脹lat脹rma matrisi, w= 旦z vekt旦r, max 了 ise
An脹n en b端y端k 旦z deeridir. Saaty, wnin yakla脹k 巽旦z端m i巽in
normalletirme algoritmas脹n脹 旦nermitir.
12. S端per-matrisin genel yap脹s脹 Markov zinciri prosesine
benzerdir. Birbirine ba脹ml脹 etkilerin bulunduu bir
sistemde global 旦nceliklerin elde edilmesi i巽in, lokal
旦ncelik vekt旦rleri s端per-matris olarak bilinen bir matrisin
kolonlar脹na tahsis edilerek yaz脹l脹r. Sonu巽 olarak bir s端per-
matris ger巽ekte par巽al脹 bir matristir ve buradaki her bir
matris b旦l端m端 bir sistem i巽indeki iki fakt旦r aras脹ndaki
ilikiyi g旦sterir.
13. Limit s端per-matris ile alternatiflere veya kar脹lat脹r脹lan
fakt旦rlere ilikin 旦nem a脹rl脹klar脹 belirlenmi olur. Se巽im
probleminde en y端ksek 旦nem a脹rl脹脹na sahip olan
alternatif en iyi alternatif, a脹rl脹kland脹rma probleminde ise
en y端ksek 旦nem a脹rl脹脹na sahip olan fakt旦r, karar
s端recini etkileyen en 旦nemli fakt旦rd端r.
14. 1. ANP, AHP 端zerine kurulmutur.
2. ANP ba脹ml脹l脹脹 m端mk端n k脹larak AHPnin 旦tesine ge巽er, bununla
birlikte ba脹ms脹zl脹脹 yani AHP yi 旦zel bir durum olarak i巽erebilir.
3. ANP bir elemanlar k端mesinin i巽indeki ba脹ml脹l脹k (i巽 ba脹ml脹l脹k) ve
farkl脹 elemanlardan oluan k端melerin aras脹ndaki ba脹ml脹l脹k (d脹
ba脹ml脹l脹k) ile ilgilidir.
4. ANPnin a yap脹s脹 bir karar sorununun, hiyerarik yap脹da olduu
gibi neyin 旦nce gelip neyin sonra geldii ile ilgilenilmeden kolayl脹kla
g旦sterilmesine olanak verir.
5. ANP, kaynaklar, d旦ng端ler ve hedeflerden oluan dorusal olmayan
bir yap脹dad脹r. Bir hiyeraride en 端st seviyede bir ama巽 ve alt
seviyelerdeki se巽enekler ile dorusal bir yap脹ya sahiptir.
6. ANP sadece elemanlara deil, elemanlardan oluan grup veya
k端meler i巽in de 端st端nl端k belirleyebilir.
7. ANP farkl脹 kategorideki kriterleri deerlendirmek i巽in bir kontrol a脹
veya kontrol hiyerarisi kullan脹l脹r.
15. AHP, 巽ok kriterli problemlerde ikili kar脹lat脹rmalar ile
karar se巽eneklerinin g旦receli 旦nceliklendirilmesini
salayan bir y旦ntemdir.
ANP ise AHPnin daha genel bir formudur ve bileenler
aras脹ndaki ilikileri ve y旦nlerini tan脹mlayarak bir serim
eklinde ifade eder.
Bu yap脹 sayesinde, dorudan ilikilendirilmemi
bileenler aras脹nda olabilecek dolayl脹 etkileimler ve geri
bildirimler de dikkate al脹nmaktad脹r
16. AHP karar verme problemlerini hiyerarik bir yap脹da tek y旦nl端 olarak
modellemekte ve en iyi karar脹n verilmesine etki eden fakt旦rleri sistematik
bir ekilde deerlendirerek, fakt旦rlere ilikin 旦ncelik s脹ralar脹n脹
belirlemektedir. AHPnin en 旦nemli varsay脹mlar脹ndan biri ayn脹 seviyede
bulunan fakt旦rlerin birbirinden ba脹ms脹z olmas脹 ve fakt旦rlerin birbirine
olan etkilerinin dikkate al脹nmamas脹d脹r. Oysa ger巽ek hayatta karar verme
problemlerini etkileyen bir巽ok fakt旦r birbiriyle etkileim halinde
bulunmakta ve en iyi karar脹n verilmesi fakt旦rler aras脹ndaki bu ilikilerin
dikkate al脹nmas脹n脹 gerektirmektedir. AHP 巽eitli fakt旦rlerin kendi
aras脹ndaki etkilerini hesaba katmad脹脹ndan (旦rnein maliyet ve kalite
esneklii etkileyebilir) sonu巽larda belirginlik yoktur.
ANP, karar verme s端recinde fakt旦rler aras脹ndaki ilikileri dikkate alan ve
problemin tek bir y旦ne bal脹 kalarak modelleme zorunluluunu ortadan
kald脹ran y旦ntemdir. Karar vericinin kiisel yarg脹 ve deerlendirmelerine
bal脹 olarak se巽enekleri en 旦nemliden en 旦nemsize doru s脹ralar. Hatta
se巽eneklerin 旦nem derecesini de belirleyerek se巽eneklerin birbirlerine
ne kadar yak脹n veya uzak olduunu, bir se巽enein belirlenen hedefi ne
kadar salad脹脹n脹 da g旦sterir.
17. ANP fakt旦rler aras脹ndaki bir巽ok alt ilikiyi dikkate alma
eilimindedir. ANP y旦ntemi bu yap脹s脹yla karar verme
problemlerinin daha etkin ve ger巽ek巽i bir ekilde
巽旦z端lmesini salamaktad脹r.
AHP hiyerarik ilikileri tek y旦nl端 bir iskelet ile
g旦sterirken, ANP, karar seviyeleri ve 旦zellikler aras脹nda
daha karma脹k ilikilerin dikkate al脹nmas脹n脹 salar.
ANP 旦nseziye dayanan modellerde ve kararlara etki
edecek s脹n脹rs脹z 巽evresel fakt旦r端n dikkate al脹nmas脹
a巽脹s脹ndan daha kullan脹l脹 bir y旦ntemdir. Bu ekilde
hiyerarik yap脹lar ile modellenemeyen karma脹k
problemlerin kolay bir ekilde modellenmesini salar
18. AHP karar modelinde t端m ama巽lar i巽in en 端st d端zeyde bir
elementtir. Bir kriterle kar脹lat脹r脹ld脹脹nda genelden 旦zele doru
bir gidi hiyerarisidir.
ANPde bu yap脹 i巽erilmez ve fakt旦rler aras脹 ba脹ms脹zl脹k ve
fakt旦r seviyeleri, geri beslemeli bir sistem yakla脹m脹 olarak
tan脹mlan脹r.
AHP ise bu geri besleme d旦ng端lerini i巽ermez, sadece
fakt旦rlere olas脹l脹kl脹 a脹rl脹klar verir. Belirtildii gibi fakt旦r
seviyeleri aras脹 ba脹ms脹zl脹k deerlendirilebilir.
ANP yakla脹m脹 elementler aras脹 bu ba脹ml脹l脹k ilikisini, sabit bir
a脹rl脹k vererek s端per matris oluumu ile bulur. G旦reli a脹rl脹klar
s端per matris formuyla ayarlan脹r ve buradan 端r端n matrisine
ge巽ilir
19. ANP, karar vericinin kiisel yarg脹 ve deerlendirmelerine
bal脹 olarak se巽enekleri en 旦nemliden en 旦nemsize
doru s脹ralar. Hatta se巽eneklerin 旦nem derecesini de
belirleyerek se巽eneklerin birbirlerine ne kadar yak脹n ve
uzak olduunu, bir se巽enein belirlenen hedefi ne kadar
salad脹脹n脹 da g旦sterir. Bu nedenlerle 巽ok kullan脹l脹 ve
geni uygulama alan脹na sahip bir tekniktir.
20. Se巽eneklerin a巽脹k巽a bilindii ve bu se巽enekleri tercih
etmede kullan脹lacak kriterlerin var olduu, ancak bu
kriterin t端m端n端n say脹sal olarak ifade edilemedii, baz脹
kriterlerin karar vericiye g旦re a脹rl脹脹n脹n deiebildii,
belirlenen kontrol kriterine g旦re kriterlerin ikili
kar脹lat脹rmalar脹n脹n yap脹labilecei problemlerde ANP
uygulanabilir.
23. ncelikler tablosundan kriterlerin se巽im a巽脹s脹ndan 旦nem
dereceleri g旦r端lmektedir. Limiting bal脹脹 alt脹nda kalan
deerler kriterlerin sonucu ne kadar etkilediini
g旦stermektedir. rnein, en 旦nemli kriter %18.65le yer
maliyeti, en az 旦nemli kriter ise % 0.91le pazar deime
olas脹l脹脹d脹r. Yani yer maliyeti 巽ok kriterli karar verme
problemimizin 巽旦z端m端n端 %18.65, pazar deime olas脹l脹脹
kriterimiz ise %0.91 etkilemektedir.
ncelik deerlerinden yola 巽脹karak alternatifimiz olan 端巽
聴stanbul il巽esinin kendi aralar脹ndaki 旦ncelik deerlerini
bulabiliriz. Bu da bize nihai sonucu vermektedir.
Alternatifler aras脹nda ise atalcan脹n % 45.05le en uygun
巽旦z端m olduu g旦r端lmekte, Zeytinburnu % 28.81le atalcay脹
takip etmekte ve Sar脹yer ise % 26.14le en d端端k deere sahip
alternatif olmaktad脹r.
25. Priorities yani 旦ncelikler 巽脹kt脹s脹na bakt脹脹m脹zda yer
maliyeti (%18,66), bina ina maliyeti (%14,07) ve 巽al脹an
(%8,74) kriterleri en 旦nemli kriterlerdir.
Bu kriterlerden yer maliyeti ve bina ina maliyeti
kriterlerinin en avantajl脹 olduu atalca il巽esi sezgisel
olarak da en uygun alternatiftir. Tabi樽 ki dier kriterlerin de
etkisi vard脹r ve problemimizin 巽旦z端m端nde g旦r端ld端端
端zere b端t端n kriterlerin bir a脹rl脹脹 vard脹r.
Bu bilgiler 脹脹脹nda hastane kurulu yeri se巽imi
problemimizin 巽旦z端m端, yani hastane kurulu yeri i巽in en
uygun il巽e, atalcad脹r.