ANTİK ÇAĞ ANTİK TİYATROLARI
•Download as PPTX, PDF•
5 likes•9,529 views
ROMA VE HELLEN UYGARLIĞI
ANTİK ÇAĞ ANTİK TİYATROLARI
- 1. NEVŞEHİR ÜNİVERSİTESİ ÜSET MESLEK YÜKSEKOKULU • AD-SOYAD: GİZEM REYHANOĞULLARI • DERS: TURİZM SEMİNERİ • KONU: ESKİ ÇAĞ ANADOLU TİYATROLARI
- 2. TİYATRO NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR? • M.Ö. 6. yüzyıldan önce tiyatro sadece Dinsel amaçlı kullanılmıştır. • İlkel insanın doğa olaylarını kendi bedensel hareketleriyle simgelemesidir. • İlkel toplulukların animist inançlarına göre, yinelenen doğal olayların ruhları, kişilikleri vardı; bu kişiler, sonradan tapınma nesnelerine, tanrılara dönüştü. • İnsanlar, belli zamanlarda yapılan törenlerde bu tanrıları temsil eden maskelere bürünerek kendi yaşamlarını etkileyen doğa olayları üzerinde denetim kurmaya çalıştılar. • M.Ö. 534'te Atina'daki ilk tiyatro şenliğinde, Thespis'in bir tragedyası ödül kazandı.
- 3. TİYATRO NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR? • Dinsel ya da pratik ölçütlerle değil, estetik ölçütlerle değerlendirilen bir "oyun" a dönüştü. • Yunan toplumunda tiyatronun öncülü, şarap, bereket ve bitkiler tanrısı Dionysos'u kutsamak için yapılan Bacchanolia şenliklerinde bir koronun söylediği dithyramboy şarkılarıydı. • Tiyatro önemli kişilerin başından geçen önemli olayları yüceltmiş bir üslupla temsil etme sanatı haline geldi. • Efsaneleri, mitleri ve efsaneleşecek kadar eski olayları işleyen tragedyanın dinsel, ahlaki ya da siyasi bir mesaj vermesi, toplumu ve evreni bir bütün olarak temsil etmesi bekleniyordu.
- 5. AHŞAP VE MONOLİT TAŞLARDAN SONRA GELİŞMESİ
- 6. Roma Tiyatrolarının bölümleri • Cunei (Gradus): İki merdiven arasında kalan oturma sırası bloğu. • Moneian: Oturma sıralarını birbirinden ayıran yatay, geniş yol. • Orkestra: Seçkin kişiler için koltukların bulunduğu alan. • Pulpitum: Ön sahne. Oyunun oynandığı bölüm. • Skene Frons: Sahne binasının ön yüzü – ön duvarları. • Parados: Seyirci girişleri. • Paraskene: Yan odalar. • Postskene: Sahne arkasında kulis, aktör locaları ve dekor odalarının bulunduğu bölüm. • Auditorium: Seyircilerin oturma sıralarının bulunduğu kısım. • Skene: Sahne binası. • Cavea : seyircilerin oturduğu bölümün tamamına verilen ad. • Porto regia :ön sahneden arka sahneye açılan ana kapı. • Porto hospıtalıa : ön sahneden arka sahneye açılan yan/yardımcı kapılar. • Diazoma : cavea'yı yatay olarak ortadan bölen ana yürüyüş yolu. • Summa cavea : diazomanın böldüğü cavea'nın yukarı kısmı. • Furnicatum : diazoma da bulunan beşik-tonoz yapıda inşa edilmiş galeri
- 10. CAVEA-THEATRON
- 11. 鰭İ-䱫
- 12. İܰѴ-Ѱİ
- 13. İİ-ձ۸鰿Ѵմ
- 14. PARADOS
- 15. ʸ鰿-ҷİ
- 16. ROMA VE GREK TİYATROSU ARASINDAKİ FARKLAR ROMA • Yekpare bir yapıdır. • Düz alanda kemerler üzerindedir. • Ahşap çatı vardır.(akustik) • Skene frons dekoru zengindir. • Kemer ve tonoz kullanılarak düz zemine yerleştirilmiştir. • Sahne yarım dairedir. • Galeri şeklinde inşalar vardır.(yağmur) • Skene ile cavea bitişik şekildedir. GREK • Sahne binası ve cavea arasında çapraz şekilde yer alan paradosla auditoriuma paralel biçimde yapılmıştır. • Sahne at nalı şekline benzemektedir. • Yamaca yaslıdır. • İzleyici dışarıyı görebilir. • Skene ya küçüktür ya hiç yoktur.
- 18. ESKİ ÇAĞ ANTİK TİYAYROLARI – EFES(EPHESUS) TİYATRO – HİYERAPOLİS(HIERAPOLİS) TİYATRO – ASPENDOS(ASPENDUS) TİYATRO – MYRA(LIMYRA) TİYATRO – MİLET(MİLETUS) TİYATRO – APHRODISIAS TİYATRO – PERGE TİYATRO – SİDE TİYATRO – ARYCANDA TİYATRO – ASSOS(ASSUS) TİYATRO – PERGAMON(BERGAMA) TİYATRO – TERMASOS(TERMESSUS) TİYATRO – NYSA TİYATRO – PRIENE TİYATRO – HERACLEA(LATMUS) TİYATRO – EUROMUS TİYATRO – ALİNDA TİYATRO – NOTİUM TİYATRO – IASUS TİYATRO – MEGNESIA TİYATRO – BALBURA TİYATRO – RHODIAPOLIS TİYATRO – KADYANDA TİYATRO – PINARA TİYATRO – OENOANDA TİYATRO – STRATONICEA TİYATRO – PRUSIAS TİYATRO – TRALLES TİYATRO – AEZONİ TİYATRO – SEGALASSUS TİYATRO – SELGE TİYATRO
- 20. MİLETOS (MİLET) TİYATROSU • Aydın,Ballat köyü • M.Ö. 3. yüzyılın ikinci yarısının başlarında inşa edilmiştir. • Bir yamaç üzerine oturmuştur. • Auditorium ve orkestra yarım daire biçimlidir. • Sahne sütunlar ve kabartmalarla süslenmiştir. • Oturma sıralarının orkestradan daha yüksek bir seviyede başlaması burada venationes denilen gladyatör-vahşi hayvan dövüşleri düzenlenmiş olduğunu gösterir. • Bununla birlikte üzerinde bir üç ayaklı kazanın iki yanında duran iki antitetik grifonun betimlendiği bir Dionysos sunağı bulunmuştur. • Yaklaşık 15.000 kişi kapasitelidir.
- 23. APHRODISIAS TİYATRO • Aydın,Geyre • Auditoriumunun at nalı biçimli oluşu daha önce bir Hellenistik tiyatro olduğunun işaretidir. • Caveanın alt kısmında 26, üst kısmında 16 oturma sırası bulunur. • Proskenionu, imparatorluk döneminde yenilenmiştir. • Skene ön cephesinde Dor düzeninde yarım sütunlar yer almaktadır. • Skenenin arkasındaki koridorun iki ucundaki odaların kapıları üzerinde “Homerites”, “Olimpionikos”, “Asttonikos” gibi oyuncu isimleri bulunmaktadır. • G. Iulios Zolios tarafından yaptırılıp tanrıça Aphrodite ve Demos’a ithaf edilmiş olduğunu bilinir. • Yaklaşık 10.000 kişi kapasitelidir.
- 26. PERGE TİYATROSU • Antalya, Serik • Perge tiyatrosunda Roma ve Grek mimari özellikleri bir arada görülmektedir. • Tonozlarla taşınan diazoma, auditoriumun üst kesimini çeviren sütunlu galeri ve yüksek sahne binası Roma mimari özellikleri gösterir. • Buna karşın bir yamaç üzerine inşa edilmiş olması, üstü açık paradoslar ve at nalı biçimli auditorium ve orkestra ise Grek özelliğidir. • Yaklaşık 15.000 kişi kapasitelidir. • 2. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş olan sahne iki katlıydı ve oldukça zengin biçimde bezeliydi. • Gladyatör ve vahşi hayvan dövüşleri yapılıyor olması nedeniyle auditoriumun en alt sırasına orkestrayı çevreleyen korkuluklar eklenmiştir.
- 29. SİDE TİYATROSU • Antalya, Side • 2. yüzyıla tarihlenen tiyatro tonozlu temeller üzerine oturtulmuştur. • Bu biçimdeki inşa sistemiyle Doğu Akdeniz’deki tek örnektir. • Auditoriumun yarım daireyi aşan şekli Hellenistik geleneğe uygundur. • Sahne binası üç katlı ve auditorium ile aynı yükseklikte olmalıydı. • Sahne binasının ön yüzü sütunlar, heykeller ve nişler ile zengin bir biçimde süslenmiştir. • Proskenionun arkasında, skenenin alt bölümü mitolojik olayları tasvir eden kabartmalarla bezelidir. • Paradoslar tonozlarla kapatılmıştır ve auditoriuma çapraz şekildedir. • Auditoriumun her iki ucundaki iki küçük şapel ile auditorium sıralarında rahiplerin oturacağı yerler yazıtlarla gösterilmiştir ki bu da tiyatronun 5.-6. yüzyıllarda kilise olarak kullanıldığı göstermektedir. • 15000 Kişiliktir.
- 32. HIERAPOLİS TİYATROSU • Denizli-Pamukkale • Hierapolis’in günümüze ulaşan tiyatrosu Roma tiyatrolarının en güzel örneklerinden biridir • İzleyici koyağının yamaca yaslanmış olması onun uzun ömürlü olmasını sağlamıştır. • Tiyatro iki kademelidir • Alt kademede 22 sıra üst kademede 26 sıra vardır. • İzleyici sıraları alttaki bölümü sekiz ışınsal merdivenle, üstteki izleyici sıraları dokuz ışınsal merdivenle bölünmüştür • Oturma sırası mermerden yapılmış yönetici izleme bölümü sağlamdır. • Anadolu’da sahne binasının dekoratif unsurlarının intakt (yerinde) olarak bulunduğu ender tiyatrolardan biridir. • Tiyatro kapasitesinin 9.500 kişidir. • Tiyatrosunun tasarımından burada gladyatör dövüşleri yapıldığı anlaşılır. • Şehir, UNESCO Dünya Miras Listesi'ne alınmıştır.
- 36. ASPENDOS TİYATRO • Antalya, Belkıs • Tiyatro dış dünyadan ayrılmış, kendi içinde mimari çerçeveli kapalı bir mekandır. • Auditoriumu at nalı biçimlidir. • Auditorium bir diazoma ile iki kısma ayrılmış ve üstteki bölümün en üst sırası 50 sütunlu bir revak ile örtülmüştür. • Mimar Theodoros’un oğlu Zenon tarafından tasarlanmıştır. • Sahne binasının her iki yanındaki giriş bölümleri üzerine işlenmiş olan Grekçe ve Latince yazıtlar Curtius Crispinus ile Curtius Auspicatus’un tiyatroyu “ülkenin tanrılarına ve imparatorluk evine” sunduklarını belirtmektedir. • Scaenae fronsun proskeneye açılan 5 kapısı vardır • Dış duvarın en üst sırasındaki 17 pencere, auditoriumdaki kemerli bölüme karşılık gelmektedir.
- 40. ASPENDOS TİYATRO SCEANE FRONSU
- 41. LIMYRA(MYRA) TİYATROSU • Antalya, Demre • Tiyatro altta 29, üstte 9 oturma basamak sırası 11.500 kişiye hizmet etmektedir. • Likya’da daha kapasiteli ve daha niteliksisi yoktur. Hellenistik karakterde kayalık yamaca oturan caveanın ön ve yan kesimleri tamamen kemerli tonozlu alt yapıya oturur. • Hellenistik-Roma tipindedir.Likya’nın ‘’en Romalı’’ tiyatrosudur. • Orkestradaki yazıtta kentin ithalat-ihracat işlerinden kazandığı paradan Likya Birliği’ne 7000 dinar vergi ödediği yazmaktadır. • Bu miktar, Likya’daki en yüksek vergidir. • Batı galerisi duvarında ise ‘’gezici esnaf Gaius’un Yeri’’ yazılıdır. • Duvara kazınmış harfler, sessizce duran dev tiyatroda bir zamanlar yapılan gösterilerde izleyicilere çerez satan satıcıdan sıcak sesler taşır. • Başka biri ise resmi ve yazısıyla dilek içerir: Zafer tanrıçasının figürü önünde, ‘’kente şans getir ve sürekli galip ol’’ yazılıdır.
- 44. ASSOS(ASSUS) TİYATRO • Çanakkale, Behramkale • Yapım tekniği ve plan özellikleri bakımından bir Roma Çağı tiyatrosudur. • Kavelası iki diazoma ve 26 oturma sırasından oluşmaktadır. • • 5000 seyirci kapasiteli Assos tiyatrosu, deprem sonucu kaymış ve büyük ölçüde harap olmuştur. • Taş ocağı olarak kullanılarak taşlarının çoğu sökülüp götürülmüştür. • Dor düzenindedir. • Bu yüzden de seyircilerde bir tapınak izlenimi bırakmıştır. • (Küçük Asya’nın klasik tapınak strüktürleri, Assus tapınağı dışında her zaman Ion ya da Korint düzendedir.)
- 46. NYSA TİYATROSU • Aydın, Sultanhisar • Roma İmparatorluk Çağı’nda insa edilmistir • 12.000 kisilik tiyatronun orkestrası (sahne alanı) 27 mt. Çapındadır • Tiyatronun sahne yapısının podyumlarında bulunan bağcılık ve şarapçılık tanrısı Dionysos’un yaşamına ait frizler çok önemlidir. • Nysa tiyatrosundaki bu frizler Türkiye’deki diğer kabartma frizlere sahip üç antik tiyatronun (Hierapolis, Perge ve Side) en iyi korunmuş durumdakilerini oluşturmaktadır. • Tiyatroda büyük bir havuz vardır. Deniz savaslarını yansıtan gösterilerde burası su ile dolduruluyordu. • Amasyalı gezgin coğrafyacı Strabon Nysa’da eğitim görmüştür. • Kapasitesi yaklaşık 8.800 kişiliktir. • ilk kez Helenistik dönemde inşa edilen tiyatro M.S.1- 2. .yy'a aittir.
- 50. GREK DÖNEMİ ANTİK ÇAĞ TİYATROLARINDAN BAZILARI
- 51. Dionysos Şenlikleri • Dionysos en büyük Grek Tanrısı Zeus ile Thebai kentinin kurucusu Kadmos’un kızı Semele’nin birlesmesinden dünyaya geldi. • Semele ölürken Dionysos’u dogurdu. • Öteki tanrılar gibi, Dionysos da öldürüldü, ama Zeus ona yeniden can verdi. • • Böylece Dionysos, “iki kez dogan” anlamına gelen Dithyrambos niteligini kazandı. • Sonradan onun için koro ile söylenen ezgilere de Dithyrambos denildi. • Dionysos senliklerini baslatan Peisistratos’tur.
- 52. GREK TİYATROLARI • Yunanistan'da 20 bin kişilik Epidauros. • Arkadia'da Megalopolis, • Eretria, • Delos, • Korint (Korinthos) ve Delfi, • Batı Anadolu'da; • Efes (Ephesos), • Bergama (Pergamon), • Priene • Pınara • Halikarnasos • Metropolis • Termesos tiyatrolarıdır. Eski Yunan tiyatrosunun en önemli özelliği bir, açık hava tiyatrosu oluşudur. Görüş açısı ve akustik bakımından çok yetkin olan bu tiyatroların en ünlüleri;
- 53. EPHESUS(EFES) TİYATRO • İzmir,Selçuk • İlk olarak M.Ö. 2. yüzyılın sonlarında inşa edilmiştir. • Sahnenin ön yüzü nişler, sütunlar, kabartma ve heykellerle bezenmiştir. • Çok süslü ve üç katlı sahne binası tamamen yıkılmıştır. Oturma basamakları üç bölümlüdür. • Orkestrası yarım daire biçimlidir. • Paradoslar Grek özelliği gösterir. • Auditoriumu iki diazoma ile üç bölüme ayrılmıştır ve en alt oturma sırasında orkestrayı çevreleyen korkuluklar yer almaktadır.
- 54. EPHESUS(EFES) TİYATRO • Yamaca yaslanmış olması, auditoriumunun at nalı biçimli olması, ve paradosların çapraz olması Hellenistik özellikleridir. • Orkestra yarım daire biçimiyle ve sahnenin düzenlenişiyle Roma planındadır. • Auditoriumun genişliği 145 metre, yüksekliği 30 metredir. • Yaklaşık 25 bin kişi kapasitelidir. • Dünya’nın en büyük antik çağ tiyatrosudur
- 57. PERGAMON(BERGAMA) TİYATRO • İzmir, Bergama • Auditoriumunun at nalı biçimli oluşu daha önce bir Hellenistik tiyatro olduğunun işaretidir. • Caveanın alt kısmında 26, üst kısmında 16 oturma sırası bulunur • Skene ön cephesinde Dor düzeninde yarım sütunlar yer almaktadır • G. Iulios Zolios tarafından yaptırılıp tanrıça Aphrodite ve Demos’a ithaf edilmiş olduğunu bildirir. • Yaklaşık 10.000 kişi kapasitelidir • Amphitheatron kelimesi Türkçe’ye anfitiyatro olarak gecmistir (ve m ile yazilmaz). • Ama cogunlukla anlami yanlis bilinerek kullanilir: bu kelime "karsilikli tiyatro" anlamindadir. Yani plani 'o' seklinde olan ve Roma'daki Colosselium'a benzeyen yuvarlak planli tiyatrolar. • Turkiye'de bunlar oldukca azdır. Ve EN DİK ANTİK TİYATRO’dur.
- 60. ANFİTİYATRO • Hellenistik tiyatro, İmparatorluk döneminde artan seyirci sayısı için artık yeterli değildi. • Üçüncü bir neden de, daha eski dönemlerde Pergamon’da bilinmeyen, gladyatör savaşları ve araba yarışları gibi halk eğlenceleri ve tiyatro oyunlarının ortaya çıkmasıydı. • Bütün bunlar için, bir amfitiyatro ile bir stadyum inşaası gerekli olmuştu. • Bu binaların yakınında Roma tiyatrosu inşa edildi. • İmparatorluk zamanında eski tiyatroda oyunlar sergilenmeyip, yalnızca hatiplerin konuşmaları izlenmekteydi.
- 61. PRİENE TİYATROSU • Aydın, Güllübahçe • Tiyatroda yapılan etkinlikler öncesinde Dionysos’a kurban sunmak bir gelenekti. • Tiyatronun birinci kademesi büyük olasılıkla Anadolu yerli halkı Plasg soylu İyonyalıların yaptığı ahşap bir tiyatroydu. • Oturma sıralarının mermer kaplama düzenektedir. • Orkestranın çevresine dizili onursal koltuklara işlenmiş aslan bacağı yorumu dikkat çekicidir. • Tiyatro 5.500 kişiliktir
- 64. PINARA TİYATROSU • Fethiye İlçesi, Esen Beldesi • Hellen tipinde ve diazoma’sız olarak insa edilmistir. • Tiyatronun cavea’sı bölgedeki birçok tiyatroda oldugu gibi yamaca yaslanmaktadır. • 27 oturma sırasına sahip tiyatroda, 25 oturma sırası bugün izlenebilmektedir. • 10 merdiven sırası ile 9 cunei’ye ayrılan cavea batıya açılmaktadır. • 3.000 kişi kapasitelidir.
- 65. PINARA TİYATROSU • Orkestra tam daireden biraz daha ufaktır. • Sahne binası gerek duvar yapısı, büyüklügü, iç düzenlemesi ve gerekse proskene yapısından anlasıldıgı sekli ile iki katlı bir yapıya sahiptir. • Sahne binası üzerindeki izler, binanın zemin katta 5 kapı ile orkestraya açıldıgını göstermektedir.
- 67. METROPOLİS TİYATROSU • Hellenistik Dönem özelliklerini fazlasıyla tasıyan bir tiyatrodur. • Alt cavea ve proskenion toprak altında kaldıgından oldukça iyi korunmustur. • Orkestra mermer zemin dösemesi, soylu koltukları ve yuvarlak sunaklar ile alttaki oturma sıraları çok iyi durumdadır. • Doğal şist ana kaya üzerine oturan ve 4400 seyirci kapasitesine sahip Metropolis tiyatrosu cavea'sı bir diazoma ile iki parçaya ayrılmaktadır.
- 70. TERMESSOS TİYATRO • Antalya, • Aspendos ve Demre tiyatrolarında da belirgin olarak görülen yunus balığı kabartması burada da onursal koltukların kenarlarını süslemektedir. • Erken dönem tiyatrosudur. Çünkü oturma sıraları 180 dereceden daha geniş olarak yapılmıştır. • Tiyatronun yaklaşık kapasitesi 4.300 kişiliktir. • Sahnenin altında vahşi hayvanların dövüşe çıkarılmadan önce tutuldukları beş küçük oda vardır.
- 74. HALİKARNASSOS TİYATRO • Bodrum,Muğla • Halikarnassos Tiyatrosu Erken Dönem Tiyatrolarına örnektir. • Sıraların bulunduğu izleyici koyağının tamamı yamaç oyularak içine oturtulmuştur. • İzleyici koyağı 180 dereceden daha büyük bir açıyla sahne binasından ayrı yapılmıştır. • Güneye bakan tiyatro toplam 46 oturma sıralıdır. • Birinci kademede 30 oturma sırası ile 12 ışınsal merdivenli yolu vardır. • Eğimi 30 derecedir. Orta yolun genişliği üçayak üç parmaktır. • İlk izleyici sırası ile orkestra arsındaki uzaklık beş ayak 12 parmaktır. • Orkestra alanının kenarındaki onursal koltuklar için ayrılmış bu bölüm; Priene tiyatrosunda örneğini gördüğümüz biçimde at nalı şeklinde alanın etrafını çevreliyor olmalıydı.
- 75. HALİKARNASSOS TİYATRO • İsa’dan iki yüzyıl önce, Roma döneminde, gösteri alanı orkestra düzlüğünden alınıp sahne binasının önündeki bölümde uygulanmaya başlanınca onursal koltuklar biraz geriye alındı. • Tiyatronun birinci kademesinin içine oyulmuş yeraltı gömütü tiyatroların gözden düştüğü Doğu Roma döneminde yapılmıştır. • Sahne binasının eni 45 ayak uzunluğu 166 ayaktır. • İki yönden dışarıdan gelip orkestra alanına açılan yolların genişliği 11 ayak beş parmaktır. • Orkestra yarıçapı 37 ayak dört parmak olan tiyatronun yerinde yapılan ölçümle yaklaşık sığarı 8.300 kişiliktir. • Romalı mühendislerin uyguladığı, orkestra çapına bağlı ölçülere göre hesaplarsak, yıkılmış sahne binasının yüksekliğinin yaklaşık 49 ayak olması gerekir.