2. Infancia
Dinora Campos Campos naceu o 26 de
febreiro de 1932, en Loureiro de Abaixo,
na casa na que vive actualmente. Viv鱈a con
seus pais, Amador Campos e Josefa
Campos, e cos seus catro irm叩ns: Arturo,
Ram坦n, Chucho e Manuela.
Permaneceu nesta casa ata que emigrou a
Venezuela con outras veci単as da aldea,
cando s坦 contaba con 23 anos.
3. A escola
Dinora 鱈a a escola en contadas ocasi坦ns, xa que
segundo di: Cando hab鱈a que apa単ar no millo
nosos pais non nos deixaban ir, e se cadra cando
chov鱈a moito dic鱈annos que ti単amos que ir e n坦s
escondi叩monos .
O horario era de 8h a 12h, e pola tarde de 15h a
17h.
A escola estaba situada na estrada, no empalme,
e 鱈an tanto homes como mulleres todos xuntos. S坦
hab鱈a un profesor e un libro para todos, que pod鱈a
ser de grao medio ou de grao superior.
Segundo as s炭as propias palabras: S坦 hab鱈a un
profesor, pero moitas veces os m叩is listos
ensin叩bannos aos m叩is burros e peg叩bannos sen
medo ning炭n. Hab鱈a un profesor que nos daba coa
vara e po単鱈anos un tabl坦n ao lombo. Era bravo el.
4. O LECER
Todos os rapaces e rapazas da aldea xogaban cando
pod鱈an, 辿 dicir, cando non ti単an que ir apa単ar na
herba ou rozar no toxo, por po単er uns exemplos.
Os xogos preferidos eran a estornela, as pedri単as ou
o cotelo. Tam辿n era moi habitual velos correr uns
detr叩s doutros e entre o millo de cami単o 叩 escola .
Dinora tam辿n recorda entre risas que na escola
dic鱈an que eras moza do rapaz co que peor te
levabas, supo単o que como agora.
Cando xa eran m叩is grandes, 鱈an de vez en cando 叩s
festas e romar鱈as, e segundo Dinora: Antes
pasabamos toda a noite bailando, non coma agora.
Cando emigrou a Venezuela de vez en cando fac鱈an
reuni坦ns de amigos, nas que charlaban, r鱈an,
cantaban
5. A FAMILIA
Dinora casou con Jos辿 Campos en outubro de 1960.
Ela estaba vivindo en Venezuela, e Jos辿 quedara en
Galiza. Non obstante decidiron casar. Fix辿rono por
poderes. Isto quere dicir que Dinora asistiu a igrexa
cun curm叩n, e Jos辿 con s炭a irm叩. Loxicamente,
despois da cerimonia, non houbo festa. Nos papeis,
consta que Dinora est叩 casada con Jos辿.
Un ano despois, Jos辿 emigra a Venezuela xunto a
s炭a esposa.
No 1965 tiveron un fillo, Jos辿 Enrique. Poucos anos
despois, Dinora deu a luz a outra filla: Beatriz
Natividad.
No ano 1979 volve toda a familia para a s炭a terra de
sempre, Loureiro.
6. A FAMILIA
Dinora casou con Jos辿 Campos en outubro de 1960.
Ela estaba vivindo en Venezuela, e Jos辿 quedara en
Galiza. Non obstante decidiron casar. Fix辿rono por
poderes. Isto quere dicir que Dinora asistiu a igrexa
cun curm叩n, e Jos辿 con s炭a irm叩. Loxicamente,
despois da cerimonia, non houbo festa. Nos papeis,
consta que Dinora est叩 casada con Jos辿.
Un ano despois, Jos辿 emigra a Venezuela xunto a
s炭a esposa.
No 1965 tiveron un fillo, Jos辿 Enrique. Poucos anos
despois, Dinora deu a luz a outra filla: Beatriz
Natividad.
No ano 1979 volve toda a familia para a s炭a terra de
sempre, Loureiro.
7. Os traballos
Cando s坦 contaba con 10 anos xa ti単a que ir
traballar e deixaba de asistir 叩 escola bastantes
d鱈as, xa que o prioritario era o traballo.
Entra as s炭as labores destacaban: ir rozar ao
monte (cortar no toxo e despois, carrexalo ata a
aldea); andar co carro das vacas; ir 叩 herba; labrar
co arado; quitar e estender o esterco
Estes traballos non os realizaba soa, xa que os
veci単os se axudaban entre si e 鱈an todos xuntos
ao monte, a apa単ar no millo, a vendimar etc.
Os homes da aldea foron quen constru鱈ron polo
monte o sistema de tuber鱈as para poder ter auga
corrente.
Desgraciadamente, mentres traballaban baixo
terra nas tuber鱈as, produciuse un desprendemento
de terra, quedando sepultadas varias persoas,
entre elas Jos辿, o home de Dinora.
8. Os traballos
Cando s坦 contaba con 10 anos xa ti単a que ir
traballar e deixaba de asistir 叩 escola bastantes
d鱈as, xa que o prioritario era o traballo.
Entra as s炭as labores destacaban: ir rozar ao
monte (cortar no toxo e despois, carrexalo ata a
aldea); andar co carro das vacas; ir 叩 herba; labrar
co arado; quitar e estender o esterco
Estes traballos non os realizaba soa, xa que os
veci単os se axudaban entre si e 鱈an todos xuntos
ao monte, a apa単ar no millo, a vendimar etc.
Os homes da aldea foron quen constru鱈ron polo
monte o sistema de tuber鱈as para poder ter auga
corrente.
Desgraciadamente, mentres traballaban baixo
terra nas tuber鱈as, produciuse un desprendemento
de terra, quedando sepultadas varias persoas,
entre elas Jos辿, o home de Dinora.
9. A emigraci坦n
O 22 de xu単o de 1955, con tan s坦 23 anos, decide
emigrar a Venezuela, con outras veci単as da aldea.
Emigramos para mellorar un pouco, pero al叩
tivemos que traballar moito igualmente.
Todo o tempo que pasou en Venezuela traballou de
criada para familias acomodadas economicamente.
Segundo as s炭as propias palabras: Metade do
di単eiro era para min, e a outra metade mand叩bao
para Loureiro, para arranxar a casa que non val鱈a
nadi単a. Eu non ga単aba moito, pero daquela
arranx叩bame; pero agora con isto do gas, da luz
Volveu no 1979 a Loureiro, co seu marido e cos
seus dous fillos.
10. A emigraci坦n
Dinora viviu nun piso alugado coas demais veci単as
que emigraron con ela, durante cinco anos. No
1961, alugou un para ela e para o seu marido,
Jos辿, que ata daquela quedara vivindo en Galiza.
Cando compara a vida de Venezuela coa de aqu鱈
di: Era distinto. Eu non che vou dicir que al叩 viv鱈a
peor, porque a verdade 辿 que eu al叩 viv鱈a bastante
ben. Ga単ei cartos traballando moito e puiden
arranxar a casa de aqu鱈.
No que respecta 叩 pol鱈tica, cando chegou a
Venezuela mandaba P辿rez Jim辿nez e viviu o toque
de queda, pois a partires de determinada hora non
pod鱈a haber ningu辿n pola r炭a, a menos que fora
un m辿dico ou algu辿n de moita importancia.
Tam辿n recorda con gran emoci坦n o gran terremoto
de 1967. Sent鱈n tremer todo. Pensei que o piso se
vi単a abaixo. Pasei moito medo.
11. A emigraci坦n
Dinora viviu nun piso alugado coas demais veci単as
que emigraron con ela, durante cinco anos. No
1961, alugou un para ela e para o seu marido,
Jos辿, que ata daquela quedara vivindo en Galiza.
Cando compara a vida de Venezuela coa de aqu鱈
di: Era distinto. Eu non che vou dicir que al叩 viv鱈a
peor, porque a verdade 辿 que eu al叩 viv鱈a bastante
ben. Ga単ei cartos traballando moito e puiden
arranxar a casa de aqu鱈.
No que respecta 叩 pol鱈tica, cando chegou a
Venezuela mandaba P辿rez Jim辿nez e viviu o toque
de queda, pois a partires de determinada hora non
pod鱈a haber ningu辿n pola r炭a, a menos que fora
un m辿dico ou algu辿n de moita importancia.
Tam辿n recorda con gran emoci坦n o gran terremoto
de 1967. Sent鱈n tremer todo. Pensei que o piso se
vi単a abaixo. Pasei moito medo.
12. A casa de Loureiro
A casa era coma calquera que hab鱈a na aldea.
Na planta baixa hab鱈a a coci単a e a corte das vacas,
separadas por un corredor. O piso era de terra.
Na coci単a hab鱈a a lareira, onde se coci単aba. Us叩banse
trepias, que son uns instrumentos de ferro de tres p辿s,
que serv鱈an para po単er as potas encima. Tam辿n hab鱈a
unha artesa, que era un caix坦n grande que serv鱈a de
mesa e de alacena.
Na planta de arriba hab鱈a d炭as habitaci坦ns para todos,
con piso de madeira, pero cativi単o segundo di ela.
Tam辿n hab鱈a a pieza, que era un buraco na madeira
no que fac鱈an as s炭as necesidades e que 鱈an a parar
叩s cortes da vacas, que se situaban xusto debaixo.
13. A casa de VENEZUELA
A c a s a d e Ve n e z u e l a t a m p o u c o t i 単 a
demasiados luxos, pero era m叩is luxosa que a
de Loureiro.
Nos anos pr坦ximos ao regreso a Loureiro, xa
contaba con alacenas na coci単a, o piso xa non
era de terra, ti単a frigor鱈fico, vertedeiro
Dispo単鱈a de d炭as habitaci坦ns, unha para ela e
para Jos辿 e outra para Beatriz e Jos辿 Enrique.
Anteriormente, cando a鱈nda non chegara o seu
marido a Venezuela, viv鱈a nun piso coas
demais veci単as que emigraron con ela.
14. A aldea
O plano da aldea non cambiou dende o nacemento de
Dinora ata agora, pois ag叩s algunha nova casa que se
constru鱈u hai pouco, o resto seguen iguail.
No que si se nota diferenza e na forma das casas, xa que
se reconstru鱈ron todas e melloraron moito. Pux辿ronse
cuartos de ba単o dentro das casas, as cortes xa non est叩n
pegadas 叩s coci単as
Dinora tam辿n atopa moita diferenza nos cami単os: Antes
non hab鱈a estradas, s坦 carreiros de terra polos que s坦
coll鱈a un carro das vacas.
Outra diferenza importante 辿 a demograf鱈a da aldea, pois
s坦 queda unha rapaza que 辿 menor dos 10 anos. Sen
embargo, en estes dous 炭ltimos meses, produc鱈ronse tres
nacementos na aldea, entre eles o do seu neto Mateo.
No que respecta 叩 relaci坦n entre os veci単os, Dinora di que
os veci単os antes levab叩monos moi ben, como agora,
a鱈nda que sempre hai alg炭ns problemas polos marcos das
veigas e cousas as鱈.
15. A vida
A relixi坦n era moi importante. a 叩 misa sempre
que a hab鱈a. Non 辿 coma agora. amos 叩 misa
sempre e tam辿n 叩 doutrina, e dab叩moslle unha
ducia de ovos ao cura. Tam辿n lle dabamos a
bula. Non era moito, s坦 unha peseta. A bula era
unha cantidade de di単eiro que se lle pagaba ao
cura para comer carne os venres en Coresma.
Un veci単o da aldea, Moncho, f鱈xose cura, e a s炭a
primeira misa na aldea foi todo un
acontecemento.
No que respecta 叩 Secci坦n Feminina, Dinora
nunca asistiu. Sent鱈a falar dela e sab鱈a que hab鱈a
reuni坦ns. Nunca fun, pero polo que me dic鱈an
aprend鱈anche a coser e a facer as tarefas do
fogar.
16. A pol鱈tica
Antes a mili era obrigatoria, e Dinora recorda con
tristeza os 2 anos que o seu irm叩n Alfonso pasou
en Sidi Ifni, frica.
Ela mesma di: Antes a mili era obrigatoria, o meu
Alfonso estivo dous anos en Sidi Ifni. S坦 te
librabas si eras fillo de solteira, ou se t炭a nai
estaba vi炭va. Se ti単as os p辿s planos tampouco
鱈as.
A guerra civil estalou cando s坦 ti単a catro anos,
pero lembra: Estabamos na veiga da eira e
empezaron a pasar persoas e persoas cara arriba
e preguntamos que pasara. Ent坦n, foi cando
dixeron que comezara a guerra.
Tam辿n recorda como viviu a morte de Franco: Eu
a鱈nda estaba en Venezuela, e vivino todo por
televisi坦n. A verdade 辿 que Franco nin me fixo ben
nin me fixo mal.
17. A pol鱈tica
Antes a mili era obrigatoria, e Dinora recorda con
tristeza os 2 anos que o seu irm叩n Alfonso pasou
en Sidi Ifni, frica.
Ela mesma di: Antes a mili era obrigatoria, o meu
Alfonso estivo dous anos en Sidi Ifni. S坦 te
librabas si eras fillo de solteira, ou se t炭a nai
estaba vi炭va. Se ti単as os p辿s planos tampouco
鱈as.
A guerra civil estalou cando s坦 ti単a catro anos,
pero lembra: Estabamos na veiga da eira e
empezaron a pasar persoas e persoas cara arriba
e preguntamos que pasara. Ent坦n, foi cando
dixeron que comezara a guerra.
Tam辿n recorda como viviu a morte de Franco: Eu
a鱈nda estaba en Venezuela, e vivino todo por
televisi坦n. A verdade 辿 que Franco nin me fixo ben
nin me fixo mal.
18. A pol鱈tica
Dinora s坦 viviu os primeiros anos da ditadura
franquista.
Recorda aos foucellas, que eran persoas que
estaban fuxidas no monte, e de vez en cando
baixaban ata as casas para buscar comida.
Estabas comendo e entraban pola porta e
ped鱈anche comida. Se lla dabas e a Garda Civil
se enteraba, lev叩bante preso.
En Venezuela viviu baixo a ditadura de P辿rez
Jim辿nez. Nos primeiros anos hab鱈a toque de
queda. Avisaban pola radio, e a menos que fora
algo urxente, coma un m辿dico, non hab鱈a
ningu辿n nas r炭as.
19. A actual dinora
Actualmente Dinora ten 77 anos.
Vive na casa de toda a vida, a que con tanta
con ilusi坦n mandou arranxar cos cartos que
ga単aba en Venezuela.
Segue traballando nas tarefas do fogar, na
recollida do millo, coidando aos animais
Vive coa s炭a filla, Beatriz Natividad, co seu
xenro Eduardo e co seu neto Santiago, de 20
anos.
Hai escasamente dous meses Dinora
converteuse en avoa por segunda vez. Beatriz
deu a luz a un precioso fillo chamado Mateo.
Unha muller traballadora, constante e
sufridora.
Esa 辿, sen d炭bida, Dinora.
