Η έννοια της ηγεμονίας και ο ρόλος των διανοουμένων στο έργο του Antonio Gramsci
- 2. ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Θεωρητικό μέρος Πολιτικό και συγγραφικό έργο του Antonio Gramsci Η έννοια της ηγεμονίας κατά τον Gramsci Τα χαρακτηριστικά και ο ρόλος των διανοουμένων Ερευνητικό μέρος Μεθοδολογία Παρουσίαση αποτελεσμάτων Παράρτημα
- 3. Πολιτικό και συγγραφικό έργο του Antonio Gramsci Ο Antonio Gramsci γεννήθηκε στη Σαρδηνία το 1891 και πέθανε στη Ρώμη το 1937 από βαριές αλλεπάλληλες ασθένειες Από το 1926 ως το 1935 βρισκόταν στη φυλακή έπειτα από τη σύλληψή του, για πολιτικούς λόγους, από το ιταλικό φασιστικό κόμμα που την περίοδο εκείνη ανέβηκε στην εξουσία Υπήρξε μέλος του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος και στη συνέχεια, καθοδηγητής των εξελίξεων του κόμματος Μελέτησε και έζησε από κοντά τον Ρωσικό Σοσιαλισμό και μελέτησε ενδελεχώς το έργο του Marx και του Lenin Το σημαντικότερο μέρος του θεωρητικού του έργου παρήχθη στη φυλακή και έχει την ονομασία «Τετράδια της Φυλακής». Αποτελείται από 32 μεγάλα κεφάλαια διαφορετικής θεματολογίας, 4.000 περίπου σελίδων Βασικός σκοπός του έργου του αποτελεί η ενίσχυση του «Δημιουργικού Λαϊκού Πνεύματος» Gruppi, L. (1972) - www.marxists.org
- 4. Η έννοια της ηγεμονίας κατά τον Gramsci Η (ιδεολογική) ηγεμονία κατά τον Gramsci αποτελεί το βασικό μέσο κυριαρχίας και διαμόρφωσης όλων των μερών και των σχέσεων μιας κοινωνίας Δεν δέχεται τη θέση του Marx για την οικονομία ως καθοριστικό παράγοντα της κοινωνικής ζωής Πιστεύει πως η κυριαρχία και η εξουσία είναι δυνατή μόνο μέσω της ιδεολογικής ηγεμονίας που ασκεί η δεσπόζουσα τάξη/ομάδα επιβάλλοντας την κοσμοθεωρία και την κουλτούρα της σε όλες της τάξεις και σε όλους τους τομείς των κοινωνικών σχέσεων Marx: Βάση - Εποικοδόμημα Gramsci: Κυριαρχία μέσω ιδεολογικής ηγεμονίας κλπ Εκπ/ση Ιδεολογία & κουλτούρα Πολιτική Μέσα & Σχέσεις παραγωγής Gramsci, A. (1972) - Ritsert, J. (1996) Οικονομία Ιδεολογική Ηγεμονία Εκπαίδευση Θρηκεία ΜΜΕ, κλπ Πολιτική
- 5. Τα χαρακτηριστικά και ο ρόλος των διανοουμένων Οι διανοούμενοι του Gramsci αποτελούν εργαλείο ανάπτυξης και διάδοσης και διατήρησης ιδεολογίας και κοσμοθεωρίας. Διανοούμενοι, κατά τον Gramsci, είναι όλοι οι άνθρωποι αλλά δεν επιτελούν όλοι την λειτουργία των διανοουμένων. Οι «λειτουργικοί» διανοούμενοι είναι άνθρωποι που κατέχουν έναν υψηλό βαθμό τεχνικής γνώσης και διανοητικής ειδίκευσης σε συνδυασμό με την κατοχή και υποστήριξη μιας δομημένης και συγκροτημένης ιδεολογίας και κοσμοθεωρίας Οι 2 γενικές κατηγορίες διανοουμένων είναι οι: -Παραδοσιακοί διανοούμενοι που το χαρακτηριστικό τους είναι η ιστορική διάρκεια και η μεταξύ τους συνοχή (π.χ. Κληρικοί). Αποτελούν την κοινωνική ομάδα των διανοουμένων. -Οργανικοί διανοούμενοι που αποτελούν μέρος κάθε ξεχωριστής κοινωνικής ομάδας οι οποίοι προσδίδουν ομοιογένεια και συνείδηση της αποστολής της Gramsci, A. (1972)
- 6. Τα χαρακτηριστικά και ο ρόλος των διανοουμένων Η εργατική τάξη και γενικότερα οι κυριαρχούμενες ομάδες θα πρέπει να αναδείξουν την ιδεολογία τους, αφού πρώτα συνειδητοποιήσουν τη θέση τους και τα συμφέροντά τους δια μέσω των δικών τους οργανικών διανοούμενων. Επίσης χρειάζεται να «αντλήσουν» ή πάρουν με το μέρος τους, τους παραδοσιακούς διανοούμενους ώστε να ενισχύσουν τη δύναμη επιβολής της ιδεολογίας τους σε όλα τα μέρη του εποικοδομήματος και στην οικονομία Κάθε κυρίαρχη τάξη στην ιστορία των κοινωνιών κατάφερε να κυριαρχήσει αναπτύσσοντας και ενισχύοντας ένα δίκτυο οργανικών διανοουμένων και έχοντας τη συμπαράσταση και υποστήριξη των παραδοσιακών διανοουμένων Ο Gramsci, εν τέλει, αναλύει τους Διανοούμενους στη βάση της λειτουργίας τους ως ρόλος-κλειδί στον αγώνα διεκδίκησης της κυριαρχίας από την εργατική τάξη προϋποθέτοντας την ιδεολογική ηγεμονία ως καθοριστικό παράγοντα κυριαρχίας Gramsci, A. (1972)
- 7. Μεθοδολογία Στόχος της έρευνας: Η ανάδειξη του περιεχομένου της έννοιας «Διανοούμενοι» μέσα από τη συνειρμική έκφραση συσχετιζόμενων λέξεων Υποθέσεις της έρευνας: Χωρίς προκαθορισμένες, ελέγξιμες, υποθέσεις που προέκυψαν από το θεωρητικό πλαίσιο. Καταγραφή και περιγραφή των αποτελεσμάτων σε σχέση με τη θεωρία Μέθοδος: Ανάλυση περιεχομένου Η ανάλυση περιεχομένου επιλέχτηκε διότι επιτρέπει την καταγραφή ποιοτικών δεδομένων και την περιγραφή τους σε σχέση με γενικές κατηγορίες ή εννοιολογικές ομαδοποιήσεις μέσω της ποσοτικοποίησης των «κειμένων» και της οργάνωσής τους Υλικό ανάλυσης: Κείμενο που προέκυψε από ερωτηματολόγιο με ανοιχτού τύπου ερώτηση Μονάδα καταγραφής: Οι απαντήσεις στην ανοιχτού τύπου ερώτηση είχαν τη μορφή διατύπωσης λέξεων. Άρα ως μονάδα καταγραφής ορίζεται η λέξη. Δείγμα: Διαθέσιμο μη τυχαίο δείγμα 68 ατόμων (46 φοιτητές ΠΤΔΕ + 22 Σπουδαστές ΑΣΠΑΙΤΕ) Τεχνικές ανάλυσης δεδομένων: Ποσοτικοποίηση περιεχομένου, περιγραφή και κατηγοριοποίηση Καλτσούνη, Ν., Χ. (2006) - Κυριαζή, Ν. (επιμ.) (2003)
- 8. Παρουσίαση αποτελεσμάτων Το δείγμα των 68 ατόμων αποτελείται από: 46 άτομα φοιτητές ΠΤΔΕ 22 άτομα φοιτητές ΑΣΠΑΙΤΕ Ηλικία Δείγμα: 68 άτομα Μέσος όρος 24,44 Συχνότερη Τιμή 20 Τυπική απόκλιση 7,193 Μικρότερη 19 Μεγαλύτερη 47
- 9. Παρουσίαση αποτελεσμάτων Σχηματική απόδοση συχνοτήτων εμφάνισης 313 λέξεων που δόθηκαν από το σύνολο των ερωτηθέντων (68) ως σχετιζόμενες με την λέξη «Διανοούμενοι»
- 10. Παρουσίαση αποτελεσμάτων Κατηγορίες ανάλυσης που συγκροτήθηκαν έπειτα από την επεξεργασία των λέξεων Ανώτερη μόρφωση/ Παιδεία • Μορφωμένο • Φιλόσοφοι • Καλλιεργη- μένοι • Πνεύμα • Αξίες • Κριτική Σκέψη Γνώσεις/ Διάβασμα/ Πληροφόρηση • Γνώσεις • Πληροφορη μένοι • Βιβλία • Κατάρτιση • Εκπαίδευση Κοινωνικο- Οικονομικά χαρακτ/κα • Ανώτερη τάξη • Ευκατάστα- τοι • Ακαδημαϊ- κοι • Αριστοκρα- τία Ατομική και Κοινωνική συμπεριφορά • Υπερόπτες • Ταξίδια • Γυαλιά • Συνέδρια • Συζήτηση • Ανοιχτόμυ- αλοι Προσωπικό- τητες • Αϊνστάιν • Ελύτης • Ι.Μ.Παναγι- ωτόπουλος • Παπαρηγό- πουλος • Φαναριώτες Πληθυσμός/ Συμμετοχή στα κοινά • Δραστήριοι • Ενεργοί • Επανάσταση • Κοινωνικά απόντες • Λίγοι • Σπανίζουν
- 11. Παράρτημα - Ερωτηματολόγιο Ερωτηματολόγιο στα πλαίσια εργασίας του Ναπολέοντα Παπαγεωργίου Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου γίνεται ΑΝΩΝΥΜΑ Φύλο : Άνδρας ⃝ Γυναίκα ⃝ Ηλικία : …….. Ο πατέρας σας έχει τελειώσει : Δημοτικό ⃝ Γυμνάσιο ⃝ Λύκειο ⃝ ΑΤΕΙ / ΑΕΙ ⃝ Η μητέρα σας έχει τελειώσει : Δημοτικό ⃝ Γυμνάσιο ⃝ Λύκειο ⃝ ΑΤΕΙ / ΑΕΙ ⃝ Η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς σας είναι : Κακή ⃝ Μέτρια ⃝ Καλή ⃝ Γράψτε 5 (πέντε) λέξεις που σκέπτεστε κοιτώντας τη λέξη «Διανοούμενοι» ……………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….