�ݺ�ߣ

ASTHAVIDHA
JWARA
D R A K S H AY S H E T T Y
A S S T. P R O F E S S O R
S S R A M C & H I N C H A L
Jwara
Vataj
Pittaj
Kaphaj
Vatapittaj
Vatakaphaj
Kaphapitta
j
Sannipataj
Agantuja

CONTENTS
Objectives Vataja Jwara Pittaja Jwara Kaphaja Jwara
Dwandwaja
Jwara
Sannipataja
Jwara
Agantuja
Jwara
Summary
References
22/09/2020 Asthavidha Jwara (Dr Akshay Shetty) 2

OBJECTIVES
By the end of the presentation the students must be able to-
Describe Vataja Jwara1
Describe Pittaja Jwara2
Describe Kaphaja Jwara3
Describe Dwandwaja Jwara4
Describe Sannipataja Jwara5
Describe Agantuja Jwara6

वातज्वरलक्षणम्
वेपथुर्विषमो वेगः कण्ठौष्ठपररशोषणम ् |
निद्रािाशः क्षवस्तम्भो गात्राणाां रौक्ष्यमेव च ||८||
शशरोहृद्गात्ररुग्वक्त्त्रवैरस्यां गाढर्वट्कता |
शूलाध्मािे जृम्भणां च भवन्त्यनिलजे ज्वरे ||९||
(सु. उ. तां. अ. ३९) | Ma.Ni 2

र्पत्तज्वरलक्षणम्
वेगस्तीक्ष्णोऽनतसारश्च निद्राल्प्वां तथा वशमः |
कण्ठौष्ठमुखिासािाां पाकः स्वेदश्च जायते ||१०||
प्रलापो वक्त्त्रकटुता मूर्ाि दाहो मदस्तृषा |
पीतर्वण्मूत्रिेत्र्वां पैर्त्तके भ्रम एव च ||११||
(सु. उ. तां. अ. ३९) | Ma.Ni 2

कफज्वरलक्षणम्
स्तैशम्यां स्स्तशमतो वेग आलस्यां मधुरास्यता |
शुक्त्लमूत्रपुरीष्वां स्तम्भस्तृस्ततरथार्प च ||१२||
प्रनतश्यायोऽरुचचः कासः कफजेऽक्ष्णोश्च शुक्त्लता ||१३||
(सु. उ. तां. अ. ३९) | Ma.Ni 2

वातर्पत्तज्वरलक्षणम्
तृष्णा मूर्ाि भ्रमो दाहः स्वतििाशः शशरोरुजा |
कण्ठास्यशोषो वमथू रोमहषोऽरुचचस्तमः ||१४||
पविभेदश्च जृम्भा च वातर्पत्तज्वराकृ नतः |१५|
(सु. उ. तां. अ. ३९) | Ma.Ni 2

वातश्लेष्मज्वरलक्षणम्
स्तैशम्यां पविणाां भेदो निद्रा गौरवमेव च ||१५||
शशरोग्रहः प्रनतश्यायः कासः स्वेदाप्रवतििम ् |
सन्ततापो मध्यवेगश्च वातश्लेष्मज्वराकृ नतः ||१६||
(सु. उ. तां. अ. ३९) | Ma.Ni 2

श्लेष्मर्पत्तज्वरलक्षणम्
शलततनतक्त्तास्यता तन्तद्रा मोहः कासोऽरुचचस्तृषा |
मुहुदािहो मुहुः शीतां [१] श्लेष्मर्पत्तज्वराकृ नतः ||१७||
(सु. उ. तां. अ. ३९) | Ma.Ni 2

सस्न्तिपातज्वरस्योध्वं त्रयोदशर्वधस्य हह|
प्राक्त्सूत्रत्रतस्य वक्ष्याशम लक्षणां वै पृथक् पृथक्||९०||
भ्रमः र्पपासा दाहश्च गौरवां शशरसोऽनतरुक्|
वातर्पत्तोल्बणे र्वद्यास्ल्लङ्गां मन्तदकफे ज्वरे||९१||
शै्यां कासोऽरुचचस्तन्तद्रार्पपासादाहरुग््यथाः|
वातश्लेष्मोल्बणे ्याधौ शलङ्गां र्पत्तावरे र्वदुः||९२||
र्हदिः शै्यां मुहुदािहस्तृष्णा मोहोऽस्स्थवेदिा|
मन्तदवाते ्यवस्यस्न्तत शलङ्गां र्पत्तकफोल्बणे||९३||
सन्तध्यस्स्थशशरसः शूलां प्रलापो गौरवां भ्रमः|
वातोल्बणे स्याद् द््यिुगे तृष्णा कण्ठास्यशुष्कता||९४||
रक्त्तर्वण्मूत्रता दाहः स्वेदस्तृड् बलसङ्क्षयः|
मूर्चर्ाि चेनत त्रत्रदोषे स्यास्ल्लङ्गां र्पत्ते गरीयशस||९५||

आलस्यारुचचहृल्लासदाहवम्यरनतभ्रमैः|
कफोल्बणां सस्न्तिपातां तन्तद्राकासेि चाहदशेत्||९६||
प्रनतश्या र्हदिरालस्यां तन्तद्राऽरुर्चयस्ग्िमादिवम ्|
हीिवाते र्पत्तमध्ये शलङ्गां श्लेष्माचधके मतम ्||९७||
हाररद्रमूत्रिेत्र्वां दाहस्तृष्णा भ्रमोऽरुचचः|
हीिवाते मध्यकफे शलङ्गां र्पत्ताचधके मतम ्||९८||
शशरोरुग्वेपथुः श्वासः प्रलापश्र्द्ियरोचकौ|
हीिर्पत्ते मध्यकफे शलङ्गां स्यान्तमारुताचधके ||९९||

शीतको गौरवां तन्तद्रा प्रलापोऽस्स्थशशरोऽनतरुक्|
हीिर्पत्ते वातमध्ये शलङ्गां श्लेष्माचधके र्वदुः||१००||
श्वासः कासः प्रनतश्यायो मुखशोषोऽनतपाश्विरुक्|
कफहीिे र्पत्तमध्ये शलङ्गां वाताचधके मतम्||१०१||
वचोभेदोऽस्ग्िदौबिल्यां [३] तृष्णा दाहोऽरुचचभ्रिमः|
कफहीिे वातमध्ये शलङ्गां र्पत्ताचधके र्वदुः||१०२|| Ca.Ch 3

SAMASANNIPATAJA JWARA
क्षणे दाहः क्षणे शीतमस्स्थसस्न्तधशशरोरुजा||१०३||
सास्रावे कलुषे रक्त्ते निभुिग्िे चार्प दशििे [४] |
सस्विौ सरुजौ कणौ कण्ठः शूकै ररवावृतः||१०४||
तन्तद्रा मोहः प्रलापश्च कासः श्वासोऽरुचचभ्रिमः|
पररदग्धा खरस्पशाि स्जह्वा स्रस्ताङ्गता परम ्||१०५||
ष्ठीविां रक्त्तर्पत्तस्य कफे िोस्न्तमचितस्य च|

CONT…
शशरसो लोठिां तृष्णा निद्रािाशो हृहद ्यथा||१०६||
स्वेदमूत्रपुरीषाणाां चचराद्दशििमल्पशः|
कृ श्वां िानतगात्राणाां प्रततां कण्ठकू जिम ्||१०७||
कोठािाां श्यावरक्त्तािाां मण्डलािाां च दशििम ्|
मूक्वां स्रोतसाां पाको गुरु्वमुदरस्य च||१०८||
चचरात् पाकश्च दोषाणाां सस्न्तिपातज्वराकृ नतः|१०९| Ca.Ch 3

SADHYASADHYATA OF SANNIPATAJA
JWARA
दोषे र्वबद्धे िष्टेऽग्िौ सविसम्पूणिलक्षणः||१०९||
सस्न्तिपातज्वरोऽसाध्यः कृ र्चरसाध्यस््वतोऽन्तयथा| Ca.Ch 3

सस्न्तिपातज्वरोपद्रवः
सस्न्तिपातज्वरस्यान्तते कणिमूले सुदारुणः |
शोथः सञ्जायते तेि कस्श्चदेव प्रमुर्चयते ||२५||
(च. चच. अ. ३) |

AGANTUJA JWARA
अशभघाताशभचाराभ्यामशभशापाशभषङ्गतः |
आगन्ततुजाियते दोषैयिथास्वां तां र्वभावयेत् ||२६||

CONT…
श्यावास्यता र्वषकृ ते तथाऽतीसार एव च |
भक्त्तारुचचः र्पपासा च तोदश्च सह मूर्िया ||२७||
ओषचधगन्तधजे मूर्ाि शशरोरुग्वमथुः क्षवः |
कामजे चचत्तर्वभ्रांशस्तन्तद्राऽऽलस्यमभोजिम ् ||२८||
(हृदये वेदिा चास्य गात्रां च पररशुष्यनत) |
भया्प्रलापः शोकार्चच भवेत् कोपार्चच वेपथुः |
अशभचाराशभशापाभ्याां मोहस्तृष्णा च जायते ||२९||
भूताशभषङ्गादुद्वेगो हास्यरोदिकम्पिम ् |३०|
(सु. उ. तां. अ. ३९) |

आगन्ततुजेषु दोषािुबन्तधप्रदशििम्
कामशोकभयाद्वायुः, क्रोधात् र्पत्तां, त्रयो मलाः ||३०||
भूताशभषङ्गा्कु तयस्न्तत भूतसामान्तयलक्षणाः |३१| Ma.Ni 2

SUMMARY
Describe Vataja
Jwara
1
Describe Pittaja
Jwara
2
Describe Kaphaja
Jwara
3
Describe
Dwandwaja Jwara
4
Describe
Sannipataja Jwara
5
Describe Agantuja
Jwara
6

REFERENCES
Charaka Samhita
Sushruta Samhita
Madhava Nidana

THANK YOU

�ݺ�ߣ

Asthavidha jwara

More Related Content

Asthavidha jwara