Atmosferdə yaginti
- 2. Atmosferə su buxarlanma yolu ilə daxil olur
- 5. Mütləq və nisbi rütubətlilik 1 m3 havada olan su buxarının qramlarla miqdarına mütləq rütubət deyilir. Mütləq rütubət temperaturla düz mütənasibdir. 1 m3 havada olan su buxarının həmin temperaturda mümkün ola biləcək su buxarına faizlə olan nisbətinə nisbi rütubətdeyilir. Əgər nisbi rütubət 70%-ə bərabərdirsə, bu o deməkdir ki, hava həmin temperaturda mövcud ola biləcək su buxarının 70%-ni özündə saxlayır. Nisbi rütubət temperaturla tərs mütənasibdir. Nisbi rütubət ekvator və qütb ərazilərində maksimuma, tropik səhralarda isə minimuma çatır. Nisbi rütubət nə qədər çox olarsa, yağıntının düşməsi üçün bir o qədər real şərait yaranır. Nisbi rütubətin miqdarı artdıqca, hava doyma həddinə yaxınlaşır. Nisbi rütubət 30%-dən az olduqda hava quru, 70% çox olduqda isə hava rütubətli sayılır və yağıntının düşməsi ehtimalı çoxalır. Havanın su buxarını saxlamaq qabiliyyəti temperaturdan asılı olaraq dəyişir. Yəni temperatur artdıqca, havanın su buxarını saxlamaq qabiliyyəti də artır. Lakin son həddə çatdıqda hava «doyur». Müəyyən temperaturda havada mümkün ola biləcək qədər su buxarı varsa, o «doymuş hava» hesab olunur. Doymuş hava rütubətliyi 100% olan havadır. Yəni yağış havasıdır. Adətən isti və quru səth üzərində olan havada həmin temperaturda ola biləcəyindən az su buxarı olur. Belə havaya doymamış hava deyilir. Doymuş hava qızdırıldıqda, o doymamışa çevrilir. Çünki hava qızarkən genişlənir və onun həcmi də artır. Bu da onun su buxarını saxlaya bilmək qabiliyyətini artırır. Iqlim xəritələrində eyni buxarlanma qabiliyyətinə malik olan əraziləri birləşdirən xətlər izoqaminlər adlanır. Havanın rütubətliliyini ölçmək üçün psixrometr, hiqrometr və hiqroqraf adlı cihazlardan istifadə olunur.
- 7. Suyu buxarlandirma yolu ilə dəniz suyunun şirinləşdirilməsi
- 11. Duman
- 12. Atmosfer yağıntıları 2 cür olur: Birbaşa buluddan tökülən yağıntılar Birbaşa havadan tökülən yağıntılar
- 14. Yağış Buludda kiçik su damcıları bir-biri ilə toqquşaraq hər hansı nüvə ətrafında birləşir, iriləşir, daha böyük damcılar əmələ gətirir. Ağırlaşan iri damcılar artıq havada özünü saxlaya bilmir və yağış halında yer səthinə düşür.
- 15. Göy qurşağı
- 16. Qar Əgər buludda havanınƏgər buludda havanın temperaturu 0temperaturu 0 dərəcədən azdırsa,dərəcədən azdırsa, buz zərrəcikləri əmələbuz zərrəcikləri əmələ gəlir və qar yağır.gəlir və qar yağır.
- 17. Qar dənələri müxtəlif formalarda, iri dənələrQar dənələri müxtəlif formalarda, iri dənələr isə altıbucaqlı formada olub çox gözəlisə altıbucaqlı formada olub çox gözəl görünür. Bunu əyani olaraq mikroskopgörünür. Bunu əyani olaraq mikroskop altında daha yaxşı görmək olar:altında daha yaxşı görmək olar:
- 18. Dolu Yaz və payız aylarında topa buludların yuxarı hissəsin- dəki buz zərrəcikləri hava axınlarının təsiri ilə dəfə- lərlə aşağı və yuxarı doğru yerini dəyişir, onların üzəri tədricən nazik, qaysaq kimi buz təbəqəsi ilə örtülür . Bu yolla dolu dənələri əmə- lə gəlir. Əgər bu buz dənə- ləri yerə çatınca əriməyə imkan tapmırsa, dolu yağır.
- 19. Havadan tökülən yağıntı növləri Şeh Qırov Sırsıra
- 20. Şeh Buludsuz axşam və müs- bət temperatur şəraitin- də torpaq və bitkilərin səthi sürətlə soyuyur. Yerin üzərindəki hava isə gündüz aldığı buxarı saxlaya bilmir. Havadakı su buxarının artığı şeh damcılarına çevrilərək Yer səthinə qonur.
- 21. Qırov Əgər şeh əmələ gəlmə mənfi temperaturda baş verərsə, Yer səthi- nə qırov düşür.
- 22. Sırsıra Uzun sürən şaxtalı qışda su buxarının birbaşa buz halına keçməsi nəticəsində sırsıra yaranır.
- 23. Şəkildə gördüyünüz yağıntılar necə əmələ gəlir?
- 24. Şəkildə gördüyünüz yağıntıların oxşar və fərqli cəhətləri hansılardır? ?
- 25. Testlər: 1.Birbaşa havadan tökülən yağıntı növünü seçin:1.Birbaşa havadan tökülən yağıntı növünü seçin: A) Qar B) Yağış C) Qırov D) DoluA) Qar B) Yağış C) Qırov D) Dolu 2. Birbaşa buluddan tökülən yağıntı növünü seçin:2. Birbaşa buluddan tökülən yağıntı növünü seçin: A)Şeh B) Qırov C) Sırsıra D) QarA)Şeh B) Qırov C) Sırsıra D) Qar 3.Gecələr buludsuz havada mənfi temperaturda yer səthinə hansı yağıntı3.Gecələr buludsuz havada mənfi temperaturda yer səthinə hansı yağıntı növünövü düşə bilər?düşə bilər? A)Qar B) Qırov C) Sırsıra D) ŞehA)Qar B) Qırov C) Sırsıra D) Şeh 4. Gecələr buludsuz havada müsbət temperaturda yer səthinə hansı4. Gecələr buludsuz havada müsbət temperaturda yer səthinə hansı yağıntıyağıntı düşə bilər?düşə bilər? A) Sırsıra B) Yağış C) Şeh D) QırovA) Sırsıra B) Yağış C) Şeh D) Qırov 5. Dolu hansı bulud növündən yağır?5. Dolu hansı bulud növündən yağır? A) Lələkvari B) Laylı C) Topa D) Düzgün cavab yoxdurA) Lələkvari B) Laylı C) Topa D) Düzgün cavab yoxdur