Az.dili
- 2. mumi qrammatik mnas脹na g旦r yan脹n hrktini bildirn v n etmk sual脹na cavab vern sas nitq hisssin fel deyilir. Felin sas qrammatik x端susiyytlri: -hrkt bildirir -xs, kmiyyt, zamana g旦r dyiir -tsirli v tsirsiz olur -tsdiq v inkarda olur -tsriflnn v tsriflnmyn olur
- 3. Hrktin icra edildiyini bildirn fellr tsdiq fellr adlan脹r. Msln: yazmaq, oxumaq, ald脹m, gedir v s. Hrktin icra edilmdiyini bildirn fellr inkar fellr adlan脹r. 聴nkarl脹q tsdiq fellr ma, -m, -m kil巽ilri qoulmaqla d端zlir. Msln: oxu-maq (tsdiq); oxu-ma-maq (inkar). Qeyd: 聴nkar kil巽isi ma2 sift v isim d端zldn ma, -m kil巽isi il omonimdir. Bunlar脹 frqlndirmk 端巽端n aa脹dak脹lar脹 yadda saxlamq laz脹md脹r: 聴nkar kil巽isi vuru qbul etmir (alma, y脹ma, oxuma), leksik kil巽i olan ma, -m is vuru alt脹na d端端r (qaz-ma, s端z-m). Bzn inkar kil巽isinin saiti ixtisara d端端r. Msln: alma-y脹r, al m脹r; gl-m-yir, gl-m-ir v s. Bzi fellr inkarda ma, -m kil巽isi qbul etmir, onun vzin deyil s旦z端ndn istifad olunur. Msln: gedsi deyil, alas脹 deyil v s.
- 4. z端ndn as脹l脹 olan s旦z端n ismin tsirlik hal脹nda ilnmsini tlb edn fellr tsirli fellr deyilir. Tsirli fellrl laqy girn s旦zlr ismin tsirlik hal脹n脹n suallar脹na (kimi? nyi? haran脹? n?) cavab olur. Msln: kitab脹 (nyi?) oxudum, dftr (n?) ald脹m, Qulunu (kimi?) 巽a脹rd脹lar, Bak脹n脹 (haran脹?) sevirm v s. z端ndn as脹l脹 olan s旦z端n ismin tsirlik hal脹nda ilnmsini tlb etmyn fellr tsirsiz fellr deyilir. Msln: Medn (haradan?) glirm, kinoya (ny?) bax脹rlar v s.
- 5. Felin qrammatik mna n旦vlri hrkt, subyekt v obyekt aras脹ndak脹 m端nasibtlr g旦r tyin olunur. Felin qrammatik mna n旦vlri bunlard脹r: 1.mlum n旦v 2.mchul n旦v 3.xssiz n旦v 4.qay脹d脹 n旦v 5.icbar n旦v 6.qar脹l脹q(birglik) n旦v
- 6. 1. Mlum n旦v. Felin mlum n旦v端nd i g旦rn mlum olur v bu n旦v端 d端zltmk 端巽端n he巽 bir x端susi kil巽idn istifad olunmur. Msln: yaz, oxu, g旦r, i巽 v s. Mlum n旦v fellr hm tsirli (ye, a巽 v s.), hm d tsirsiz (dur, bax v s.) olurlar. 2. Qay脹d脹 n旦v. Qay脹d脹 fellr i g旦rnin ii 旦z 端zrind icra etdiyini bildirir. Qay脹d脹 n旦v fellr 脹n, -in, -un, -端n, -脹l, -il, -ul, -端l, -n kil巽ilri vasitsil tsirli fellrdn d端zlir, amma tsirsiz olur. Msln: G端l a巽-脹ld脹. Q脹zlar yu-yun-dular. Sevda dara-n-d脹. Azad gey-in-di v s. Qeyd. Geyindi, soyundu fellri istisnad脹r. Bu qay脹d脹 feillri tsirli (gey, soy) feillrdn ml gls d, yen d tsirli olaraq qal脹r. (Paltar脹n脹 geyindi; 巽kmsini soyundu). 3. Mchul n旦v. Mchul n旦v fellrd i g旦rn qrammatik chtdn mlum olmur. Mchul n旦v fellri d端zltmk 端巽端n tsirli fellr 脹l, -il, -ul, -端l, -脹n, in, -un, -端n, -n, -nil, -yil kil巽ilrindn biri art脹r脹l脹r. Msln: Ka脹z yaz-脹ld脹. Tarla umla-n-d脹. Zng vur-ul-du. D端mn izl-nil-ir v s.
- 7. 4. xssiz n旦v. -脹l, -il, -ul, -端l, -脹n, -in, -un, -端n kil巽ilr tsirli fellr art脹r脹ld脹qda mchul n旦v, tsirsiz fellr art脹r脹ld脹qda xssiz n旦v ml gtirir. Msln: Mktuba bax-脹l-d脹, diqqt ed-il-di, yana-脹l-d脹 v s. xssiz felli c端mllrd m端btda olmur (Tap脹r脹a ml olundu). 5. Qar脹l脹q-birglik n旦v. Bu n旦vd olan fellr hrktin qar脹-qar脹ya, ya da rikli, m端trk icra edildiyini bildirir. Qar脹l脹q bildirn feillr sasn tsirli (yaz-脹-maq, vur-u-maq, de-yimk), birglik (m端trk) bildirn fellr is tsirsiz fellrdn (g端l-端-mk, ala--maq, h端r-端-mk) ml glir. Qar脹l脹q-birglik n旦vd olan feillr ntic etibaril tsirsiz olur. Qar脹l脹q-birglik n旦v端 yaratmaq 端巽端n aa脹dak脹 kil巽ilrdn istifad olunur: -脹, -i, u, -端 6. 聴cbar n旦v. 聴cbar n旦v fellrd hrkti dan脹an v ya haqq脹nda dan脹脹lan xs deyil, baqas脹 icra edir. 聴cbar n旦v fellr tsirli fellrin sonuna d脹r, -dir, -dur, -d端r, bzn d t kil巽isi art脹rmaqla d端zlir. Msln: yaz-d脹r, sil-dir, bil-dir, d端zlt-dir v s.