�ݺ�ߣ

Mục lục Biên soạn: GV. Thiên Khương Tùng
CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM CHUNG VỀ BẢN VẼ ĐIỆN ..................................................... 1
1. Quy ước trình bày bản vẽ ........................................................................................ 1
1.1. Vật liệu dụng cụ vẽ ........................................................................................... 1
1.2. Khổ giấy ............................................................................................................ 1
1.3. Khung tên .......................................................................................................... 2
1.4. Chữ viết trong bản vẽ ........................................................................................ 2
1.5. Đường nét ......................................................................................................... 3
1.6. Cách ghi kích thước .......................................................................................... 3
1.7. Tỉ lệ bản vẽ........................................................................................................ 4
1.8. Cách gấp bản vẽ ................................................................................................ 4
2. Các tiêu chuẩn của bản vẽ điện ............................................................................... 4
2.1. Tiêu chuẩn Việt Nam ........................................................................................ 4
2.2. Tiêu chuẩn quốc tế ............................................................................................ 4
3. Bài tập thực hành ..................................................................................................... 5
CHƯƠNG 2: CÁC KÝ HIỆU QUY ƯỚC DÙNG TRONG BẢN VẼ ĐIỆN ...................... 6
1. Vẽ các ký hiệu phòng ốc và mặt bằng xây dựng ..................................................... 6
2. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện chiếu sáng .................................................... 8
2.1. Nguồn điện ........................................................................................................ 8
2.2. Các loại đèn điện và thiết bị dùng điện............................................................. 8
2.3. Các loại thiết bị đóng cắt bảo vệ ..................................................................... 10
2.4. Các loại thiết bị đo lường................................................................................ 12
3. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện công nghiệp ............................................... 18
3.1. Các loại máy điện ........................................................................................... 18
3.2. Các loại thiết bị đóng cắt, điều khiển.............................................................. 23
4. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ cung cấp điện ..................................................... 30
4.1. Các loại thiết bị đóng cắt, đo lường bảo vệ .................................................... 30
4.2. Đường dây và phụ kiện ................................................................................... 32
5. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện tử ................................................................ 36
5.1. Các linh kiện thụ động .................................................................................... 36
5.2. Các linh kiện tích cực ..................................................................................... 36
5.3. Các phần tử logic ............................................................................................ 39
6. Bài tập thực hành ................................................................................................... 39
CHƯƠNG 3: VẼ SƠ ĐỒ ĐIỆN ............................................................................................. 40
1. Mở đầu................................................................................................................... 40
1.1. Khái niệm ........................................................................................................ 40
1.2. Ví dụ ................................................................................................................ 40
2. Vẽ sơ đồ mặt bằng, sơ đồ vị trí .............................................................................. 40
2.1. Khái niệm ........................................................................................................ 40
http://www.ebook.edu.vn

Mục lục Biên soạn: GV. Thiên Khương Tùng
2.2. Ví dụ ................................................................................................................ 41
3. Vẽ sơ đồ đơn tuyến ................................................................................................ 45
3.1. Khái niệm ........................................................................................................ 45
3.2. Ví dụ ................................................................................................................ 45
4. Vẽ sơ đồ nối dây .................................................................................................... 46
4.1. Khái niệm ........................................................................................................ 46
4.2. Nguyên tắc thực hiện ...................................................................................... 46
4.3. Ví dụ ................................................................................................................ 47
5. Nguyên tắc chuyển đổi giữa các dạng sơ đồ ......................................................... 48
6. Vạch phương án thi công ....................................................................................... 48
7. Bài tập thực hành ................................................................................................... 56
http://www.ebook.edu.vn

Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng
CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM CHUNG VỀ BẢN VẼ ĐIỆN
1. Quy ước trình bày bản vẽ
1.1. Vật liệu dụng cụ vẽ
Giấy vẽ : có 3 loại giấy: giấy vẽ tinh, giấy bóng mờ, giấy kẻ ôli
Bút chì: có nhiều loại khác nhau, tùy theo yêu cầu mà chọn loại bút chì cho thích hợp
H: loại cứng: 1H, 2H, 3H, 4H,..9H
HB: loại trung bình
B: loại mềm 1B, 2B, ….9B
Thước vẽ: thước dẹp dài 30- 40 cm, thước rập tròn, thước hình chữ T, thước Êke
1.2. Khổ giấy
Ký hiệu khổ giấy Kyù hieäu khoå giaáy 44 24 22 12 11
Kích thước các
Kích thöôùc caùc caïnh
cạnh của khổ
cuûa khoå giaáy(mm)
giấy(mm)
1189×841 594×841 594×420 297×420 297×210
Ký hiệu của tờ
giấy tương ứng
Kyù hieäu cuûa tôø giaáy
töông öùng
A0 A1 A2 A3 A4
Quan hệ giữa các khổ giấy như sau:
1 http://www.ebook.edu.vn

1.3. Khung tên
Khung tên đặt góc phải bản vẽ
Đối với bản vẽ dùng giấy A2, A3, A4
Đối với bản vẽ dùng giấy A0, A1
1.4. Chữ viết trong bản vẽ

Có thể viết đứng hoặc viết nghiêng 750
Chiều cao khổ chữ: h= 14, 10, 7, 3.5, 2.5 (mm)
Chiều cao các loại chữ:
Chữ hoa = h
Chữ thường có nét sổ (h, g, l) =h
Chữ thường không có nét sổ (a, e, m) =5/7h
Chiều rộng:
Chữ hoa và số= 5/7h, ngoại trừ A,M = 6/7h, số 1=2/7h, w=8/7h, l= 4/7h, J, I= 2/7h
Chữ thường = 4/7h, ngoại trừ w, m=h, f,j,l,t= 2/7h, r=3/7h
Bề dày nét chữ, số= 1/7h
1.5. Đường nét
Tên gọi Hình dạng Ứng dụng
1. Nét liền đậm
- Cạnh thấy đường bao thấy
- Đường đỉnh ren thấy
- Khung bảng tên, khung tên
2. Nét liền mảnh
- Đường đóng, đường dẫn, đường kích thước
- Đường bao mặt cắt chập
- Đường gạch gạch trên mặt cắt
- Đường chân ren thấy
3. Nét đứt - Cạnh khuất, đường bao khuất
4. Nét gạch chấm
mảnh
- Trục đối xứng
- Đường tâm của vòng tròn
5. Nét lượn sóng - Đường cắt lìa hình biểu diển
- Đường phân cách giữa hình cắt và hình chiếu khi
không dùng trục đối xứng làm trục phân cách
1.6. Cách ghi kích thước
- Đường dóng ( đường nối): Vẽ nét liền mảnh và vuông góc với đường bao
- Đường ghi kích thước: Vẽ bằng nét mảnh song song với đường bao và cách đường
bao từ 7-10mm

- Mũi tên: nằm trên đường ghi kích thước, đầu mũi tên vừa chạm sát vào đường gióng
, mũi tên phải nhọn và thon
- Ngyên tắc ghi kích thước: nguyên tắc chung, số ghi độ lớn không phụ thuộc độ lớn
của hình vẽ, đơn vị thống nhất là mm ( không cần ghi đơn vị trên bản vẽ), đơn vị góc là độ
™ Cách ghi kích thước:
ƒ Trên bản vẽ: kích thước chỉ được phép ghi 1 lần
ƒ Đối với bản vẽ có hình nhỏ, thiếu chổ ghi kích thước cho phép kéo dài đường ghi
kích thước, con số kích thước ghi ở bên phải, mũi tên có thể ghi ở bên ngoài
- Con số kích thước: Ghi dọc theo đường kích thước và khoảng giữa và cách một
đoạn khoản 1.5mm
- Hướng viết số kích thước phụ thuộc vào độ nhiêng đường ghi kích thước, đối với
các góc có thể nằm ngang
- Để ghi kích thước một góc hay một cung, đường ghi kích thước là một cung tròn
- Đường tròn trước con số kích thước có ghi φ
- Cung tròn trước con số kích thước có ghi R
1.7. Tỉ lệ bản vẽ
- Tỉ lệ thu nhỏ: 1/2, 1/3,….1/100,…
- Tỉ lệ nguyên: 1/1
- Tỉ lệ phóng to: 2/1, 3/1,…. 100/1,..
1.8. Cách gấp bản vẽ
- Các bản vẽ thực hiện xong, cần phải gấp lại đưa vào tập hồ sơ lưu trữ để thuận tiện
trong việc quản lý và sử dụng
- Cách gấp bản vẽ phải tuân theo một trình tự và đúng kích thước đã cho sẳn, khi gấp
phải đưa khung tên ra ngoài để khi sử dụng không bị lúng túng, và không mất thời thời gian
tìm kiếm
2. Các tiêu chuẩn của bản vẽ điện
2.1. Tiêu chuẩn Việt Nam
Các ký hiệu mặt bằng vẽ trên sơ đồ điện phải được thực hiện theo tiêu chuẩn Việt
Nam: TCVN 1613 – 75 ÷ TCVN 1639 – 75 và các ký hiệu điện trên mặt bằng phải được thực
hiện theo tiêu chuẩn TCVN 185 - 74
2.2. Tiêu chuẩn quốc tế
Tiêu chuẩn lắp đặt điện IEC

3. Bài tập thực hành
Thiết lập bản vẽ mặt bằng cho một căn hộ cấp 4, bao gồm:
1. Chọn khổ giấy.
2. Khung tên.
3. Tỉ lệ bản vẽ.
4. Sơ đồ mặt bằng.

CHƯƠNG 2: CÁC KÝ HIỆU QUY ƯỚC DÙNG TRONG BẢN VẼ ĐIỆN
1. Vẽ các ký hiệu phòng ốc và mặt bằng xây dựng
Trên sơ đồ mặt bằng cho ta biết vị trí lắp đặt các thiết bị điện cũng như các thiết bị
khác.
Ví dụ ta có sơ đồ mặt bằng của một căn hộ như sau:
Hình 2.1: Sơ đồ mặt bằng một căn hộ
Các ký hiệu cơ bản trên sơ đồ mặt bằng:
STT TÊN GỌI KÝ HIỆU
1 Cửa ra vào 1 cánh

2 Cửa ra vào 2 cánh
3 Thang máy
4 Cửa sổ
5 Cầu thang
Bồn tắm

7
Nước
Ngoài ra còn có rất nhiều các ký hiệu trên bản vẽ, mà chúng ta có thể tìm hiểu trong hệ
thống tiêu chuẩn Viêt Nam (TCVN) về xây dựng.
2. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện chiếu sáng
2.1. Nguồn điện
1 Dòng điện 1 chiều
2 Điện áp một chiều
3 Dòng điện xoay chiều hình sin
4 Dây trung tính N
5 Điểm trung tính O
6 Các pha của mạng điện A, B, C
7 Dòng điện xoay chiều 3 pha 4 dây 50Hz, 380V 3+N 50Hz, 380V
8 Dòng điện 1 chiều 2 đường dây 2 110V
2.2. Các loại đèn điện và thiết bị dùng điện
1 Đèn huỳnh quang

2 Đèn nung sáng
3 Đèn đường
4 Đèn ốp trần
5 Đèn pha bóng solium 150W treo trên
tường. 150 la chỉ số công suât, ngoài
ra còn có 35, 70W
6 Đèn cổng ra vào
7 Đèn trang trí sân vườn
8 Đèn chiếu sáng khẩn cấp
9 Đèn thoát hiểm EXI

0
Đèn chùm
1
Quạt thông gió
2
Điều hòa nhiệt độ
3
Bình nước nóng
4
Ô cắm đơn, ổ cắm đôi
2.3. Các loại thiết bị đóng cắt bảo vệ

1 Cầu chì
2 MCB, MCCB
3 Tủ phân phối
4 Cầu dao một pha
5 Đảo điện một pha
6 Công tắc đơn, đôi, ba, bốn
7 Cầu dao ba pha
8 Đảo điện ba pha
9 Nút nhấn thường hở
10 Nút nhấn thường đóng
11 Nút nhấn kép

2.4. Các loại thiết bị đo lường
1 Ampemet
2 Vônmet
3 Đồng hồ kiliwatt
Các mạch điện chiếu sáng cơ bản:
Mạch đèn nung sáng một công tắc:
Sơ đồ nguyên lý
Sơ đồ đơn tuyến

Sơ đồ nối dây
Mạch đèn một đèn, một công tắc và một ổ cắm

Mạch một đèn hai công tắc điều khiển hai nơi

Ta cũng có thể mắc Mạch một đèn hai công tắc điều khiển hai nơi theo sơ đồ dưới đây:

Mạch một đèn điều khiển ba nơi (mạch đèn hành lang):

Mạch đèn sáng tắt luân phiên:

3. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện công nghiệp
Các khí cụ điện, thiết bị điện đóng cắt trong các sơ đồ phải biểu diễn ở trạng thái cắt
(trạng thái hở mạch), nghĩa là không có dòng điện trong tất cả các mạch và không có lực ngoài
cưỡng bức tác dụng lên tiếp điểm đóng.
Những cái đổi nối không có vị trí cắt cần phải lấy một trong các vị trí của nó làm gốc
để biểu diễn trong sơ đồ. Các tiếp điểm của thiết bị đóng cắt có hai vị trí gốc (ví dụ: rowle có
hai vị trí), cần phải chọn một trong hai vị trí để biểu diễn. Vị trí này cần được giải thích trên sơ
đồ.
Các tiếp điểm động của role, của các khóa điện thoại và những cái chuyển mạch điện
thoại, nút bấm biểu diễn theo phương pháp phân chia. Những tiếp điểm của máy cắt và nút
bấm sẽ biểu diễn từ trên xuống khi biểu diễn các mạch của sơ đồ theo chiều ngang, và từ trái
sang phải khi biểu diễn các mạch theo chiều đứng.
3.1. Các loại máy điện
1 Cuộn cảm, cuộn kháng
không lõi
2 Cuộn cảm có lõi điện môi
dẫn từ
3 Cuộn cảm có đầu rút ra

4 Cuộn điện cảm có tiếp
xúc trượt
5 Cuộn cảm biến thiên liên
tục
6 Cuộn kháng điện đơn
7 Cuộn kháng điện kép
8 Cuộn cảm tinh chỉnh có
lõi điện môi dẫn từ.
9 Biến áp không lõi có liên
hệ từ không đổi
10 Biến áp không lõi có liên
hệ từ thay đổi
11 Biến áp có lõi điện môi
dẫn từ
12 Biến áp điều chỉnh tinh
được bằng lõi điện môi dẫn từ
chung.

13 Biến áp một pha lõi sắt từ
có màn che giữa các cuộn dây
có đầu rút ra ở điểm giữa dây
quấn (biến áp vi sai)
16 Biến áp một pha ba dây
quấn lõi sắt từ có đầu rút ra ở
dây quấn thứ pha
17 Biến áp ba pha lõi sắt từ,
các dây quấn nối hình sao – sao
có điểm trung tính rút ra
18 Biến áp bap ha lõi sắt từ,
các dây quấn nối hình sao – tam
giác có điểm trung tính rút ra.
19 Biến áp tự ngẫu hai dây
quấn một pha lõi sắt từ

20 Biến áp tự ngẫu hai dây
quấn ba pha lõi sắt từ
21 Biến áp tự ngẫu ba dây
quấn một pha lõi sắt từ
22 Biến áp lõi thép có cuộn
dây điều khiển, một pha
23 Biến áp lõi thép có cuộn
dây điều khiển, ba pha cuộn dây
nối hình sao-sao
24 Máy biến dòng có một
dây quấn thứ cấp
25 Máy biến dòng có hai dây
quấn thứ cấp trên một lõi
26 Máy biến dòng có hai dây
quấn thứ cấp trên hai lõi riêng

27 Cuộn dây cực từ phụ
28 Cuộn dây stator (mỗi
pha) của máy điện xoay chiều
29 Cuộn dây kích thích song
song, kích thích độc lập máy
điện một chiều
30 Stator, dây quấn stator ký
hiệu chung
31 Stator dây quấn ba pha
tam giác
32 Stator dây quấn ba pha
nối sao
33 Rotor
34 Rotor có dây quấn, vành
đổi chiều và chổi than
35 Máy điện một chiều kích
từ độc lập

từ nối tiếp
từ song song
từ hỗn hợp
39 Động cơ điện một chiều
thuận nghịch, có hai cuộn dây
kích thích nối tiếp
3.2. Các loại thiết bị đóng cắt, điều khiển
1
Tiếp điểm của các khí cụ
đóng ngắt và đổi nối
- Thường mở
- Thường đóng
- Đổi nối

Cho phép sử dụng các ký
hiệu sau đây:
- Thường mở
- Thường đóng
- Đổi nối trung gian
Cho phép bôi đen vòng
tròn chỗ vẽ tiếp điểm động
2 Tiếp xúc trượt
- Trên mặt dẫn điện
-
- Trên một số mạch dẫn
điện kiểu vành trượt
3 Tiếp điểm của công tắc
tơ, khởi động từ, bộ chế động
lực:
- Thường hở
- Thường đóng
- Đổi nối
4 Tiếp điểm thường mở

của rowle và công tắc tơ có độ
trì hoạt về thời gian
- Đóng chậm
- Mở chậm
- Đóng mở chậm
Tiếp điểm thường đóng
của rơ le và công tắc tơ có độ trì
hoãn về thời gian
- Đóng chậm
- Mở chậm
- Đóng mở chậm
Ví dụ: mạch khởi động sao tam giác
Trong đó:
L1:

Hình 2.2 : Mạch động lực

Hình 2.3: mạch điều khiển
Hình 2.4: mạch quay hai chiều (mạch động lực)

Hình 2.5: Mạch điều khiển

Hình 2.6: mạch động lực hãm động năng động cơ ba pha

Hình 2.7: Mạch điều khiển
4. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ cung cấp điện
4.1. Các loại thiết bị đóng cắt, đo lường bảo vệ
1 Dao cách li một cực
2 Dao cách li ba cực
3 Dao ngắn mạch

4 Dao đứt mạch, tác động
một chiều
5 Dao đứt mạch, tác động
hai chiều
6 Máy cắt hạ áp (Aptomat)
ký hiệu chung
7 Máy cắt hạ áp ba cực
Lưu ý: nếu cần chỉ rõ
máy phụ thuộc đại lượng nào
(quá dòng, áp..) thì dùng các ký
hiệu I >, I <, U >, U <, đặt sau ký
hiệu máy cắt
8 Dao cắt phụ tải ba cực
điện áp cao

9 Máy cắt ba cực điện áp
cao
4.2. Đường dây và phụ kiện
1 Mạch có 2, 3, 4 dây
2 Những đường dây chéo
nhau, nhưng không có nối về
điện
3 Những đường dây chéo
nhau, nhưng có nối về điện
4 Vị trí tương đối giữa các
dây điện
5 Cáp đồng trục:
Màn chắn nối vỏ

Màn chắn nối đất
6 Dây mềm
7 Chỗ hỏng cách điện:
Giữa các dây
Giữa dây và vỏ
Giữa dây và đất
Ví dụ:
Sơ đồ cung cấp điện:

Hình 2.8: Sơ đồ cung cấp điện dẫn sâu, không có trạm phân phối trung tâm các tram
biến áp phân xưởng nhận điện trực tiếp từ tram biến áp cung cấp.
Hình 2.9: Sơ đồ trạm biến áp trung tâm, sử dụng MBA ba pha
hai cuộn dây

Hình 2.10: Sơ đồ tram biến áp

Hình 2.11: Sơ đồ cung cấp điện cho một nhà máy
5. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện tử
5.1. Các linh kiện thụ động
1 Điện trở
2 Biến trở (ký hiệu chung)
3 Biến trở không có điểm chung
4 Biến trở có điểm chung
5 Tụ điện (ký hiệu chung)
6 Tụ điện có phân cực
7 Tụ điện có điều chỉnh
8 Tụ điện có tinh chỉnh
9 Tụ điện vi sai
10 Tụ điện dịch pha
5.2. Các linh kiện tích cực
1 Diode

2 Diode phát quang
3 Diode quang
4 Triac
5 Zener
7 Diac
8 Trasistor thuận (PNP)
9 Transistor nghịch (NPN)
10 Mosfet
11 Cầu chỉnh lưu

11
Ví dụ:
Hình 2.12: Mạch transistor điều khiển một rơle
Hình 2.13: Mạch nguồn

Hình 2.14: Sơ đồ điều khiển dung lượng tụ bù
5.3. Các phần tử logic
Các phần tử logic chủ yếu là các cổng AND, OR, XOR, NOR, NOT,.. được ký hiệu
bằng các khối hình vuông và kèm theo các ký tự bên trong.
Hình 2.15: Các cổng logic cơ bản
1. Liệt kê lại các thiết bị điện (bằng ký hiệu) trong phòng học.
2. Vẽ sơ đồ bố trí các thiết bị này trên bản vẽ.

CHƯƠNG 3: VẼ SƠ ĐỒ ĐIỆN
1. Mở đầu
1.1. Khái niệm
Vẽ sơ đồ điện là một bước quang trọng trong thiết kế. Nó là cơ sở để dự trù vật tư, thi
công, cũng như bảo trì hệ thống điện.
Vẽ sơ đồ điện là quá trình thể hiện hệ thống điện trên sơ đồ. Dựa vào quá trình thể hiện
đó sẽ giúp ta thiết kế, thi công, bảo trì hệ thống điện đáp ứng yêu cầu đặt ra cho hệ thống.
1.2. Ví dụ
2. Vẽ sơ đồ mặt bằng, sơ đồ vị trí
2.1. Khái niệm
Mặt bằng ngôi nhà là hình cắt bằng của ngôi nhà, trên đó thể hiện vị trí, kích thước các
tường, vách, cửa và các thiết bị đồ đạc.
Hình 3.1: Sơ đồ mặt bằng của một căn hộ

Sơ đồ vị trí trình bày vị trí lắp đặt thiết bị điện, khí cụ điện trên mặt bằng. sơ đồ vị trí
được căn cứ từ mặt bằng kiến trúc ( sơ đồ mặt bằng ). Ký hiệu điện dùng trong sơ đồ vị trí là
ký hiệu điện dùng trong sơ đồ mặt bằng.
Hình 3.2 giới thiệu sơ đồ vị trí của một vài thiết bị điện trong phòng khách thiết bị
điện trong phòng khách
Hình 3.2: Sơ đồ bố trí thiết bị điện
Trong đó:
: đèn huỳnh quang
: công tắc
: dây dẫn
2.2. Ví dụ

Dưới đây là sơ đồ mặt bằng của một ngôi nhà hoàn chỉnh: gồm có mặt bằng sân vườn,
tầng trệt, tầng lửng, tầng lầu, tầng áp mái
Hình 3.3: Mặt bằng sân vườn

Hình 3.4: Mặt bằng tầng trệt
Hình 3.5: Mặt bằng tầng lửng

Hình 3.6: Mặt bằng tầng lầu

Hình 3.7: Mặt bằng tầng áp mái
3. Vẽ sơ đồ đơn tuyến
3.1. Khái niệm
Sơ đồ đơn tuyến trình bày mạch điện, mạng điện bằng một nét vẽ trên đó vẫn thể hiện
được số lượng, cỡ dây, cũng như cách thức đi dây. Sơ đồ đơn tuyến được dùng trong bản vẽ
thiết kế. ký hiệu điện dùng trong sơ đồ đơn tuyến là ký hiệu điện dùng trong sơ đồ mặt bằng.
3.2. Ví dụ

Hình 3.8: Sơ đồ đơn tuyến
4. Vẽ sơ đồ nối dây
4.1. Khái niệm
Sơ đồ nối dây trình bày chi tiết mạch điện, mạng điện dùng trong thi công. Nó được
căn cứ theo sơ đồ đơn tuyến, tất cả các đường dây được trình bày đầy đủ giữa các phụ tải, khí
cụ điện và nguồn điện trên sơ đồ mặt bằng. các đường dây được thể hiện theo từng tuyến hoặc
từng lộ dây. Ký hiệu điện dùng trong sơ đồ điện là ký hiệu điện dùng trong sơ đồ điện.
Chú ý: sơ đồ vị trí, sơ đồ đơn tuyến, sơ đồ nối dây phải thể hiện tương ứng trên mặt
bằng, dù rằng tỉ lệ mặt bằng có thể khác nhau.
4.2. Nguyên tắc thực hiện
Từ sơ đồ đơn tuyến, ta biểu diễn đầy đủ chi tiết của mạch điện. Trên cơ sở nắm vững
sơ đồ nguyên lý vận hành của mạch điện.

Hình 3.9: Sơ đồ nguyên lý
1- Nguồn điện
2- Bộ phận bảo vệ: cầu chì
3- Bộ phận điều khiển: công tắc
4- Phụ tải: bóng đèn
4.3. Ví dụ
Hình 3.10: Sơ đồ nối dây

5. Nguyên tắc chuyển đổi giữa các dạng sơ đồ
Trong thiết kế, đối với những mạng điện phức tạp, khối lượng thiêt bị điện lớn. thông
thường được thể hiện duois dạng sơ đồ đơn tuyến. Do đó đòi hỏi người thi công phải có kiến
thức về đọc bản vẽ cũng như việc chuyển đổi qua lại của các sơ đồ. Từ đó vạch ra được
phương án dự trù vật tư, cũng như thi công công trình:
Từ sơ đồ mặt bằng, chúng ta có thể thiết kế, bố trí thiết bị điện của hệ thống điện cho
công trình.
Căn cứ vào chủng loại,vị trí thiết bị điện ta lập sơ đồ đơn tuyến cho hệ thống điện. Sơ
đồ đơn tuyến đóng vai trò hết sức quan trọng trong thiết kế, thi công. Do đó việc thiết kế, đọc
bản vẽ này là một bước không thể bỏ qua.
Từ sơ đồ đơn tuyến, chúng ta có thể triển khai ra sơ đồ nối dây. Tuy nhiên chúng ta chỉ
có thể triển khai sơ đồ nối dây trên sơ đồ tổng thể (trên mặt bằng) đối với những hệ thống đơn
giản. Đối với hệ thống phức tạp, thông thường người ta tách sơ đồ nối dây của từng thiết bị ra.
Công việc này đòi hỏi phải nắm rõ sơ đồ nguyên lý của mạch điện, hệ thống điện.
6. Vạch phương án thi công
Việc phân tích bản vẽ là cơ sở để vạch ra phương án thi công hợp lý, dự trù khối lượng
vật tư cần thiết phục vụ quá trình thi công theo đúng yêu cầu thiết kế.
Một phương án thi công hợp lý là phương án đảm bảo các yêu cầu về kỹ thuật, an toàn,
thẩm mỹ cho công trình và thuận lợi trong quá trình thi công.
Để lắp đặt một hệ thống điện nào đó ta cần lập các sơ đồ sau đây.
a) Sơ đồ lắp đặt
Cần xác định cho đúng vị trí các thiết bị cần lắp đặt cũng như dây dẫn. Ví dụ trong một
căn phòng cần lắp đặt 1 bóng đèn, 1 công tắc và một ổ cắm có dây bảo vệ như hình vẽ dưới.
Hình a: Sơ đồ lắp đặt

b) Sơ đồ tổng quát
Hình b: Sơ đồ đơn tuyến
Sơ đồ tổng quát biểu diễn một cách đơn giản các thiết bị điện cùng tất cả các phụ kiện
cùng liên quan đến mạch điện. Đường dây vẽ trên sơ đồ chỉ có một đường dây nhưng có kí
hiệu về số lượng lõi dây và cả tiết diện dây dẫn.
Với sơ đồ này cần các loại thiết bị và phụ kiện sau:
9 Một công tắc lắp trên tường
9 Một ổ cắm lắp trên tường
9 Một đèn tròn treo trên trần
9 Ống dẫn có ký hiệu NYM-J 1,5 mm2 đặt nổi trên tường
9 Giữa đèn và hộp đấu dây có ba lõi
9 Giữa các ổ cắm và hộp đấu dây có ba lõi
c) Sơ đồ chi tiết

Hình c: Sơ đồ chi tiết (sơ đồ nối dây)
Hoạt động của mạch:
• Khi bật công tắc Q1 dòng điện đi từ L1 , X1:1 , Q1:1 , X1:4 , E1:1 , E1:2 , X1:3 , N
và đèn sáng.
• Ổ cắm được nối vào nguồn điện sau: L1 , X1:1 , X2:2 , X2:1 , X1:3 , N
• Đường đi của dây bảo vệ: PE , X1:2 , X2:PE
Ví dụ 1: mạch tuần tự
Một hành lang cần được lắp đặt 1 bóng đèn ở trên trần và 2 bóng ở hai đầu. Mạch được
điều khiển bởi 1 công tắc 2 vị trí không phụ thuộc lẫn nhau. Công tắc Q1 bao gồm hai ngắt
mạch và một dây chung cùng nằm trong một hộp.

Hình a: Sơ đồ đơn tuyến
Hình b: Sơ đồ chi tiết (sơ đồ nối dây)

Hoạt động của mạch:
• Đèn E1 sáng: L1 , X1:5 , Q1:1 , Q1:2 , X1:4 , E1:1 , E1:2 , X1:1 , N , Q1:2 (Điều
khiển E1)
• Đèn E2 và E3: L1:X1:5 , Q1:1 , Q1:3 , X1:3 , X2:3 , E2:1 , E2:2 , X2:1 , E3:1 , E3:2
, X2:1 , X1:1 , N , Q1:3
Ví dụ 2: Mạch đảo chiều
Một căn phòng có hai cửa ra vào cần lắp một bóng đèn được điều khiển tắt mở bằng
hai công tắc không phụ thuộc lẫn nhau. Ở đây người ta dùng công tắc lật
Hình a: Sơ đồ vị trí

Hình b: Sơ đồ đơn tuyến
Hình c: Sơ đồ nguyên lý

Hình d: Sơ đồ chi tiết (sơ đồ nối dây)
Ví dụ 3: Lắp đặt điện cho một phòng làm việc
Từ sơ đồ nguyên lý vẽ sơ đồ mạch điện và thực hiện lắp mạch theo sơ đồ:
Hình a: Sơ đồ nguyên lý

Hình b: Các hộp đấu dây
Hình c: Sơ đồ nối dây

Thiết kế hệ thống điện cho một phòng học trên bản vẽ, bao gồm
1. Định dạng bản vẽ (khổ giấy,khung tên, . .).
2. Vẽ sơ đồ mặt bằng phòng học.
3. Vẽ sơ đồ bố trí thiết bị.
4. Vẽ sơ đồ nguyên lý cấp điện cho các thiết bị.
5. Vẽ sơ đồ đơn tuyến.
6. Vẽ sơ đồ đi dây.

�ݺ�ߣ

Bai giang ve_dien

More Related Content

Bai giang ve_dien