ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Bank lekts №13, 14, 15

•Download as PPT, PDF•
•
A
ariunubu
1 of 33
Downloaded 50 times
ÇÓÐÃÀÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà ÁÀÍÊÍÛ ÏÀÑÑÈÂÈÉÍ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ Ëåêö ¹ 13, 14, 15 1. 2. 3. Àðèëæààíû áàíêíû ïàññèâ áîëîí ¿íäñýí äåïîçèòóóä Áàíêíû äèïîçèòûí ¿íý á¿ðä¿¿ëýõ àðãóóä Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí øèíæèëãýý
6.1 Àðèëæààíû áàíêíû ïàññèâ áîëîí ¿íäñýí äèïîçèòóóä ÀÀÍýãæ áàéãóóëëàãûí ïàññèâ íü :  Êîìïàíèäàà àíõ îðóóëñàí õºðºí㺠 Õóðèìòëàãäñàí àøèã,  Íýìýæ òºëºãäñºí êàïèòàë  Ïàññèâûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí áàãàõàí õóâèéã áóñäààñ òàòàí òºâëºã¿¿ëñýí õºðºí㺠áîëîõ ºð òºëáºð ýçýëæ áàéäàã.  Õàðèí àðèëæààíû áàíêíû ïàññèâèéí 90 õóâü íü áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺠áîëîõ ºð òºëáºðººñ á¿ðääýã.
Àðèëæààíû áàíêíû ïàññèâò äàðààõ ýõ ¿¿ñâýð õàìààðàãääàã. ¯¿íä:
Õàðèëöàõ:  Îíöëîã:     Õàðèëöàõ äàíñíû äèïîçèòóóäûã ººðºº øààðäàí àâàõ äèïîçèòóóä ãýäýã. Õàðèëöàõ äàõ ìºíãºí õºðºíãºíä áàíê èõýâ÷ëýí õ¿¿ òºëäºãã¿é. Íàó äàíñ: Íàó äàíñ ãýäýã íü áàíê íü õàðèëöàã÷èäòàé õàðèëöàí òîõèðîëöñîí õýìæýýãýýð õ¿¿ òºëäºã õàðèëöàõ äàíñíû õýëáýð þì. Íàó äàíñíû õàðèëöàõ äàíñíààñ ÿëãààòàé òàë íü ÷åõ áè÷èõã¿é áà õýðýâ áè÷âýë ÷åõèéí òîî õÿçãààðëàãäìàë áàéíà.  áàéíãà òîäîðõîé õýìæýýíèé ¿ëäýãäýëòýé áàéõ ¸ñòîé áà òóñ ¿ëäýãäýëä õ¿¿ òºëºõã¿é áàéäàã. 
Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ:  Îíöëîã íü:  Õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ áàíêèíä õàäãàëóóëñàí ìºí㺺 äóðòàé ¿åäýý àâàõ ýðõòýé.  Áàíêíû õóâüä õàäãàëàìæèíä òîäîðõîé õýìæýýíèé õ¿¿ òºëæ áàéäàã.  Áàíêíààñ óã õàäãàëàìæèíä ºãºõ õ¿¿ áàãà áàéäàã.  Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ íü áàíêíû õóâüä õàìãèéí óðüä÷èëàí õàðæ áîëäîãã¿é áàéíãûí áèø ýõ ¿¿ñâýð áàéäàã.  Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæèéí õóãàöàà èõýâ÷ëýí áîãèíî áàéäàã.
Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ:  Îíöëîã íü:  Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ íü áàíêíû çýýëèéí ¿íäñýí ò¿¿õèé ýä íü þì.  Àðèëæààíû áàíê íü äèïîçèòûí òºðë¿¿äýýñ õóãàöààòàé õàäãàëàìæèéã õàìãèéí èõýýð áàéðøóóëàõûã çîðèäîã.  Õóãàöààòàé õàäãàëàìæèä òºëºõ õ¿¿ãèéí õýìæýý õàðüöàíãóé ºíäºð áàéäàã.  Áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàðèëöàã÷èäûí õóãàöààòàé áîëîí õóãàöààã¿é õàäãàëàìæóóä íü òºëáºð òîîöîîíû ¿¿ðãèéã øóóä ã¿éöýòãýäýãã¿é ÷ ãýñýí áàíêíû õºðâºõ ÷àäâàðûí ò¿âøèíã ºíäºð áàéëãàäàã ó÷èð à÷ õîëáîãäîëòîé.
Õàäãàëàìæèéí ñåðòèôèêàöè: Îíöëîã íü:  Íýã òºðëèéí õàäãàëàìæ, áàñ íýã òºðëèéí ¿íýò öààñ þì.  Õàäãàëàìæèéí ñåðòèôèêàò ãýäýã íü õàäãàëàìæèéã èõ õýìæýýãýýð òàòàõûí òóëä áàíê õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷èääýý äàâóó ýðõ îëãîæ ò¿¿íèéã ¿íýò öààñ õýëáýðò øèëæ¿¿ëýí, ò¿¿íèéãýý áóñäàä òîäîðõîé õóãàöààãààð øèëæ¿¿ëæ, õóäàëäàæ áîëîõ ýðõ îëãîäîã.
Òºâ áàíê áà áóñàä áàíêíààñ àâñàí çýýëëýã áîëîí ºð òºëáºð:     Àðèëæààíû áàíêíû çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýý áàãàññàí ¿åä áîëîí áóñàä çàéëøã¿é øàëòãààíóóäûí óëìààñ òîäîðõîé õóãàöààãààð òºâ áàíêíààñ òîäîðõîé õýìæýýíèé çýýëèéã ºã÷ áîëäîã. Òºâ áàíêíààñ îëãîõ çýýë íü áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà õýâèéí ÿâàãäàæ áàéõ ¿åä áîëîí áàíê àøèãòàé àæèëëàæ áàéõ ¿åä îëãîãääîãã¿é. Òºâ áàíê íü ¿éë àæèëëàãàà íü õýâèéí áóñ áîëñîí ººðººð õýëáýë òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëæ áîëçîøã¿é ãýæ ¿çñýí áàíêèíä òîäîðõîé õýìæýýíèé çýýëèéã îëãîäîã. Õàðèí àðèëæààíû áàíê íü áóñàä áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë àâ÷ áîëäîã áà òîì áàíêóóä æèæèã áàíêàíä ¿éë àæèëëàãààã íü äýìæèõ ¿¿äíýýñ òîäîðõîé õýìæýýíèé ìºíãºí õºðºíãèéã ýçýëýõ ýñâýë òóõàéí áàíêèíä õàäãàëàìæ, õàðèëöàõ õýëáýðýýð òîäîðõîé õóãàöààãààð áàéðøóóëàõ òîõèîëäîë ýëáýã áàéäàã.
Îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãààñ àâñàí çýýë:  Àðèëæààíû áàíê íü Äýëõèéí áàíê, Àçèéí õºãæëèéí áàíê, îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí çýðýã îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíäàà õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã ººðèéí áàíêíààð äàìæóóëàí, ýðñäýëèéã íü õàðèóöàí çàðöóóëàõ òîõèîëäîë áàéäàã. Èéì òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéã áàíê òîäîðõîé õóãàöààíû äàðàà òîäîðõîé õóâèéí õ¿¿òýéãýýð íü ýðã¿¿ëýí òºëºõ ¸ñòîé áàéäàã. Èéìä ýíý íü áàíêíû áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí íýã þì.
Áóñàä äèïîçèòóóä:   Àðèëæààíû áàíêóóä íü àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãàòàé áàéãóóëñàí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð òýäíèé íýðèéí ºìíººñ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýýñ àæèë ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºðèéã íýõýìæèëæ àâ÷ ò¿ð õóãàöààãàà𠺺ð äýýðýý áàéðøóóëäàã. Ýíý íü áàíêíû áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí íýã õýñýã áîëæ ºãäºã. ̺í áàíê íü õîò, àéìàã ñóìä, îëîí óëñûí õýìæýýíä ìºíãºí ãóéâóóëãûí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ ãàäààä äîòîîäîîñ èðãýä àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí õîîðîíä ìºíãºí õºðºíãèéã õ¿ëýýí àâ÷ øèëæ¿¿ëæ îëãîæ áàéäàã.
6.2 Äåïîçèòûí ¿íý á¿ðäýõ àðãóóä   Áàíê òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºíä /äåïîçèò/ ÿìàð õýìæýýíèé õ¿¿ òºëæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëñíèéõýý òºëºº õýäèé õýìæýýíèé õºëñ àâàõàà ººðñ人 òîãòîîõ ýðõòýé áàéäàã áèëýý. Áàíê ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý òîãòîîõäîî õýðýãëýäýã õýä õýäýí àðãóóä áàéíà. ¯¿íä:
À.Çàðäàëä ñóóðèëàí ¿íý òîãòîîõ àðãà:  Áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé õºëñ, àæèë ¿éë÷èëãýýòýé õîëáîãäîí ãàð÷ áóé àæèëëàãààíû áîëîí íýìýëò çàðäëûã íºõººä òîäîðõîé õýìæýýíèé àøèã îëæ áàéõààð ¿íý òîãòîîõûã õýëíý. ¯=Ç+Í+À     ¯-äåïîçèòûí òºðºë òóñ á¿ðèéí ¿éë÷èëãýýíèé äóíäàæ ¿íý Ç-äåïîçèòûí ¿éë÷èëãýýíèé íýãæèä íîîãäîõ àæèëëàãààíû çàðäàë Í-äåïîçèòûí á¿õ òºðëèéí àæèëëàãààíû õ¿ëýýãäýæ áóé íýìýëò çàðäàë À-äåïîçèòûí ¿éë÷èëãýýíèé òºðºë òóñ á¿ðèéí òºëºâëºñºí àøèã
   Ýíý àðãûã õýðýãëýõýä äåïîçèòûí ¿éë÷èëãýýíèé òºðºë òóñ á¿ðèéí ºðòãèéã ìàø íàðèéí òîãòîîõ øààðäëàãàòàé. Ìàðêñ, Ýäìèíñòåð íàðûí õýñýã ýðäýìòýä äóíäàæ ºðòãèéã ºíãºðñºí ¿åèéí òîî ìàòåðèàë áîëîí èðýýä¿éí òààìàãëàë äýýð ¿íäýñëýí õî¸ð àðãà÷ëàëààð òîîöñîí. ªíãºðñºí ¿åèéí òîî áàðèìòàíä òóëãóóðëàí ºðòºã òîîöîõäîî: a. Ýõ ¿¿ñâýðèéí òºðºë òóñ á¿ðýýð õ¿¿ãèéí áîëîí õ¿¿ãèéí áóñ çàðäàëûã òîîöîæ, ýçëýõ õóâèéí æèíã òîäîðõîéëîõ /äààòãàëûí áîëîí çààâàë áàéõ íººöèéã îðóóëíà/
á/ Ýõ ¿¿ñâýð òóñ á¿ðèéí äóíäàæ ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ. Òóõàéí Òóõàé ýõ ¿¿ñâýðèéí õ¿¿ãèéí áîëîí ýõ ¿¿ñâýð * õ¿¿ãèéí áóñ çàðäàëûí òóõàéí ýõ Ýõ ¿¿ñâýð ¿¿ñâýðò ýçëýõ õóâü Á¿ðèéí äóíäàæ = ºðòºã Íèéò * (100-çààâàë áàéõ íººö, ýõ ¿¿ñâýð äààòãàëûí õóðààìæèéí ýçëýõ õóâü) â/ Íèéò ýõ ¿¿ñâýðèéí æèãíýñýí äóíäàæ ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ. Ýõ ¿¿ñâýð òóñ á¿ðýýð ãàðãàñàí äóíäàæ ºðòãèéí íèéëáýðýýð íèéò ýõ ¿¿ñâýðèéí æèãíýñýí äóíäàæ ºðòãèéã òîäîðõîéëíî.
2. Áàíê ºíãºðñºí ¿åèéí ã¿éöýòãýë èðýýä¿éí çîðèëãîäîî íèéö¿¿ëýí øèíýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëýõ õºðºí㺺 òîäîðõîéëñíû ¿íäñýí äýýð äóíäàæ ºðòãèéã òîîöîõäîî: Õ¿ëýýãäýæ áóé íèéò çàðäàë Ýõ ¿¿ñâýðèéí äóíäàæ ºðòºã = Íèéò ýõ ¿¿ñâýð ãýæ òîîöíî. Æèøýý íü: Íèéò çàðäàë Àêòèâò Ä/ä Ýõ ¿¿ñâýð Õýìæýý áàéðøóóëàõ õýìæýý 1 2 3 Õàðèëöàõ Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ õóâü Õýìæýý 100.0 60.0 2 2 100.0 60.0 4 4 100.0 80.0 8 8 10 10 4 ªºðèéí õºðºí㺠100.0 90.0 5 Ä¿í 400.0 290.0 24
Äóíäàæ ºðòºã = 24 400 = 0.06 áîëæ àêòèâààñàà áàãààð áîäîõîä 6%-èéí õ¿¿ àâ÷ áàéæ àëäàãäàëã¿é àæèëëàõ íü. Ãýâ÷ ýõ ¿¿ñâýðèéí 290.0 ñàÿ òºãðºãèéã ë îðëîãî îðóóëàõ àêòèâò áàéðëóóëàõ ó÷èð Îðëîãî îðóóëàõ Õ¿ëýýãäýæ áóé çàðäàë àêòèâûí äóíäàæ = Îðëîãî îðóóëàõ àêòèâ = ¿íý 24 290 = 0.0827 áîëæ çýýë, ¿íýò öààñíààñ õàìãèéí áàãààð áîäîõîä 8.3%-í îðëîãî àâàõ øààðäëàãàòàé áàéíà.
Á.Àõèó îðëîãî, àõèó çàðäàëûã õàðüöóóëàí ¿íý òîîöîõ àðãà:     Áàíê ººðºº äåïîçèòûíõîî õ¿¿ã ÷ºëººòýé òîãòîîõ áîëîìæòîé áàéãàà ¿åä äóíäàæ ºðòãèéí àðãààð áóñ àõèó çàðäàë, àõèó îðëîãûã õàðüöóóëàõ àðãûã ¿íäýñëýí àøãèéí õàìãèéí èõ ò¿âøèíãýýð òîãòîîõ íü èë¿¿ àøèãòàé áàéäàã. Àõèó çàðäàë ãýäýã íü øèíýýð íýã òºãðºãèéí õºðºí㺠òàòàí òºâëºð¿¿ëýõýä ãàðàõ õ¿¿ãèéí áà õ¿¿ãèéí áóñ çàðäàëûí íèéëáýð þì. Àõèó îðëîãî ãýäýã íü øèíýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí íýã òºãðºãèéí õºðºíãºãèéí îðóóëæ áóé îðëîãî þì. ¯éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëýõýýð øèíýýð òàòàæ áóé õºðºíãèéí àõèó îðëîãî íü àõèó çàðäëààñàà èõ áàéãàà ¿åä ýíý àæèëëàãààã àøèãòýé ãýæ ¿çýæ áîëíî.
Àõèó çàðäàë = Íèéò çàðäëûí ººð÷ëºëò = (Øèíý õ¿¿ * Øèíýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº) - (Õóó÷èí õ¿¿ * Õóó÷èí õ¿¿ãýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº) Àõèó çàðäàë *Àõèó çàðäëûí = õóâü Õ 100 Íýìýí øèíýýð òàòàí òºâëºð¿¿ñýí õºðºíãº
Æèøýýëáýë: 40 ñàÿ òºãðºãèéí ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ õóâèëáàðûí õóâüä Àõèó çàðäàë =(40 õ 2.5) - (20 õ 2.5 ) = 1.0-0.4 = 0.6 ñàÿ.òºã 0.6 Àõèó çàðäëûí õóâü = x 100 = 3% 20 Öýâýð àøèã = (40 x 0.05) – (40 x 0.025) = 1.0 ñàÿ òºãðºã áîëæ áàéíà.
Â.Øèíý çàõ çýýëä íýâòðýõ çîðèëãî á¿õèé ¿íý òîãòîîëò:   Øèíý çàõ çýýëä íýâòðýí îðæ øèíý õàðèëöàã÷, øèíý ýõ ¿¿ñâýð áèé áîëãîõ ãýñýí ñòðàòåãèéí çîðèëò òàâüñàí ¿åäýý àøãàà õàìãèéí èõ áàéëãàõ çîðèëãîî ò¿ð õîéø òàâèí õàðüöàíãóé ºíäºð õ¿¿, áàãà õºëñººð ¿éë÷èëãýý ÿâóóëæ, ðåêëàì çàð ñóðòàë÷èëãààíä èõ õºðºí㺠çàðàõ õýðýãòýé áîëäîã. ªºðººð õýëáýë ºíººäºð àëäñàí àøãàà èðýýä¿éä èõ õºðºí㺠òàòàí òºâëºð¿¿ëæ, èõ õýìæýýíèé çýýë îëãîñíîîðîî íºõíº ãýñýí çîðèëò òàâüäàã. Èéìýýñ õàðèëöàã÷äûí äóíä ñóäàëãàà ÿâóóëæ, òýä ÿìàð ç¿éëèéã ñîíèðõîæ áàéíà ãýäãéèã ¿íäýñëýí ¿éë÷èëãýýíèéõýý õºëñèéã õýðõýí òîãòîîõ âý? ãýäãýý øèéäâýðëýíý.
Ã.Õàðèëöàã÷ á¿ðä òîõèðóóëàí ÿëãàâàðòàé ¿íý òîãòîîõ:   Õàðèëöàã÷ á¿ðèéí îíöëîã, áîëîìæèíä òîõèðóóëàí, õàðèëöàõ áîëîí õàäãàëàìæèéí ¿ëäýãäëèéí õýìæýýíýýñ õàìààðóóëàí ¿éë÷èëãýýíèéõýý ¿íèéã òîãòîîõûã ÿëãàâàðòàé ¿íý òîãòîîõ ãýíý. ªºðººð õýëáýë õàðèëöàã÷ íýã á¿ðòýé äàíñíû ¿ëäýãäëèéí áàéâàë çîõèõ õýìæýý, ¿éë÷èëãýýíèé õºëñíèé äýýä áà äîîä õÿçãààðûã òîõèðîëöîí äàíñ äàõü ¿ëäýãëèéí õýìæýý òîãòîîñîí õýìæýýíýýñ äîîø îðâîë ¿éë÷èëãýýíèé õºëñèéã òîõèðîëöîõäîî õàäãàëàìæèéí õóãàöàà õèéãäñýí ã¿éëãýýíèé òîî, áýëýí ìºí㺠òóøààäàã ýñýõ, ò¿¿íèé õýìæýý çýðãèéã õàðãàëçàí ¿çíý. Õàðèëöàã÷ á¿ðä èíãýæ ººð ººð ¿íý òîãòîîõ íü îëîí æèæèã ã¿éëãýý õèéäýã, ìºí æèæèã äàíñ öóãëàðàõààñ ñýðãèéëíý.
Ä. Èõ îðëîãîòîé èðãýäèéã òàòàõàä ÷èãëýñýí ¿íý òîãòîîëò:    Òîìîîõîí áàíêóóä õ¿í àìûí ºíäºð îðëîãîòîé õýñýã áîëîõ ýì÷, ºì㺺ëºã÷, áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí ýçäèéã òàòàõàä ÷èãëýñýí õºòºëáºð áîëîâñðóóëæ, ººðèéí áàíêíû ¿éë÷èëãýý, ¿íý õºëñ, íàéäâàðòàé áàéäëûã òàíèëöóóëàõ àæèë çîõèîí áàéãóóëäàã áàéíà. Ýäãýýð õàðèëöàã÷äûã ¿éë÷èëãýýíèé ¿íèéã äóíäæààñ äýýã¿¿ð òîãòîîí, çºâõºí íýã õàðèëöàã÷èéí õýðãèéã õàðèóöàã÷ õ¿í àæèëëàæ, õàðèëöàã÷èéã á¿õ òºðëèéí ìýäýýëëýýð õàíãàäàã. Èéìä ýíý õàðèëöàã÷èä íü àëèâàà øèíý ç¿éëèéí òóõàé ìýäýýëýë ñàéòàé áàéäàã áîëîâ÷ áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë ìóóäàõ, õ¿¿ãèéí ýðñ ÿëãààíààñ áóñàä òºðëèéí ººð÷ëºëòèéã òºäèéëºí òîîäîãã¿é áàéíà.
Å. Õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðëèéã ¿íäýñëýí ¿íý òîãòîîõ:    Ýíý íü áàíêòàé îëîí òàëûí õàðèëöààòàé ñàéí õàðèëöàã÷èéí õóâüä ¿éë÷èëãýýíèé õýìæýý, ÷àíàðòàé óÿëäóóëàí òîãòîîñîí ¿íý þì. Îëîí òàëûí ¿éë÷èëãýý á¿õèé õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýíèé òàðèôûã õºíãºëºëòòýé òîãòîîæ, òºëáºðèéã ñóíãàõ çàìààð óðàìøóóëàë ¿ç¿¿ëýõ õýëáýðýýð áóñàä õÿçãààðëàãäìàë õàðèëöààòàé õàðèëöàã÷ààñ ÿëãààòàé ¿íý òîãòîîíî. ¯íý òîãòîîõ îëîí õ¿÷èí ç¿éëèéí àðãà ÷ ãýæ íýðëýãääýã ýíýõ¿¿ àðãà íü õàðèëöàã÷ààñ áàíêòàé òîãòîîñîí õàðèëöàà, ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðëèéã óëàì á¿ð îëøðóóëàí ºðãºòãºõºä ÷èãëýãääýã òóë õàðèëöàã÷èä íü áàíêíû õàðààò áàéäàëä àÿíäàà îðäîã áàéíà.
Æ. ªºðèéí çîðèëãûã ãîë áîëãîí ¿íý òîãòîîõ àðãà:   Áàíê ¿éë÷èëãýýíèéõýý ¿íý, ò¿¿íä òàâèãäàõ øààðäëàãûã ÿëãàâàðòàé òîãòîîñíîîð äåïîçèò ýçýìøèã÷äèéíõýý á¿òöèéã òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé. ÀÍÓ-ûí ýäèéí çàñàã÷ Ýäìèñòðèéí ¿çýæ áàéãààãààð äåïîçèòûí õ¿¿ã ººð÷ëºõ íü çýýë áîëîí äåïîçèòûí õ¿¿ãèéí õîîðîíäûí çºð¿¿ã ººð÷뺺ä çîãñîõã¿é ïàññèâ áîëîí õàðèëöàã÷äûí á¿òýö ò¿¿ãýýð äàìæóóëàí áàíêíû õºãæëèéí õýòèéí òºëºâ, àøèãò àæèëëàãààíä íºëººëäºã àæýý.
Çýýë áà äåïîçèòûí õ¿¿ãèéí ÿëãàà áàãà áàéõ òóñàì àøãèéí õ¿¿ãèéí ìýäðýìæ èõ áàéõ ó÷èð, àøãàà õàìãèéí èõ áàéëãàõ çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä ýíý õàðààò áàéäëûã áàãàñãàõ øààðäëàãàòàé.
6.3 Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí øèíæèëãýý  Áàíê áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéã äàðààõ áàéäëààð øèíæèëæ ¿çäýã. ¯¿íä: 1. Á¿òöèéã íü øèíæëýíý. Áàíê òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíã¿¿äýý 2 îíîîð çýðýãö¿¿ëýí õàðüöóóëæ ºñºëò áóóðàëò ãýõ çýðãýýð á¿òöýä íü àíàëèç õèéíý. Áàíêíû òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺺ñ õàðàõàä õàðèëöàõûã áîäâîë õàäãàëàìæèíä õ¿¿ èë¿¿ òºëäºã òóë ºðòºã èë¿¿òýé ÷ òîãòâîðòîé ýõ ¿¿ñâýð áîëäîã. Èéìýýñ õàäãàëàìæèéí á¿òöýä èõýýõýí àíõààðàõ øààðäëàãàòàé. Õàäãàëàìæèéí á¿òöèéã ãàðãàæ, ò¿¿íä ä¿ãíýëò ºã÷, ºñºëò áóóðàëòûí øàëòãààíûã òîäðóóëíà. ̺í õàäãàëàìæèéí õîëáîãäîõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ãàðãàí ä¿ãíýëò ºãíº.
Õàäãàëàìæèéí îðëîãî, ¿ëäýãäýëèéí õýìæýýã ãàðãàõäàà áîäîãäñîí õ¿¿ãèéí õýìæýýãýýð öýâýðø¿¿ëýí, æèíõýíý õàäãàëàìæèíä îðñîí îðëîãî, ¿ëäýãäëýýð àâàõ íü òîõèðîìæòîé. Эх үүсвэр Харилцах Хадгаламж Банк бус нэгжээс татсан эх үүсвэр Банкнаас татсан эх үүсвэр Бусад Нийт татан төвлөрүүлс эн хөрөнгө 2005 он Хувийн Төгрөгөөр жин 2 892 606 42,5% 041,69 2 712 200 39,8% 130,32 2006 он Хувийн Төгрөгөөр жин 3 987 844 42,9% 371,88 4 335 610 46,7% 672,64 53 422 243,92 0,8% 19 866 634,13 0,2% 1 074 790 000,00 15,8% 914 943 950,00 9,8% 72 206 092,93 1,1% 33 876 549,07 0,4% 6 805 224 508,86 100% 9 292 142 177,72 100% өөрчилөлт Хувийн Төгрөгөөр жин 1 095 238 37,86% 330,19 1 623 410 59,86% 542,32 - 33 555 609,79 -62,81% - 159 846 050,00 -14,87% - 38 329 543,86 -53,08% 2 486 917 668,86 36,54%
Õ¿í àìûí ìºíãºí õóðèìòëàë áóþó õàäãàëàìæèéí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò íü: 1. 2. Õàäãàëàìæèéí äóíäàæ õóãàöàà Õàäãàëàìæèéí äàíñàíä îðñîí îðëîãûí òîãòâîðæèëòûí ò¿âøèí çýðãýýð èëýðõèéëýãääýã. Õàäãàëàìæèéí õóãàöààã òîäîðõîéëîõäîî õàäãàëàìæèéí äóíäàæ ¿ëäýãäýëèéã õàäãàëàìæèéí çàðëàãàä õóâààæ, ò¿¿íèé õóãàöààãààð íü ¿ðæ¿¿ëæ òîîöíî. Ct = Ocp x T B Ct-õàäãàëàìæèéí õóãàöàà Ocp-õàäãàëàìæèéí äóíäàæ ¿ëäýãäýë B- õàäãàëàìæèéí çàðëàãà T-õóãàöàà /ºäðººð/ Ýíýõ¿¿ õóãàöàà ºíäºð áàéõ òóñàì õàäãàëàìæèéí äóíäàæ õóãàöàà óðò, ýõ ¿¿ñâýð òîãòâîðòîé áàéíà.
Õàäãàëàìæèéí îðëîãûí òîãòâîðæèëòûí ò¿âøèíã òîîöîõäîî õàäãàëàìæèéí ýöñèéí ¿ëäýãäëýýñ ýõíèé ¿ëäýãäëèéã õàñàæ, ãàðñàí çºð¿¿ã õàäãàëàìæèéí îðëîãîä õàðüöóóëàõ çàìààð õóâèàð èëýðõèéëíý.       Yo = (Ok-Oh) x 100 R Yо = хадгаламжийн орлогын тогтворжилтын түвшин Оk = хугацааны эцсийн үлдэгдэл Оh = хугацааны эхний үлдэгдэл R = хадгаламжийн орлого Энэ үзүүлэлт өндөр байх тусам эх үүсвэр нэмэгдэж, тогтворжиж байгааг харуулна.
Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéã õýð àøèãòàé áàéðøóóëæ áóéã õàðàõ ¿¿äíýýñ äåïîçèò àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíòèéã òîîöäîã. ¯¿íèéã äàðààõ àðãóóäààð òîîöíî. 1. Îðëîãî îðóóëàõ àêòèâààð íü: Êä = Îðëîãî îðóëóóëàõ àêòèâ Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺠õ 100 Íèéò îðëîãî îðóóëàõ àêòèâààð òîîöñîí êîýôôèöèåíò íü òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí õýäýí õóâèéã îðëîãî îðóóëàõ àêòèâò áàéðøóóëñíûã õàðóóëíà.
2. Êä = Îðëîãî îðóëóóëàõ àêòèâ Òºëáºðòýé äåïîçèò Ýíý íü õ¿¿ãèéí õýëáýðýýð òºëáºð òºëæ öóãëóóëñàí ýõ ¿¿ñâýðèéã îðëîãî îðóóëàõ õýëáýðýýð áàéðøóóëæ ÷àäñàí ýñýõèéã õàðóóëíà. Ýíý êîýôôèöèåíü íü íýãýýñ áàãàã¿é áàéæ ÷àäâàë ¿ð àøèãòàé áàéíà. Êä = Çýýë Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺠3. Ǻâõºí çýýëýýð: Çýýëýýð òîîöñîí êîýôôèöèåíò çàõ çýýë ºíäºð õºãæñºí îðíóóäàä 0.75-ñ áàãà áàéõ íü òîõèðîìæòîé ãýæ ¿çäýã áàéíà. ¯¿íýýñ ºíäºð áîë çýýë íü ýðñäýë èõòýé ó÷èð ¿ð àøèã áóóðàõàä õ¿ð÷ áîëçîøã¿é áàéäàã áàéíà.
   Áàíêíû ýõ ¿¿ñâýðò õºðºí㺠òàòàõàä õàäãàëàìæ, õàðèëöàõûí õ¿¿ãýýñ ãàäíà òîîöîîíû áîëîí áóñàä íÿãòëàíãóóäûí öàëèí, áàðèìò ìàÿãòûí çàðäàë, áè÷èã õýðãèéí áîëîí óäèðäëàãûí çàðäàë ãýõ ìýò íýìýãäýë çàðäàë ãàðäàã. Ýíý á¿õ çàðäëóóäûã òîîöñîíû ¿íäñýí äýýð ýõ ¿¿ñâýð òóñ á¿ðèéí äóíäàæ ºðòãèéã òîîöîæ ¿çýí, ò¿¿íèéã àêòèâûí ¿íý, ºðòºãòýé çýðýãö¿¿ëýõ íü àêòèâ, ïàññèâûí óäèðäëàãûí áîäëîãî áîëîâñðóóëàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì. Ýõ ¿¿ñâýðèéí äóíäàæ ºðòãèéã ò¿¿íèé òºðºë òóñ á¿ðýýð òîîöîõäîî õ¿¿ãèéí çàðäàë äýýð õîëáîãäîõ íýìýëò çàðäëóóäûã íýìýí, ýõ ¿¿ñâýðèéí äóíäàæ ¿ëäýãäýëä õàðüöóóëíà. Õàäãàëàìæèéí äóíäàæ = Õàä.õ¿¿ãèéí çàðäàë+õàä.íýìýëò çàðäàë ºðòºã Õàäãàëàìæèéí äóíäàæ ¿ëäýãäýë
Àøèãëàñàí ìàòåðèàë:  Íîìûí íýð: Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí øèíæèëãýý Çîõèîã÷: Ë. Ýðäýíýñóâä Õýâëýãäñýí îí: 2008 îí  Íîìûí íýð: Àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäýñ Çîõèîã÷: Ä.Ï. Óàéòèíã Õýâëýãäñýí îí: 2004 îí  Íîìûí íýð: Áàíêíû ìåíåæìåíò 1.2 Çîõèîã÷: Ïèòåð Ñ. Ðîóç Õýâëýãäñýí îí: 1999 îí Õýâëýñýí ãàçàð: Óëààíáààòàð  Íîìûí íýð: BANK MANAGEMENT  Çîõèîã÷: George H. Hempel, Donald G. Simonson Õýâëýãäñýí îí: 1998 îí Õýâëýñýí ãàçàð: Àìåðèê  Íîìûí íýð: Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû øèíæèëãýý Çîõèîã÷: À. Öýðýíòîãîî Õýâëýãäñýí îí: 2003 îí

More Related Content

Bank lekts №13, 14, 15

  • 1. ÇÓÐÃÀÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà ÁÀÍÊÍÛ ÏÀÑÑÈÂÈÉÍ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ Ëåêö ¹ 13, 14, 15 1. 2. 3. Àðèëæààíû áàíêíû ïàññèâ áîëîí ¿íäñýí äåïîçèòóóä Áàíêíû äèïîçèòûí ¿íý á¿ðä¿¿ëýõ àðãóóä Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí øèíæèëãýý
  • 2. 6.1 Àðèëæààíû áàíêíû ïàññèâ áîëîí ¿íäñýí äèïîçèòóóä ÀÀÍýãæ áàéãóóëëàãûí ïàññèâ íü :  Êîìïàíèäàà àíõ îðóóëñàí õºðºí㺠 Õóðèìòëàãäñàí àøèã,  Íýìýæ òºëºãäñºí êàïèòàë  Ïàññèâûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí áàãàõàí õóâèéã áóñäààñ òàòàí òºâëºã¿¿ëñýí õºðºí㺠áîëîõ ºð òºëáºð ýçýëæ áàéäàã.  Õàðèí àðèëæààíû áàíêíû ïàññèâèéí 90 õóâü íü áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺠áîëîõ ºð òºëáºðººñ á¿ðääýã.
  • 3. Àðèëæààíû áàíêíû ïàññèâò äàðààõ ýõ ¿¿ñâýð õàìààðàãääàã. ¯¿íä:
  • 4. Õàðèëöàõ:  Îíöëîã:     Õàðèëöàõ äàíñíû äèïîçèòóóäûã ººðºº øààðäàí àâàõ äèïîçèòóóä ãýäýã. Õàðèëöàõ äàõ ìºíãºí õºðºíãºíä áàíê èõýâ÷ëýí õ¿¿ òºëäºãã¿é. Íàó äàíñ: Íàó äàíñ ãýäýã íü áàíê íü õàðèëöàã÷èäòàé õàðèëöàí òîõèðîëöñîí õýìæýýãýýð õ¿¿ òºëäºã õàðèëöàõ äàíñíû õýëáýð þì. Íàó äàíñíû õàðèëöàõ äàíñíààñ ÿëãààòàé òàë íü ÷åõ áè÷èõã¿é áà õýðýâ áè÷âýë ÷åõèéí òîî õÿçãààðëàãäìàë áàéíà.  áàéíãà òîäîðõîé õýìæýýíèé ¿ëäýãäýëòýé áàéõ ¸ñòîé áà òóñ ¿ëäýãäýëä õ¿¿ òºëºõã¿é áàéäàã. 
  • 5. Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ:  Îíöëîã íü:  Õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷ áàíêèíä õàäãàëóóëñàí ìºí㺺 äóðòàé ¿åäýý àâàõ ýðõòýé.  Áàíêíû õóâüä õàäãàëàìæèíä òîäîðõîé õýìæýýíèé õ¿¿ òºëæ áàéäàã.  Áàíêíààñ óã õàäãàëàìæèíä ºãºõ õ¿¿ áàãà áàéäàã.  Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ íü áàíêíû õóâüä õàìãèéí óðüä÷èëàí õàðæ áîëäîãã¿é áàéíãûí áèø ýõ ¿¿ñâýð áàéäàã.  Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæèéí õóãàöàà èõýâ÷ëýí áîãèíî áàéäàã.
  • 6. Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ:  Îíöëîã íü:  Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ íü áàíêíû çýýëèéí ¿íäñýí ò¿¿õèé ýä íü þì.  Àðèëæààíû áàíê íü äèïîçèòûí òºðë¿¿äýýñ õóãàöààòàé õàäãàëàìæèéã õàìãèéí èõýýð áàéðøóóëàõûã çîðèäîã.  Õóãàöààòàé õàäãàëàìæèä òºëºõ õ¿¿ãèéí õýìæýý õàðüöàíãóé ºíäºð áàéäàã.  Áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàðèëöàã÷èäûí õóãàöààòàé áîëîí õóãàöààã¿é õàäãàëàìæóóä íü òºëáºð òîîöîîíû ¿¿ðãèéã øóóä ã¿éöýòãýäýãã¿é ÷ ãýñýí áàíêíû õºðâºõ ÷àäâàðûí ò¿âøèíã ºíäºð áàéëãàäàã ó÷èð à÷ õîëáîãäîëòîé.
  • 7. Õàäãàëàìæèéí ñåðòèôèêàöè: Îíöëîã íü:  Íýã òºðëèéí õàäãàëàìæ, áàñ íýã òºðëèéí ¿íýò öààñ þì.  Õàäãàëàìæèéí ñåðòèôèêàò ãýäýã íü õàäãàëàìæèéã èõ õýìæýýãýýð òàòàõûí òóëä áàíê õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷èääýý äàâóó ýðõ îëãîæ ò¿¿íèéã ¿íýò öààñ õýëáýðò øèëæ¿¿ëýí, ò¿¿íèéãýý áóñäàä òîäîðõîé õóãàöààãààð øèëæ¿¿ëæ, õóäàëäàæ áîëîõ ýðõ îëãîäîã.
  • 8. Òºâ áàíê áà áóñàä áàíêíààñ àâñàí çýýëëýã áîëîí ºð òºëáºð:     Àðèëæààíû áàíêíû çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýý áàãàññàí ¿åä áîëîí áóñàä çàéëøã¿é øàëòãààíóóäûí óëìààñ òîäîðõîé õóãàöààãààð òºâ áàíêíààñ òîäîðõîé õýìæýýíèé çýýëèéã ºã÷ áîëäîã. Òºâ áàíêíààñ îëãîõ çýýë íü áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà õýâèéí ÿâàãäàæ áàéõ ¿åä áîëîí áàíê àøèãòàé àæèëëàæ áàéõ ¿åä îëãîãääîãã¿é. Òºâ áàíê íü ¿éë àæèëëàãàà íü õýâèéí áóñ áîëñîí ººðººð õýëáýë òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëæ áîëçîøã¿é ãýæ ¿çñýí áàíêèíä òîäîðõîé õýìæýýíèé çýýëèéã îëãîäîã. Õàðèí àðèëæààíû áàíê íü áóñàä áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë àâ÷ áîëäîã áà òîì áàíêóóä æèæèã áàíêàíä ¿éë àæèëëàãààã íü äýìæèõ ¿¿äíýýñ òîäîðõîé õýìæýýíèé ìºíãºí õºðºíãèéã ýçýëýõ ýñâýë òóõàéí áàíêèíä õàäãàëàìæ, õàðèëöàõ õýëáýðýýð òîäîðõîé õóãàöààãààð áàéðøóóëàõ òîõèîëäîë ýëáýã áàéäàã.
  • 9. Îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãààñ àâñàí çýýë:  Àðèëæààíû áàíê íü Äýëõèéí áàíê, Àçèéí õºãæëèéí áàíê, îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí çýðýã îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíäàà õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã ººðèéí áàíêíààð äàìæóóëàí, ýðñäýëèéã íü õàðèóöàí çàðöóóëàõ òîõèîëäîë áàéäàã. Èéì òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéã áàíê òîäîðõîé õóãàöààíû äàðàà òîäîðõîé õóâèéí õ¿¿òýéãýýð íü ýðã¿¿ëýí òºëºõ ¸ñòîé áàéäàã. Èéìä ýíý íü áàíêíû áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí íýã þì.
  • 10. Áóñàä äèïîçèòóóä:   Àðèëæààíû áàíêóóä íü àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãàòàé áàéãóóëñàí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð òýäíèé íýðèéí ºìíººñ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýýñ àæèë ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºðèéã íýõýìæèëæ àâ÷ ò¿ð õóãàöààãàà𠺺ð äýýðýý áàéðøóóëäàã. Ýíý íü áàíêíû áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí íýã õýñýã áîëæ ºãäºã. ̺í áàíê íü õîò, àéìàã ñóìä, îëîí óëñûí õýìæýýíä ìºíãºí ãóéâóóëãûí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ ãàäààä äîòîîäîîñ èðãýä àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí õîîðîíä ìºíãºí õºðºíãèéã õ¿ëýýí àâ÷ øèëæ¿¿ëæ îëãîæ áàéäàã.
  • 11. 6.2 Äåïîçèòûí ¿íý á¿ðäýõ àðãóóä   Áàíê òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºíä /äåïîçèò/ ÿìàð õýìæýýíèé õ¿¿ òºëæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëñíèéõýý òºëºº õýäèé õýìæýýíèé õºëñ àâàõàà ººðñ人 òîãòîîõ ýðõòýé áàéäàã áèëýý. Áàíê ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý òîãòîîõäîî õýðýãëýäýã õýä õýäýí àðãóóä áàéíà. ¯¿íä:
  • 12. À.Çàðäàëä ñóóðèëàí ¿íý òîãòîîõ àðãà:  Áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé õºëñ, àæèë ¿éë÷èëãýýòýé õîëáîãäîí ãàð÷ áóé àæèëëàãààíû áîëîí íýìýëò çàðäëûã íºõººä òîäîðõîé õýìæýýíèé àøèã îëæ áàéõààð ¿íý òîãòîîõûã õýëíý. ¯=Ç+Í+À     ¯-äåïîçèòûí òºðºë òóñ á¿ðèéí ¿éë÷èëãýýíèé äóíäàæ ¿íý Ç-äåïîçèòûí ¿éë÷èëãýýíèé íýãæèä íîîãäîõ àæèëëàãààíû çàðäàë Í-äåïîçèòûí á¿õ òºðëèéí àæèëëàãààíû õ¿ëýýãäýæ áóé íýìýëò çàðäàë À-äåïîçèòûí ¿éë÷èëãýýíèé òºðºë òóñ á¿ðèéí òºëºâëºñºí àøèã
  • 13.    Ýíý àðãûã õýðýãëýõýä äåïîçèòûí ¿éë÷èëãýýíèé òºðºë òóñ á¿ðèéí ºðòãèéã ìàø íàðèéí òîãòîîõ øààðäëàãàòàé. Ìàðêñ, Ýäìèíñòåð íàðûí õýñýã ýðäýìòýä äóíäàæ ºðòãèéã ºíãºðñºí ¿åèéí òîî ìàòåðèàë áîëîí èðýýä¿éí òààìàãëàë äýýð ¿íäýñëýí õî¸ð àðãà÷ëàëààð òîîöñîí. ªíãºðñºí ¿åèéí òîî áàðèìòàíä òóëãóóðëàí ºðòºã òîîöîõäîî: a. Ýõ ¿¿ñâýðèéí òºðºë òóñ á¿ðýýð õ¿¿ãèéí áîëîí õ¿¿ãèéí áóñ çàðäàëûã òîîöîæ, ýçëýõ õóâèéí æèíã òîäîðõîéëîõ /äààòãàëûí áîëîí çààâàë áàéõ íººöèéã îðóóëíà/
  • 14. á/ Ýõ ¿¿ñâýð òóñ á¿ðèéí äóíäàæ ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ. Òóõàéí Òóõàé ýõ ¿¿ñâýðèéí õ¿¿ãèéí áîëîí ýõ ¿¿ñâýð * õ¿¿ãèéí áóñ çàðäàëûí òóõàéí ýõ Ýõ ¿¿ñâýð ¿¿ñâýðò ýçëýõ õóâü Á¿ðèéí äóíäàæ = ºðòºã Íèéò * (100-çààâàë áàéõ íººö, ýõ ¿¿ñâýð äààòãàëûí õóðààìæèéí ýçëýõ õóâü) â/ Íèéò ýõ ¿¿ñâýðèéí æèãíýñýí äóíäàæ ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ. Ýõ ¿¿ñâýð òóñ á¿ðýýð ãàðãàñàí äóíäàæ ºðòãèéí íèéëáýðýýð íèéò ýõ ¿¿ñâýðèéí æèãíýñýí äóíäàæ ºðòãèéã òîäîðõîéëíî.
  • 15. 2. Áàíê ºíãºðñºí ¿åèéí ã¿éöýòãýë èðýýä¿éí çîðèëãîäîî íèéö¿¿ëýí øèíýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëýõ õºðºí㺺 òîäîðõîéëñíû ¿íäñýí äýýð äóíäàæ ºðòãèéã òîîöîõäîî: Õ¿ëýýãäýæ áóé íèéò çàðäàë Ýõ ¿¿ñâýðèéí äóíäàæ ºðòºã = Íèéò ýõ ¿¿ñâýð ãýæ òîîöíî. Æèøýý íü: Íèéò çàðäàë Àêòèâò Ä/ä Ýõ ¿¿ñâýð Õýìæýý áàéðøóóëàõ õýìæýý 1 2 3 Õàðèëöàõ Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ õóâü Õýìæýý 100.0 60.0 2 2 100.0 60.0 4 4 100.0 80.0 8 8 10 10 4 ªºðèéí õºðºí㺠100.0 90.0 5 Ä¿í 400.0 290.0 24
  • 16. Äóíäàæ ºðòºã = 24 400 = 0.06 áîëæ àêòèâààñàà áàãààð áîäîõîä 6%-èéí õ¿¿ àâ÷ áàéæ àëäàãäàëã¿é àæèëëàõ íü. Ãýâ÷ ýõ ¿¿ñâýðèéí 290.0 ñàÿ òºãðºãèéã ë îðëîãî îðóóëàõ àêòèâò áàéðëóóëàõ ó÷èð Îðëîãî îðóóëàõ Õ¿ëýýãäýæ áóé çàðäàë àêòèâûí äóíäàæ = Îðëîãî îðóóëàõ àêòèâ = ¿íý 24 290 = 0.0827 áîëæ çýýë, ¿íýò öààñíààñ õàìãèéí áàãààð áîäîõîä 8.3%-í îðëîãî àâàõ øààðäëàãàòàé áàéíà.
  • 17. Á.Àõèó îðëîãî, àõèó çàðäàëûã õàðüöóóëàí ¿íý òîîöîõ àðãà:     Áàíê ººðºº äåïîçèòûíõîî õ¿¿ã ÷ºëººòýé òîãòîîõ áîëîìæòîé áàéãàà ¿åä äóíäàæ ºðòãèéí àðãààð áóñ àõèó çàðäàë, àõèó îðëîãûã õàðüöóóëàõ àðãûã ¿íäýñëýí àøãèéí õàìãèéí èõ ò¿âøèíãýýð òîãòîîõ íü èë¿¿ àøèãòàé áàéäàã. Àõèó çàðäàë ãýäýã íü øèíýýð íýã òºãðºãèéí õºðºí㺠òàòàí òºâëºð¿¿ëýõýä ãàðàõ õ¿¿ãèéí áà õ¿¿ãèéí áóñ çàðäàëûí íèéëáýð þì. Àõèó îðëîãî ãýäýã íü øèíýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí íýã òºãðºãèéí õºðºíãºãèéí îðóóëæ áóé îðëîãî þì. ¯éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëýõýýð øèíýýð òàòàæ áóé õºðºíãèéí àõèó îðëîãî íü àõèó çàðäëààñàà èõ áàéãàà ¿åä ýíý àæèëëàãààã àøèãòýé ãýæ ¿çýæ áîëíî.
  • 18. Àõèó çàðäàë = Íèéò çàðäëûí ººð÷ëºëò = (Øèíý õ¿¿ * Øèíýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº) - (Õóó÷èí õ¿¿ * Õóó÷èí õ¿¿ãýýð òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº) Àõèó çàðäàë *Àõèó çàðäëûí = õóâü Õ 100 Íýìýí øèíýýð òàòàí òºâëºð¿¿ñýí õºðºíãº
  • 19. Æèøýýëáýë: 40 ñàÿ òºãðºãèéí ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ õóâèëáàðûí õóâüä Àõèó çàðäàë =(40 õ 2.5) - (20 õ 2.5 ) = 1.0-0.4 = 0.6 ñàÿ.òºã 0.6 Àõèó çàðäëûí õóâü = x 100 = 3% 20 Öýâýð àøèã = (40 x 0.05) – (40 x 0.025) = 1.0 ñàÿ òºãðºã áîëæ áàéíà.
  • 20. Â.Øèíý çàõ çýýëä íýâòðýõ çîðèëãî á¿õèé ¿íý òîãòîîëò:   Øèíý çàõ çýýëä íýâòðýí îðæ øèíý õàðèëöàã÷, øèíý ýõ ¿¿ñâýð áèé áîëãîõ ãýñýí ñòðàòåãèéí çîðèëò òàâüñàí ¿åäýý àøãàà õàìãèéí èõ áàéëãàõ çîðèëãîî ò¿ð õîéø òàâèí õàðüöàíãóé ºíäºð õ¿¿, áàãà õºëñººð ¿éë÷èëãýý ÿâóóëæ, ðåêëàì çàð ñóðòàë÷èëãààíä èõ õºðºí㺠çàðàõ õýðýãòýé áîëäîã. ªºðººð õýëáýë ºíººäºð àëäñàí àøãàà èðýýä¿éä èõ õºðºí㺠òàòàí òºâëºð¿¿ëæ, èõ õýìæýýíèé çýýë îëãîñíîîðîî íºõíº ãýñýí çîðèëò òàâüäàã. Èéìýýñ õàðèëöàã÷äûí äóíä ñóäàëãàà ÿâóóëæ, òýä ÿìàð ç¿éëèéã ñîíèðõîæ áàéíà ãýäãéèã ¿íäýñëýí ¿éë÷èëãýýíèéõýý õºëñèéã õýðõýí òîãòîîõ âý? ãýäãýý øèéäâýðëýíý.
  • 21. Ã.Õàðèëöàã÷ á¿ðä òîõèðóóëàí ÿëãàâàðòàé ¿íý òîãòîîõ:   Õàðèëöàã÷ á¿ðèéí îíöëîã, áîëîìæèíä òîõèðóóëàí, õàðèëöàõ áîëîí õàäãàëàìæèéí ¿ëäýãäëèéí õýìæýýíýýñ õàìààðóóëàí ¿éë÷èëãýýíèéõýý ¿íèéã òîãòîîõûã ÿëãàâàðòàé ¿íý òîãòîîõ ãýíý. ªºðººð õýëáýë õàðèëöàã÷ íýã á¿ðòýé äàíñíû ¿ëäýãäëèéí áàéâàë çîõèõ õýìæýý, ¿éë÷èëãýýíèé õºëñíèé äýýä áà äîîä õÿçãààðûã òîõèðîëöîí äàíñ äàõü ¿ëäýãëèéí õýìæýý òîãòîîñîí õýìæýýíýýñ äîîø îðâîë ¿éë÷èëãýýíèé õºëñèéã òîõèðîëöîõäîî õàäãàëàìæèéí õóãàöàà õèéãäñýí ã¿éëãýýíèé òîî, áýëýí ìºí㺠òóøààäàã ýñýõ, ò¿¿íèé õýìæýý çýðãèéã õàðãàëçàí ¿çíý. Õàðèëöàã÷ á¿ðä èíãýæ ººð ººð ¿íý òîãòîîõ íü îëîí æèæèã ã¿éëãýý õèéäýã, ìºí æèæèã äàíñ öóãëàðàõààñ ñýðãèéëíý.
  • 22. Ä. Èõ îðëîãîòîé èðãýäèéã òàòàõàä ÷èãëýñýí ¿íý òîãòîîëò:    Òîìîîõîí áàíêóóä õ¿í àìûí ºíäºð îðëîãîòîé õýñýã áîëîõ ýì÷, ºì㺺ëºã÷, áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí ýçäèéã òàòàõàä ÷èãëýñýí õºòºëáºð áîëîâñðóóëæ, ººðèéí áàíêíû ¿éë÷èëãýý, ¿íý õºëñ, íàéäâàðòàé áàéäëûã òàíèëöóóëàõ àæèë çîõèîí áàéãóóëäàã áàéíà. Ýäãýýð õàðèëöàã÷äûã ¿éë÷èëãýýíèé ¿íèéã äóíäæààñ äýýã¿¿ð òîãòîîí, çºâõºí íýã õàðèëöàã÷èéí õýðãèéã õàðèóöàã÷ õ¿í àæèëëàæ, õàðèëöàã÷èéã á¿õ òºðëèéí ìýäýýëëýýð õàíãàäàã. Èéìä ýíý õàðèëöàã÷èä íü àëèâàà øèíý ç¿éëèéí òóõàé ìýäýýëýë ñàéòàé áàéäàã áîëîâ÷ áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë ìóóäàõ, õ¿¿ãèéí ýðñ ÿëãààíààñ áóñàä òºðëèéí ººð÷ëºëòèéã òºäèéëºí òîîäîãã¿é áàéíà.
  • 23. Å. Õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðëèéã ¿íäýñëýí ¿íý òîãòîîõ:    Ýíý íü áàíêòàé îëîí òàëûí õàðèëöààòàé ñàéí õàðèëöàã÷èéí õóâüä ¿éë÷èëãýýíèé õýìæýý, ÷àíàðòàé óÿëäóóëàí òîãòîîñîí ¿íý þì. Îëîí òàëûí ¿éë÷èëãýý á¿õèé õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýíèé òàðèôûã õºíãºëºëòòýé òîãòîîæ, òºëáºðèéã ñóíãàõ çàìààð óðàìøóóëàë ¿ç¿¿ëýõ õýëáýðýýð áóñàä õÿçãààðëàãäìàë õàðèëöààòàé õàðèëöàã÷ààñ ÿëãààòàé ¿íý òîãòîîíî. ¯íý òîãòîîõ îëîí õ¿÷èí ç¿éëèéí àðãà ÷ ãýæ íýðëýãääýã ýíýõ¿¿ àðãà íü õàðèëöàã÷ààñ áàíêòàé òîãòîîñîí õàðèëöàà, ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðëèéã óëàì á¿ð îëøðóóëàí ºðãºòãºõºä ÷èãëýãääýã òóë õàðèëöàã÷èä íü áàíêíû õàðààò áàéäàëä àÿíäàà îðäîã áàéíà.
  • 24. Æ. ªºðèéí çîðèëãûã ãîë áîëãîí ¿íý òîãòîîõ àðãà:   Áàíê ¿éë÷èëãýýíèéõýý ¿íý, ò¿¿íä òàâèãäàõ øààðäëàãûã ÿëãàâàðòàé òîãòîîñíîîð äåïîçèò ýçýìøèã÷äèéíõýý á¿òöèéã òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé. ÀÍÓ-ûí ýäèéí çàñàã÷ Ýäìèñòðèéí ¿çýæ áàéãààãààð äåïîçèòûí õ¿¿ã ººð÷ëºõ íü çýýë áîëîí äåïîçèòûí õ¿¿ãèéí õîîðîíäûí çºð¿¿ã ººð÷뺺ä çîãñîõã¿é ïàññèâ áîëîí õàðèëöàã÷äûí á¿òýö ò¿¿ãýýð äàìæóóëàí áàíêíû õºãæëèéí õýòèéí òºëºâ, àøèãò àæèëëàãààíä íºëººëäºã àæýý.
  • 25. Çýýë áà äåïîçèòûí õ¿¿ãèéí ÿëãàà áàãà áàéõ òóñàì àøãèéí õ¿¿ãèéí ìýäðýìæ èõ áàéõ ó÷èð, àøãàà õàìãèéí èõ áàéëãàõ çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä ýíý õàðààò áàéäëûã áàãàñãàõ øààðäëàãàòàé.
  • 26. 6.3 Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí øèíæèëãýý  Áàíê áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéã äàðààõ áàéäëààð øèíæèëæ ¿çäýã. ¯¿íä: 1. Á¿òöèéã íü øèíæëýíý. Áàíê òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíã¿¿äýý 2 îíîîð çýðýãö¿¿ëýí õàðüöóóëæ ºñºëò áóóðàëò ãýõ çýðãýýð á¿òöýä íü àíàëèç õèéíý. Áàíêíû òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺺ñ õàðàõàä õàðèëöàõûã áîäâîë õàäãàëàìæèíä õ¿¿ èë¿¿ òºëäºã òóë ºðòºã èë¿¿òýé ÷ òîãòâîðòîé ýõ ¿¿ñâýð áîëäîã. Èéìýýñ õàäãàëàìæèéí á¿òöýä èõýýõýí àíõààðàõ øààðäëàãàòàé. Õàäãàëàìæèéí á¿òöèéã ãàðãàæ, ò¿¿íä ä¿ãíýëò ºã÷, ºñºëò áóóðàëòûí øàëòãààíûã òîäðóóëíà. ̺í õàäãàëàìæèéí õîëáîãäîõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ãàðãàí ä¿ãíýëò ºãíº.
  • 27. Õàäãàëàìæèéí îðëîãî, ¿ëäýãäýëèéí õýìæýýã ãàðãàõäàà áîäîãäñîí õ¿¿ãèéí õýìæýýãýýð öýâýðø¿¿ëýí, æèíõýíý õàäãàëàìæèíä îðñîí îðëîãî, ¿ëäýãäëýýð àâàõ íü òîõèðîìæòîé. Эх үүсвэр Харилцах Хадгаламж Банк бус нэгжээс татсан эх үүсвэр Банкнаас татсан эх үүсвэр Бусад Нийт татан төвлөрүүлс эн хөрөнгө 2005 он Хувийн Төгрөгөөр жин 2 892 606 42,5% 041,69 2 712 200 39,8% 130,32 2006 он Хувийн Төгрөгөөр жин 3 987 844 42,9% 371,88 4 335 610 46,7% 672,64 53 422 243,92 0,8% 19 866 634,13 0,2% 1 074 790 000,00 15,8% 914 943 950,00 9,8% 72 206 092,93 1,1% 33 876 549,07 0,4% 6 805 224 508,86 100% 9 292 142 177,72 100% өөрчилөлт Хувийн Төгрөгөөр жин 1 095 238 37,86% 330,19 1 623 410 59,86% 542,32 - 33 555 609,79 -62,81% - 159 846 050,00 -14,87% - 38 329 543,86 -53,08% 2 486 917 668,86 36,54%
  • 28. Õ¿í àìûí ìºíãºí õóðèìòëàë áóþó õàäãàëàìæèéí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò íü: 1. 2. Õàäãàëàìæèéí äóíäàæ õóãàöàà Õàäãàëàìæèéí äàíñàíä îðñîí îðëîãûí òîãòâîðæèëòûí ò¿âøèí çýðãýýð èëýðõèéëýãääýã. Õàäãàëàìæèéí õóãàöààã òîäîðõîéëîõäîî õàäãàëàìæèéí äóíäàæ ¿ëäýãäýëèéã õàäãàëàìæèéí çàðëàãàä õóâààæ, ò¿¿íèé õóãàöààãààð íü ¿ðæ¿¿ëæ òîîöíî. Ct = Ocp x T B Ct-õàäãàëàìæèéí õóãàöàà Ocp-õàäãàëàìæèéí äóíäàæ ¿ëäýãäýë B- õàäãàëàìæèéí çàðëàãà T-õóãàöàà /ºäðººð/ Ýíýõ¿¿ õóãàöàà ºíäºð áàéõ òóñàì õàäãàëàìæèéí äóíäàæ õóãàöàà óðò, ýõ ¿¿ñâýð òîãòâîðòîé áàéíà.
  • 29. Õàäãàëàìæèéí îðëîãûí òîãòâîðæèëòûí ò¿âøèíã òîîöîõäîî õàäãàëàìæèéí ýöñèéí ¿ëäýãäëýýñ ýõíèé ¿ëäýãäëèéã õàñàæ, ãàðñàí çºð¿¿ã õàäãàëàìæèéí îðëîãîä õàðüöóóëàõ çàìààð õóâèàð èëýðõèéëíý.       Yo = (Ok-Oh) x 100 R Yо = хадгаламжийн орлогын тогтворжилтын түвшин Оk = хугацааны эцсийн үлдэгдэл Оh = хугацааны эхний үлдэгдэл R = хадгаламжийн орлого Энэ үзүүлэлт өндөр байх тусам эх үүсвэр нэмэгдэж, тогтворжиж байгааг харуулна.
  • 30. Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéã õýð àøèãòàé áàéðøóóëæ áóéã õàðàõ ¿¿äíýýñ äåïîçèò àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíòèéã òîîöäîã. ¯¿íèéã äàðààõ àðãóóäààð òîîöíî. 1. Îðëîãî îðóóëàõ àêòèâààð íü: Êä = Îðëîãî îðóëóóëàõ àêòèâ Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺠õ 100 Íèéò îðëîãî îðóóëàõ àêòèâààð òîîöñîí êîýôôèöèåíò íü òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí õýäýí õóâèéã îðëîãî îðóóëàõ àêòèâò áàéðøóóëñíûã õàðóóëíà.
  • 31. 2. Êä = Îðëîãî îðóëóóëàõ àêòèâ Òºëáºðòýé äåïîçèò Ýíý íü õ¿¿ãèéí õýëáýðýýð òºëáºð òºëæ öóãëóóëñàí ýõ ¿¿ñâýðèéã îðëîãî îðóóëàõ õýëáýðýýð áàéðøóóëæ ÷àäñàí ýñýõèéã õàðóóëíà. Ýíý êîýôôèöèåíü íü íýãýýñ áàãàã¿é áàéæ ÷àäâàë ¿ð àøèãòàé áàéíà. Êä = Çýýë Òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺠3. Ǻâõºí çýýëýýð: Çýýëýýð òîîöñîí êîýôôèöèåíò çàõ çýýë ºíäºð õºãæñºí îðíóóäàä 0.75-ñ áàãà áàéõ íü òîõèðîìæòîé ãýæ ¿çäýã áàéíà. ¯¿íýýñ ºíäºð áîë çýýë íü ýðñäýë èõòýé ó÷èð ¿ð àøèã áóóðàõàä õ¿ð÷ áîëçîøã¿é áàéäàã áàéíà.
  • 32.    Áàíêíû ýõ ¿¿ñâýðò õºðºí㺠òàòàõàä õàäãàëàìæ, õàðèëöàõûí õ¿¿ãýýñ ãàäíà òîîöîîíû áîëîí áóñàä íÿãòëàíãóóäûí öàëèí, áàðèìò ìàÿãòûí çàðäàë, áè÷èã õýðãèéí áîëîí óäèðäëàãûí çàðäàë ãýõ ìýò íýìýãäýë çàðäàë ãàðäàã. Ýíý á¿õ çàðäëóóäûã òîîöñîíû ¿íäñýí äýýð ýõ ¿¿ñâýð òóñ á¿ðèéí äóíäàæ ºðòãèéã òîîöîæ ¿çýí, ò¿¿íèéã àêòèâûí ¿íý, ºðòºãòýé çýðýãö¿¿ëýõ íü àêòèâ, ïàññèâûí óäèðäëàãûí áîäëîãî áîëîâñðóóëàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì. Ýõ ¿¿ñâýðèéí äóíäàæ ºðòãèéã ò¿¿íèé òºðºë òóñ á¿ðýýð òîîöîõäîî õ¿¿ãèéí çàðäàë äýýð õîëáîãäîõ íýìýëò çàðäëóóäûã íýìýí, ýõ ¿¿ñâýðèéí äóíäàæ ¿ëäýãäýëä õàðüöóóëíà. Õàäãàëàìæèéí äóíäàæ = Õàä.õ¿¿ãèéí çàðäàë+õàä.íýìýëò çàðäàë ºðòºã Õàäãàëàìæèéí äóíäàæ ¿ëäýãäýë
  • 33. Àøèãëàñàí ìàòåðèàë:  Íîìûí íýð: Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí øèíæèëãýý Çîõèîã÷: Ë. Ýðäýíýñóâä Õýâëýãäñýí îí: 2008 îí  Íîìûí íýð: Àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäýñ Çîõèîã÷: Ä.Ï. Óàéòèíã Õýâëýãäñýí îí: 2004 îí  Íîìûí íýð: Áàíêíû ìåíåæìåíò 1.2 Çîõèîã÷: Ïèòåð Ñ. Ðîóç Õýâëýãäñýí îí: 1999 îí Õýâëýñýí ãàçàð: Óëààíáààòàð  Íîìûí íýð: BANK MANAGEMENT  Çîõèîã÷: George H. Hempel, Donald G. Simonson Õýâëýãäñýí îí: 1998 îí Õýâëýñýí ãàçàð: Àìåðèê  Íîìûí íýð: Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû øèíæèëãýý Çîõèîã÷: À. Öýðýíòîãîî Õýâëýãäñýí îí: 2003 îí

Editor's Notes