際際滷

際際滷Share a Scribd company logo

Bg tlyh 6 stress va benh tat 2012

Download as PPTX, PDF
Khai Nguyen
Khai Nguyen
1 of 48
Downloaded 25 times
L MINH THU畉N STRESS V B畛NH T畉T 1
n - t
L MINH THU畉N 3n - t
4 http://rjtechne.org/millard/nsk53/choo53.htm s畛 c担 董n au m n t鱈nh ch t m M担 n - t
(GAD: General Adaptation Syndrome) Hans Selye (1956) Stress l ph畉n 畛ng c畛a con ng動畛i tr動畛c c叩c s畛 ki畛n ang e d畛a hay th叩ch th畛c h畛 [Robert S. Feldman. (1997). Essentials of Understanding Psychology. (3rd edn). USA: The McGraw-Hill Companies, Inc., pp.307-315]. i m n - t
nh畛ng s畛 ki畛n vui th炭 nh動 l畉p k畉 ho畉ch cho m畛t b畛a ti畛c hay kh畛i s畛 m畛t c担ng vi畛c mong ch畛 b畉y l但u, c滴ng c坦 th畛 t畉o n棚n stress, d湛 cho nh畛ng s畛 ki畛n ti棚u c畛c th狸 畛 l畉i h畉u qu畉 b畉t l畛i h董n so v畛i s畛 ki畛n t鱈ch c畛c. (Sarason, Johnson, & Siegel, 1978; Brown & McGill, 1989) 6 i m n - t
T畉t c畉, kh担ng lo畉i tr畛 m畛t ai, 畛u ph畉i 畛i m畉t v畛i stress. (Gatchel & Baum, 1983). i m n - t
What are some psychosocial risk factors? Depression (RR: 3.0-5.0) Social isolation (RR: 3.0) Romantic relationship stress (RR: 2.9 for women) or divorce (1.4 for men) Socioeconomic status as a child (RR: 1.3-1.9) Cardiovascular Disease m n - t
Nm 1920, an M畉ch t) C畉t m畛t l畛p da m畛ng Cho n動畛c 畉m ch畉y li棚n t畛c vo Ph畉m nh但n ch畉t th畉t, bi畛u hi畛n nh動 ng動畛i m畉t m叩u. 9 m n - t
Stress l m畛t thu畉t ng畛 c坦 li棚n quan 畉n r畉t nhi畛u kh叩i ni畛m v thao t叩c kh叩c nhau (Appley & Trumbull, 1967; Dodge & Martin, 1970; Hinkle, 1973; Janis, 1958; Lazarus, 1966; Levine & Scotch, 1970; Moss, 1973; McGrath, 1970). " 畛ng xem th動畛ng stress, v狸 畉n m畛t l炭c no 坦, n坦 s畉 lm cho ch炭ng ta gh辿t b畛 畛ng lo畉i, xa l叩nh x達 h畛i, vo r畛ng 畛 v畛i kh畛 c嘆n s動畛ng h董n". Redford B.Williams " Khi ph畉i ch畛u 畛ng qu叩 l但u, ng動畛i ta d畛 tr畛 n棚n 畛c 叩c, d畛 d畉n, nham hi畛m v狸 mong mu畛n tr畉 th湛 hay t狸m l畛i cho m狸nh. M m畛t khi s畛ng v畛i m動u toan th狸 s畛c kho畉 b畛 gi畉m l i畛u h畛p l箪 ". Ted Dembrowsky m n - t
Stress=K>tr畉ng th叩i cng th畉ng(Lu畉t Hooke) Tri畛u ch畛ng th鱈ch nghi t畛ng qu叩t (GAS), L ph畉n 畛ng sinh l箪 v t但m l箪 c畛a con ng動畛i 畉y [Selye, 1955] Stress l m畛t qu叩 tr狸nh thay th畉 nhau gi畛a m畛t c董 th畛 v m担i tr動畛ng g畛m s畛 t畛 ph叩t ho畉c nh畛ng s畛 thay 畛i, m畛t khi s畛 叩p 畛ng v動畛t qu叩 nh畉n th畛c c畛a c董 th畛, ph叩 v畛 c叩c qu叩 tr狸nh trong h畛 th畛ng m担i tr動畛ng c董 th畛. [Christensen] m n - t
- Hi畛n t動畛ng ng畉m ng畉m, ti畛m 畉n, Cng th畉ng th畉n kinh, dai d畉ng, u畉t 畛c,... - n ng t t Lm ki畛t qu畛 th畉n kinh v c叩ch 畛ng x畛 c畛a con ng動畛i. m n - t
1. C董 c畉u gia 狸nh 2. H担n nh但n 3. Ngh畛 nghi畛p 4. Kinh t畉 5. N董i 畛 6. C叩c quan h畛 7. H畛c v畉n 8. T担n gi叩o 9. Gi畉i tr鱈 10. S畛c kh畛e THAY 畛I V B畛NH H.Holmes v Richard Rahe u c 43 n - t
n - t
Bg tlyh 6 stress va benh tat 2012
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 12 24 36 C叩cm畛c畛stress S畛c kh畛e -Level of stress (Holmes & Rahe, 1967) -Length of the stressor (Cohen et al., 1998) p. 498 Cng th畉ng & s畛c kh畛e (t畛 18-30) n - t
Giai o畉n 畉u Con ng動畛i c畉m th畉y kh坦 khn do nhi畛u y畉u t畛 t叩c 畛ng. C畉nh b叩o v linh 畛ng/alarm and mobilization: x畉y ra khi con ng動畛i nh畉n th畉y s畛 hi畛n di畛n c畛a t叩c nh但n g但y ra cng th畉ng DI畛N BI畉N (HTC-h畛i ch畛ng th鱈ch 畛ng chung) n - t
Giai o畉n 2 Con ng動畛i th鱈ch nghi bi畉n 畛i m担i tr動畛ng - 畛 kh叩ng/resistance: t畛 m狸nh chu畉n b畛 畛i ph坦 v畛i t叩c nh但n g但y cng th畉ng DI畛N BI畉N (HTC-h畛i ch畛ng th鱈ch 畛ng chung) n - t
Giai o畉n o畉n 3 Con ng動畛i THCH NGHI bi畉n 畛i m担i tr動畛ng Th鱈ch nghi 動畛c Kh担ng th鱈ch nghi 動畛c Ki畛t s畛c/exhaustion: nng l畛c th鱈ch 畛ng v畛i stressor suy gi畉m 畉n i畛m ch畛t x畉y ra h畉u qu畉 ti棚u c畛c- b畛nh th畛c th畛, c叩c tri畛u ch畛ng t但m l箪 nh動 m畉t t畉p trung, d畛 b畛 k鱈ch th鱈ch, trong m畛t s畛 tr動畛ng h畛p nghi棚m tr畛ng l m畉t 畛nh h動畛ng v nh畉n th畛c v畛 th畛c t畉i. DI畛N BI畉N (HTC-h畛i ch畛ng th鱈ch 畛ng chung) n - t
-Health Belief Model (Becker, 1974) -PRECEDE Model (Green, 1984) -Social Cognitive Theory (Bandura, 1977) -Stages of Change (Prochaska & DiClemente, 1983) Elder, Apodaca, Parra-Medina, &DeNuncio (1998) Strategies for Health Education n - t
- Health Psychology (s畛c kh畛e t但m th畉n): health is the influence of both our physiology (diet/exercise) and psychology (stress/social support). -Lifestyle/Lifeskills (l畛i s畛ng, k畛 nng s畛ng) the patterns of our everyday decisions which characterize our behavior. -Stress (cng th畉ng): personal response to events that threaten to disrupt our daily behaviors. T畛 kh坦a (Key Concepts) n - t
1. B畛 c炭 shock, s畛ng s畛, kh担ng th畛 ch畉p nh畉n (Shock and denial) 2. Gi畉n d畛 (Anger) 3. au kh畛, suy s畛p tinh th畉n (Depression) 4. M畉c c畉 (Bargaining) 5. Ch畉p nh畉n (Acceptance) c n - t
C叩c giai o畉n kh担ng nh畉t thi畉t ph畉i x畉y ra theo 炭ng th畛 t畛 t畛 1 畉n 5 Kh担ng ph畉i ai c滴ng ph畉i tr畉i qua 畛 5 giai o畉n. k畉t l畉i t畉i m畛t giai o畉n ny hay giai o畉n kia qu叩 l但u tr畛 thnh b畛nh l箪 (complicated bereavement) n n n - t
K畉t t畉i giai o畉n c qu叩 l但u K畉t 畛 giai o畉n m, au kh畛, suy s畛p tinh th畉n qu叩 n畉ng 畉n m畉t n m畉t ng畛, suy ng動畛c t但m th畉n, tuy畛t v畛ng v t畛 t畛..v.v... c n - t
Tri畛u ch畛ng c畛a c叩c giai o畉n c坦 th畛 x畉y ra trong c湛ng m畛t l炭c c n - t
1. H嘆a gi畉i h担n nh但n 2. V畛 h動u 3. s畛c kh畛e thnh vi棚n trong gia 狸nh thay畛i 4. C坦 thai 5. G畉p kh坦 khn trong t狸nh d畛c 6. C坦 th棚m thnh vi棚n m畛i trong gia 狸nh 7. i畛u ch畛nh chuy畛n lm n 8. Thay 畛i i畛u ki畛n ti ch鱈nh 9. B畉n th但n ch畉t 10. Thay 畛i ph畉m vi c担ng vi畛c ng . HOLMES v RAHE n - t
1. B畉n 畛i ch畉t 2. Ly d畛 B畉n 畛i ngo畉i t狸nh 3. Ly th但n/Ch畛ng li d畛 4. t湛 5. Ng動畛i th但n trong gia 狸nh ch畉t 6. B畛 th動董ng ho畉c b畛nh t畉t 7. H担n nh但n 8. B畛 sa th畉i ng . HOLMES v RAHE n - t
9. Thay 畛i s畛 l畉n c畉i nhau v畛i b畉n 畛i 10. C畉m tr棚n 30.000 USD ? 11. T畛ch thu th畉 ch畉p ho畉c kho畉ng vay 12. Con b畛 nh i Con h炭t heroin 13. Thay 畛i tr叩ch nhi畛m c担ng vi畛c ng . HOLMES v RAHE n - t
14. G畉p r畉c r畛i v畛i cha m畉 v畛 ch畛ng 15. Nh畛ng thnh t鱈ch c叩 nh但n xu畉t s畉c 16. Ch畛ng, v畛 b畉t 畉u ho畉c ngh畛 lm vi畛c 17. B畉t 畉u i h畛c ho畉c h畛c xong 18. Thay 畛i i畛u ki畛n s畛ng 19. i畛u ch畛nh nh畛ng th坦i quen c叩 nh但n ng . HOLMES v RAHE n - t
43 TNH HU畛NG T畉O NN CNG TH畉NG TRONG CU畛C S畛NG [HOLMES v RAHE] 20.G畉p r畉c r畛i v畛i s畉p 21.Thay 畛i gi畛 lm vi畛c ho畉c i畛u ki畛n lm vi畛c 22.Thay 畛i v畛 ch畛 畛 23.Thay 畛i v畛 vi畛c h畛c 24.Thay 畛i v畛 th炭 ti棚u khi畛n 25.Thay 畛i v畛 ho畉t 畛ng t鱈n ng動畛ng 26.Thay 畛i v畛 ho畉t 畛ng x達 h畛i ng . HOLMES v RAHE n - t
27. C畉m c畛 d動畛i 30.000 USD 28. Thay 畛i v畛 th坦i quen ng畛 ngh挑 29. Thay 畛i v畛 s畛 l畉n g畉p g畛 c叩c thnh vi棚n trong nh 30. Thay 畛i v畛 th坦i quen n u畛ng 31. K畛 i ngh挑 32. D畛p gi叩ng sinh 33. Vi ph畉m nh畛 v畛 ph叩p lu畉t ng . HOLMES v RAHE n - t
Y畉u t畛 b棚n ngoi B畛nh Kh担ng B畛nh c nh . n - t
33 T狸nh hu畛ng Kh坦 khn hng ngy D畛 t鱈nh C担ng vi畛c Th畉t b畉i Ti ch鱈nh T畛i 叩c Chi畉n tranh Th畉m h畛a .. M畛 r畛ng thay 畛i Ki畛m so叩t h畛p l箪 Ki畛m so叩t nh畉n th畛c S畛 tr担ng 畛i Ni畛m tin tinh th畉n Nhu c畉u k鱈ch th鱈ch C叩c ngu畛n nh畉n th畛c 畛i ph坦 ca S畛 畛ng h畛 x達 h畛i T畛 th畛 l畛 Gi畉i quy畉t v畉n 畛 By t畛 k鱈ch th鱈ch Ph畛 nh畉n Th湛 畛ch Ti畉p c畉n N辿 tr叩nh Qu畉n l箪 th畛i gian Ph董i by qu畉n l箪 Th畛c hnh tinh th畉n NH畉N TH畛C c畉m gi叩c t畛nh th畛c huy畉t 叩p t畛c 畛 tim Ngn ch畉n mi畛n d畛ch Corticosteroids Catecholamines Opioids Grow hormone Prolactin L畉m d畛ng thu畛c H炭t thu畛c R畛i lo畉n n u畛ng Ch叩n n畉n Lo l畉ng Somatization Gi畉m t畛nh th畛c NCSK C叩c qu叩 tr狸nh sinh l箪 h畛c Tng c動畛ng ho畉t 畛ng t畛 tr畛 Th畛 d畛c Th動 gi達n Ni畛m vui Th担i mi棚n Xoa b坦p Tr畉m t動 Gi畉m SK H畉u qu畉 b畛nh t畉t Sinh h畛c y h畛c Tim m畉ch Mi畛n dich h畛c Th畉n kinh h畛c D畉 dy ru畛t C董 x動董ng Ph畛i Sinh s畉n/bi ti畉t Da li畛u Hnh vi B畉o l畛c Th畛c hi畛n y畉u V畉ng m畉t S畛 d畛ng CSYT
1. Nh畛 l畉i s畛 ki畛n g但y au kh畛 2. Gi畉c m董 l畉p i l畉p l畉i s畛 ki畛n g但y au kh畛 3. Hnh 畛ng hay c畉m gi叩c 畛t ng畛t nh動 th畛 hi畛n s畛 g但y ch畉n th動董ng ang t叩i di畛n. 4. S畛 au kh畛 m畉nh m畉 v畛 m畉t t但m l箪 ti畉p x炭c v畛i c叩c s畛 k畛n, n坦 t動畛ng tr動ng ho畉c gi畛ng m畛t s畛 ki畛n g但y ch畉n th動董ng S畛 ki畛n ch畉n th動董ng l畉p i l畉p l畉i dai d畉ng 鱈t nh畉t theo m畛t trong c叩c c叩ch sau n - t
1. N畛 l畛c tr叩nh n辿 c叩c 箪 ngh挑a hay t狸nh c畉m i k竪m ch畉n th動董ng 2. N畛 l畛c tr叩nh n辿 c叩c ho畉t 畛ng ho畉c t狸nh hu畛ng g畛i nh畛 la畛 ch畉n th動董ng. 3. Kh担ng c坦 kh畉 nng nh畛 l畉i m畛t ph動董ng di畛n quan tr畛ng c畛a ch畉n th動董ng 4. Gi畉m r探 h畛ng th炭 trong c叩c ho畉t 畛ng c坦 箪 ngh挑a 5. C畉m gi叩c t叩ch ra kh畛i ho畉c xa l叩nh ng動畛i kh叩c 6. Cung b畉c t狸nh c畉m b畛 h畉n ch畉 7. ngh挑 v畛 m畛t t動董ng lai r畉t ng畉n S畛 tr叩nh n辿 dai d畉ng k鱈ch th鱈ch i k竪m ch畉n th動董ng ho畉c lm t棚 li畛t 叩p 畛ng chung n - t
1. Kh坦 ng畛 ho畉c ng畛 kh担ng y棚n gi畉c 2. D畛 n畛i n坦ng ho畉c gi畉n d畛 3. Kh坦 t畉p trung 箪 ngh挑 4. Qu叩 c畉nh gi叩c 5. Gi畉t m狸nh ho畉ng h畛t 6. T鱈nh ph畉n 畛ng sinh l箪 khi ti畉p x炭c c叩c s畛 ki畛n t動畛ng tr動ng hay gi畛ng m畛t ph動董ng di畛n na嘆 坦 c畛a s畛 ki畛n gay ch畉n th動董ng. C叩c tri畛u ch畛ng tr棚n di畛n ra 鱈t nh畉t m畛t th叩ng Nh畛ng tri畛u ch畛ng dai d畉ng c畛a t狸nh tr畉ng th畛c t畛nh gia tng 鱈t nh畉t 2 trong c叩c n - t
Tng Adrenalin, serotonin: tho叩t m畛 h担i, ra m畛 h担i tay,.. B叩o 畛ng: nh畛p tim tng, n但ng cao huy畉t 叩p, - l畛c co t但m thu tng Th畉n kinh: Nh畛c 畉u, m畉t ng畛, suy ngh挑 mi棚n mang, => c畉m gi叩c s畛 h達i. Ch畛ng c畛 c畛a stress n - t
- Tuy畉n y棚n Ti畉t ra endorphin v enkephalin gi畉m au 畛 t畉 bo. - Tuy畉n v畛 th動畛ng th畉n: ACTH (adrenosortico tropin hormon) ti畉t 3 lo畉i corticoit n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
Sinh d畛c: Estrogen, progesteron, andorsteron, gi畉m Zn+ (v担 sinh) C畉p: Ti棚u th畛 vitamin C10% t畛ng h畛p cortisol. Ph坦ng ra catecholamin ch畉m vi ph炭t 畉u v k辿o di. Glucocoticoit: 動畛ng, 畉m, m畛, ch畛ng vi棚m, ch畛ng d畛 畛ng, chuy畛n h坦a Coticoit kho叩ng: Chuy畛n h坦a n動畛c v ch畉t i畛n gi畉i n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
NGUYN L PHNG NG畛A STRESS 40 QU T畉I D働畛I QU T畉I TRNSTRESS T畛I 働U Thnh t鱈ch th畉p Thnh t鱈ch t畛i 動u Thnh t鱈ch th畉p Ch叩n n畉n Ho畉t 畛ng V畉ng m畉t L達nh 畉m M畉t ng畛 K鱈ch th鱈ch b畛c r畛t Sai l畉m gia tng Khg quy畉t 畛nh 動畛c S董 畛 stress do c担ng vi畛c
- Stressor m畉nh, x畉y ra 畛t ng畛t, 畉nh h動畛ng 畉n nhi畛u ng動畛i m畛t l炭c (th畉m h畛a t畛 nhi棚n). - Stress do c叩c bi畉n c畛 ch畉n 畛ng 動畛c chia s畉 b畛i nh畛ng ng動畛i c湛ng c畉nh ng畛; cho ph辿p ng動畛i ta nh畉n u畛c s畛 h畛 tr畛 x達 h畛i v m畛i c畉m th担ng tr畛c ti畉p, k畛p th畛i. (Cumming, 1987; Pennerbake & Harber, 1993). n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
S畛 ki畛n tr畛ng 畉i trong 畛i nh動 vi畛c m畉t ng動畛i th但n trong gia 狸nh, b畛 u畛i vi畛c, m h畉u qu畉 ti棚u c畛c t畛c th畛i s畉 ngu担i ngoai i theo th畛i gian. Trong m畛t s畛 tr動畛ng h畛p, t叩c 畛ng stress v畉n c嘆n k辿o di. n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
N畛n t畉ng l c叩c r畉c r畛i hng ngy nh動 k畉t xe, t畉o s畛 b畛c b畛i nho nh畛 nh動ng kh担ng 畛 l畉i hi畛u qu畉 x畉u v畛 sau, tr畛 khi ch炭ng ti畉p di畛n hay k畉t h畛p v畛i c叩c t叩c nh但n g但y stress kh叩c. v畉n 畛 di h畉n, m達n t鱈nh s畛 b畉t m達n v畛 tr動畛ng h畛c hay vi畛c lm, d鱈nh vo quan h畛 kh畛 s畛, s畛ng trong nh畛ng n董i 担ng 炭c h畉n ch畉 t鱈nh ri棚ng t動, C叩c tr畛c tr畉c s畛c kh畛e c坦 li棚n quan 畉n c叩c r畉c r畛i hng ngy: c畉m c炭m, au c畛, nh畛c 畉u v au l動ng (DeLongis, Folkman, & Lazarus, 1988; Jones, Brantley, & Gilchrist, 1988; Kohn, Lareniere, & Guevich, 1991) n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
C叩c y畉u t畛 k鱈ch th鱈ch/uplift: s畛 ki畛n t鱈ch c畛c nh畛 nh畉t khi畉n cho ng動畛i ta c畉m th畉y tho畉i m叩i, d畛 ch畛u. i畛u th炭 v畛 畛 但y l cng tr畉i nghi畛m nhi畛u c叩c y畉u t畛 k鱈ch th鱈ch th狸 c叩c tri畛u ch畛ng t但m l箪 k畛 l畛 v畛 sau cng 鱈t. n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
Stress thnh c担ng nh畉t c坦 ki畛u ng動畛i 畛i ph坦 d滴ng c畉m: m畛t 畉c i畛m nh但n c叩ch c坦 t畛 l畛 d鱈nh b畛nh 畉n stress h董n, cam k畉t/ commitment, th叩ch th畛c/ chanllenge ki畛m so叩t/ control. (ngu畛n : Kobasa, 1979; Gentry & Kobasa, 1984). n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
S畛 ph董i nhi畛m kh担ng ng畛ng 畛i v畛i stress lm gi畉m s炭t ton b畛 ch畛c nng sinh h畛c c畛a c董 th畛 (v狸 hormone ti畉t ra li棚n t畛c). D畛 nhi畛m b畛nh h董n khi s畛 畛 kh叩ng vi tr湛ng b畛 gi畉m s炭t (Kiecolt-Glaser& Glaser, 1986; Schneiderman, 1983; Cohen, Tyrrell, & Smith, 1993). Nhi畛u c董n au nh畛c nh畛 h董n c坦 th畛 l nguy棚n nh但n ho畉c tr畛 n棚n t畛i t畛 h董n do stress: au l動ng, tim, da n畛i m畛n, kh坦 ti棚u, m畛t m畛i v t叩o b坦n, th畉m ch鱈, li棚n quan 畉n c畉m c炭m th担ng th動畛ng n畛a. (Brown, 1984; Cohen, Tyrrell, & Smith, 1993). n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
Ph畛 bi畉n nh畉t l lo辿t/ ulcer, hen suy畛n/ asthma, vi棚m kh畛p/ arthitis, huy畉t 叩p cao/ high blood pressure v eczema. (Shorter, 1991). qu叩 nhi畛u stress m畛i -qu叩 kh畛 y畉u (Echenrode, 1984; Glaser & Kiecolt-Glaser, 1994; Avision & Gotlib, 1994). n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
Stress l chuy畛n b狸nh th動畛ng 畛 畛i; n坦 l m畛t ph畉n t畉t y畉u n畉y sinh trong c叩c h畛at 畛ng c畛a con ng動畛i. M担 h狸nh H畛i ch畛ng th鱈ch 畛ng chung (GAD: General Adaptation Syndrome) Hans Selye (1956) t n n - t

More Related Content

Bg tlyh 6 stress va benh tat 2012

  • 1. L MINH THU畉N STRESS V B畛NH T畉T 1
  • 3. L MINH THU畉N 3n - t
  • 5. (GAD: General Adaptation Syndrome) Hans Selye (1956) Stress l ph畉n 畛ng c畛a con ng動畛i tr動畛c c叩c s畛 ki畛n ang e d畛a hay th叩ch th畛c h畛 [Robert S. Feldman. (1997). Essentials of Understanding Psychology. (3rd edn). USA: The McGraw-Hill Companies, Inc., pp.307-315]. i m n - t
  • 6. nh畛ng s畛 ki畛n vui th炭 nh動 l畉p k畉 ho畉ch cho m畛t b畛a ti畛c hay kh畛i s畛 m畛t c担ng vi畛c mong ch畛 b畉y l但u, c滴ng c坦 th畛 t畉o n棚n stress, d湛 cho nh畛ng s畛 ki畛n ti棚u c畛c th狸 畛 l畉i h畉u qu畉 b畉t l畛i h董n so v畛i s畛 ki畛n t鱈ch c畛c. (Sarason, Johnson, & Siegel, 1978; Brown & McGill, 1989) 6 i m n - t
  • 7. T畉t c畉, kh担ng lo畉i tr畛 m畛t ai, 畛u ph畉i 畛i m畉t v畛i stress. (Gatchel & Baum, 1983). i m n - t
  • 8. What are some psychosocial risk factors? Depression (RR: 3.0-5.0) Social isolation (RR: 3.0) Romantic relationship stress (RR: 2.9 for women) or divorce (1.4 for men) Socioeconomic status as a child (RR: 1.3-1.9) Cardiovascular Disease m n - t
  • 9. Nm 1920, an M畉ch t) C畉t m畛t l畛p da m畛ng Cho n動畛c 畉m ch畉y li棚n t畛c vo Ph畉m nh但n ch畉t th畉t, bi畛u hi畛n nh動 ng動畛i m畉t m叩u. 9 m n - t
  • 10. Stress l m畛t thu畉t ng畛 c坦 li棚n quan 畉n r畉t nhi畛u kh叩i ni畛m v thao t叩c kh叩c nhau (Appley & Trumbull, 1967; Dodge & Martin, 1970; Hinkle, 1973; Janis, 1958; Lazarus, 1966; Levine & Scotch, 1970; Moss, 1973; McGrath, 1970). " 畛ng xem th動畛ng stress, v狸 畉n m畛t l炭c no 坦, n坦 s畉 lm cho ch炭ng ta gh辿t b畛 畛ng lo畉i, xa l叩nh x達 h畛i, vo r畛ng 畛 v畛i kh畛 c嘆n s動畛ng h董n". Redford B.Williams " Khi ph畉i ch畛u 畛ng qu叩 l但u, ng動畛i ta d畛 tr畛 n棚n 畛c 叩c, d畛 d畉n, nham hi畛m v狸 mong mu畛n tr畉 th湛 hay t狸m l畛i cho m狸nh. M m畛t khi s畛ng v畛i m動u toan th狸 s畛c kho畉 b畛 gi畉m l i畛u h畛p l箪 ". Ted Dembrowsky m n - t
  • 11. Stress=K>tr畉ng th叩i cng th畉ng(Lu畉t Hooke) Tri畛u ch畛ng th鱈ch nghi t畛ng qu叩t (GAS), L ph畉n 畛ng sinh l箪 v t但m l箪 c畛a con ng動畛i 畉y [Selye, 1955] Stress l m畛t qu叩 tr狸nh thay th畉 nhau gi畛a m畛t c董 th畛 v m担i tr動畛ng g畛m s畛 t畛 ph叩t ho畉c nh畛ng s畛 thay 畛i, m畛t khi s畛 叩p 畛ng v動畛t qu叩 nh畉n th畛c c畛a c董 th畛, ph叩 v畛 c叩c qu叩 tr狸nh trong h畛 th畛ng m担i tr動畛ng c董 th畛. [Christensen] m n - t
  • 12. - Hi畛n t動畛ng ng畉m ng畉m, ti畛m 畉n, Cng th畉ng th畉n kinh, dai d畉ng, u畉t 畛c,... - n ng t t Lm ki畛t qu畛 th畉n kinh v c叩ch 畛ng x畛 c畛a con ng動畛i. m n - t
  • 13. 1. C董 c畉u gia 狸nh 2. H担n nh但n 3. Ngh畛 nghi畛p 4. Kinh t畉 5. N董i 畛 6. C叩c quan h畛 7. H畛c v畉n 8. T担n gi叩o 9. Gi畉i tr鱈 10. S畛c kh畛e THAY 畛I V B畛NH H.Holmes v Richard Rahe u c 43 n - t
  • 14. n - t
  • 16. 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 12 24 36 C叩cm畛c畛stress S畛c kh畛e -Level of stress (Holmes & Rahe, 1967) -Length of the stressor (Cohen et al., 1998) p. 498 Cng th畉ng & s畛c kh畛e (t畛 18-30) n - t
  • 17. Giai o畉n 畉u Con ng動畛i c畉m th畉y kh坦 khn do nhi畛u y畉u t畛 t叩c 畛ng. C畉nh b叩o v linh 畛ng/alarm and mobilization: x畉y ra khi con ng動畛i nh畉n th畉y s畛 hi畛n di畛n c畛a t叩c nh但n g但y ra cng th畉ng DI畛N BI畉N (HTC-h畛i ch畛ng th鱈ch 畛ng chung) n - t
  • 18. Giai o畉n 2 Con ng動畛i th鱈ch nghi bi畉n 畛i m担i tr動畛ng - 畛 kh叩ng/resistance: t畛 m狸nh chu畉n b畛 畛i ph坦 v畛i t叩c nh但n g但y cng th畉ng DI畛N BI畉N (HTC-h畛i ch畛ng th鱈ch 畛ng chung) n - t
  • 19. Giai o畉n o畉n 3 Con ng動畛i THCH NGHI bi畉n 畛i m担i tr動畛ng Th鱈ch nghi 動畛c Kh担ng th鱈ch nghi 動畛c Ki畛t s畛c/exhaustion: nng l畛c th鱈ch 畛ng v畛i stressor suy gi畉m 畉n i畛m ch畛t x畉y ra h畉u qu畉 ti棚u c畛c- b畛nh th畛c th畛, c叩c tri畛u ch畛ng t但m l箪 nh動 m畉t t畉p trung, d畛 b畛 k鱈ch th鱈ch, trong m畛t s畛 tr動畛ng h畛p nghi棚m tr畛ng l m畉t 畛nh h動畛ng v nh畉n th畛c v畛 th畛c t畉i. DI畛N BI畉N (HTC-h畛i ch畛ng th鱈ch 畛ng chung) n - t
  • 20. -Health Belief Model (Becker, 1974) -PRECEDE Model (Green, 1984) -Social Cognitive Theory (Bandura, 1977) -Stages of Change (Prochaska & DiClemente, 1983) Elder, Apodaca, Parra-Medina, &DeNuncio (1998) Strategies for Health Education n - t
  • 21. - Health Psychology (s畛c kh畛e t但m th畉n): health is the influence of both our physiology (diet/exercise) and psychology (stress/social support). -Lifestyle/Lifeskills (l畛i s畛ng, k畛 nng s畛ng) the patterns of our everyday decisions which characterize our behavior. -Stress (cng th畉ng): personal response to events that threaten to disrupt our daily behaviors. T畛 kh坦a (Key Concepts) n - t
  • 22. 1. B畛 c炭 shock, s畛ng s畛, kh担ng th畛 ch畉p nh畉n (Shock and denial) 2. Gi畉n d畛 (Anger) 3. au kh畛, suy s畛p tinh th畉n (Depression) 4. M畉c c畉 (Bargaining) 5. Ch畉p nh畉n (Acceptance) c n - t
  • 23. C叩c giai o畉n kh担ng nh畉t thi畉t ph畉i x畉y ra theo 炭ng th畛 t畛 t畛 1 畉n 5 Kh担ng ph畉i ai c滴ng ph畉i tr畉i qua 畛 5 giai o畉n. k畉t l畉i t畉i m畛t giai o畉n ny hay giai o畉n kia qu叩 l但u tr畛 thnh b畛nh l箪 (complicated bereavement) n n n - t
  • 24. K畉t t畉i giai o畉n c qu叩 l但u K畉t 畛 giai o畉n m, au kh畛, suy s畛p tinh th畉n qu叩 n畉ng 畉n m畉t n m畉t ng畛, suy ng動畛c t但m th畉n, tuy畛t v畛ng v t畛 t畛..v.v... c n - t
  • 25. Tri畛u ch畛ng c畛a c叩c giai o畉n c坦 th畛 x畉y ra trong c湛ng m畛t l炭c c n - t
  • 26. 1. H嘆a gi畉i h担n nh但n 2. V畛 h動u 3. s畛c kh畛e thnh vi棚n trong gia 狸nh thay畛i 4. C坦 thai 5. G畉p kh坦 khn trong t狸nh d畛c 6. C坦 th棚m thnh vi棚n m畛i trong gia 狸nh 7. i畛u ch畛nh chuy畛n lm n 8. Thay 畛i i畛u ki畛n ti ch鱈nh 9. B畉n th但n ch畉t 10. Thay 畛i ph畉m vi c担ng vi畛c ng . HOLMES v RAHE n - t
  • 27. 1. B畉n 畛i ch畉t 2. Ly d畛 B畉n 畛i ngo畉i t狸nh 3. Ly th但n/Ch畛ng li d畛 4. t湛 5. Ng動畛i th但n trong gia 狸nh ch畉t 6. B畛 th動董ng ho畉c b畛nh t畉t 7. H担n nh但n 8. B畛 sa th畉i ng . HOLMES v RAHE n - t
  • 28. 9. Thay 畛i s畛 l畉n c畉i nhau v畛i b畉n 畛i 10. C畉m tr棚n 30.000 USD ? 11. T畛ch thu th畉 ch畉p ho畉c kho畉ng vay 12. Con b畛 nh i Con h炭t heroin 13. Thay 畛i tr叩ch nhi畛m c担ng vi畛c ng . HOLMES v RAHE n - t
  • 29. 14. G畉p r畉c r畛i v畛i cha m畉 v畛 ch畛ng 15. Nh畛ng thnh t鱈ch c叩 nh但n xu畉t s畉c 16. Ch畛ng, v畛 b畉t 畉u ho畉c ngh畛 lm vi畛c 17. B畉t 畉u i h畛c ho畉c h畛c xong 18. Thay 畛i i畛u ki畛n s畛ng 19. i畛u ch畛nh nh畛ng th坦i quen c叩 nh但n ng . HOLMES v RAHE n - t
  • 30. 43 TNH HU畛NG T畉O NN CNG TH畉NG TRONG CU畛C S畛NG [HOLMES v RAHE] 20.G畉p r畉c r畛i v畛i s畉p 21.Thay 畛i gi畛 lm vi畛c ho畉c i畛u ki畛n lm vi畛c 22.Thay 畛i v畛 ch畛 畛 23.Thay 畛i v畛 vi畛c h畛c 24.Thay 畛i v畛 th炭 ti棚u khi畛n 25.Thay 畛i v畛 ho畉t 畛ng t鱈n ng動畛ng 26.Thay 畛i v畛 ho畉t 畛ng x達 h畛i ng . HOLMES v RAHE n - t
  • 31. 27. C畉m c畛 d動畛i 30.000 USD 28. Thay 畛i v畛 th坦i quen ng畛 ngh挑 29. Thay 畛i v畛 s畛 l畉n g畉p g畛 c叩c thnh vi棚n trong nh 30. Thay 畛i v畛 th坦i quen n u畛ng 31. K畛 i ngh挑 32. D畛p gi叩ng sinh 33. Vi ph畉m nh畛 v畛 ph叩p lu畉t ng . HOLMES v RAHE n - t
  • 33. 33 T狸nh hu畛ng Kh坦 khn hng ngy D畛 t鱈nh C担ng vi畛c Th畉t b畉i Ti ch鱈nh T畛i 叩c Chi畉n tranh Th畉m h畛a .. M畛 r畛ng thay 畛i Ki畛m so叩t h畛p l箪 Ki畛m so叩t nh畉n th畛c S畛 tr担ng 畛i Ni畛m tin tinh th畉n Nhu c畉u k鱈ch th鱈ch C叩c ngu畛n nh畉n th畛c 畛i ph坦 ca S畛 畛ng h畛 x達 h畛i T畛 th畛 l畛 Gi畉i quy畉t v畉n 畛 By t畛 k鱈ch th鱈ch Ph畛 nh畉n Th湛 畛ch Ti畉p c畉n N辿 tr叩nh Qu畉n l箪 th畛i gian Ph董i by qu畉n l箪 Th畛c hnh tinh th畉n NH畉N TH畛C c畉m gi叩c t畛nh th畛c huy畉t 叩p t畛c 畛 tim Ngn ch畉n mi畛n d畛ch Corticosteroids Catecholamines Opioids Grow hormone Prolactin L畉m d畛ng thu畛c H炭t thu畛c R畛i lo畉n n u畛ng Ch叩n n畉n Lo l畉ng Somatization Gi畉m t畛nh th畛c NCSK C叩c qu叩 tr狸nh sinh l箪 h畛c Tng c動畛ng ho畉t 畛ng t畛 tr畛 Th畛 d畛c Th動 gi達n Ni畛m vui Th担i mi棚n Xoa b坦p Tr畉m t動 Gi畉m SK H畉u qu畉 b畛nh t畉t Sinh h畛c y h畛c Tim m畉ch Mi畛n dich h畛c Th畉n kinh h畛c D畉 dy ru畛t C董 x動董ng Ph畛i Sinh s畉n/bi ti畉t Da li畛u Hnh vi B畉o l畛c Th畛c hi畛n y畉u V畉ng m畉t S畛 d畛ng CSYT
  • 34. 1. Nh畛 l畉i s畛 ki畛n g但y au kh畛 2. Gi畉c m董 l畉p i l畉p l畉i s畛 ki畛n g但y au kh畛 3. Hnh 畛ng hay c畉m gi叩c 畛t ng畛t nh動 th畛 hi畛n s畛 g但y ch畉n th動董ng ang t叩i di畛n. 4. S畛 au kh畛 m畉nh m畉 v畛 m畉t t但m l箪 ti畉p x炭c v畛i c叩c s畛 k畛n, n坦 t動畛ng tr動ng ho畉c gi畛ng m畛t s畛 ki畛n g但y ch畉n th動董ng S畛 ki畛n ch畉n th動董ng l畉p i l畉p l畉i dai d畉ng 鱈t nh畉t theo m畛t trong c叩c c叩ch sau n - t
  • 35. 1. N畛 l畛c tr叩nh n辿 c叩c 箪 ngh挑a hay t狸nh c畉m i k竪m ch畉n th動董ng 2. N畛 l畛c tr叩nh n辿 c叩c ho畉t 畛ng ho畉c t狸nh hu畛ng g畛i nh畛 la畛 ch畉n th動董ng. 3. Kh担ng c坦 kh畉 nng nh畛 l畉i m畛t ph動董ng di畛n quan tr畛ng c畛a ch畉n th動董ng 4. Gi畉m r探 h畛ng th炭 trong c叩c ho畉t 畛ng c坦 箪 ngh挑a 5. C畉m gi叩c t叩ch ra kh畛i ho畉c xa l叩nh ng動畛i kh叩c 6. Cung b畉c t狸nh c畉m b畛 h畉n ch畉 7. ngh挑 v畛 m畛t t動董ng lai r畉t ng畉n S畛 tr叩nh n辿 dai d畉ng k鱈ch th鱈ch i k竪m ch畉n th動董ng ho畉c lm t棚 li畛t 叩p 畛ng chung n - t
  • 36. 1. Kh坦 ng畛 ho畉c ng畛 kh担ng y棚n gi畉c 2. D畛 n畛i n坦ng ho畉c gi畉n d畛 3. Kh坦 t畉p trung 箪 ngh挑 4. Qu叩 c畉nh gi叩c 5. Gi畉t m狸nh ho畉ng h畛t 6. T鱈nh ph畉n 畛ng sinh l箪 khi ti畉p x炭c c叩c s畛 ki畛n t動畛ng tr動ng hay gi畛ng m畛t ph動董ng di畛n na嘆 坦 c畛a s畛 ki畛n gay ch畉n th動董ng. C叩c tri畛u ch畛ng tr棚n di畛n ra 鱈t nh畉t m畛t th叩ng Nh畛ng tri畛u ch畛ng dai d畉ng c畛a t狸nh tr畉ng th畛c t畛nh gia tng 鱈t nh畉t 2 trong c叩c n - t
  • 37. Tng Adrenalin, serotonin: tho叩t m畛 h担i, ra m畛 h担i tay,.. B叩o 畛ng: nh畛p tim tng, n但ng cao huy畉t 叩p, - l畛c co t但m thu tng Th畉n kinh: Nh畛c 畉u, m畉t ng畛, suy ngh挑 mi棚n mang, => c畉m gi叩c s畛 h達i. Ch畛ng c畛 c畛a stress n - t
  • 38. - Tuy畉n y棚n Ti畉t ra endorphin v enkephalin gi畉m au 畛 t畉 bo. - Tuy畉n v畛 th動畛ng th畉n: ACTH (adrenosortico tropin hormon) ti畉t 3 lo畉i corticoit n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 39. Sinh d畛c: Estrogen, progesteron, andorsteron, gi畉m Zn+ (v担 sinh) C畉p: Ti棚u th畛 vitamin C10% t畛ng h畛p cortisol. Ph坦ng ra catecholamin ch畉m vi ph炭t 畉u v k辿o di. Glucocoticoit: 動畛ng, 畉m, m畛, ch畛ng vi棚m, ch畛ng d畛 畛ng, chuy畛n h坦a Coticoit kho叩ng: Chuy畛n h坦a n動畛c v ch畉t i畛n gi畉i n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 40. NGUYN L PHNG NG畛A STRESS 40 QU T畉I D働畛I QU T畉I TRNSTRESS T畛I 働U Thnh t鱈ch th畉p Thnh t鱈ch t畛i 動u Thnh t鱈ch th畉p Ch叩n n畉n Ho畉t 畛ng V畉ng m畉t L達nh 畉m M畉t ng畛 K鱈ch th鱈ch b畛c r畛t Sai l畉m gia tng Khg quy畉t 畛nh 動畛c S董 畛 stress do c担ng vi畛c
  • 41. - Stressor m畉nh, x畉y ra 畛t ng畛t, 畉nh h動畛ng 畉n nhi畛u ng動畛i m畛t l炭c (th畉m h畛a t畛 nhi棚n). - Stress do c叩c bi畉n c畛 ch畉n 畛ng 動畛c chia s畉 b畛i nh畛ng ng動畛i c湛ng c畉nh ng畛; cho ph辿p ng動畛i ta nh畉n u畛c s畛 h畛 tr畛 x達 h畛i v m畛i c畉m th担ng tr畛c ti畉p, k畛p th畛i. (Cumming, 1987; Pennerbake & Harber, 1993). n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 42. S畛 ki畛n tr畛ng 畉i trong 畛i nh動 vi畛c m畉t ng動畛i th但n trong gia 狸nh, b畛 u畛i vi畛c, m h畉u qu畉 ti棚u c畛c t畛c th畛i s畉 ngu担i ngoai i theo th畛i gian. Trong m畛t s畛 tr動畛ng h畛p, t叩c 畛ng stress v畉n c嘆n k辿o di. n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 43. N畛n t畉ng l c叩c r畉c r畛i hng ngy nh動 k畉t xe, t畉o s畛 b畛c b畛i nho nh畛 nh動ng kh担ng 畛 l畉i hi畛u qu畉 x畉u v畛 sau, tr畛 khi ch炭ng ti畉p di畛n hay k畉t h畛p v畛i c叩c t叩c nh但n g但y stress kh叩c. v畉n 畛 di h畉n, m達n t鱈nh s畛 b畉t m達n v畛 tr動畛ng h畛c hay vi畛c lm, d鱈nh vo quan h畛 kh畛 s畛, s畛ng trong nh畛ng n董i 担ng 炭c h畉n ch畉 t鱈nh ri棚ng t動, C叩c tr畛c tr畉c s畛c kh畛e c坦 li棚n quan 畉n c叩c r畉c r畛i hng ngy: c畉m c炭m, au c畛, nh畛c 畉u v au l動ng (DeLongis, Folkman, & Lazarus, 1988; Jones, Brantley, & Gilchrist, 1988; Kohn, Lareniere, & Guevich, 1991) n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 44. C叩c y畉u t畛 k鱈ch th鱈ch/uplift: s畛 ki畛n t鱈ch c畛c nh畛 nh畉t khi畉n cho ng動畛i ta c畉m th畉y tho畉i m叩i, d畛 ch畛u. i畛u th炭 v畛 畛 但y l cng tr畉i nghi畛m nhi畛u c叩c y畉u t畛 k鱈ch th鱈ch th狸 c叩c tri畛u ch畛ng t但m l箪 k畛 l畛 v畛 sau cng 鱈t. n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 45. Stress thnh c担ng nh畉t c坦 ki畛u ng動畛i 畛i ph坦 d滴ng c畉m: m畛t 畉c i畛m nh但n c叩ch c坦 t畛 l畛 d鱈nh b畛nh 畉n stress h董n, cam k畉t/ commitment, th叩ch th畛c/ chanllenge ki畛m so叩t/ control. (ngu畛n : Kobasa, 1979; Gentry & Kobasa, 1984). n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 46. S畛 ph董i nhi畛m kh担ng ng畛ng 畛i v畛i stress lm gi畉m s炭t ton b畛 ch畛c nng sinh h畛c c畛a c董 th畛 (v狸 hormone ti畉t ra li棚n t畛c). D畛 nhi畛m b畛nh h董n khi s畛 畛 kh叩ng vi tr湛ng b畛 gi畉m s炭t (Kiecolt-Glaser& Glaser, 1986; Schneiderman, 1983; Cohen, Tyrrell, & Smith, 1993). Nhi畛u c董n au nh畛c nh畛 h董n c坦 th畛 l nguy棚n nh但n ho畉c tr畛 n棚n t畛i t畛 h董n do stress: au l動ng, tim, da n畛i m畛n, kh坦 ti棚u, m畛t m畛i v t叩o b坦n, th畉m ch鱈, li棚n quan 畉n c畉m c炭m th担ng th動畛ng n畛a. (Brown, 1984; Cohen, Tyrrell, & Smith, 1993). n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 47. Ph畛 bi畉n nh畉t l lo辿t/ ulcer, hen suy畛n/ asthma, vi棚m kh畛p/ arthitis, huy畉t 叩p cao/ high blood pressure v eczema. (Shorter, 1991). qu叩 nhi畛u stress m畛i -qu叩 kh畛 y畉u (Echenrode, 1984; Glaser & Kiecolt-Glaser, 1994; Avision & Gotlib, 1994). n - t Ch畛ng c畛 c畛a stress
  • 48. Stress l chuy畛n b狸nh th動畛ng 畛 畛i; n坦 l m畛t ph畉n t畉t y畉u n畉y sinh trong c叩c h畛at 畛ng c畛a con ng動畛i. M担 h狸nh H畛i ch畛ng th鱈ch 畛ng chung (GAD: General Adaptation Syndrome) Hans Selye (1956) t n n - t