1. Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy
Im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy
Wydział Inżynierii Mechanicznej
Zakład Inżynierii Biomedycznej
Biomateriały
Ćwiczenie nr 5
„Stopy tytanu.”
2. Grupa C
Monika Polarczyk
Natalia Recka
Sebastian Rałło
Magdalena Rejmanowska
1. Cel ćwiczenia
Zapoznanie się z materiałami stosowanymi na stabilizatory i wszczepy długotrwałe wykonanymi z stopów tytanu,
które są stosowane w chirurrgii narządu ruchu oraz ocena ich przebywania w środowisku tkankowym.
2. Omówienie zagadnień
A. Podstawowe stopy tytanów stosowane na implanty
Tytan występuje w dwóch podstawowych odmianach alotropowych. W temperaturze otoczenia oraz w zakresie do
882˚C ma strukturę heksagonalną, oznaczaną symbolem α. Od temperatury 882˚C do temperatury topnienia tytan
ma strukturę ma strukturę regularną przestrzennie centrowaną, oznaczoną symbolem β. Temperatura przemiany
alotropowj α<->β zależy od dodatków stopowych obecnych w tytanie, które albo ją podwyższają albo obniżają.
Jedynie dodatek cyny, umacniającej stopy, nie wpływa na przemianę fazową.
3. Podstawowym pierwiastkiem stopowym stabilizującym fazę α w stopach tytanu jest aluminium. Oprócz aluminium
fazę tę stabilizują tlen, azon, węgiel. Jest to faza, która nie zostaje zmieniona w wyniku obróbki cieplnej.
Wśród stopów tytanu wyodrębniono grupę materiałów określoną jako „prawie α”. Obecne są w nich różne dodatki
stopowe, również utrwalające fazę β, ale w tak niewielkiej ilości, że faza α pozostaje dominująca.
W fazie β najważniejszymi pierwiastkami stopowymi stabilizującymi jest molibden, wanad, niob, żelazo, tantal i
wolfram. W stopach pierwiastki te często występują łącznie z aluminium.
Tabela 2. Właściwości mechaniczne stopów tytanu stosowanych na implanty.
B. Wpływ dodatków stopowych na właściwości stopów
Pierwiastki stopowe występujące w stopach tytanu można podzielić na dwie podstawowe grupy:
- pierwiastki stabilizujące fazę α, czyli podnoszące temperaturę przemiany α↔β, do których zalicza się: Al, Ga, Ge
oraz O, N, C.
- pierwiastki stabilizujące fazę β, czyli obniżające temperaturę przemiany alotropowej α↔β W tej grupie wyróżnia
się pierwiastki izomorficzne (V, Mo, Nb, Ta), pierwiastki eutektoidalne (Cu, Cr, Mn, Fe, Ni, Co, Si) oraz pierwiastki
pseudo izomorficzne (Ru, Rh, Re, Ir).
Najważniejszym dodatkiem stopowym jest aluminium, który obniża gęstość stopów
tytanu oraz stabilizuje i umacnia roztworowo fazę α.
4. Oprócz wyżej wymienionych pierwiastków, do stopów tytanu dodaje się również Sn, Zr, Ge, Hf i Th. Są to tzw.
pierwiastki neutralne, niestabilizujące żadnej z faz.
Dodawane są z uwagi na otrzymywany efekt umocnienia roztworowego oraz spowalnianie niektórych,
niekorzystnych przemian fazowych zachodzących w stopach tytanu, związanych np. z tworzeniem się kruchej,
metastabilnej fazy ω.
Zwiększenie twardości i odporności powierzchniowej tytanu na zużycie ścierne można uzyskać poprzez implantację
jonów N, O i Si.
Tlen w największym stopniu wpływa na wytrzymałość tytanu, stąd też pierwiastek ten traktowany jest jako
dodatek stopowy. Wzrost wytrzymałości spowodowany jest w tym przypadku umocnieniem roztworu α. Pozostałe
domieszki traktowane są jako zanieczyszczenia, jednak że przy ocenie właściwości mechanicznych tytanu, bierze
się pod uwagę efekt umocnienia pochodzący także od tych pierwiastków. Obecność wodoru uważana jest za
szczególnie niekorzystną z powodu efektu kruchości, jaki wywołuje ten pierwiastek. Z uwagi na trudności
dokładnego pomiaru stężenia gazów, jako kryterium klasyfikacji tytanu technicznego przyjmuje się jego
właściwości mechaniczne.
C. Proces pasywacji
Proces, w którym substancja aktywnie chemicznie w danym środowisku wytwarza na swojej powierzchni powłokę
pasywną, utworzoną z produktów reakcji chemicznej z otoczeniem. W przypadku tytanu samorzutnie tworzy się
zwarta i jednorodna warstewka tlenkowa.
Cechy wartwy tlenowej:
-nieskie przewodnicwo elektryczne
-termodynamiczna stabilność
-słaba tendencja do przechodzenia w stan jonowy
-zapewnia wysoką odporność na korozję
-grubość nie przekracza 10 mm
W celu ujednorodnienia warstewki tlenku tytanu stopy tytanu poddawane są pasywacji elektrochemicznej. Proces
ten prowadzi się w roztworze otrzymanym przez rozpuszczenie tritlenku chromu w wodzie. Ponadto proces
pasywacji można także zamiennie prowadzić w roztworach fosforanowych kwasu ortofosforowego z dodatkiem
soli kwasów karboksylowych lub dwukarboksylowych lub z dodatkiem wodorofosforanu lub dwuwodorofosforanu
potasu. Pasywację prowadzi się w specjalnie dobranej temperaturze stosując polaryzację anodową tytanu lub jego
stopu przy odpowiednim napięciu prądu stałego
D. Zastosowanie przedstawionych próbek
5. a)
Rys 1. Gwóźdź krętarzowy
Gwoździe krętarzowe krótkie znajdują zastosowanie przy zespoleniach bliższej części kości udowej. Szczególnie
zaleca się użycie ich przy złamaniach podkrętarzowych, przezkrętarzowych, międzykrętarzowych. Dzięki
zastosowaniu dwóch wkrętów (Wkręt blokujący, Wkręt antyrotacyjny) zaimplantowanych kątowo (kąt trzonowo –
śrubowy) uzyskuje się anatomiczne ustawienie główki kości udowej w stosunku do jej trzonu.
b)
Rys 2. Płytka kompresyjno blokowana
Płytki kompresyjno - blokowane to system płytek i wkrętów, które łączą w sobie technikę wkrętów blokowanych z
konwencjonalnymi technikami leczenia złamań płytkami. System ten umożliwia, używając konwencjonalnych
technik operacyjnych, uzyskanie kątowo stabilnego unieruchomienia odłamów kostnych.
Jest on szczególnie wskazany przy:
-wieloodłamowych złamaniach;
-braku zrostu kostnego lub nieprawidłowym zroście kostnym;
-osteopenii kości;
-stabilizacji osteotomii;
-gdzie zastosowanie tradycyjnych wkrętów nie jest wystarczające lub nie przynosi zamierzonych efektów.
c)
Rys 3. Płytka kostno- kształtowa
6. Stosowana w zespoleniach:
-nasady kości ramiennej
-nasady kości piszczelowej
-piętowe
-drobnych złamań, a także wielofragmentowych
-kości czaszki
7. Stosowana w zespoleniach:
-nasady kości ramiennej
-nasady kości piszczelowej
-piętowe
-drobnych złamań, a także wielofragmentowych
-kości czaszki