ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Bệnh thủy đậu - 2019 - Đại học Y dược TPHCM

•
•
Update Y học
Update Y học

- 2019 - Đại học Y dược TPHCM

1 of 36
BỆNH THỦY ĐẬU ThS BS Lê Bửu Châu Bm NhiễmBM.Nhiễm-Khoa Y.-ĐHYD.TPHCM
THỦY ĐẬU Ở NGƯỜI LỚN Câu hỏi?
Câu hỏi ? - Bệnh gì? - Bệnh này có lây không? - Biến chứng? - Có để lại sẹo không?
Bệnh thủy đậu - 2019 - Đại học Y dược TPHCM
Một số bài trên báo
ĐẠI CƯƠNG - Là bệnh truyền nhiễm do Herpes varicellae hay varicella-zoster virus (aVZV) - Hay lây, có thể thành dịch. - LS: Sốt, phát ban kiểu bóng nước /da và niêm mạc LS gây 2 bệnh cảnh: Thủy đậu và Zona - Miễn dịch với thủy đậu cũng có khả năng miễn dịch với Zona - Đa số diễn tiến lành tính
2. VÀI DÒNG LỊCH SỬ • Biết từ thời tiền sử, hay lầm với bệnh đậu mùa (smallpox) cho đến cuối TK XIX. • 1875: Steiner gây được bệnh thủy đậu thực nghiệm • 1888: Von Bokay mô tả liên quan LS của thủy đậu và Herpes zoster • 1958: Thomas Weller PL VZV/ bóng nước của thủy đậu • Vaccin được phát triển ở Nhật 1970s • Vaccin được sử dụng ở Nhật và Hàn Quốc từ năm 1988 • Tháng 3/1995 vaccin sử dụng ở Mỹ/ người lớn và TE
3. TÁC NHÂN GÂY BỆNH - Là những tế bào hình tròn, đường kính 150-200 nm, nhân mang DNA, có vỏ bọc. - Dễ nuôi cấy trên môi trường canh cấy TB VZV là DNA virus thuộc gia đình Herpeviridae
Hay lây: # 90% các tiếp xúc với người bệnh “Sởi > thủy đậu > quai bị và Rubella” TC đầu tiên 2 ngày 5 ngày Thời gian lây 4. DỊCH TỄ HỌC
4. DỊCH TỄ HỌC (tt) Đường lây: hô hấp hay TX trực tiếp với bóng nước + Trong BV: lây Bn-Bn, Bn-nhân viên + Lây trong BV trẻ em dễ bị hơn người lớn  cách ly TE và NL giảm miễn dịch bị thủy đậu. - Tuổi: Mọi tuổi, kể cả trẻ sơ sinh, 90%<13 tuổi. - Giới: nam = nữ. - Mùa: từ tháng 1-tháng 5, cuối đông- đầu xuân
5. SINH BỆNH HỌC - Lây qua đường hô hấp hay kết mạc mắt - Tăng sinh tại vùng họng mũi và hạch lympho vùng - Sau 4-6 ngày, phát hiện được virus/máu - Xâm nhập vào các cơ quan nội tạng, da và cả hạch thần kinh cảm giác - Có thể phân lập được virus trong BC đơn nhân 2 ngày trước đến 5 ngày sau xuất hiện bóng nước
6. GIẢI PHẪU BỆNH - TB đáy và TB gai nội mạch vi quản phình to chứa nhiều dịch tiết, đồng thời có nhiều tế bào đa nhân khổng lồ chứa nhiều ẩn thể. - Có thể tổn thương mạch máu/ bóng nước xuất huyết và hoại tử. - Dịch bóng nước chứa nhiều BC đa nhân, tế bào thoái hóa, fibrin và rất nhiều virus.
7. LÂM SÀNG 1/ Thời kỳ ủ bệnh 10-21 ngày, TB 13-17 ngày. 2/ Thời kỳ khởi phát kéo dài 24-48h - Sốt: thường sốt nhẹ, kèm ớn lạnh. - Mệt mỏi, chán ăn, nhức đầu, đôi khi có đau bụng nhẹ. - Có thể có phát ban tạm thời. - Đối với Bn suy giảm miễn dịch thường sốt cao hơn, thời kỳ này có thể dài hơn.
3/ Thời kỳ toàn phát: đậu mọc (Bóng nước) Hình dạng: hình tròn hay hình giọt nước trên viền da màu hồng Kích thước: Đường kính từ 3-10 mm Số lượng: Càng nhiều bệnh càng nặng Vị trí: Ở da, niêm mạc Hướng lan: đầu tiên ở thân mình, ở mặt lan tứ chi Đặc điểm: lúc đầu trong, sau 24 giờ hóa đục, đóng mày Các dạng sang thương: Phát ban, bóng nước trong, bóng nước đục, đóng mày. 7. LÂM SÀNG
Sang thương da ở BN HIV bị Thủy đậu
THỦY ĐẬU Ở ỌN
THỦY ĐẬU CÓ XUẤT HUYẾT
THỦY ĐẬU CÓ XUẤT HUYẾT
Triệu chứng khác - Sốt: sốt nhẹ hoặc không sốt, thể nặng có thể sốt cao do nhiễm độc - Có thể ngứa 4. Thời kỳ hồi phục Sau 1 tuần: bóng nước đóng mày, giảm sắc tố da kéo dài, phần lớn không để lại sẹo. Miễn dịch bền vững, tuy nhiên bị thủy đậu lần 2 vẫn có thể xảy ra, nhất là đối với người suy giảm miễn dịch 7. LÂM SÀNG
8. CẬN LÂM SÀNG XN khác XN vi sinh XN KNKT (HTCĐ) Test kết hợp bổ thể Test nhanh Test ELISA Test FAMA -Phân lập virus -PCR tìm DNA / VZV CTM Phết Tzank
LÂM SÀNG DTH Tiền căn CLS
9. Biến chứng - < 1 tuổi và >15 tuổi. NL # 5% nhưng #35% tử vong - Người SGMD,  nguy cơ bệnh nặng và kéo dài - Hai BC/người SGMD là viêm phổi và viêm não
1. Bội nhiễm 2. Viêm phổi 3. HC Reye 4. Dị tật bẩm sinh 5. Viêm não thủy đậu 9. Biến chứng (tt)
VP do varicella. Nhiều nốt bờ không rõ và những sang thương được phân bố ở hai bên đối xứng, đồng dạng.
10. ĐIỀU TRỊ ĐT TC và BC ĐT đặc hiệu Chăm sóc ĐD
Điều trị triệu chứng và biến chứng A/ Chống ngứa: Thuốc (tại chỗ, toàn thân), biện pháp khác: cắt móng tay, mặc quần áo kín… B/ Giảm đau, hạ sốt: acetaminophen C/ Ngừa và  bội nhiễm: vệ sinh, KS khi có dấu hiệu bội nhiễm D/  các biến chứng VP, VN, HC Reye:  nâng đỡ E/  viêm TK và/ hoặc đau sau nhiễm Herpes: thuốc giảm đau không gây nghiện  gây nghiện vd: gapabetin, amitryptylline, fluphenazine…
Điều trị đặc hiệu Loại thuốc: acyclovir, valacyclovir, famciclovir, foscarnet. Valacyclovir, famciclovir chỉ sử dụng cho người lớn Tác dụng: + Hiệu quả nhất 24 giờ trước khi xuất hiện bóng nước + Giảm tổn thương da mới # 25%, giảm thời gian tạo bóng nước # 1 ngày, giảm TCCN va TCTT (#1/3 BN).
Liều dùng Acyclovir: Liều uống TE < 1 tuổi: 10 mg/kg/lần x 3 lần Trẻ 2-12 tuổi: 20 mg/kg/lần x4 lần/ng, tối đa 800 mg/lần Người > 12 tuổi: 800 mg/lần x 5 lần/ngày Liều TTM là 5-10 mg/kg TTM/ 8 giờ x 7 ngày Thời gian 5-7 ngày hoặc đến khi không còn ST mới xuất hiện Famciclovir: 500 mg x 3 lần/ngày uống x 7 ngày Valacyclovir: 1 g x3 lần/ ngày uống x7 -10 ngày Vidarabine Foscarnet
Acyclovir dạng uống
PHÒNG NGỪA Phòng ngừa chung ThuốcChủng ngừa Tạo MD chủ động Tạo MD thụ động
Phòng ngừa chung - Khó đạt hiệu quả cao - Cách ly BN - Tránh TX với BN cho đến khi nốt đậu đóng mày
Tạo MD thụ động (chích VZIG: varicella zoster immune globulin) Chỉ định cho người chưa có MD tx VZV -Trẻ bị SGMD mắc phải: SGMD, bệnh ác tính, dùng thuốc ức chế miễn dịch -Trẻ mới sanh có mẹ bị thủy đậu. - Phụ nữ có thai Dùng tốt nhất trong vòng 48 giờ sau khi tiếp xúc. Nên cho càng sớm càng tốt, không nên quá 96 giờ sau tiếp xúc VZV.
Tạo MD chủ động Câu hỏi: •Bản chất vaccin là gì? •Khi nào chích •Đối tượng không nên chích là ai? •Phác đồ chích? •Trẻ bị nhiễm HIV có chích được không? •Chích ngừa thủy đậu có tăng bệnh Zona?
- Là VZV sống giảm độc lực dòng Oka-Merck - Hiệu qủa 85-95%. - Thời gian MD kéo dài 1-6 năm. Một số NC ở Nhật: 97% trẻ sau chủng ngừa có kháng thể 7-10 năm - Ở trẻ lớn ( 13 tuổi) và NL 78% có MD sau mũi 1, và 99% sau mũi 2, cách mũi đầu 4-8 tuần. - Có thể sử dụng cùng lúc với các vaccin khác như MMR (chích ở 2 vị trí khác nhau) Tạo MD chủ động
Không dùng vaccin phòng thủy đậu khi: + Dị ứng nặng với thuốc, hoặc sau liều đầu tiên + Vừa mới chích vaccin virus khác sống trước đó như MMR trong vòng một tháng trước đó. + Người SGMD như: leukemia, lymphoma, AIDS… + Người nhiễm HIV gđ TB hay nặng. + Phụ nữ có thai + Người đang mắc bệnh cấp tính trung bình đến nặng, người bị lao chưa điều trị. Tránh dùng ASPIRIN 6 tuần sau chích vaccin Tạo MD chủ động
Cám ơn Câu hỏi? 36

More Related Content

Bệnh thủy đậu - 2019 - Đại học Y dược TPHCM

  • 1. BỆNH THỦY ĐẬU ThS BS Lê Bửu Châu Bm NhiễmBM.Nhiễm-Khoa Y.-ĐHYD.TPHCM
  • 2. THỦY ĐẬU Ở NGƯỜI LỚN Câu hỏi?
  • 3. Câu hỏi ? - Bệnh gì? - Bệnh này có lây không? - Biến chứng? - Có để lại sẹo không?
  • 5. Một số bài trên báo
  • 6. ĐẠI CƯƠNG - Là bệnh truyền nhiễm do Herpes varicellae hay varicella-zoster virus (aVZV) - Hay lây, có thể thành dịch. - LS: Sốt, phát ban kiểu bóng nước /da và niêm mạc LS gây 2 bệnh cảnh: Thủy đậu và Zona - Miễn dịch với thủy đậu cũng có khả năng miễn dịch với Zona - Đa số diễn tiến lành tính
  • 7. 2. VÀI DÒNG LỊCH SỬ • Biết từ thời tiền sử, hay lầm với bệnh đậu mùa (smallpox) cho đến cuối TK XIX. • 1875: Steiner gây được bệnh thủy đậu thực nghiệm • 1888: Von Bokay mô tả liên quan LS của thủy đậu và Herpes zoster • 1958: Thomas Weller PL VZV/ bóng nước của thủy đậu • Vaccin được phát triển ở Nhật 1970s • Vaccin được sử dụng ở Nhật và Hàn Quốc từ năm 1988 • Tháng 3/1995 vaccin sử dụng ở Mỹ/ người lớn và TE
  • 8. 3. TÁC NHÂN GÂY BỆNH - Là những tế bào hình tròn, đường kính 150-200 nm, nhân mang DNA, có vỏ bọc. - Dễ nuôi cấy trên môi trường canh cấy TB VZV là DNA virus thuộc gia đình Herpeviridae
  • 9. Hay lây: # 90% các tiếp xúc với người bệnh “Sởi > thủy đậu > quai bị và Rubella” TC đầu tiên 2 ngày 5 ngày Thời gian lây 4. DỊCH TỄ HỌC
  • 10. 4. DỊCH TỄ HỌC (tt) Đường lây: hô hấp hay TX trực tiếp với bóng nước + Trong BV: lây Bn-Bn, Bn-nhân viên + Lây trong BV trẻ em dễ bị hơn người lớn  cách ly TE và NL giảm miễn dịch bị thủy đậu. - Tuổi: Mọi tuổi, kể cả trẻ sơ sinh, 90%<13 tuổi. - Giới: nam = nữ. - Mùa: từ tháng 1-tháng 5, cuối đông- đầu xuân
  • 11. 5. SINH BỆNH HỌC - Lây qua đường hô hấp hay kết mạc mắt - Tăng sinh tại vùng họng mũi và hạch lympho vùng - Sau 4-6 ngày, phát hiện được virus/máu - Xâm nhập vào các cơ quan nội tạng, da và cả hạch thần kinh cảm giác - Có thể phân lập được virus trong BC đơn nhân 2 ngày trước đến 5 ngày sau xuất hiện bóng nước
  • 12. 6. GIẢI PHẪU BỆNH - TB đáy và TB gai nội mạch vi quản phình to chứa nhiều dịch tiết, đồng thời có nhiều tế bào đa nhân khổng lồ chứa nhiều ẩn thể. - Có thể tổn thương mạch máu/ bóng nước xuất huyết và hoại tử. - Dịch bóng nước chứa nhiều BC đa nhân, tế bào thoái hóa, fibrin và rất nhiều virus.
  • 13. 7. LÂM SÀNG 1/ Thời kỳ ủ bệnh 10-21 ngày, TB 13-17 ngày. 2/ Thời kỳ khởi phát kéo dài 24-48h - Sốt: thường sốt nhẹ, kèm ớn lạnh. - Mệt mỏi, chán ăn, nhức đầu, đôi khi có đau bụng nhẹ. - Có thể có phát ban tạm thời. - Đối với Bn suy giảm miễn dịch thường sốt cao hơn, thời kỳ này có thể dài hơn.
  • 14. 3/ Thời kỳ toàn phát: đậu mọc (Bóng nước) Hình dạng: hình tròn hay hình giọt nước trên viền da màu hồng Kích thước: Đường kính từ 3-10 mm Số lượng: Càng nhiều bệnh càng nặng Vị trí: Ở da, niêm mạc Hướng lan: đầu tiên ở thân mình, ở mặt lan tứ chi Đặc điểm: lúc đầu trong, sau 24 giờ hóa đục, đóng mày Các dạng sang thương: Phát ban, bóng nước trong, bóng nước đục, đóng mày. 7. LÂM SÀNG
  • 15. Sang thương da ở BN HIV bị Thủy đậu
  • 17. THỦY ĐẬU CÓ XUẤT HUYẾT
  • 18. THỦY ĐẬU CÓ XUẤT HUYẾT
  • 19. Triệu chứng khác - Sốt: sốt nhẹ hoặc không sốt, thể nặng có thể sốt cao do nhiễm độc - Có thể ngứa 4. Thời kỳ hồi phục Sau 1 tuần: bóng nước đóng mày, giảm sắc tố da kéo dài, phần lớn không để lại sẹo. Miễn dịch bền vững, tuy nhiên bị thủy đậu lần 2 vẫn có thể xảy ra, nhất là đối với người suy giảm miễn dịch 7. LÂM SÀNG
  • 20. 8. CẬN LÂM SÀNG XN khác XN vi sinh XN KNKT (HTCĐ) Test kết hợp bổ thể Test nhanh Test ELISA Test FAMA -Phân lập virus -PCR tìm DNA / VZV CTM Phết Tzank
  • 22. 9. Biến chứng - < 1 tuổi và >15 tuổi. NL # 5% nhưng #35% tử vong - Người SGMD,  nguy cơ bệnh nặng và kéo dài - Hai BC/người SGMD là viêm phổi và viêm não
  • 23. 1. Bội nhiễm 2. Viêm phổi 3. HC Reye 4. Dị tật bẩm sinh 5. Viêm não thủy đậu 9. Biến chứng (tt)
  • 24. VP do varicella. Nhiều nốt bờ không rõ và những sang thương được phân bố ở hai bên đối xứng, đồng dạng.
  • 25. 10. ĐIỀU TRỊ ĐT TC và BC ĐT đặc hiệu Chăm sóc ĐD
  • 26. Điều trị triệu chứng và biến chứng A/ Chống ngứa: Thuốc (tại chỗ, toàn thân), biện pháp khác: cắt móng tay, mặc quần áo kín… B/ Giảm đau, hạ sốt: acetaminophen C/ Ngừa và  bội nhiễm: vệ sinh, KS khi có dấu hiệu bội nhiễm D/  các biến chứng VP, VN, HC Reye:  nâng đỡ E/  viêm TK và/ hoặc đau sau nhiễm Herpes: thuốc giảm đau không gây nghiện  gây nghiện vd: gapabetin, amitryptylline, fluphenazine…
  • 27. Điều trị đặc hiệu Loại thuốc: acyclovir, valacyclovir, famciclovir, foscarnet. Valacyclovir, famciclovir chỉ sử dụng cho người lớn Tác dụng: + Hiệu quả nhất 24 giờ trước khi xuất hiện bóng nước + Giảm tổn thương da mới # 25%, giảm thời gian tạo bóng nước # 1 ngày, giảm TCCN va TCTT (#1/3 BN).
  • 28. Liều dùng Acyclovir: Liều uống TE < 1 tuổi: 10 mg/kg/lần x 3 lần Trẻ 2-12 tuổi: 20 mg/kg/lần x4 lần/ng, tối đa 800 mg/lần Người > 12 tuổi: 800 mg/lần x 5 lần/ngày Liều TTM là 5-10 mg/kg TTM/ 8 giờ x 7 ngày Thời gian 5-7 ngày hoặc đến khi không còn ST mới xuất hiện Famciclovir: 500 mg x 3 lần/ngày uống x 7 ngày Valacyclovir: 1 g x3 lần/ ngày uống x7 -10 ngày Vidarabine Foscarnet
  • 30. PHÒNG NGỪA Phòng ngừa chung ThuốcChủng ngừa Tạo MD chủ động Tạo MD thụ động
  • 31. Phòng ngừa chung - Khó đạt hiệu quả cao - Cách ly BN - Tránh TX với BN cho đến khi nốt đậu đóng mày
  • 32. Tạo MD thụ động (chích VZIG: varicella zoster immune globulin) Chỉ định cho người chưa có MD tx VZV -Trẻ bị SGMD mắc phải: SGMD, bệnh ác tính, dùng thuốc ức chế miễn dịch -Trẻ mới sanh có mẹ bị thủy đậu. - Phụ nữ có thai Dùng tốt nhất trong vòng 48 giờ sau khi tiếp xúc. Nên cho càng sớm càng tốt, không nên quá 96 giờ sau tiếp xúc VZV.
  • 33. Tạo MD chủ động Câu hỏi: •Bản chất vaccin là gì? •Khi nào chích •Đối tượng không nên chích là ai? •Phác đồ chích? •Trẻ bị nhiễm HIV có chích được không? •Chích ngừa thủy đậu có tăng bệnh Zona?
  • 34. - Là VZV sống giảm độc lực dòng Oka-Merck - Hiệu qủa 85-95%. - Thời gian MD kéo dài 1-6 năm. Một số NC ở Nhật: 97% trẻ sau chủng ngừa có kháng thể 7-10 năm - Ở trẻ lớn ( 13 tuổi) và NL 78% có MD sau mũi 1, và 99% sau mũi 2, cách mũi đầu 4-8 tuần. - Có thể sử dụng cùng lúc với các vaccin khác như MMR (chích ở 2 vị trí khác nhau) Tạo MD chủ động
  • 35. Không dùng vaccin phòng thủy đậu khi: + Dị ứng nặng với thuốc, hoặc sau liều đầu tiên + Vừa mới chích vaccin virus khác sống trước đó như MMR trong vòng một tháng trước đó. + Người SGMD như: leukemia, lymphoma, AIDS… + Người nhiễm HIV gđ TB hay nặng. + Phụ nữ có thai + Người đang mắc bệnh cấp tính trung bình đến nặng, người bị lao chưa điều trị. Tránh dùng ASPIRIN 6 tuần sau chích vaccin Tạo MD chủ động