Bs Cao Thiên Tượng - MRI Hình Ảnh Học U Não.pdf
- 1. HÌNH ẢNH HỌC U NÃO BS. CaoThiênTượng Khoa CĐHA - BCVCR
- 2. Có nhất thiết giải phẫu bệnh là tiếng nói cuối cùng không? ▪ Một số khối choán chỗ ã có hình ảnh điển hình (phình mạch ã, lipoma thể chai, u bì và thượng bì, L’hermitte-Doclos, hầu hết các schwannoma dâyVIII và u màng ã) ▪ Để giảm thiểu biến chứng, sinh thiết ã thực hiện qua lỗ nhỏ nên dễn bị sai mẫu ▪ Một số đặc điểm mô học mơ hồ nền cần kết hợp thêm hình ảnh học
- 5. Vai trò của bác sĩ X quang ▪ Xác nhận sự hiện diện của tổn thương choán chỗ ▪ Xác định các biến chứng cấn cấp cứu như ã úng thuỷ, thoát vị hạnh nhân, chèn ép giao thoa thị ▪ Thu hẹp chẩn đoán phân biệt -Phân biệt u với không u -Thông báo khẩn cho bác sĩ chỉ định nếu chẩn đoán phân biệt gồm nhiễm trùng như abscess vi trùng hoặc lao ▪ Liên hệ với bác sĩ GPBL thần kinh trong trường hợp có sinh thiết, đặc biệt nếu có các dấu mô học không õ ràng ▪ Cung cấp thông tin thích hợp để xử trí phẫu thuật -Liên quan của u với các động mạch lớn và các xoang tĩnh mạch, các cấu trúc này có còn nguyên vẹn hay không? -Liên quan với vùng ã chức năng như vỏ ã vận động và các cấu trúc quan trọng khác như dây thần kinh sọ -Trong trường hợp có ã úng thuỷ tắc nghẽn, cần thêm xungT2W sagittal đường giữa li giải cao để quyết định việc mở thông ã ٳất III có an toàn hay không?
- 6. Các vấn đề ▪ Tổn thương choán chỗ và ứng choán chỗ ▪ Thu hẹp chẩn đoán phân biệt
- 7. Thu hẹp chẩn đoán phân biệt ▪ Tuổi ▪ Lâm sàng ▪ Có hội chứng, bệnh hoặc bệnh lý ác tính đã biết ▪ Nam hay nữ ▪ Tổn thương nằm ở đâu? 1. Trong vs. ngoài ٰục 2. Trên vs. dưới lều 3. Các vùng đặc biệt ▪ Một hay nhiều tổn thương ▪ Đặc điểm hình ảnh trên CT/MRI không tiêm thuốc ▪ Đặc điểm bắt thuốc
- 8. Tuổi ▪ Quan trọng trong chẩn đoán các u trong ٰục ▪ U ngoài ٰục hiếm gặp ở trẻ em. Hai u thường gặp nhất là meningioma và schwannoma. Cần nghi ngờ NF2 khi gặp ở trẻ em
- 9. Tuổi bệnh nhân ở vị trí đặc biệt 6 ٳổi 62 ٳổi
- 10. Lâm sàng ▪ U vs. nhồi máu, viêm…
- 11. 35 ٳổi, động kinh thái dương 12 năm Ganglioglioma
- 12. 7 ٳổi, dậy thì sớm và động kinh cười Hamartoma hạ đồi
- 13. Có hội chứng, bệnh hoặc bệnh lý ác tính đã biết ▪ Các bệnh lý ác tính trước đó ▪ Các hội chứng thân kinh da (von Hippel- Lindau, NF, Xơ cứng củ)
- 14. NF2
- 15. Xơ cứng củ-SEGA
- 16. Nam hay nữ? ▪ Viêm tuyến yên lymphoma bào (bắt thuốc tuyến yên và cuống tuyến yên): Nam gấp 8 lần nữ ▪ Germinma tuyến tùng đều xảy ra ở cả nam và nữ trong khi germinoma trên yên gặp ở nữ
- 17. Tổn thương nằm ở đâu? 1. Trong vs. ngoài ٰục 2. Trên vs. dưới lều 3. Các vùng đặc biệt
- 18. Vị trí tổn thương ▪ Tổn thương ở đâu? -Trong ٰục -Ngoài ٰục
- 19. Phaân bieät khoái trong truïc-ngoaøi truïc Ñaëc ñieåm Trong truïc Ngoaøi truïc Lieân tuïc vôùi xöông vaø lieàm naõo Thöôøng khoâng Coù Thay ñoåi xöông Thöôøng khoâng Coù Khoang dòch naõo tuûy/ beå naõo Xoùa Thöôøng roäng Ranh giôùi chaát traéng/xaùm Phaù huûy Baûo toàn Maïch maùu nuoâi Beân trong Beân ngoaøi (caùc nhaùnh maøng cöùng) Dấu khe (-) (+)
- 21. Trên vs. dưới lều ▪ Thừơng kết hợp với ٳổi bệnh nhân ▪ GBM vs. di căn: 1% GBM dứơi lều so với 15% di căn khối tiểu ã ở người lớn thường di căn hơn là GBM ▪ Nang + nốt thành ở tiểu ã: trẻ em pilocytic astrocytoma, người lớn hemangioblastoma
- 22. Vị trí đặc biệt ▪ Vùng yên / trên yên ▪ Góc cầu tiểu ã: SAME=AMEN ▪ Thân ã ▪ Tuyến tùng ▪ Trong ã ٳất ▪ Lỗ cảnh ▪ Xoang hang
- 23. VỊ TRÍ + ĐẶC ĐiỂM TÍN HiỆU Nang keo Cavernous hemangioma
- 24. 4 ٳổi, liệt dây thần kinh sọ Astrocytoma
- 25. Một hay nhiều tổn thương ▪ Nguyên phát vs. di căn ▪ ~ 40% di căn 1 ổ ▪ GBM, gliomatosis cerebri có thể nhiều ổ ▪ Dxx: viêm nhiễm, ADEM, ms…
- 26. Đặc điểm hình ảnh trên CT/MRI không tiêm thuốc ▪ Nang dịch, hoại tử, lipoma, thành phần mỡ trong dermoid cyst, đóng vôi, xuất huyết ▪ Hình ảnh khuếch tán: Epidermoid vs nang màng nhện -Abscess vs. u hoại tử -Lymphoma
- 27. Lipoma
- 28. Abscess GBM
- 29. Epidermoid cyst
- 30. Đặc điểm bắt thuốc Astrocytoma grade III
- 31. ????? 61 ٳổi, liệt dần ½ người phải và tê mặt trái Huỷ myelin giả u - MS
- 32. U NÃO THƯỜNG GẶP Ở NGƯỜI LỚN
- 33. Mục tiêu ▪ Phân biệt u trong ٰục vs. ngoài ٰục ▪ Astrocytoma giới hạn õ vs. lan tỏa ▪ Phân độ u sao bào lan tỏa ▪ Giới hạn phẫu thuật đối với u sao bào lan tỏa ▪ Lymphoma nguyên phát CNS
- 34. ▪ 1/3 di căn ▪ 1/3 u thần kinh đệm ▪ 1/3 u không thần kinh đệm
- 35. Phân bố theo ٳổi
- 38. U CNS nguyên phát ▪ Nguyên phát -Trong ٰục • U sao bào (u thần kinh đệm) -Giới hạn õ -Lan tỏa • Lymphoma • Neuronal -Ngoài ٰục • U màng ã • Swannoma • Tuyến yên
- 39. Ngòai ٰục Trong ٰục
- 40. Phân loại u của WHO ▪ Các u biểu mô thần kinh Astrocytoma Oligodendroglioma U thần kinh đệm hỗn hợp Ependymoma Các u tk đệm- không õ nguồn gốc Các u neuron và u neuron-tk đệm hỗn hợp Các u phôi ▪ Lymphoma và các u tạo máu ▪ Di căn Các u thần kinh đệm (glioma)
- 41. U CNS nguyên phát ▪ Nguyên phát -Trong ٰục • U sao bào (u thần kinh đệm) -Giới hạn õ -Lan tỏa • Lymphoma • Neuronal -Ngoài ٰục • U màng ã • Swannoma • Tuyến yên
- 42. Astrocytoma giới hạn õ
- 45. Pilocystic astrocytoma Hình ảnh học ▪ Tiểu ã, ã trung gian -Hiếm ở thân ã hoặc đại ã ▪ Phần lớn có nang õ rệt -”Nang và nốt thành” *Phần lớp lót không bắt quang -Nốt có thể không đồng nhất -Hiếm khi đặc hoàn toàn ▪ Nốt không tăng đậm độ ▪ Đóng vôi 5-25%
- 46. Pilocystic astrocytoma bệnh học ▪ Dạng hai pha -Thần kinh đệm nang lông dày đặc -Các sợi Rosenthal -Các vùng vi nang thưa ▪ Không hoại tử ▪ Grade thấp ▪ Mao mạch bất thường -Bắt quang -Tạo dịch
- 47. U CNS nguyên phát ▪ Nguyên phát -Trong ٰục • U sao bào (u thần kinh đệm) -Giới hạn õ -Lan tỏa • Lymphoma • Neuronal -Ngoài ٰục • U màng ã • Swannoma • Tuyến yên
- 49. Đột biến sao bào ▪ Sao bào bình thường ▪ Tân sinh ▪ Thoái sản ▪ GBM WHO II WHO II WHO IV GBM WHO III
- 50. Astrocytoma Gr 2 ▪ Tăng thể tích ã -tăng tế bào trong chất ٰắn ▪ Không tân sinh mạch -Không cho phép bởi phân độWHO -Mạch máu còn nguyên -không bắt quang -Không phù do mạch ▪ Đồng nhất -Thay đổi vi nang
- 52. Các bó chất ٰắn
- 55. Bản đồ phổ nồng độ Choline kỹ thuật đa điểm vật (multivoxel)
- 56. Nam, 49 ٳổi, U sao bào thoái sản, grade III Bên đối diện bình thường
- 57. Nam, 52 ٳổi, u sao bào lan tỏa, grade II
- 58. Nam 18 ٳổi, U sao bào tế bào khổng lồ, grade IV Lac Bên đối diện bình thường
- 63. U CNS nguyên phát ▪ Nguyên phát -Trong ٰục • U sao bào (u thần kinh đệm) -Giới hạn õ -Lan tỏa • Lymphoma • Neuronal -Ngoài ٰục • U màng ã • Swannoma • Tuyến yên
- 64. Astrocytoma grade 4 ▪ Glioblastoma multiforme ▪ Khối giàu mạch máu xâm nhập -Các động tĩnh mạch bất thường -Các mao quản dạng hình cầu -Tăng rCBV, rCBF, ngắn MTT -Không có hàng rào máu ã ▪ Không đồng nhất -Hoại tử, viền mạch máu với u -Phù xugn quanh và u ▪ Tổn thương đánh lừa -Nhìn khu trú…nhưng là thâm nhiễm lan tỏa
- 65. GBM
- 66. GBM T2W T1W-Gd
- 67. Astrocytoma lan tỏa rộng ▪ Tất cả đều bắt quang -Viền giàu tế bào và giàu mạch máu ▪ Vi thể, tế bào lan qua chất ٰắn ▪ Các vành tia của phù mạch có mô u ▪ Nhưng, u có thể lan ra khỏi vùngT2W bất thường ▪ MRS, DTI, có thể giúp đánh giá
- 69. Hoại tử giả hàng rào
- 70. Giả hàng rào
- 71. GBM: 5-10% đa ổ
- 72. Các tế bào “khủng bố” thâm nhiễm ã GBM
- 73. GBM bề mặt ã
- 74. GBM
- 76. MRI tưới máu
- 77. U CNS nguyên phát ▪ Nguyên phát -Trong ٰục • U sao bào (u thần kinh đệm) -Giới hạn õ -Lan tỏa • Lymphoma • Neuronal -Ngoài ٰục • U màng ã • Swannoma • Tuyến yên
- 78. Tổn thương sâu quanh ã ٳất
- 79. Lym phoma nguyên phát: suy giảm miễn dịch
- 80. Lymphoma CNS ▪ Thường nhu mô và cạnh trung tâm -ÔM ã ٳất ▪ U tế bào màu xanh tròn nhỏ -CT =>tổn thương đậm độ cao -MR =>tín chất xám (hoặc thấp hơn) ▪ Đa ổ ▪ Viềm gấp nếp và không đều ▪ Tăng chuyển hóa (SPECT)
- 82. Lymphoma CNS bệnh học vi thể ▪ MẬT ĐỘTẾ BÀO CAO ▪ Thâm nhiễm quanh mạch ▪ Tăng các sợi RETICULIN ▪ Tỉ lệ nhân/bào tương cao ▪ U tế bào màu xanh tròn nhỏ ▪ Đậm độ cao/tín thấp
- 83. U tế bào màu xanh tròn nhỏ Thâm nhiễm quanh mạch
- 84. Rimphoma
- 85. Rimphoma
- 86. Rimphoma Ôm chặt ã ٳất
- 87. Lymphoma: Miễn dịch bình thường vs. AIDS
- 91. CÁC U NGOÀI ոỤC
- 92. U ngoài ٰục ~ không thần kinh đệm ▪ Meningioma ▪ Hemangiopericytoma ▪ Schwannoma ▪ Tuyến yên ▪ Tuyến tùng ▪ Nang -Thượng bì, bì -Nang keo -Nang màng nhện
- 93. Các u màng ã- Phân độ WHO ▪ 91% meningioma - độ 1 ▪ 8.3% u màng ã không điển hình – độ 2 ▪ HEMANGIOPERICYTOMA –độ 2/3 ▪ U màng ã nhú – độ 3 ▪ <1% u màng ã thoái sản – độ 3 Sandhyamani, Rao, Nair, Radhakrishan: Atypical Meningioma: A Clinicopathological Analysis. Neurology India 2000; 48: 338-342
- 94. U màng ã ▪ 1/7 đến ¼ các u nội sọ nguyên phát ▪ ¼-1/3 các u nội tủy ▪ Tuổi trung niên (40-60) ▪ Nữ > nam -sọ 2-4:1 -cột sống 4-8: 1
- 96. Meningioma - CT ▪ Không cản quang -Bờ sắc nét -Đồng nhất -Tăng đậm độ (+/- Ca++) *KHÔNG do thể cát -Bề mặt màng cứng rộng -Thay đổi xương (Hyperostosis) ▪ Cản quang -Đồng nhất
- 97. U màng ã -CT
- 98. Phù và u màng ã
- 100. Đuôi màng cứng
- 102. Tần suất “đuôi màng cứng” Rokni-Yazdi H, Sotoudeh H. Eur J Radiol. 2006 Oct;60(1):42-5. ❖22/98 bệnh nhân (22.44%) u nội sọ có “dấu đuôi màng cứng“ – 18 meningiomas – 2 pituitary adenomas – 1 lymphoma ã nguyên phát ❖“Dấu đuôi màng cứng" có độ nhạy 58.6% và độ đặc 94.02% trong chẩn đoán meningioma. Rokni-Yazdi H, Sotoudeh H. Eur J Radiol. 2006 Oct;60(1):42-5.
- 103. U màng ã xoang hang
- 104. Đuôi màng cứng - Schwannoma
- 105. Các vị trí khác của u màng ã ▪ Trong ã ٳất ▪ Hốc mắt -Trong nón -Quanh hốc mắt ▪ Hốc mũi
- 106. U màng ã thần kinh thị Khối bắt thuốc xung quanh thần kinh thị, thần khinh thị không lớn và không bắt thuốc
- 107. Khối bắt thuốc xung quanh thần kinh thị, thần khinh thị không lớn và không bắt thuốc U màng ã thần kinh thị
- 108. U màng ã chụp mạch – cấp máu ▪ Động mạch cảnh ngoài 85% ▪ Động mạch cảnh trong 63% Một số có cấp máu kép
- 110. U màng ã-trước phẫu thuật Thuyên tắc Gd Trước thuyên tắc Gd Sau thuyên tắc AJNR Editorial - September 2003; 24: 1499 - 1500
- 111. U màng ã Ảnh hưởng đến xương sọ ▪ Dày xương (hyperostosis) (15-25%) -Có hoặc không có vi xâm lấn ▪ Mòn xương -Tái tạo khuôn màng xương ▪ Hủy xương -Xâm lấn vi thể
- 113. Dày xương
- 114. Dày xương-giống loạn sản sợi
- 115. U ngoài ٰục ~ không thần kinh đệm ▪ Meningioma -Hemangiopericytoma ▪ Schwannoma ▪ Tuyến yên ▪ Tuyến tùng ▪ Nang -Thượng bì, bì -Nang keo -Nang màng nhện
- 116. “U màng ã ác tính” ▪ <3% các u màng ã ▪ U màng ã thoái sản ▪ U màng ã nhú ▪ U màng ã di căn “lành tính” ▪ Hemangio-peri-cytoma ▪ U mô bào sợi ác tính (MFH)
- 117. hemangiopericytoma ▪ Đồng nghĩa: “U màng ã nguyên bào mạch máu” ▪ Nguồn gốc – tế bào quanh mạch máu của Zahn và/hoặc Zimmerman ▪ WHO 2-3 ▪ <1% U hệ thần kinh nguyên phát ▪ M:F = 1.4:1 ▪ Tuổi – 40 ▪ Dựa vào màng cứng- hủy xương-phân múi
- 119. hemangiopericytoma ▪ Đáy màng cứng hẹp (hình “nấm”) ▪ Không dày xương ▪ Không đóng vôi ▪ Phân múi (không bán cầu) ▪ Tín trống (trên MRI) -Không đều và nhiều ổ ▪ Giàu mạch máu trên angio -Dạng không đều
- 120. U ngoài ٰục ~ không thần kinh đệm ▪ Meningioma ▪ Hemangiopericytoma ▪ Schwannoma ▪ Tuyến yên ▪ Tuyến tùng ▪ Nang -Thượng bì, bì -Nang keo -Nang màng nhện
- 121. Schwannoma ▪ 5-10% toàn bộ u hệ thần kinh ▪ Lành tính, phát triển chậm ▪ Nữ > nam (nội sọ), Nam> nữ (cột sống) ▪ Tuổi 30-60, có NF 10-30 ▪ Các thần kinh cảm giác (thường gặp) -DâyVIII,V, X -Cột sống: Rễ sau ▪ Phần lớn (>90%) tản mác ▪ NF2, điển hình dâyVIII hai bên.
- 122. Schwannoma dây VIII ▪ Nguồn gốc ống tai trong -Liên quan ống tai trong -Lớn ống tai trong (70%) ▪ Khối hình tròn -Có vỏ bao ▪ Không đồng nhất nếu lớn - >20mm ▪ Luôn bắt quang
- 123. Schwannoma trong ống tai trong
- 124. Schwannoma “trẻ”- Schwannoma “già” Thoái hóa nang lành tính
- 125. Schwannoma dây V
- 126. Khoái goùc caàu tieåu naõo phaân bieät ▪ -Schwannoma (VIII>V) ▪ -Aneurysm, arachnoid cyst ▪ -Meningioma, mets ▪ -Epidermoid, ependymoma ▪ SAME =AMEN
- 127. U ngoài ٰục ~ không thần kinh đệm ▪ Meningioma ▪ Hemangiopericytoma ▪ Schwannoma ▪ Tuyến yên ▪ Tuyến tùng ▪ Nang -Thượng bì, bì -Nang keo -Nang màng nhện
- 128. Nang bì/thượng bì “Nang thật” “Nang vùi” Được lót một lớp biểu mô
- 129. Nang bì/thượng bì Mô học 1. Nang bì-CHỈ biểu mô vảy 2. Dạng bì-Biểu mô vảy cộng các phần phụ của bì (tóc, tuyền bã, tuyến mồ hôi v.v…) 3. U quái – Mô phức tạp, 2 hoặc hơn các lá mầm (thường chỉ ngoại bì, nang lành tính)
- 130. Nang dạng bì ▪ Tuổi: 40-60 ▪ Đường giữa hoặc bên (góc cầu tiểu ã) ▪ Thành phần: biểu mô vảy, keretin ▪ Thành mỏng, không đóng vôi hoặc mạch máu ▪ CT không cản quang: mỡ ▪ MRI: không đồng nhất -Không sáng trênT1W -Hiếm khi có mức dịch-dịch -Khuyết tán hạn chế
- 131. Nang vùi dạng thượng bì
- 132. Nang vùi dạng thượng bì
- 135. Nang dạng bì vs. Nang màng nhện ▪ Nang vùi dạng thượng bì -Thường nhất góc cầu tiểu ã -Tổn thương ngoài ٰục góc cầu tiểu ã -ống tai trong bình thường -Bờ gợn sóng -Không giống dịch ã tủy -Không bắt quang ▪ Nang màng nhện -Thường hố sọ giữa -Tổn thương ngoài ٰục góc cầu tiểu ã -ống tai trong bình thường -Khối tròn -Giống nước trên CT và tất cả các xung trên MRI Không bắt quang
- 136. Nang màng nhện
- 137. U dạng bì ▪ Tuổi : 30 ▪ Đường giữa ▪ Thành phần: biểu mô vảy và phần phụ ▪ Thành dày, đóng vôi và mạch máu ▪ CT không cản quang: mỡ, dịch/dịch ▪ MRI: không đồng nhất -Sáng trênT2W
- 138. Nang dạng thượng bì tủy sọ
- 139. Nang keo ▪ Vị trí: lỗ Monro ▪ CT: bờ sắc nét, từ tăng đậm độ đến giảm đậm độ ▪ MRI: bờ sắc nét -T1w – đồng đến tăng T2w-Tăng đến giảm Gd- bắt viền
- 144. Nhớ gì khi về nhà? ▪ Xác nhận sự hiện diện của tổn thương choán chỗ ▪ Xác định các biến chứng cấn cấp cứu như ã úng thuỷ, thoát vị hạnh nhân, chèn ép giao thoa thị ▪ Thu hẹp chẩn đoán phân biệt -Phân biệt u với không u -Thông báo khẩn cho bác sĩ chỉ định nếu chẩn đoán phân biệt gồm nhiễm trùng như abscess vi trùng hoặc lao ▪ Liên hệ với bác sĩ GPBL thần kinh trong trường hợp có sinh thiết, đặc biệt nếu có các dấu mô học không õ ràng ▪ Cung cấp thông tin thích hợp để xử trí phẫu thuật -Liên quan của u với các động mạch lớn và các xoang tĩnh mạch, các cấu trúc này có còn nguyên vẹn hay không? -Liên quan với vùng ã chức năng như vỏ ã vận động và các cấu trúc quan trọng khác như dây thần kinh sọ -Trong trường hợp có ã úng thuỷ tắc nghẽn, cần thêm xungT2W sagittal đường giữa li giải cao để quyết định việc mở thông ã ٳất III có an toàn hay không?
- 145. Nhớ gì khi về nhà? 8 câu hỏi ▪ Tuổi? ▪ Lâm sàng? ▪ Có hội chứng, bệnh hoặc bệnh lý ác tính đã biết? ▪ Nam hay nữ? ▪ Tổn thương nằm ở đâu? 1. Trong vs. ngoài ٰục 2. Trên vs. dưới lều 3. Các vùng đặc biệt: thân ã, tuyến yên/trên yên, tuyến tùng, trong ã ٳất, góc cầu tiểu ã, lổ cảnh ▪ Một hay nhiều tổn thương? ▪ Đặc điểm hình ảnh trên CT/MRI không tiêm thuốc? ▪ Đặc điểm bắt thuốc? -Không -Đặc -Viền *Trơn láng *không đều