ºÝºÝߣ

ºÝºÝߣShare a Scribd company logo
pma&;q&m[m
ကျနော်စာနေသေင် သုံသတဲ့ေည်သတချို ့ေဟိပါတယ်။
အဲသည့်အထဲက အချက် (၃) ချက်ကို ေည်သေည်သန ပာချင်ပါတယ်။
စာကို တကယ်နေသတတ်လာတဲ့လူနတလေနတာ်နတာ်မျာသမျာသဟာ၊
စာနေသေည်သကို သိလို ့နေသတတ်လာ တယ်ဆိုတာထက် ဖတ်ပါမျာသေင်သ၊
ောောဖတ်ေင်သ၊ နေသကျင့်မျာသလာေင်သ လက်က အလိုလို ကနလာင်ကို စမ်သ မိလာတာမျာသပါတယ်။
ကျနော်လည်သ ထိုေည်သလည်သနကာင်သပါပဲ။
စာနေသေည်သကို သိလို ့စာနေသတာထက်၊ နေသေင်သ သိလာတာ၊ ဖတ်ေင်သ ောသလည်လာတာ၊
နေသပါမျာသလို ့အလိုလို လက်က ောသလည်လာတာလို ့န ပာချင်ပါတယ်။
ကိုယ့်ကိုယ်ကို စာသိပ်နေသတတ်သူလို ့နတာ့ မယူဆပါဘူသ။
လူောသလည်နအာင် နေသတတ်တဲ့အဆင့်နတာ့ ေဟိတယ်လို ့ထင်ပါတယ်။
ထာသနတာ့။
ကျနော် န ပာချင်တဲ့ စာနေသေင် သုံသတဲ့ေည်သလို ့န ပာေင်လည်သ ေနိုင်တယ်။ ဒါမဟမဟုတ် ကျနော်
စာနေသေင် မျာသနသာအာသ ဖင့် ချည်သကပ်နလ့ေဟိတဲ့ အချက် (၃) ခုလို ့န ပာေင်လည်သ ေတယ်။
ဒီအချက်က ပိုပပီသနတာ့ ေည်သ စပ်မယ် ထင်တယ်။ ေည်သောဆိုတဲ့စကာသလုံသထက်
ချည်သကပ်တဲ့ပုံစံ (၃) ခုလို ့န ပာေင် ပိုသင့်နတာ်၊ ပိုနလျာ်ကေ် မယ်လို ့ယူဆပါတယ်။
စီသုံသလုံသလို ့ောသလည်နိုင်ပါတယ်။ “သေီသစီ”နပါ့။ 3C ။
 Classification (သရုပ်ခလေဲတာ)
 Comparative (နဟိုင်သယဟဉ် ပတာ)
 Contradiction (ထိပ်တိုက်နတလေ ့တာ)
ဒါကနတာ့ စာနေသတဲ့သူတိုင်သလိုလို သုံသ ဖစ်တဲ့ေည်သလည်သ ဖစ်နိုင်ပါတယ်။ ကျနော်က နဆာင်သပါသနတလေ
အနေသမျာသနတာ့ ဒါမျိုသ ပိုပပီသ ချည်သကပ်သုံသနလ့ေဟိပါတယ်။ နဆာင်သပါသဆိုတဲ့သနဘာက၊ နေဖေ်ဆေ်သ
စစ်တာပါသလို၊ သုံသသပ် နကာက်ချက် ပုေတာလည်သပါတယ်။ ထိုေည်သလည်သနကာင်သ ေဟင်သလင်သတင်
ပေတာမျိုသလည်သပါပါတယ်။ ဒီနတာ့ နဆာင်သပါသမဟာ၊ critic (နေဖေ်တာ)၊ evaluation (သုံသသပ်တာ)၊
explain (ေဟင်သလင်သ ပတာ) စတဲ့အချက်သုံသချက် က အလိုလို ပါနေပပီသသာသ ဖစ်နေပါတယ်။
နေဖေ်တာ
နေဖေ်ဖို ့အတလေက် သီအိုေီ၊ နပတံ၊ နဟုေ်သစံ၊ အန ခခံတေ်ဖိုသ၊ မူနဘာင်တစ်ခု၊ စည်သမျဉ်သတစ်ခုခု၊ ခံယူချက်၊
ယုံကကည်ချက် တစ်ခုခုကို အန ခ ပုေတယ်။ ဆိုလိုတာက ထိုင်ထာသေတယ်။ ထိုင်ထာသတဲ့ အန ခခံ
တစ်ခုခု၊ ဒါမဟမဟုတ် အန ခ ပုေပ်ခံချက်တစ်ခုခု ေဟိမထာသဘဲေဲ ့ အသာသလလေတ်နေဖေ်ဖို ့ ခက်တယ်။
တေည်သအာသ ဖင့် နေဖေ်တယ် ဆိုတာကိုက နဟုေ်သစံတစ်ခုခုေဲ ့ ယဟဉ်ပပီသ တိုက်တာ၊ ထုတာ၊ နချဖျက်တာ၊
အကဲ ဖတ်တာ၊ တေ်ဖိုသ ဖတ်တာ။ ဒါ့နကကာင့် နဆာင်သပါသတစ်ခုမဟာ အန ခ ပုတေ်ဖိုသ တစ်ခုခုနတာ့ ပါေင်
ေနလ့ေဟိတယ်။
ဘယ်လိုအန ခခံတေ်ဖိုသ၊ တေည်သ အန ခခံအယူအဆ မဆို လလေတ်လပ်စလော ဆုပ်ကိုင်နိုင်တယ်။
လလေတ်လပ်စလော အထိုင် ပုနိုင်တယ်။ နဟုေ်သစံတစ်ခုခုကို လလေတ်လပ်စလော ဆုပ်ကိုင်ထာသနိုင်တယ်။ နပတံ
တစ်နချာင်သနချာင်သကို ကိုင်ထာသနိုင်တယ်။ ယုတ်စလေအဆုံသ ဘယ်နဟုေ်သစံကိုမဟ မကိုင် ခင်သသည်ပင် နဟုေ်သစံ
နပတံ၊ အယူအဆတစ်ခု ဖစ်နိုင်ပါ တယ်။ ထာသနတာ့။
ဒီနေောမဟာန ပာချင်တာက  နေဖေ်အကဲ ဖတ်တာမဟာ ဆက်စပ်နေတဲ့အနကကာင်သအ ခင်သောကို ေဟင်သလင်သ
တင် ပတာ ဖစ်ပါတယ်။
သုံသသပ်တာ
သုံသသပ်တယ်ဆိုတာ နကာက်ချက်ချတာ ဖစ်ပါတယ်။ သိုင်သေိုင်သနကာက်ယူပပီသနတာ့၊ နကကာင်သကျိုသဆင် ခင်ပပီသနတာ့
အကဲ ဖတ်တာ၊ တေ်ဖိုသသတ်မဟတ်၊ နေောသတ်မဟတ်တာ၊ အဆင့်သတ်မဟတ်တာ ဖစ်ပါတယ်။ ဒီနတာ့ သုံသ သပ်ချက်
နကာင်သထလေက်ဖို ့အတလေက် နေဖေ်မဟုက ေက်ေဲဖို ့ လိုလာပပီ။ နေဖေ်မဟုကို တလေေ်သတလေေ်သတိုက်တိုက်လုပ်နိုင်ဖို ့ လိုပပီ။ အနပါ်ယံ
ေဟပ်ကကည့်လို ့မေနတာ့ဘူသ။ အတလေင်သထဲထိ နဟိုက်ေနတာ့မယ်။
နေဖေ် ခင်သလုပ်ေတာ ဖစ်တာနကကာင့် သီအိုေီ၊ နဟုေ်သစံ၊ တေ်ဖိုသ၊ အန ခခံအယူအဆ စတဲ့ အောတစ်ခုကို သုံသေ ပေ် နော။
သီအိုေီခိုင်ခိုင်မာမာကို ကိုင်ပပီသ နေဖေ်နိုင်ေင် သုံသသပ်ချက် ေလဒ်နကာင်သထလေက်မယ်။ သီအိုေီနတလေကို ဆက်စပ်သုံသနိုင်
နလနလ နေဖေ်မဟုအဆင့် မင့်နလနလ ဖစ်ပပီသ၊ သုံသသပ်ချက် အန ဖနကာင်သနတလေ၊ နကာက်ချက် နကာင်သနတလေ ပိုထလေက်နိုင်
လာနလနလ ဖစ်တယ်။ ဒီအချက်နတလေဟာ တစ်ခုေဲ ့တစ်ခု ဆက်စပ်နေတယ်။
ဒီနတာ့ ဒီနေောမဟာ သုံသသပ်ချက်ဟာ ခိုင်ဖို ့အတလေက် နထာက်ေမယ့် နဒါက်နတလေ လိုလာ ပေ်နော။ ဒီနဒါက်နတလေဟာ
အချက်အလက်နတလေကို ဘယ်နလာက်သုံသနိုင်သလဲဆိုတဲ့အနပါ်မဟာ မူတည်နေတယ်။ အချက်အလက်နတလေကို ဘယ်လို
ထာသသို သုံသစလေဲသလဲဆိုတာေဲ ့လည်သ သက်ဆိုင်နေတယ်။ ဒီနတာ့ အချက်အလက်နတလေကို နကကာင်သကျိုသ ညီညီ တလေဲဆက်
တင် ပေတယ်။ ဒါကို ေဟင်သလင်သတင် ပတယ်လို ့နခါ်တယ်။
ေဟင်သလင်သ ပတာ
အနကကာင်သအောတစ်ခုကို ောသလည်ဖို ့၊ နကာက်ချက်တစ်ခုခု၊ သုံသသပ်မဟုတစ်ခုခုကို ခိုင်မာစလော နထာက် ပဖို ့ သီအိုေီ
ကိုချည်သပဲ သုံသေတာ မဟုတ်နသသဘူသ။ သီအိုေီကို ဖည်ထုတ်ဖို ့အတလေက် အချက်အလက်နတလေကို အစာသထိုသပပီသ ေဟင်သ
လင်သတင် ပေတယ်။ အချက်အလက်နတလေေဲ ့ သီအိုေီဟာ ဟပ်မိသလောသပပီ၊ တလေဲမိသလောသပပီ၊ အချိတ်အဆက်မိသလောသပပီဆိုေင်
ေဟင်သလင်သတင် ပ ခင်သ လုပ်ငေ်သဟာ ပပီသစီသတယ်။
ဒီနတာ့ နေသသာသ ခင်သအတတ်မဟာ ေဟင်သလင်သတင် ပတတ်ဖို ့ လို ပေ်နော။ ေဟင်သလင်သတင် ပနိုင်ဖို ့အတလေက် အချက်အလက်
နတလေကို စုနဆာင်သေဟာနဖလေပပီသ ဆက်စပ်တင် ပ၊ နကကာင်သကျိုသညီညီေဟင်သလင်သ ပဖို ့ လို ပေ်နော။ ဒီေည်သေဲ ့ စာတစ်ပုဒ်
နကာင်သ ဖစ်လာနတာ့တာပါပဲ။
နေဖေ်တာ၊ သုံသသပ်တာေဲ ့ေဟင်သလင်သတင် ပတာနတလေဟာ
ကျနော်ချည်သကပ်တဲ့ “သေီသစီ” ချည်သကပ်ေည်သကို သုံသတဲ့ နေောမဟာ
ထည့်သလေင်သလုပ်နဆာင်ေတဲ့အချက် (၃) ချက် ဖစ်ပါတယ်။
ဒီနတာ့ သေီသစီကို ထပ်သလောသကကအုံသစို ့။
သရုပ်ခလေဲတာ (classification)
သရုပ်ခလေဲတယ်ဆိုတာ အမျိုသအစာသခလေဲတယ်၊ အတေ်သအစာသသတ်မဟတ်တယ်၊ အဆင့်သတ်မဟတ်တယ်၊ မျိုသတူစုခလေဲတယ်၊
ေယ်ပယ်သတ်မဟတ်တယ်၊ ကာလသတ်မဟတ်တယ်၊ ဓာတ်ခလေဲတယ် . စသည် ဖင့် အဓိပ္ပာယ်နဆာင်ပါတယ်။
သရုပ်ခလေဲ ခင်သဟာ စာနေသ ခင်သမဟာ အထူသလိုအပ်တယ်။
 စရိုက်သဘာေနတလေကို ခလေဲ ခမ်သစိတ် ဖာ ပေတယ်။
 အမျိုသအစာသနတလေ မတူနကကာင်သ ေဟင်သလင်သ ပေတယ်။
 ေယ်ပယ်ကဏ္နတလေ ကလေဲ ပာသနကကာင်သ စိတ် ဖာေတယ်။
 သနဘာသဘာေမျိုသကလေဲနတလေကို ေဟင်သလင်သ ပေတယ်။
ဒီနတာ့ သရုပ်ခလေဲဖို ့အတလေက် ဗဟုသုတလိုလာပပီ။ ဗဟုသုတဆိုတာ သာမေ်နညာင်ည ဗဟုသုတမျိုသကို ဆိုလိုတာ
မဟုတ်ပါဘူသ။ စာကို အပျင်သန ပ နကာက်ဖတ်တဲ့သူက သရုပ်ခလေဲ စိစစ်နိုင်မဟုကို လုပ်နိုင်မဟာ မဟုတ်ပါဘူသ။ ဒီနတာ့
အတလေင်သ နဟိုက်ပပီသ ေက်ေက် ဖတ်တတ်တဲ့အကျင့်ေဟိတဲ့သူသာလျဟင်၊ သရုပ်ခလေဲစိစစ်မဟုကို နကာင်သနကာင်သောသလည်နိုင်
တယ်။ စာဖတ်ေင် အာရုံစူသစိုက်စလော သမာဓိတည်ပပီသ ဖတ်တတ်တဲ့အကျင့်ကို နမလေသ မူထာသ ခင်သက သရုပ်ခလေဲတတ်တဲ့
စလေမ်သေည်၊ ခလေဲ ခမ်သစိတ် ဖာနိုင်မဟု စလေမ်သေည်ကို မင့်မာသနစလိမ့်မယ်။
နဟိုင်သယဟဉ်တာ (comparative)
သရုပ်ခလေဲမဟုနတလေ ေဟင်သေဟင်သလင်သလင်သ ဖစ်နအာင်၊ နဟိုင်သယဟဉ် ပေတာနတလေ ေဟိတယ်။ ကိုယ်န ပာချင်၊ ကိုယ်ဗဟို ပုချင်၊
ကိုယ်နထာက် ပချင်တဲ့အချက်ကို ပိုခိုင်မာနစဖို ့၊ ပိုထင်ေဟာသနစချင်လို ့ နဟိုင်သယဟဉ် ပေတာနတလေ ေဟိတယ်။ တုတ်
တစ်နချာင်သဟာ နကာက်နေသလာသ။ န ဖာင့်နေသလာသဆိုတာကို ငင်သနေမယ့်အစာသ၊ သူ ့ထက် န ဖာင့်တဲ့ တုတ်
တစ်နချာင်သေဲ ့ နဘသချင်သ ယဟဉ် ပလိုက် ခင်သအာသ ဖင့် သိသာထင်ေဟာသသလောသတယ်။ ဒါဟာ နဟိုင်သယဟဉ် ခင်သေဲ ့အကျိုသ
နကျသဇူသ ဖစ်ပါတယ်။ ဒီနတာ့ နဟိုင်သယဟဉ်နလ့လာ ခင်သ ေည်သောကို ောသလည်ဖို ့လို ပေ်နော။
နဟိုင်သယဟဉ်နလ့လာ ခင်သဟာ အသိပညာေဟာနဖလေတဲ့ေည်သောမဟာ သိပ်အနေသကကီသတယ်။ ပညာေပ်ဆိုင်ော ေယ်ပယ်
နတာ်နတာ်မျာသမျာသမဟာ comparative study approach ေဲ ့ နလ့လာဆေ်သစစ်ထာသတာနတလေ အမျာသကကီသပဲ။ ဒါဟာ
သုနတသေမဟာ သုံသတဲ့ေည်သလို ့လည်သ န ပာလို ့ေတယ်။ ထာသနတာ့။
ဒီနေောမဟာ စာပုဒ်အတလေက် 
.
 • စရိုက်နတလေကိုပဲ နဟိုင်သယဟဉ်မလာသ၊
 • အန ခအနေနတလေကိုပဲ နဟိုင်သယဟဉ် ပမလာသ၊
 • အမျိုသအစာသ နတလေကိုပဲ နဟိုင်သယဟဉ် ပမလာသ၊
 • နခတ်ကာလကိုပဲ နဟိုင်သယဟဉ် ပမလာသ၊
 • တေ်ဖိုသချင်သပဲ နဟိုင်သယဟဉ် ပမလာသ၊
 • ေလဒ်ချင်သပဲ နဟိုင်သယဟဉ်မလာသ၊
အမျိုသမျိုသ နဟိုင်သယဟဉ်လို ့ေပါတယ်။ ဒီနတာ့ နဟိုင်သယဟဉ် ခင်သေည်သော၊ တေည်သ နဟိုင်သယဟဉ်တဲ့ ချည်သကပ်ပုံဟာ စာနေသ ခင်သ
မဟာ သိပ်အနေသပါတယ်။ သိပ်အနေသကကီသတယ်။ ဒါကို ောသလည်သနဘာနပါက်ထာသေင် နကာင်သတယ်။
ထိပ်တိုက်နတလေ ့တာ (contradiction)
ထိပ်တိုက်နတလေ ့တာဟာ တေည်သအာသ ဖင့် ပဖိုဖျက်ဖို ့အတလေက် သုံသတာပဲ။ တလေေ်သတာပဲ။ တိုက်တာပဲ။ ပဖိုတာပဲ။ ဖျက်
တာပဲ။ တေည်သအာသ ဖင့် တိုက်ခိုက် ခင်သပဲ။
ကျနော်ဟာ နဆာင်သပါသနတလေ အနေသမျာသနတာ့၊ ဒီေည်သကို အလိုလိုထည့်သုံသ ဖစ်တယ်။ တေည်သအာသ ဖင့် နေဖေ်နေသ
နဆာင်သပါသနတလေေဲ ့ လူမဟု ပု ပင်နေသနဆာင်သပါသနတလေ၊ နိုင်ငံနေသနေဖေ်ချက်နတလေကို နေသတဲ့အခါ ဒီချည်သကပ်ပုံဟာ လိုကို
လိုလာတယ်။ ဒါဟာ ေေ်လို ခင်သ၊ ေေ်နထာင် ခင်သ မဟုတ်ဘူသဆိုတာကိုလည်သ ောသလည်ဖို ့လိုတယ်။
အယူအဆတစ်ခု၊ အနကကာင်သအောတစ်ခုကို တင် ပတဲ့အခါမဟာ အနကကာင်သေဟိပါတယ်။ အဲဒီ့အနကကာင်သကနတာ့ ရိုသေဟင်သ
ပါတယ်။ အဓမ္မကို ဓမ္မေဲ ့ တိုက်ခိုက်ေ ခင်သ ဖစ်ပါတယ်။ မတောသမဟုကို တောသမဟုေဲ ့ ပဖိုဖျက် ေင်သနချေတာပဲ ဖစ်ပါ
တယ်။ ဒီနတာ့ အယူအဆဖျင်သ၊ အယူအဆညံ့၊ လုပ်ေပ်ဆိုသ၊ အမူအကျင့်ဆိုသ၊ စရိုက်ဆိုသကို လမ်သနကကာင်သတည့်
မတ်ဖို ့အတလေက် ထိပ်တိုက်တိုသကကေတာပါပဲ။ တိုက်ခိုက်ေတာပါပဲ။
နောက်အေက်တစ်မျိုသက  နဟဲ ့တာ ဖစ်ပါတယ်။ ခိုင်မာစလေဲပမဲပပီသ နချချလတ်ေခက်တဲ့ အနဟာင်သနတလေထဲက အယူေါဒဆိုသ
နတလေကို တိုက်ဖျက်ဖို ့အတလေက် စကာသလုံသနတလေေဲ ့နဟဲ ့ေတယ်။ တလေေ်သေတယ်။ ယိုင်နအာင်လုပ်ေတယ်။ ဒါမဟသာ အနဟာင်သ
က ပပိုပပီသ အသစ် ဖစ်ထလေေ်သမယ်။ နလာင်သေိပ်မိနေတာနတလေအတလေက် အေိပ်မိုသ၊ အေိပ်ထိုသနေတာနတလေကို တလေေ်သေတိုက်ေ
ပါတယ်။ ထိပ်တိုက်နတလေ ့ပပီသနေသတာဟာ နတာ်လဟေ်နေသသနဘာလည်သ နဆာင်တယ်။ ပဖိုဖျက်နေသ သနဘာလည်သ
နဆာင်တယ်။
စာနေသဆောဟာ 
.
မနကာင်သမဟုနတလေေဲ ့အဓမ္မမဟုနတလေကို တလေေ်သလဟေ်ပဖိုဖျက်တဲ့နေောမဟာနတာ့ လက်မနနဟသသင့်ပါဘူသ။
ဒီနေောမဟာ အနေသအသာသမတတ်ေင်၊ အနေသအသာသ မသိမ်နမလေ ့ေင် ေေ်ပလေဲနတလေ ဖစ်တတ်တယ်။ ပဿောကို မီသထလေေ်သေဟာ
သလို ဖစ်တတ်တယ်။ ပဋိပက္ခကို ဖစ်နစတတ်တယ်။ ဒါနတလေ အာသလုံသဟာ ဆိုသတယ်လို ့ မဆိုနိုင်သလို၊ အာသလုံသဟာ
နကာင်သတယ်လို ့လည်သ မဆိုလိုဘူသ။ ဒီနတာ့ အသိဉာဏ်အာသ ဖင့်၊ အနတလေသအနခါ်အာသ ဖင့် တလေေ်သတိုသနေတာဟာ
အ ပုသနဘာအာသ ဖင့် နကာင်သတယ်။ အသိဉာဏ်ထဲမဟာ ညသနနဟာက်ထဲမဟာ တည်ဆဲ အညစ်အနလေမ်သနဟာင်သနတလေကို
ပဖိုဖျက်ပစ်မဟ အသိသစ်၊ အ မင်သစ်၊ ဉာဏ်သစ်ဟာ ထလေေ်သလင်သမယ်။
ဒီလို အနတလေသအနခါ်နတလေ ၊ အိုင်ဒီယာနတလေ တလေေ်သထိုသ ယဟက်ေဟယ်ေင်သ ဉာဏ်အလင်သနတလေ ပလေင့်လာတယ်။ ေီနေသဆေ် ့
နခတ်ဟာ နောက်လာတာပဲ။ ဘေမဟာလည်သ ဘေေီနေသဆေ် ့ အန ခအနေနတလေ ဖတ်သေ်သေအုံသမယ်။ လူ ့အဖလေဲ ့ အစည်သ
ဟာ ဒီေည်သေဲ ့အနတလေသအနခါ် ပလေင့်လင်သလလေတ်လပ်ပပီသ သီသပလေင့်လာကကတာပဲ မဟုတ်လာသ။
ဒီနလာက်ဆို ောသလည်နိုင်ပပီ ထင်ပါတယ်။ ၉ ၊ နအာက်တိုဘာ၊ ၂၀၂၀။

More Related Content

Burmese Writing Methods

  • 2. ကျနော်စာနေသေင် သုံသတဲ့ေည်သတချို ့ေဟိပါတယ်။ အဲသည့်အထဲက အချက် (၃) ချက်ကို ေည်သေည်သန ပာချင်ပါတယ်။ စာကို တကယ်နေသတတ်လာတဲ့လူနတလေနတာ်နတာ်မျာသမျာသဟာ၊ စာနေသေည်သကို သိလို ့နေသတတ်လာ တယ်ဆိုတာထက် ဖတ်ပါမျာသေင်သ၊ ောောဖတ်ေင်သ၊ နေသကျင့်မျာသလာေင်သ လက်က အလိုလို ကနလာင်ကို စမ်သ မိလာတာမျာသပါတယ်။ ကျနော်လည်သ ထိုေည်သလည်သနကာင်သပါပဲ။ စာနေသေည်သကို သိလို ့စာနေသတာထက်၊ နေသေင်သ သိလာတာ၊ ဖတ်ေင်သ ောသလည်လာတာ၊ နေသပါမျာသလို ့အလိုလို လက်က ောသလည်လာတာလို ့န ပာချင်ပါတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို စာသိပ်နေသတတ်သူလို ့နတာ့ မယူဆပါဘူသ။ လူောသလည်နအာင် နေသတတ်တဲ့အဆင့်နတာ့ ေဟိတယ်လို ့ထင်ပါတယ်။ ထာသနတာ့။
  • 3. ကျနော် န ပာချင်တဲ့ စာနေသေင် သုံသတဲ့ေည်သလို ့န ပာေင်လည်သ ေနိုင်တယ်။ ဒါမဟမဟုတ် ကျနော် စာနေသေင် မျာသနသာအာသ ဖင့် ချည်သကပ်နလ့ေဟိတဲ့ အချက် (၃) ခုလို ့န ပာေင်လည်သ ေတယ်။ ဒီအချက်က ပိုပပီသနတာ့ ေည်သ စပ်မယ် ထင်တယ်။ ေည်သောဆိုတဲ့စကာသလုံသထက် ချည်သကပ်တဲ့ပုံစံ (၃) ခုလို ့န ပာေင် ပိုသင့်နတာ်၊ ပိုနလျာ်ကေ် မယ်လို ့ယူဆပါတယ်။ စီသုံသလုံသလို ့ောသလည်နိုင်ပါတယ်။ “သေီသစီ”နပါ့။ 3C ။  Classification (သရုပ်ခလေဲတာ)  Comparative (နဟိုင်သယဟဉ် ပတာ)  Contradiction (ထိပ်တိုက်နတလေ ့တာ) ဒါကနတာ့ စာနေသတဲ့သူတိုင်သလိုလို သုံသ ဖစ်တဲ့ေည်သလည်သ ဖစ်နိုင်ပါတယ်။ ကျနော်က နဆာင်သပါသနတလေ အနေသမျာသနတာ့ ဒါမျိုသ ပိုပပီသ ချည်သကပ်သုံသနလ့ေဟိပါတယ်။ နဆာင်သပါသဆိုတဲ့သနဘာက၊ နေဖေ်ဆေ်သ စစ်တာပါသလို၊ သုံသသပ် နကာက်ချက် ပုေတာလည်သပါတယ်။ ထိုေည်သလည်သနကာင်သ ေဟင်သလင်သတင် ပေတာမျိုသလည်သပါပါတယ်။ ဒီနတာ့ နဆာင်သပါသမဟာ၊ critic (နေဖေ်တာ)၊ evaluation (သုံသသပ်တာ)၊ explain (ေဟင်သလင်သ ပတာ) စတဲ့အချက်သုံသချက် က အလိုလို ပါနေပပီသသာသ ဖစ်နေပါတယ်။
  • 4. နေဖေ်တာ နေဖေ်ဖို ့အတလေက် သီအိုေီ၊ နပတံ၊ နဟုေ်သစံ၊ အန ခခံတေ်ဖိုသ၊ မူနဘာင်တစ်ခု၊ စည်သမျဉ်သတစ်ခုခု၊ ခံယူချက်၊ ယုံကကည်ချက် တစ်ခုခုကို အန ခ ပုေတယ်။ ဆိုလိုတာက ထိုင်ထာသေတယ်။ ထိုင်ထာသတဲ့ အန ခခံ တစ်ခုခု၊ ဒါမဟမဟုတ် အန ခ ပုေပ်ခံချက်တစ်ခုခု ေဟိမထာသဘဲေဲ ့ အသာသလလေတ်နေဖေ်ဖို ့ ခက်တယ်။ တေည်သအာသ ဖင့် နေဖေ်တယ် ဆိုတာကိုက နဟုေ်သစံတစ်ခုခုေဲ ့ ယဟဉ်ပပီသ တိုက်တာ၊ ထုတာ၊ နချဖျက်တာ၊ အကဲ ဖတ်တာ၊ တေ်ဖိုသ ဖတ်တာ။ ဒါ့နကကာင့် နဆာင်သပါသတစ်ခုမဟာ အန ခ ပုတေ်ဖိုသ တစ်ခုခုနတာ့ ပါေင် ေနလ့ေဟိတယ်။ ဘယ်လိုအန ခခံတေ်ဖိုသ၊ တေည်သ အန ခခံအယူအဆ မဆို လလေတ်လပ်စလော ဆုပ်ကိုင်နိုင်တယ်။ လလေတ်လပ်စလော အထိုင် ပုနိုင်တယ်။ နဟုေ်သစံတစ်ခုခုကို လလေတ်လပ်စလော ဆုပ်ကိုင်ထာသနိုင်တယ်။ နပတံ တစ်နချာင်သနချာင်သကို ကိုင်ထာသနိုင်တယ်။ ယုတ်စလေအဆုံသ ဘယ်နဟုေ်သစံကိုမဟ မကိုင် ခင်သသည်ပင် နဟုေ်သစံ နပတံ၊ အယူအဆတစ်ခု ဖစ်နိုင်ပါ တယ်။ ထာသနတာ့။ ဒီနေောမဟာန ပာချင်တာက  နေဖေ်အကဲ ဖတ်တာမဟာ ဆက်စပ်နေတဲ့အနကကာင်သအ ခင်သောကို ေဟင်သလင်သ တင် ပတာ ဖစ်ပါတယ်။
  • 5. သုံသသပ်တာ သုံသသပ်တယ်ဆိုတာ နကာက်ချက်ချတာ ဖစ်ပါတယ်။ သိုင်သေိုင်သနကာက်ယူပပီသနတာ့၊ နကကာင်သကျိုသဆင် ခင်ပပီသနတာ့ အကဲ ဖတ်တာ၊ တေ်ဖိုသသတ်မဟတ်၊ နေောသတ်မဟတ်တာ၊ အဆင့်သတ်မဟတ်တာ ဖစ်ပါတယ်။ ဒီနတာ့ သုံသ သပ်ချက် နကာင်သထလေက်ဖို ့အတလေက် နေဖေ်မဟုက ေက်ေဲဖို ့ လိုလာပပီ။ နေဖေ်မဟုကို တလေေ်သတလေေ်သတိုက်တိုက်လုပ်နိုင်ဖို ့ လိုပပီ။ အနပါ်ယံ ေဟပ်ကကည့်လို ့မေနတာ့ဘူသ။ အတလေင်သထဲထိ နဟိုက်ေနတာ့မယ်။ နေဖေ် ခင်သလုပ်ေတာ ဖစ်တာနကကာင့် သီအိုေီ၊ နဟုေ်သစံ၊ တေ်ဖိုသ၊ အန ခခံအယူအဆ စတဲ့ အောတစ်ခုကို သုံသေ ပေ် နော။ သီအိုေီခိုင်ခိုင်မာမာကို ကိုင်ပပီသ နေဖေ်နိုင်ေင် သုံသသပ်ချက် ေလဒ်နကာင်သထလေက်မယ်။ သီအိုေီနတလေကို ဆက်စပ်သုံသနိုင် နလနလ နေဖေ်မဟုအဆင့် မင့်နလနလ ဖစ်ပပီသ၊ သုံသသပ်ချက် အန ဖနကာင်သနတလေ၊ နကာက်ချက် နကာင်သနတလေ ပိုထလေက်နိုင် လာနလနလ ဖစ်တယ်။ ဒီအချက်နတလေဟာ တစ်ခုေဲ ့တစ်ခု ဆက်စပ်နေတယ်။ ဒီနတာ့ ဒီနေောမဟာ သုံသသပ်ချက်ဟာ ခိုင်ဖို ့အတလေက် နထာက်ေမယ့် နဒါက်နတလေ လိုလာ ပေ်နော။ ဒီနဒါက်နတလေဟာ အချက်အလက်နတလေကို ဘယ်နလာက်သုံသနိုင်သလဲဆိုတဲ့အနပါ်မဟာ မူတည်နေတယ်။ အချက်အလက်နတလေကို ဘယ်လို ထာသသို သုံသစလေဲသလဲဆိုတာေဲ ့လည်သ သက်ဆိုင်နေတယ်။ ဒီနတာ့ အချက်အလက်နတလေကို နကကာင်သကျိုသ ညီညီ တလေဲဆက် တင် ပေတယ်။ ဒါကို ေဟင်သလင်သတင် ပတယ်လို ့နခါ်တယ်။
  • 6. ေဟင်သလင်သ ပတာ အနကကာင်သအောတစ်ခုကို ောသလည်ဖို ့၊ နကာက်ချက်တစ်ခုခု၊ သုံသသပ်မဟုတစ်ခုခုကို ခိုင်မာစလော နထာက် ပဖို ့ သီအိုေီ ကိုချည်သပဲ သုံသေတာ မဟုတ်နသသဘူသ။ သီအိုေီကို ဖည်ထုတ်ဖို ့အတလေက် အချက်အလက်နတလေကို အစာသထိုသပပီသ ေဟင်သ လင်သတင် ပေတယ်။ အချက်အလက်နတလေေဲ ့ သီအိုေီဟာ ဟပ်မိသလောသပပီ၊ တလေဲမိသလောသပပီ၊ အချိတ်အဆက်မိသလောသပပီဆိုေင် ေဟင်သလင်သတင် ပ ခင်သ လုပ်ငေ်သဟာ ပပီသစီသတယ်။ ဒီနတာ့ နေသသာသ ခင်သအတတ်မဟာ ေဟင်သလင်သတင် ပတတ်ဖို ့ လို ပေ်နော။ ေဟင်သလင်သတင် ပနိုင်ဖို ့အတလေက် အချက်အလက် နတလေကို စုနဆာင်သေဟာနဖလေပပီသ ဆက်စပ်တင် ပ၊ နကကာင်သကျိုသညီညီေဟင်သလင်သ ပဖို ့ လို ပေ်နော။ ဒီေည်သေဲ ့ စာတစ်ပုဒ် နကာင်သ ဖစ်လာနတာ့တာပါပဲ။
  • 7. နေဖေ်တာ၊ သုံသသပ်တာေဲ ့ေဟင်သလင်သတင် ပတာနတလေဟာ ကျနော်ချည်သကပ်တဲ့ “သေီသစီ” ချည်သကပ်ေည်သကို သုံသတဲ့ နေောမဟာ ထည့်သလေင်သလုပ်နဆာင်ေတဲ့အချက် (၃) ချက် ဖစ်ပါတယ်။ ဒီနတာ့ သေီသစီကို ထပ်သလောသကကအုံသစို ့။
  • 8. သရုပ်ခလေဲတာ (classification) သရုပ်ခလေဲတယ်ဆိုတာ အမျိုသအစာသခလေဲတယ်၊ အတေ်သအစာသသတ်မဟတ်တယ်၊ အဆင့်သတ်မဟတ်တယ်၊ မျိုသတူစုခလေဲတယ်၊ ေယ်ပယ်သတ်မဟတ်တယ်၊ ကာလသတ်မဟတ်တယ်၊ ဓာတ်ခလေဲတယ် . စသည် ဖင့် အဓိပ္ပာယ်နဆာင်ပါတယ်။ သရုပ်ခလေဲ ခင်သဟာ စာနေသ ခင်သမဟာ အထူသလိုအပ်တယ်။  စရိုက်သဘာေနတလေကို ခလေဲ ခမ်သစိတ် ဖာ ပေတယ်။  အမျိုသအစာသနတလေ မတူနကကာင်သ ေဟင်သလင်သ ပေတယ်။  ေယ်ပယ်ကဏ္နတလေ ကလေဲ ပာသနကကာင်သ စိတ် ဖာေတယ်။  သနဘာသဘာေမျိုသကလေဲနတလေကို ေဟင်သလင်သ ပေတယ်။ ဒီနတာ့ သရုပ်ခလေဲဖို ့အတလေက် ဗဟုသုတလိုလာပပီ။ ဗဟုသုတဆိုတာ သာမေ်နညာင်ည ဗဟုသုတမျိုသကို ဆိုလိုတာ မဟုတ်ပါဘူသ။ စာကို အပျင်သန ပ နကာက်ဖတ်တဲ့သူက သရုပ်ခလေဲ စိစစ်နိုင်မဟုကို လုပ်နိုင်မဟာ မဟုတ်ပါဘူသ။ ဒီနတာ့ အတလေင်သ နဟိုက်ပပီသ ေက်ေက် ဖတ်တတ်တဲ့အကျင့်ေဟိတဲ့သူသာလျဟင်၊ သရုပ်ခလေဲစိစစ်မဟုကို နကာင်သနကာင်သောသလည်နိုင် တယ်။ စာဖတ်ေင် အာရုံစူသစိုက်စလော သမာဓိတည်ပပီသ ဖတ်တတ်တဲ့အကျင့်ကို နမလေသ မူထာသ ခင်သက သရုပ်ခလေဲတတ်တဲ့ စလေမ်သေည်၊ ခလေဲ ခမ်သစိတ် ဖာနိုင်မဟု စလေမ်သေည်ကို မင့်မာသနစလိမ့်မယ်။
  • 9. နဟိုင်သယဟဉ်တာ (comparative) သရုပ်ခလေဲမဟုနတလေ ေဟင်သေဟင်သလင်သလင်သ ဖစ်နအာင်၊ နဟိုင်သယဟဉ် ပေတာနတလေ ေဟိတယ်။ ကိုယ်န ပာချင်၊ ကိုယ်ဗဟို ပုချင်၊ ကိုယ်နထာက် ပချင်တဲ့အချက်ကို ပိုခိုင်မာနစဖို ့၊ ပိုထင်ေဟာသနစချင်လို ့ နဟိုင်သယဟဉ် ပေတာနတလေ ေဟိတယ်။ တုတ် တစ်နချာင်သဟာ နကာက်နေသလာသ။ န ဖာင့်နေသလာသဆိုတာကို ငင်သနေမယ့်အစာသ၊ သူ ့ထက် န ဖာင့်တဲ့ တုတ် တစ်နချာင်သေဲ ့ နဘသချင်သ ယဟဉ် ပလိုက် ခင်သအာသ ဖင့် သိသာထင်ေဟာသသလောသတယ်။ ဒါဟာ နဟိုင်သယဟဉ် ခင်သေဲ ့အကျိုသ နကျသဇူသ ဖစ်ပါတယ်။ ဒီနတာ့ နဟိုင်သယဟဉ်နလ့လာ ခင်သ ေည်သောကို ောသလည်ဖို ့လို ပေ်နော။ နဟိုင်သယဟဉ်နလ့လာ ခင်သဟာ အသိပညာေဟာနဖလေတဲ့ေည်သောမဟာ သိပ်အနေသကကီသတယ်။ ပညာေပ်ဆိုင်ော ေယ်ပယ် နတာ်နတာ်မျာသမျာသမဟာ comparative study approach ေဲ ့ နလ့လာဆေ်သစစ်ထာသတာနတလေ အမျာသကကီသပဲ။ ဒါဟာ သုနတသေမဟာ သုံသတဲ့ေည်သလို ့လည်သ န ပာလို ့ေတယ်။ ထာသနတာ့။
  • 10. ဒီနေောမဟာ စာပုဒ်အတလေက် 
.  • စရိုက်နတလေကိုပဲ နဟိုင်သယဟဉ်မလာသ၊  • အန ခအနေနတလေကိုပဲ နဟိုင်သယဟဉ် ပမလာသ၊  • အမျိုသအစာသ နတလေကိုပဲ နဟိုင်သယဟဉ် ပမလာသ၊  • နခတ်ကာလကိုပဲ နဟိုင်သယဟဉ် ပမလာသ၊  • တေ်ဖိုသချင်သပဲ နဟိုင်သယဟဉ် ပမလာသ၊  • ေလဒ်ချင်သပဲ နဟိုင်သယဟဉ်မလာသ၊ အမျိုသမျိုသ နဟိုင်သယဟဉ်လို ့ေပါတယ်။ ဒီနတာ့ နဟိုင်သယဟဉ် ခင်သေည်သော၊ တေည်သ နဟိုင်သယဟဉ်တဲ့ ချည်သကပ်ပုံဟာ စာနေသ ခင်သ မဟာ သိပ်အနေသပါတယ်။ သိပ်အနေသကကီသတယ်။ ဒါကို ောသလည်သနဘာနပါက်ထာသေင် နကာင်သတယ်။
  • 11. ထိပ်တိုက်နတလေ ့တာ (contradiction) ထိပ်တိုက်နတလေ ့တာဟာ တေည်သအာသ ဖင့် ပဖိုဖျက်ဖို ့အတလေက် သုံသတာပဲ။ တလေေ်သတာပဲ။ တိုက်တာပဲ။ ပဖိုတာပဲ။ ဖျက် တာပဲ။ တေည်သအာသ ဖင့် တိုက်ခိုက် ခင်သပဲ။ ကျနော်ဟာ နဆာင်သပါသနတလေ အနေသမျာသနတာ့၊ ဒီေည်သကို အလိုလိုထည့်သုံသ ဖစ်တယ်။ တေည်သအာသ ဖင့် နေဖေ်နေသ နဆာင်သပါသနတလေေဲ ့ လူမဟု ပု ပင်နေသနဆာင်သပါသနတလေ၊ နိုင်ငံနေသနေဖေ်ချက်နတလေကို နေသတဲ့အခါ ဒီချည်သကပ်ပုံဟာ လိုကို လိုလာတယ်။ ဒါဟာ ေေ်လို ခင်သ၊ ေေ်နထာင် ခင်သ မဟုတ်ဘူသဆိုတာကိုလည်သ ောသလည်ဖို ့လိုတယ်။ အယူအဆတစ်ခု၊ အနကကာင်သအောတစ်ခုကို တင် ပတဲ့အခါမဟာ အနကကာင်သေဟိပါတယ်။ အဲဒီ့အနကကာင်သကနတာ့ ရိုသေဟင်သ ပါတယ်။ အဓမ္မကို ဓမ္မေဲ ့ တိုက်ခိုက်ေ ခင်သ ဖစ်ပါတယ်။ မတောသမဟုကို တောသမဟုေဲ ့ ပဖိုဖျက် ေင်သနချေတာပဲ ဖစ်ပါ တယ်။ ဒီနတာ့ အယူအဆဖျင်သ၊ အယူအဆညံ့၊ လုပ်ေပ်ဆိုသ၊ အမူအကျင့်ဆိုသ၊ စရိုက်ဆိုသကို လမ်သနကကာင်သတည့် မတ်ဖို ့အတလေက် ထိပ်တိုက်တိုသကကေတာပါပဲ။ တိုက်ခိုက်ေတာပါပဲ။ နောက်အေက်တစ်မျိုသက  နဟဲ ့တာ ဖစ်ပါတယ်။ ခိုင်မာစလေဲပမဲပပီသ နချချလတ်ေခက်တဲ့ အနဟာင်သနတလေထဲက အယူေါဒဆိုသ နတလေကို တိုက်ဖျက်ဖို ့အတလေက် စကာသလုံသနတလေေဲ ့နဟဲ ့ေတယ်။ တလေေ်သေတယ်။ ယိုင်နအာင်လုပ်ေတယ်။ ဒါမဟသာ အနဟာင်သ က ပပိုပပီသ အသစ် ဖစ်ထလေေ်သမယ်။ နလာင်သေိပ်မိနေတာနတလေအတလေက် အေိပ်မိုသ၊ အေိပ်ထိုသနေတာနတလေကို တလေေ်သေတိုက်ေ ပါတယ်။ ထိပ်တိုက်နတလေ ့ပပီသနေသတာဟာ နတာ်လဟေ်နေသသနဘာလည်သ နဆာင်တယ်။ ပဖိုဖျက်နေသ သနဘာလည်သ နဆာင်တယ်။
  • 12. စာနေသဆောဟာ 
. မနကာင်သမဟုနတလေေဲ ့အဓမ္မမဟုနတလေကို တလေေ်သလဟေ်ပဖိုဖျက်တဲ့နေောမဟာနတာ့ လက်မနနဟသသင့်ပါဘူသ။ ဒီနေောမဟာ အနေသအသာသမတတ်ေင်၊ အနေသအသာသ မသိမ်နမလေ ့ေင် ေေ်ပလေဲနတလေ ဖစ်တတ်တယ်။ ပဿောကို မီသထလေေ်သေဟာ သလို ဖစ်တတ်တယ်။ ပဋိပက္ခကို ဖစ်နစတတ်တယ်။ ဒါနတလေ အာသလုံသဟာ ဆိုသတယ်လို ့ မဆိုနိုင်သလို၊ အာသလုံသဟာ နကာင်သတယ်လို ့လည်သ မဆိုလိုဘူသ။ ဒီနတာ့ အသိဉာဏ်အာသ ဖင့်၊ အနတလေသအနခါ်အာသ ဖင့် တလေေ်သတိုသနေတာဟာ အ ပုသနဘာအာသ ဖင့် နကာင်သတယ်။ အသိဉာဏ်ထဲမဟာ ညသနနဟာက်ထဲမဟာ တည်ဆဲ အညစ်အနလေမ်သနဟာင်သနတလေကို ပဖိုဖျက်ပစ်မဟ အသိသစ်၊ အ မင်သစ်၊ ဉာဏ်သစ်ဟာ ထလေေ်သလင်သမယ်။ ဒီလို အနတလေသအနခါ်နတလေ ၊ အိုင်ဒီယာနတလေ တလေေ်သထိုသ ယဟက်ေဟယ်ေင်သ ဉာဏ်အလင်သနတလေ ပလေင့်လာတယ်။ ေီနေသဆေ် ့ နခတ်ဟာ နောက်လာတာပဲ။ ဘေမဟာလည်သ ဘေေီနေသဆေ် ့ အန ခအနေနတလေ ဖတ်သေ်သေအုံသမယ်။ လူ ့အဖလေဲ ့ အစည်သ ဟာ ဒီေည်သေဲ ့အနတလေသအနခါ် ပလေင့်လင်သလလေတ်လပ်ပပီသ သီသပလေင့်လာကကတာပဲ မဟုတ်လာသ။ ဒီနလာက်ဆို ောသလည်နိုင်ပပီ ထင်ပါတယ်။ ၉ ၊ နအာက်တိုဘာ၊ ၂၀၂၀။