�ݺ�ߣ

1
©2006 Nguyen Thi Hong Vinh
CHƯƠNG 2
CÁN CÂN THANH TOÁN
QUỐC TẾ
THE BALANCE OF PAYMENT
©Nguyen Thi Hong Vinh
Mục tiêu
Tìm hiểu các khái niệm liên quan đến
cán cân thanh toán
Tìm hiểu cấu trúc cán cân thanh toán
Tiếp cận cách phân tích và đánh giá
tình trạng cán cân thanh toán
Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố
đến cán cân thanh toán
NỘI DUNG CHÍNH
2.1 Khái niệm,đặc điểm và nguyên tắc
hạch toán BOP
2.2 Cấu trúc của BOP
2.3 Thặng dư và thâm hụt BOP
2.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến BOP

2
Nguyen Thi Hong Vinh
3.1 Khái niệm,đặc điểm và
nguyên tắc hạch toán BOP
Khái niệm
Cán cân thanh toán là gì?
Cán cân thanh toán (Balance of Payment)
của một quốc gia là một bản báo cáo
thống kê tổng hợp có hệ thống, ghi chép
tất cả các giao dịch kinh tế giữa người cư
trú và người không cư trú trong một thời
kỳ nhất định, thường là một năm.
Khái niệm
Các giao dịch kinh tế là các giao dịch về:
- Xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ;
- Thu nhập của người lao động, thu nhập từ hoạt
động đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp;
- Chuyển giao vãng lai một chiều;
- Chuyển giao vốn một chiều;
- Chuyển giao vốn vào trong nước và chuyển
vốn ra nước ngoài trong lĩnh vực đầu tư trực
tiếp, đầu tư vào các giấy tờ có giá;

3
Khái niệm
Người cư trú bao gồm các tổ chức hoặc cá
nhân trong nước
Ngoài ra, người cư trú còn bao gồm:
- Văn phòng đại diện ở nước ngoài của các tổ
chức trong nước;
- Công dân trong nước cư trú ở nước ngoài dưới
12 tháng;
- Công dân trong nước đi du lịch, học tập, chữa
bệnh và thăm viếng nước ngoài không kể thời
hạn
- Người nước ngoài cư trú ở VN từ 12 tháng trở
lên
(Theo quy định điều 3 Nghị định 164/1999/NĐ
CP về quản lý Cán cân thanh toán quốc tế của
VN)
Khái niệm
Người không cư trú bao gồm các tổ chức hay
cá nhân ở nước ngoài
Ngoài ra, người không cư trú còn bao gồm:
- Văn phòng đại diện của các tổ chức nước
ngoài ở trong nước
- Công dân trong nước cư trú ở nước ngoài trên
12 tháng
- Công dân nước ngoài đi du lịch, học tập, chữa
bệnh và thăm viếng trong nước không kể thời
hạn
- Người nước ngoài cư trú ở trong nước dưới
12 tháng
Khái niệm
Ở Việt Nam:
- Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là
cơ quan chịu trách nhiệm chủ trì, lập,
theo dõi và phân tích cán cân thanh
toán
- Đồng tiền hạch toán là USD

4
Ý nghĩa BOP
–Trạng thái BOP ảnh hưởng trực
tiếp lên tỷ giá hối đoái, là công
cụ quan trọng phát tín hiệu về
tình trạng của nền kinh tế, về
các vấn đề kinh tế vĩ mô
–BOP có ý nghĩa đặc biệt quan
trọng đối với
Chính phủ
Doanh nghiệp
Đặc điểm BOP
Ghi chép các luồng chu chuyển hàng hóa,
dịch vụ hay tài sản
Ghi chép các thay đổi về TS Nợ và TS Có
giữa Người cư trú và Người không cư trú
Giống b/c về nguồn vốn và sử dụng vốn
của doanh nghiệp, cán cân thanh toán cho
biết, trong một thời kỳ nhất định, một quốc
gia có các nguồn tiền từ đâu và sử dụng
nguồn tiền đó như thế nào
Minh hoạ
Nguyên tắc hạch toán BOP
Nguyên tắc bút toán kép: một bút
toán ghi nợ bao giờ cũng có một bút
toán ghi có tương ứng và ngược lại;
Các giao dịch được ghi nợ là các giao
dịch làm phát sinh cầu ngoại tệ
Các giao dịch được ghi có là các giao
dịch làm phát sinh cung ngoại tệ

5
BOP – bút toán kép
-Chuyển trả thu nhập
-Cấp viện trợ, chuyển tiền đi
-Tiếp nhận thu nhập
-Tiếp nhận viện trợ, chuyển tiền
về
-Giảm tài sản trong nước của
người không cư trú
-Tăng tài sản ở nước ngoài của
người cư trú
-Tăng tài sản trong nước của
người không cư trú
-Giảm tài sản ở nước ngoài của
người cư trú
-Chuyển giao vốn, tài sản-Tiếp nhận vốn, tài sản
-Nhập khẩu hàng hóa
-Nhập khẩu dịch vụ
-Xuất khẩu hàng hóa
-Xuất khẩu dịch vụ
Ghi NợGhi Có
Lưu ý: - “trong nước” / “nước ngoài” căn cứ theo quốc gia của người cư trú
Ví dụ
Hãy hạch toán các nghiệp vụ vào BOP của Việt
Nam
1. Nhà XK gạo VN 1triệu tấn gạo trị giá 2triệu
USD sang Mỹ. Tiền được chuyển vào TK
Vietcombank mở tại Mỹ
2. VN NK 10triệu JPY máy móc từ Nhật. Tiền
được chuyển trả từ TK ACB mở tại Nhật.
3. Dự án FDI vào VN của Singapore trị giá 10tr
USD trong đó 5triệu là máy móc, 2triệu là tiền
chuyên viên, 3 triệu chuyển vào TK của STB ở
Singapore
3.2 Cấu trúc của BOP

6
3.2 CẤU TRÚC CỦA BOP
Cán cân thanh toán gồm 4 bộ phận
chính:
- Cán cân vãng lai
- Cán cân vốn
- Cán cân tổng thể
- Cán cân bù đắp chính thức
3.2 CẤU TRÚC CỦA BOP
Cán cân vãng lai (CA)
– Phản ánh tập trung các giao dịch trao đổi tài sản
thực (hàng hóa, dịch vụ), chi trả thu nhập (lương,
lãi), và các khoản chuyển giao một chiều vì mục
đích tiêu dùng (viện trợ, kiều hối)
Cán cân vốn (KA)
– Phản ánh tập trung các giao dịch trao đổi tài sản tài
chính (chứng khoán, tín dụng, tiền gởi, tiền mặt, và
các chứng quyền sở hữu tài sản khác)
Cán cân dự trữ chính thức (OR)
– Phản ánh tập trung các giao dịch liên quan đến dự
trữ ngoại hối của chính phủ nhằm can thiệp tỷ giá,
hoặc điều chỉnh trạng thái mất cân bằng BOP
Nhầm lẫn và sai sót thống kê (eo)
Có (+)Nợ (-)Khoản mục giao dịch
00CÁN CÂN THANH TOÁN
+5Dự trữ Vàng, ngoại tệ, SDR, Tín dụng IMF, Vay khác
+59. Dự trữ chính thức
+5CÁN CÂN DỰ TRỮ CHÍNH THỨC
-108. Nhầm lẫn và sai sót thống kê
+ 30-1307. Tài sản khác (tín dụng, tiền gởi, khác)
+ 206. Đầu tư gián tiếp (ra nước ngoài, vào trong nước)
+ 1205. Đầu tư trực tiếp (ra nước ngoài, vào trong nước)
+ 30CÁN CÂN VỐN
+ 234. Chuyển giao vãng lai một chiều (viện trợ, kiều hối)
+ 2-103. Tiếp nhận, Chi trả thu nhập (lương, lãi, cổ tức)
-4502. Xuất khẩu, Nhập khẩu dịch vụ
+ 4001. Xuất khẩu, Nhập khẩu hàng hóa
-35CÁN CÂN VÃNG LAI

7
Cán cân Vãng lai (BCA)
Thương mại hàng hóa
– Xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa
Thương mại dịch vụ
– Xuất khẩu và nhập khẩu dịch vụ
Thu nhập
– Thu và chi trả lương, thu nhập từ đầu tư (tiền lãi,
cổ tức)
Chuyển giao một chiều vì mục đích tiêu
dùng
– Viện trợ không hoàn lại, chuyển tiền tư nhân, quà
biếu
Cán cân Vãng lai = số dư tài khoản
Vãng lai
Cán Cân Vốn (BKA)
Chuyển giao vốn một chiều
– Viện trợ phát triển cơ sở hạ tầng, Xóa nợ vay
Đầu tư trực tiếp
– Đầu tư mới, Hợp nhất và Sát nhập
Đầu tư gián tiếp
– Cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán phái sinh
Đầu tư khác
– Tín dụng thương mại, Tín dụng ngân hàng,
Tiền mặt, Tiền gởi
Cán cân Vốn = số dư tài khoản Vốn
CÁN CÂN CƠ BẢN (BB)
Cán cân cơ bản bằng tổng hai cán
cân: cán cân vãng lai + cán cân vốn
dài hạn
Cán cân cơ bản phản ánh tương đối
tổng quát tình trạng nợ nước ngoài
của một quốc gia
Tình trạng cán cân cơ bản ảnh
hưởng lâu dài đến nền kinh tế và tỷ
giá hối đoái

8
Dự trữ chính thức
Dự trữ vàng và ngoại tệ của chính
phủ
Dự trữ SDR tại IMF
Tài sản dự trữ khác
Tài trợ ngoại lệ
– Quan hệ tín dụng với chính phủ các
nước (các NHTW khác)
Cán cân dự trữ (bù đắp) chính thức
CÁN CÂN TỔNG THỂ (OB)
Cán cân tổng thể bằng tổng hai cán cân:
cán cân vãng lai + cán cân vốn;
Trong thực tế, cán cân tổng thể còn bao
gồm một hạng mục được gọi là nhầm
lẫn và sai sót

9
3.3 THẶNG DƯ VÀ THÂM HỤT CÁN
CÂN THANH TOÁN
3.3 THẶNG DƯ VÀ THÂM HỤT CÁN
CÂN THANH TOÁN
Với nguyên tắc bút toán kép, cán cân
thanh toán luôn cân bằng
Khi nói cán cân thanh toán thâm hụt hay
thặng dư là các nhà kinh tế muốn nói đến
thâm hụt hay thặng dư của một nhóm các
cán cân bộ phận nhất định trong cán cân
thanh toán

10
Đẳng thức cơ bản của BOP
Trạng thái cán cân bộ phận
– Thâm hụt (Tổng Có < Tổng Nợ)
– Thặng dư (Tổng Có > Tổng Nợ)
– Cân bằng (Tổng Có ~ Tổng Nợ)
Đẳng thức cơ bản của BOP
– Cán cân tổng thể luôn ở trạng thái cân
bằng
CA + KA + OR = 0
(không có sai sót thống kê, nghĩa là eo = 0)
3.3.1 THẶNG DƯ VÀ THÂM HỤT CÁN CÂN
THƯƠNG MẠI
CCTM có thể cho biết:
- Xu hướng vận động của CCVL
- Mức độ mở cửa của nền kinh tế
- Năng lực cạnh tranh của nền kinh tế
Tình trạng CCTM ảnh hưởng trực tiếp
và nhanh chóng đến tỷ giá, tăng trưởng
kinh tế và lạm phát
Ví dụ, CCTM thâm hụt thường tác động
làm tỷ giá tăng, đồng nội tệ giảm giá…
VÃNG LAI
Tình trạng CCVL ảnh hưởng trực tiếp
và nhanh chóng đến tỷ giá, tăng
trưởng kinh tế và lạm phát
Nếu thặng dư, nó phản ánh tài sản có
ròng của quốc gia tăng lên
Nếu thâm hụt, nó phản ánh tài sản nợ
ròng của quốc gia tăng lên

11
CƠ BẢN
Cán cân cơ bản phản ánh tổng quát
tình trạng nợ nước ngoài của một quốc
gia vì vốn dài hạn có đặc trưng của sự
phân phối lại thu nhập tương đối ổn
định trong một thời gian dài giữa một
quốc gia và phần thế giới còn lại
CƠ BẢN
Sự bù đắp cho nhau giữa thặng dư của
CCVL và thâm hụt cán cân vốn dài hạn
có thể được duy trì lâu dài
33
BOP
1 2 3 4 5 6 7
CA 0 -5 -5 -5 +5 +5 -5
KA 0 +5 +3 +6 -6 -3 -5
BOP 0 0 -2 +1 -1 +2 -10
R 0 0 +2 -0.8 +0.7 0 +5.8
0 0 0 +0.2 -0.3 +2 -4.2

12
Câu hỏi
Phân tích trường hợp quốc gia ở
trong tình huống 4, 5, 6, 7.
Moät nöôùc ngheøo neân choïn
tröôøng hôïp naøo?
Neáu BOP 0, R 0 thì tyû
giaù hoái ñoaùi thay ñoåi theá naøo?
CƠ BẢN
Một quốc gia có CCVL thâm hụt đồng
thời có các luồng vốn dài hạn ròng chạy
ra; điều này làm cho cán cân cơ bản bị
thâm hụt nặng nề, đây có phải là một tín
hiệu xấu của nền kinh tế? Giải thích
3.3.3 THẶNG DƯ VÀ THÂM HỤT CÁN
CÂN CƠ BẢN
Một quốc gia có cán cân cơ bản
thặng dư, trong đó luồng vốn ròng dài
hạn chảy vào lớn hơn mức thâm hụt
CCVL. Bạn đánh giá nền kinh tế này
như thế nào?

13
TỔNG THỂ
Dưới chế độ tỷ giá cố định:
- Tình trạng mất cân bằng cán cân tổng
thể cho biết áp lực dẫn đến phá giá hay
nâng giá nội tệ;
- Để duy trì tỷ giá cố định, NHTW dùng
dự trữ ngoại hối để can thiệp
CA + KA = - OR
TỔNG THỂ
Dưới chế độ tỷ giá thả nổi:
- Cán cân tổng thể luôn có xu hướng vận
động trở lại trạng thái cân bằng
CA + KA = 0 hoặc CA = - KA
–Trạng thái thâm hụt (thặng dư) của
CA được tài trợ bằng trạng thái thặng
dư (thâm hụt) của KA
–Tỷ giá tự động thay đổi, qua đó điều
chỉnh trạng thái BOP
Các mối liên hệ kinh tế vĩ mô (đơn giản hóa)
C là tiêu dùng, I là vốn chi tiêu cố định (đầu tư), X
là xuất khẩu, M là nhập khẩu, S là tiết kiệm
Chi phí GDP = C + I + (X - M)
Thu nhập GDP = C + S
Tài khoản vãng lai CAB = X – M
– Cán cân thương mại về hàng hoá và dịch vụ cộng
với thu nhập ròng của các tài sản có/nợ quốc tế
Sắp xếp lại: CAB = S – I
– Nói cách khác: tài khoản vãng lai phản ánh quyết
định về tiết kiệm và đầu tư cũng như năng lực cạnh
tranh (tỷ giá và lạm phát) hay cũng là các rào cản
thương mại

14
Cán cân thanh toán phải cân bằng
Cán cân tài khoản vốn KAB = I – S
CAB = – KAB (bao gồm bất cứ thay đổi nào về
dự trữ ngoại tệ (tăng = –))
Trong cơ chế tỷ giá thả nổi và không có can
thiệp tỷ giá
– NHTW có thể không bao giờ bị không còn dự trữ
ngoại tệ
– Những điều chỉnh do mất cân đối giữa tài khoản vãng
lai và tài khoản vốn sẽ được thực hiện trên thị trường
– Tích luỹ trên tài khoản vãng lai qua hàng năm sẽ
củng cố trạng thái đầu tư ròng quốc tế của một quốc
gia (giá trị theo giá hiện thời)
3.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến
BOP
•Các yếu tố tác động đến cán cân vãng lai
•Các yếu tố tác động đến cán cân vốn
3.4.1 Các yếu tố ảnh hưởng đến
cán cân vãng lai
Tăng trưởng kinh tế
Tỷ giá hối đoái
Lạm phát
Các rào cản thương mại

15
Tăng trưởng kinh tế
Quốc gia có mức tăng trưởng kinh tế
cao thường trải qua thời kỳ thâm hụt
cán cân thương mại
TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI
Tỷ giá biến động tác động lên XK và
NK
Trong điều kiện hệ số co giãn của
cầu hàng hóa XK và cầu hàng hóa
NK tương đối cao thì khi tỷ giá tăng
sẽ làm tăng XK và giảm NK; điều này
có thể dẫn đến cải thiện CCVL
Trong quá khứ, nhiều nền kinh tế
thường sử dụng biện pháp phá giá
nội tệ để cải thiện CCVL
Ngày nay, nhiều nền kinh tế thực
hiện chính sách duy trì đồng tiền yếu
để tạo lợi thế cạnh tranh về giá và
cải thiện CCVL

16
Cơ sở lý thuyết (điều kiện Marshall-
Lerner) cũng như bằng chứng thực
nghiệm (hiệu ứng tuyến J) chỉ ra rằng
phá giá không phải lúc nào cũng dẫn
đến cải thiện CCVL;
Về mặt lý thuyết, điều kiện Marshall-
Lerner chỉ ra rằng:
- Phá giá nội tệ sẽ có ảnh hưởng tích
cực đến CCVL nếu như tổng giá trị
hệ số co giãn (hệ số co giãn cầu XK
+hệ số co giãn cầu NK) lớn hơn 1
Điều kiện Marshall-Lerner chỉ ra rằng:
- Phá giá tạo ra hai hiệu ứng, hiệu ứng giá
và hiệu ứng lượng
- Hiệu ứng giá là nhân tố làm cho CCVL xấu
đi
- Hiệu ứng lượng là nhân tố góp phần cải
thiện CCVL
- Tình trạng CCVL sau khi phá giá phụ
thuộc vào tính trội của hiệu ứng khối
lượng hay hiệu ứng giá cả

17
Các bằng chứng thực nghiệm chỉ ra
rằng:
- Phá giá thường không tránh được
hiệu ứng tuyến J
- CCVL thường xấu đi sau khi phá giá,
sau đó dần dần mới được cải thiện
theo thời gian
Hiệu ứng tuyến J:
Cán cân vãng lai
Thặng dư(+)
Thâm hụt (+)
0
t1 t2 t3
Tuyến J
Ba nguyên nhân chính giải thích hiệu
ứng tuyến J:
- Phản ứng của người tiêu dùng diễn ra
chậm
- Phản ứng của người sản xuất diễn ra
chậm
- Cạnh tranh không hoàn hảo

18
LẠM PHÁT
Một quốc gia có mức lạm phát cao
hơn so với các đối tác thương mại
thường trải qua thời kỳ thâm hụt
CCVL
Các rào cản thương mại
Nhiều quốc gia sử dụng các rào cản
thương mại để bảo vệ CCVL
Biện pháp này không thích hợp trong
bối cảnh tự do hóa thương mại
3.4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân vốn
Lãi suất
Các loại thuế
Các biện pháp kiểm soát vốn
Các kỳ vọng về thay đổi tỷ giá

19
Lãi suất
Các loại thuế
Các biện pháp kiểm
soát vốn
Các kỳ vọng về thay
đổi tỷ giá
- Lãi suất ở một quốc
gia tăng sẽ làm cho
các tài sản tài chính
của quốc gia đó hấp
dẫn các nhà đầu tư
nước ngoài
cán cân vốn có thể
được cải thiện trong
ngắn hạn
Lãi suất
Các loại thuế
Các biện pháp kiểm
soát vốn
Các kỳ vọng về thay đổi
tỷ giá
- Áp dụng các loại thuế
đánh trên lãi vốn
(capital gain) hoặc
đánh trên các khoản
thu nhập đầu tư (cổ tức
và lãi cho vay) sẽ làm
cho các chứng khoán
không còn hấp dẫn các
nhà đầu tư nước ngoài
cán cân vốn có thể bị
xấu đi
3.4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến cán
cân vốn
Lãi suất
Các loại thuế
Các biện pháp
kiểm soát vốn
Các kỳ vọng về
thay đổi tỷ giá
- Các nhà đầu tư lựa
chọn đầu tư vào các
chứng khoán nước
ngoài nếu mức sinh
lợi cao hơn
- Mức sinh lợi của
chứng khoán nước
ngoài phụ thuộc vào
mức sinh lợi danh
nghĩa của chứng
khoán và mức thay
đổi tỷ giá

20
3.4.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến cán
cân vốn
Lãi suất
Các loại thuế
Các biện pháp
kiểm soát vốn
Các kỳ vọng về
thay đổi tỷ giá
- Khi một đồng tiền tăng
giá, mức sinh lợi của
chứng khoán ghi bằng
đồng tiền đó sẽ tăng
- Một đồng tiền được kỳ
vọng là tăng giá thì các
chứng khoán ghi bằng
đồng tiền đó sẽ hấp dẫn
nhà đầu tư nước ngoài
- Cán cân vốn của một
quốc gia có thể được
cải thiện nếu đồng tiền
của quốc gia đó được
kỳ vọng là tăng giá
Việt Nam
Định hướng chính sách
– Tự do hóa các giao dịch vãng lai
– Tiếp tục lộ trình từng bước tự do hóa các giao dịch
vốn một cách thận trọng và có chọn lọc
– Tiếp tục thực hiện chế độ tỷ giá hối đoái cố định
đơn tệ có điều chỉnh theo hướng thúc đẩy tăng
trưởng xuất khẩu và thu hút vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài
– Phát triển thị trường ngoại tệ theo hướng đa dạng
hóa các công cụ giao dịch
– Từng bước chuyển các quan hệ vay mượn-hoàn
trả sang quan hệ mua-bán tài sản tài chính, hạn
chế tình trạng đô-la-hóa, và cải thiện khả năng
chuyển đổi của đồng VND

21

�ݺ�ߣ

C2. Can thanh toan QT

More Related Content

C2. Can thanh toan QT