1. Licht & Donker Caravaggio, een permanente revolutie Annie Bauwens mei 2010
2. Portret van Caravaggio, pastel door Ottavio Leoni Michelangelo Merisi, beter bekend als Caravaggio, werd op 29 september 1571 geboren. Caravaggio is de naam van een dorpje in Noord-Itali谷, vlakbij Milaan, waar zijn ouders woonden. Op dertienjarige leeftijd ging hij in de leer bij Simone Peterzano, een schilder van religieuze taferelen.
3. Jongen die fruit schilt, ca. 1592 Olieverf op doek, 64,2 x 51,4 cm Florence, Fondazione Roberto Longhi In 1592, hij was dan twee谷ntwintig jaar, besloot hij naar Rome te gaan. Hij vond er werk in het atelier van de mani谷ristische schilder Cavaliere d'Arpino, waar hijvooral fruit en bloemen mocht schilderen. Caravaggio was zeer competent en werd al snel opgemerkt.
4. Caravaggio had het geluk te kunnen werken tijdens de contrareformatie. In Rome werden volop kerken en paleizen gebouwd of gerestaureerd. Al deze nieuwe ruimtes moesten gedecoreerd worden met kunstwerken. Kardinaal Francesco Del Monte, die een grote interesse had voor kunst, muziek, theater en wetenschap, werd zijn grootste opdrachtgever. De decoratie van de Contarelli-kapel en de Cerasi-kapelwaren zijn belangrijkste opdrachten. Interieur van de Contarelli-kapel - Rome, San Luigi dei Francesi
5. Caravaggio was niet alleen de meeste gevierde en best betaalde schilder van Rome, hij was ook de beruchtste. Hij was wispelturig, heetgebakerd en gewelddadig. Zijn korte leven was een aaneenschakeling van schandalen. Beeld uit de film Caravaggio van Derek Jarman - 1986
6. Hij was vaak betrokken in straatgevechten en doodde zelfs een man in een geldkwestie. Daarom moest hij in 1606 Rome verlaten. Hij vluchtte naar Genua, dan naar Napels, om uiteindelijk zijn toevlucht te vinden op Malta. Na een artistiek gezien vruchtbare periode in Malta belandde hij in de gevangenis. Hij wist te ontsnappen en vluchtte naar Sicili谷. Toch wist hij het ene meesterwerk na het andere af te leveren. Beeld uit de BBC-documentaire van Simon Schama: The Power of Art, Caravaggio
7. In 1610 stierf hij, ten prooi aan hevige koorts en beroofd van de werken die hij als zoenoffer bij zich had. Hij was op terugreis naar Rome, nadat hij gratie had gekregen van de Paus. Zijn levenseinde blijft in mysteri谷n gehuld. Hij werd 39 jaar. Beeld uit de film Caravaggio van Derek Jarman - 1986
8. Zowel op persoonlijk als op artistiek vlak was hij een rebel. Hij negeerde de artistieke conventies van zijn tijd. Tijdens zijn beginperiode in Rome, toen werkte hij voor Cavaliere dArpino, schilderde hij vooral stillevens. Hij onderscheidde zich van andere stillevenschilders door het fruit niet gaaf of perfect te schilderen, op elk stuk fruit kan men zachte plekjes en vlekjes zien.
9. Fruitmand, ca. 1597 Olieverf op doek, 46 64,5 cm Milaan, Biblioteca Ambrosiana
10. Uit een aantal van Caravaggios werken lijkt zijn homoseksuele voorkeur te spreken. Jonge jongens geeft hij weer met een sterke erotische geladenheid en vervoering. Hij had geen belangstelling voor naakt vrouwelijk vlees. Muzikanten, ca. 1595 Olieverf op doek, 87,9 x 115,9 cm Newyork, Metropolitan Museum of Art
11. In zijn religieuze werken wilde Caravaggio het alledaagse van een wonder laten zien. Bij hem dus geen decorum vol zwevende figuren in vaalblauwe hemels vol donzige wolken, geen heiligen in stralenkransen. Caravaggio koos mannen en vrouwen van de straat. Dat was nieuw voor Rome: het alledaagse op groot formaat en naturalistischer dan ooit. Door de ruimte zo min mogelijk te defini谷ren krijgen zijn personages waardigheid en een enorme zeggingskracht. Madonna di Loreto, ca. 1604 Olieverf op doek, 260 x 150 cm Rome, S. Agostino
12. Voor bepaalde werken stak hij zijn modellen in fraaie kleren en schiep hij een genoegen in het schilderen van de mooie stoffen en texturen. De modellen werden in een bepaalde sc竪ne gezet, die verwijzen naar de commedia dellarte, en theatraal belicht. Kaartspelers, ca. 1594 - Olieverf op doek, 94,2 x 131,2 cm Forth Worth: Kimbell Art Museum
13. Caravaggio was gefascineerd door de dood. Onthoofdingen, bloed, geweld en doodslag waren een bron van inspiratie. Het fundament van zijn picturale nalatenschap is het chiaroscuro of het clair-obscur. Heldere, lichtgevende partijen worden afgewisseld met tonen van de donkerste nacht, waardoor zijn figuren een sculpturale kracht en een sterke aanwezigheid tonen. David en Goliath, ca. 1599 Olieverf op doek, 110 x 91 cm Madrid, Prado
14. De dood van Maria, 1606 - Olieverf op doek, 369 x 245 cm Parijs, Louvre Door de weergave van de realiteit, het realisme in houdingen, emotie in gelaatsuitdrukkingen, het duister, de vrijwel zwarte achtergronden, het theatrale clair-obscur onderscheidde hij zich van zijn concurrenten. Hij was een echte verhalenverteller 辿n dramaturg.
15. Caravaggios stijl was revolutionair. Hij was een voortijdige moderne kunstenaar die moest wachten tot de wereld zo modern was als hij. Tot ruim 300 jaar na zijn dood heeft de kunstwereld deze originele en gedurfde kunstenaar verzwegen of genegeerd. Tegenwoordig wordt hij alom als genie erkend. En terecht! Maria Magdalene in extase, 1606 Olieverf op doek, 292 x 211 cm Rome, Borghese
16. Het portret van Caravaggio, de waarzegster en fruitmand op bankbiljet van 100 000 lire.
17. De invloed van Caravaggio op de beeldende kunst na hem aan de hand van drie voorbeelden.
18. 1 ste voorbeeld Joseph Wright van Derby 18de eeuw Joseph Wright was een Brits kunstschilder. Hij werd op 3 september 1734 geboren in Derby, een stad in Midden-Engeland, in het hart van de industri谷le revolutie. Door zijn nocturne stukken wordt hij beschouwd als een waardig opvolger van de 17de eeuwse Franse kunstschilder Georges De La Tour (1593 1652) die op zijn beurt sterk be誰nvloed is geworden door Caravaggio. De wetenschappelijke en technologische vooruitgang waren vaak het thema van zijn schilderijen. Hij is 73 jaar geworden. Zelfportret, pastel in zwart-wit, ca. 1765
19. The Orrery (Het planetarium) ca. 1766 Olie op doek 147,3 cm x 203,2 cm Derby, Art Gallery.
20. Een natuurwetenschapper geeft een lezing over de werking van ons zonnestelsel met behulp van een orrery of een mechanisch planetarium dat werd aangedreven door een soort uurwerk. De metalen ringen stellen de cirkelende planeten van ons zonnestelsel voor. De sc竪ne is in duisternis gehuld. De enige lichtbron op het schilderij is een lamp in het centrum van het planetarium. De lamp stelt de zon voor. De zonnestralen leggen een gloed op de gezichten van de omstanders. Dit werk kan beschouwd worden als een metafoor voor het licht van de kennis die de groep krijgt en ook voor het tijdperk van de Verlichting zelf. De verlichte gezichten kunnen ook gezien worden als maanfasen: van volle maan (de gezichten van de kinderen) tot nieuwe maan (de met zijn rug naar ons gekeerde man).
21. De natuurwetenschapper draagt een rode jas en torent duidelijk uit boven zijn publiek. Hij is een symbool voor de debatten die in die tijd werden gehouden, debatten over de rol van religie en wetenschap. Het publiek bestaat uit gewone mensen uit de middenklasse en luistert naar de natuurwetenschapper. Hun gezichten drukken verbazing en verwondering uit over wat ze horen en zien. Het was immers nog niet zo lang geleden dat Newton (1643-1727) had beweerd dat de planeten rond de zon bewogen - en niet rond de aarde. Voor het schilderen van de natuurwetenschapper heeft Joseph Wright zich gebaseerd op een bestaand portret van Newton, geschilderd door Godfrey Kneller (1646-1723). De man aan de linkerkant van het schilderij is een vriend van Joseph Wright. De overeenkomst met het werk van Caravaggio dringt zich op. Er is een duidelijke enscenering en een sterke clair-obscur.
22. De gezichten van het publiek baden in een helder licht. Het licht komt niet van boven of van links, zoals vaak het geval is bij Caravaggio, maar van uit het midden. In de loop van de tweede helft van de 17de eeuw was er een evolutie te zien in de belichting van de compositie. Onder invloed van het werk van de Nederlandse Gerrit van Honthorst (1592-1656), 辿辿n van de meest begaafde caravaggisten, begon men de lichtbron in de compositie op te nemen. De Franse schilder, Georges de la Tour (1593-1652) heeft dit geniaal toegepast en heeft bij wijze van spreken de fakkel aan Joseph Wright doorgegeven. De gezichten contrasteren heel sterk met de donkere, bijna zwarte achtergrond. De rode jas van de wetenschapper draagt bij aan de caravaggeske sfeer van dit schilderij. De personages zijn zeer fotorealistisch geschilderd.
23. 2 de voorbeeld Gustave Courbet 19de eeuw Gustave Courbet werd geboren op 10 juni 1819 in Ornans bij Besan巽on. Hij was een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het realisme, een richting in de schilderkunst die de dagelijkse werkelijkheid en gewone mensen tot onderwerp nam, in plaats van verheven mythologische of historische sc竪nes. Het nieuwe was vooral dat deze 'gewone' situaties of voorwerpen geen bijzaak maar hoofdonderwerp in het schilderij waren, en vaak op groot formaat werden afgebeeld. Hij schilderde naar het leven in een tijd waarin de werkelijkheid door collegas uitbundig voorzien werd van romantische opsmuk. Hij is overleden op 31 december 1877 in La Tour-de-Peilz, Zwitserland. Gustave Courbet fotografie door Nadar
24. Le d辿sespoir (De wanhoop)- zelfportret, 賊1841 Olie op doek, 45 x 54 cm - Particuliere collectie
25. Le d辿sespoir is een zelfportret van Gustave Courbet. Toen hij dit doek schilderde was hij ongeveer 23 jaar. We zien het knappe gezicht van de jonge kunstenaar: een gezicht met donkere wenkbrauwen boven donkere ogen, volle rode lippen, licht blozende wangen, een donkere snor en een baardje. Het lijkt wel de beschrijving van een portret van Caravaggio op dezelfde leeftijd. Hij heeft de handen in zijn halflange zwarte golvende haren en kijkt met opengesperde ogen. Die donkerbruine ogen kijken recht in de ogen van de toeschouwer, ze tonen angst, vertwijfeling en wanhoop. De kunstenaar draagt werkkledij: een wit hemd en een zwarte schildersschort. De plooien van het hemd zijn heel nauwkeurig weergegeven.
26. De spieren van de armen en handen zijn duidelijk zichtbaar. De penseelstreken zijn duidelijk weergeven. Er is geen decor te zien, alleen een donkere achtergrond. Door de schildersschort weten we dat de locatie van dit werk zijn eigen atelier is. Als toeschouwer voel je de figuur/schilder sterk aanwezig, hij komt a.h.w. in de persoonlijke ruimte van de toeschouwer. Er gaat een zeer sterke emotie van uit. Vermoedelijk gaat het hier niet om de werkelijke gevoelstoestand van de schilder, maar om de weergave van een expressieve kop en heeft hij een studie gemaakt van zijn eigen gezicht.
27. De overeenkomsten met het werk van Caravaggio zijn heel opvallend. Dit portret oogt theatraal, alleen al door de houding en de expressie van het figuur. Het licht valt in een bundel op het model. Het contrast tussen licht en donker wordt heel sterk weergegeven. Voor het schilderen van de rechterschouder, de bovenkant van de armen, het voorhoofd en de neusbrug gebruikt Courbet veel wit om het licht op het figuur sterk te laten uitkomen. Het is dit wit dat het portret a.h.w. tot leven brengt. Was dit een schilderij geweest van zijn volledige persoon dan zou hij los lijken te komen van het doek. Net als Caravaggio schildert Courbet naar de realiteit. Dit geldt niet uitsluitend voor dit werk, maar voor al zijn werken.
28. 3 de voorbeeld Spank Moons 20-21 ste eeuw Spank Moons is een Belgisch fotograaf, geboren in Antwerpen in 1956. Hij studeerde aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (1971 - 1979) en aan hetHoger Instituut voor Schone Kunsten (1979 - 1982) te Antwerpen. Sinds 1985 geeft hij les. Momenteel is hij docent en opleidingsverantwoordelijke aan het atelier Fotografie van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, Artesis Hogeschool Antwerpen.
30. In questa tomba oscura is een installatie van Spank Moons. Deze is te bezichtigen van 20 mei tot 6 juni 2010 in het Wereldculturencentrum Zuiderpershuis te Antwerpen. Met behulp van verplaatsbare witte tentoonstellingswanden heeft Spank Moons een sobere symmetrische ruimte gecre谷erd. Door de opstelling straalt het geheel iets sacraals uit en doet denken aan een kapel. Aan de ingang van de kapel staan twee witte sokkels met daarop plastic zakken met menselijke beenderen. Het schip van de installatie bevat een zinken kuip met menselijke beenderen en schedels. Achterin staat een altaar, bestaande uit een witte sokkel met daarop een hedendaags retabel: een groot plasmascherm. Op de buitenwanden hangen grote kleurenprints met diverse beelden van een jonge vrouw en enkele kleine computerschermen met daarop een film, waarin dezelfde vrouw figureert.
31. In de film zijn beelden te zien van een mooie jonge vrouw. Zij beweegt zich, zij ontkleedt zich. Haar mooie jonge lichaam wordt geconfronteerd met schrale schedels en beenderen. In deze installatie staat het verleden in dialoog met het heden; het verleden vertegenwoordigd door beenderen, klassieke muziek, klassieke compositie en kadrage; het heden vertegenwoordigd door hightech tools als plasmascherm, computers, gsm en iPod. De statige muziek van Beethoven (1770 1827) wordt af en toe verstoord door het belsignaal van een mobiele telefoon. De combinatie van al deze elementen brengt ons bij het thema van deze installatie: vergankelijkheid van schoonheid en rijkdom, de vluchtigheid van menselijke verlangens en driften. Een thema dat haaks staat op wat de meeste media ons vandaag voorschotelen.
32. Spank Moons toont een geactualiseerde versie van het barokke vanitasmotief. Hij maakt gebruik van hedendaagse technologie om zich uit te drukken: de digitale fotografie en digitale film. Maar ook hij wordt geholpen of be誰nvloed door wat kunstenaars voor hem hebben gemaakt. Op de fotos en de videobeelden herkennen we dezelfde ruimtelijke en visuele kenmerken als bij Caravaggio, maar uitgedrukt in technologische vorm . Het is bekend datCaravaggio in een donkere kamer werkte en zijn modellen door een gat in het dak verlichtte. Hier bereikt Moons hetzelfde effect, door een dramatische spot te richten op zijn model. Opmerkelijk is dat door de felle belichting het jonge gezicht van de vrouw eruit ziet als een doodshoofd. Het sterke clair-obscur maken de beelden intens. Nog een link naar Caravaggio is het bloedrode coloriet.
33. Soo veel zijn handelinghe belangt, die is sulex, dat se seer bevallijck is, en een wonder fraey maniere, om de schilder-jeught nae te volgen. Carel van Mander, 1603
34. Geraadpleegde bronnen Prose, Francine. Caravaggio. Wormer, Inmerc, cop. 2007 Zuffi, Stefano. Caravaggio. Mailand, Arnoldi Mondadori Arte, cop. 1991 Bal, Mieke. Quoting Caravaggio. Chicago, The University of Chicago Press, cop. 1999 Schilderkunst van A tot Z: geschiedenis van de schilderkunst van oorsprong tot heden. Lisse, Rebo Productions, cop. 2006 Depoorter, Matthias.Caravaggio, lone woolf. Artikel in Staalkaart, cultureel magazine. Mei-juni 2010 http://en.wikipedia.org/wiki/Caravaggio http://www.cobra.be/cm/cobra/expo/1.674240 http://www.artble.com/caravaggio.htm http://www.abcgallery.com/C/caravaggio/caravaggio.html http://welingelichtekringen.nl/de-fascinatie-met-het-kwaad.html http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Caravaggio http://www.digifotopro.nl/artikel/2320842/caravaggio-was-eerste-fotograaf http://www.nrcboeken.nl/recensie/caravaggio-de-pasolini-van-de-zeventiende-eeuw Caravaggio_rivoluzione_permanente_co_7_090121063 http://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Wright_of_Derby http://www.abcgallery.com/W/wright/wrightbio.html http://18thcenturyart.suite101.com/article.cfm/meaning_in_philosopher_giving_lecture _on_orrery http://en.wikipedia.org/wiki/Gustave_Courbet http://www.teamliquid.net/blogs/viewblog.php?topic_id=110203 http://www.latetedanslesbouquins.wordpress.com/2007/12 http://www.artesis.be/academie/onderzoek/in-questa-tomba-oscura.htm http://www.youtube.com
