ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

CASE UNHA LENDA: MARÍA DE LA CONCEPCIÓN JESUSA LUISA PETRA VICENTA DEL ARENAL PONTE

•
•
X
Xelvira

Vida e obra de Concepción Arenal. Texto: Profesora Ángeles Seoane. 1ª parte.

1 of 14
CASE UNHA LENDA : MARÍA DE LA CONCEPCIÓN JESUSA LUISA PETRA VICENTA DEL ARENAL PONTE Ángeles Seoane Fernández
Non foi o ilustre barrio de A Magdalena o seu berce, como sería de esperar pola súa fidalguía, senón unha humildísima casa encalada do vello Ferrol. Só nove anos viviu na nosa cidade. Tres dos cales gozou dos mimos paternos e da cálida presenza dos súas dúas irmás: Luísa e Antonia. A ausencia do pai do fogar familiar non é fácil de entender a tan temperá idade. ▲Ferrol Vello. Litografía de Julio Ferrín Co correr do tempo, saberá que o seu pai foi vítima da represión de Calomarde (1823), condenado a vivir furtivamente como toupa nos montes de Leiro e Santander. Separa don Ángel del Arenal son anos de calvario e de dura soidade, non o son menos para a súa nova esposa María de la Concepción Ponte, que como fidalga vida a menos que é, carece de recursos suficientes para soster a súa prole. A súa condición de viúva de vivo, como diría a nosa Rosalía, fai que dependa con demasiada frecuencia da caridade dos seus familiares ricos. Morre seu pai aos 38 anos ▲Ferrol e a nena xa se pode chamar orfa aos nove
Preocupa á súa nai a á súa avoa o desmedido afán pola lectura da cativa. En cinco anos baleira a hucha da casa familiar de libros de Dereito, Fisioloxía e incluso un Quijote, do que probablemente xa lle seduce a idea de “desfacer entueros”. Desde os 9 aos 12 anos le con tanta avidez que inqueda máis á súa avoa polo que cala que polo que di, dada a madurez das súas charlas. A súa nai está convencida de que o xerme das ideas liberais do seu pai está nos libros, polo que se exaspera, mentres que a súa avoa paterna, orgullosa e melancólica, alimenta as lámpadas de aceite e sebo que iluminan e ilustran as noites curiosas e insomnes da súa neta. Pasmada polo seu talento fálalle con devoción do seu pai e nútrea ademais con vellos mitos celtas e lendas medievais. Pronto a nena manifesta que quere ser avogado (o que non "Nena lendo" de Franz Eybl (1850) lograra o seu papá). A súa avoa gárdalle a confidencia.
A súa personalidade configúrase, amalgamando vellos saberes herdados da arte de contar da avoa, o coñecemento tradicional das lendas montañesas, as lecturas furtivas da súa primeira adolescencia, a fantasía nostálxica dos ideais románticos paternos, o humanismo cristián recibido da súa nai, as lecturas piadosas de Teresa de Ávila e san Vicente de Paúl e o seu sentido ético da lealdade e da amizade. coñecementos e ideais serán o xerme da A suma de súa futura actitude filantrópica e do seu labor de xustiza e caridade social. "Nena lendo" de Franz Eybl Teresa de Ávila. P.P. Rubens, 1615
Con 14 anos, e cinco xa de retiro na montaña santanderina, participa dos grandes tópicos renacentistas (“aurea mediocritas” e “locus amoenus”), alimentán- dose física e espiritual- mente do horto familiar e dos regueiros humanis-tas defendidos ▲▼Casa paterna de Con- xa por frai Luis de León. cepción Arenal en Armaño. O aire libre conforma o Liébana. Cantabria. seu espírito, ilumina a natureza agreste das súas meixelas, robustece a ▲Thomas Cuture. A lectura. súa musculatura de adoles-cente mentres trota polos sendeiros do Liébana, buscando talvez o seu cervo ferido –como a namorada do Cantar dos Cantares – e a paz do “beatus ille” ▲ Armaño. Liébana horaciano.
Pero é hora de deixar a sinxeleza e nobreza do campo familiar por outra praza, a Praza do Ángel, en Madrid, sé do Colexio de Señoritas, onde acudirán ela e mais a súa irmá Antonia, en compañía das súas curmás, as fillas dos Condes de Vigo, para formarse e concertar un matrimonio conveniente. ▲ Madrid a mediados do século XIX. Infografía de Alfred Guesdon
Os costumes campestres de fiar en roca, tecer o fío familiar e ler clandestinamente se trocan agora por normas de urbanidade, protocolo e cortesía, á espera de que o primeiro lambido correspondente afague os seus oídos con piropos en francés. Pero Concha non quere coser e bordar, nin aprender a linguaxe das flores para ser unha “rapaza educada” na mellor arte de perder o tempo. A isto é ao que se dedicarán as señoras “ben casadas” da súa clase. Feito que ela criticará e deostará na Muller do porvir. A súa cabeza non está para rizos románticos nin o seu talle para recibir corpiños de once varas. O capricho polo culto ao corpo parécelle tan frívolo como séculos atrás lles parecera aos seus predecesores moralistas Jorge Manrique e frai Luis de León. Os afeites, albaialdes, roibéns e lazos non son máis que “males que estragan a alma”, cousas á fin e ao cabo efémeras… Por que desprezar un tempo tan valioso en prol do superfluo eu cando moi ben podería empregarse na atención social e filantrópica aos outros, os próximos, os necesitados? -Camille Corot: Woman with a Pearl (1868)
Malia a docilidade xuvenil, as súas instrutoras intúen nela certa hostilidade. Non é fácil dobregar o seu espírito, faise túzara e esquiva. A súa linguaxe miscelánea, por unha banda doce, rica en cultismos e por outra ruda polos seus modismos provincianos, sorprende ás súas mestras e suscita maliciosos sorrisos entre as súas compañeiras; pero pronto se impón a súa poderosa personalidade: todo o fai ben e con A dilixencia. s fins de semana participará no faladoiro familiar na casa dos seus tíos, lerá aos poetas, ensaístas e filósofos románticos. Ten xa 18 anos, se ser unha beleza, resulta fermosa: “case alta, nariz recto, ollos claros, azuis, pel branca, cranio elevado… de falar tranquilo e suave mirada”. Concepción Arenal na súa mocidade
Abandona o colexio despois de tres anos de insoportables escrúpulos e afirma o seu desexo de asistir a clases de Dereito para alarma e desgusto da súa nai, que lle recorda que os seus gustos de marimacho acabarán condenándoa a ela a á súa irmá Antonia á solteiría. Isto esperta en Concha certo sentimento de culpabilidade, polo que pronto cambia o seu discurso por outro: o desexo de ser escritora. Cóntallo ao seu tío Manuel de la Cuesta, aposto mozo Reitor da Universidade de Valladolid. El escóitaa e anímaa e convértese no titor que guiará as súas lecturas e alimentará as súas ilusións
Aos poucos, séntese seducida por este home culto e bondadoso, que visita cada vez con máis frecuencia a casa familiar; pero un día, no faladoiro dominical vén a saber de que o seu confidente formalizou o seu noivado oficial-mente coa súa irmá Antonia. Agora, moi ao seu pesar, decátase de que para moitos homes –incluso os moi inteli-xentes– é máis sedutora a linguaxe do abano que a conversa talentosa. Esta primeira decepción sentimental non a amedrentará. Pola contra, ten claro que non desexa vivir das rendas dos parentes ricos, como lle pasara á súa nai tras enviuvar. Aceptar o rol de señorita que busca marido sería traizoar os seus principios. Que facer? Na casa familiar madrileña a si- tuación resultáballe in- cómoda. Coma sempre, a chamada oportuna da avoa Xesusa, devolveraa ao lugar apacible, ao ansiado retiro ascético da súa casa de Liébana. ▲Casa paterna de Concepción Arenal en Armaño
A viaxe de Madrid a Potes resulta cansa e tortuosa. Ninguén sae a recibila. Tras seis anos de ausencia, recupera os aromas infantís e a luz crepuscular da solaina. É tempo novo de meditación e recuperación… Beatus ille! Liberouse, como no romance vello de A condesiña, dos seus traxes de seda e zapatos de cordobán e substituíu os corpiños de once varas e as convencións sociais da Real Vila e Corte por zocos e roupas rústicas. E coa axuda inestimable da arte de contar da súa anciá e agonizante avoa, recompón coas estelas da súa memoria a figura épica do seu pai, cuxo retrato preside o salón familiar. Mitifícao, até tal punto, que o converte no paradigma do home que desexa como compañeiro. Picos de Europa
De cando en vez, vén perturbar a paz harmónica da casa de Armaño, unha carta de mamá, contando pormenores sobre os preparativos da voda da súa irmá Antonia. Ten xa 20 anos, e estase facendo maior. Un novo amigo comparte con ela as tardes de inverno, é o cura da vila. Con el fala do divino e do humano. De el sedúcea a súa faceta evanxélica e o seu labor de misioneiro e profesor.   Morre a avoa e herda a casa grande familiar e as terras de morgado. ▲ Camille Corot: A carta A poderosa presenza da montaña, dos Picos de Europa, o percorrido dos seus sendeiros, durante a longa convalecencia da avoa, fortaleceron a súa fe, afianzando as súas ideas e iluminando o seu destino. Val de Liébana. ▲Casapaterna de Concepción Picos de Europa Arenal en Armaño
Despois de vivir un duro dó tras a morte da avoa, determina volver a Madrid. Matricúlase na universidade en outubro de 1841, aínda non cumpriu 21 anos. Desta época data a imaxe da moza Concepción vestida de varón; aínda que cada día son máis os detractores empeñados en desbaratar tan fermoso mito. Se o mozo don Fernando García Carrasco, estudante de quinto de Dereito, perio-dista, poeta e cabaleiro –daquela liberal e bo– conquistou o corazón de Concepción nas aulas universitarias, nos faladoiros do café Iris o una redacción do periódico liberal “La Iberia”, impórtanos pouco. Se foi o seu paladín ou non nos hipotéticos altercados das aulas universitarias, difícil temos probalo. A esquerda, Universidad Central, daquela na rúa San Bernando. Arriba porta da universidade.
En calquera caso, un fermoso día de   inverno de 1846, a señorita Concepción Arenal luciu primorosas galas femininas para casar co home que soubo ver tras o seu disfrace de varón, a súa feminidade, e tras a límpida mirada dos seus ollos azul verdosos a súa grandeza de ánimo.

More Related Content

CASE UNHA LENDA: MARÍA DE LA CONCEPCIÓN JESUSA LUISA PETRA VICENTA DEL ARENAL PONTE

  • 1. CASE UNHA LENDA : MARÍA DE LA CONCEPCIÓN JESUSA LUISA PETRA VICENTA DEL ARENAL PONTE Ángeles Seoane Fernández
  • 2. Non foi o ilustre barrio de A Magdalena o seu berce, como sería de esperar pola súa fidalguía, senón unha humildísima casa encalada do vello Ferrol. Só nove anos viviu na nosa cidade. Tres dos cales gozou dos mimos paternos e da cálida presenza dos súas dúas irmás: Luísa e Antonia. A ausencia do pai do fogar familiar non é fácil de entender a tan temperá idade. ▲Ferrol Vello. Litografía de Julio Ferrín Co correr do tempo, saberá que o seu pai foi vítima da represión de Calomarde (1823), condenado a vivir furtivamente como toupa nos montes de Leiro e Santander. Separa don Ángel del Arenal son anos de calvario e de dura soidade, non o son menos para a súa nova esposa María de la Concepción Ponte, que como fidalga vida a menos que é, carece de recursos suficientes para soster a súa prole. A súa condición de viúva de vivo, como diría a nosa Rosalía, fai que dependa con demasiada frecuencia da caridade dos seus familiares ricos. Morre seu pai aos 38 anos ▲Ferrol e a nena xa se pode chamar orfa aos nove
  • 3. Preocupa á súa nai a á súa avoa o desmedido afán pola lectura da cativa. En cinco anos baleira a hucha da casa familiar de libros de Dereito, Fisioloxía e incluso un Quijote, do que probablemente xa lle seduce a idea de “desfacer entueros”. Desde os 9 aos 12 anos le con tanta avidez que inqueda máis á súa avoa polo que cala que polo que di, dada a madurez das súas charlas. A súa nai está convencida de que o xerme das ideas liberais do seu pai está nos libros, polo que se exaspera, mentres que a súa avoa paterna, orgullosa e melancólica, alimenta as lámpadas de aceite e sebo que iluminan e ilustran as noites curiosas e insomnes da súa neta. Pasmada polo seu talento fálalle con devoción do seu pai e nútrea ademais con vellos mitos celtas e lendas medievais. Pronto a nena manifesta que quere ser avogado (o que non "Nena lendo" de Franz Eybl (1850) lograra o seu papá). A súa avoa gárdalle a confidencia.
  • 4. A súa personalidade configúrase, amalgamando vellos saberes herdados da arte de contar da avoa, o coñecemento tradicional das lendas montañesas, as lecturas furtivas da súa primeira adolescencia, a fantasía nostálxica dos ideais románticos paternos, o humanismo cristián recibido da súa nai, as lecturas piadosas de Teresa de Ávila e san Vicente de Paúl e o seu sentido ético da lealdade e da amizade. coñecementos e ideais serán o xerme da A suma de súa futura actitude filantrópica e do seu labor de xustiza e caridade social. "Nena lendo" de Franz Eybl Teresa de Ávila. P.P. Rubens, 1615
  • 5. Con 14 anos, e cinco xa de retiro na montaña santanderina, participa dos grandes tópicos renacentistas (“aurea mediocritas” e “locus amoenus”), alimentán- dose física e espiritual- mente do horto familiar e dos regueiros humanis-tas defendidos ▲▼Casa paterna de Con- xa por frai Luis de León. cepción Arenal en Armaño. O aire libre conforma o Liébana. Cantabria. seu espírito, ilumina a natureza agreste das súas meixelas, robustece a ▲Thomas Cuture. A lectura. súa musculatura de adoles-cente mentres trota polos sendeiros do Liébana, buscando talvez o seu cervo ferido –como a namorada do Cantar dos Cantares – e a paz do “beatus ille” ▲ Armaño. Liébana horaciano.
  • 6. Pero é hora de deixar a sinxeleza e nobreza do campo familiar por outra praza, a Praza do Ángel, en Madrid, sé do Colexio de Señoritas, onde acudirán ela e mais a súa irmá Antonia, en compañía das súas curmás, as fillas dos Condes de Vigo, para formarse e concertar un matrimonio conveniente. ▲ Madrid a mediados do século XIX. Infografía de Alfred Guesdon
  • 7. Os costumes campestres de fiar en roca, tecer o fío familiar e ler clandestinamente se trocan agora por normas de urbanidade, protocolo e cortesía, á espera de que o primeiro lambido correspondente afague os seus oídos con piropos en francés. Pero Concha non quere coser e bordar, nin aprender a linguaxe das flores para ser unha “rapaza educada” na mellor arte de perder o tempo. A isto é ao que se dedicarán as señoras “ben casadas” da súa clase. Feito que ela criticará e deostará na Muller do porvir. A súa cabeza non está para rizos románticos nin o seu talle para recibir corpiños de once varas. O capricho polo culto ao corpo parécelle tan frívolo como séculos atrás lles parecera aos seus predecesores moralistas Jorge Manrique e frai Luis de León. Os afeites, albaialdes, roibéns e lazos non son máis que “males que estragan a alma”, cousas á fin e ao cabo efémeras… Por que desprezar un tempo tan valioso en prol do superfluo eu cando moi ben podería empregarse na atención social e filantrópica aos outros, os próximos, os necesitados? -Camille Corot: Woman with a Pearl (1868)
  • 8. Malia a docilidade xuvenil, as súas instrutoras intúen nela certa hostilidade. Non é fácil dobregar o seu espírito, faise túzara e esquiva. A súa linguaxe miscelánea, por unha banda doce, rica en cultismos e por outra ruda polos seus modismos provincianos, sorprende ás súas mestras e suscita maliciosos sorrisos entre as súas compañeiras; pero pronto se impón a súa poderosa personalidade: todo o fai ben e con A dilixencia. s fins de semana participará no faladoiro familiar na casa dos seus tíos, lerá aos poetas, ensaístas e filósofos románticos. Ten xa 18 anos, se ser unha beleza, resulta fermosa: “case alta, nariz recto, ollos claros, azuis, pel branca, cranio elevado… de falar tranquilo e suave mirada”. Concepción Arenal na súa mocidade
  • 9. Abandona o colexio despois de tres anos de insoportables escrúpulos e afirma o seu desexo de asistir a clases de Dereito para alarma e desgusto da súa nai, que lle recorda que os seus gustos de marimacho acabarán condenándoa a ela a á súa irmá Antonia á solteiría. Isto esperta en Concha certo sentimento de culpabilidade, polo que pronto cambia o seu discurso por outro: o desexo de ser escritora. Cóntallo ao seu tío Manuel de la Cuesta, aposto mozo Reitor da Universidade de Valladolid. El escóitaa e anímaa e convértese no titor que guiará as súas lecturas e alimentará as súas ilusións
  • 10. Aos poucos, séntese seducida por este home culto e bondadoso, que visita cada vez con máis frecuencia a casa familiar; pero un día, no faladoiro dominical vén a saber de que o seu confidente formalizou o seu noivado oficial-mente coa súa irmá Antonia. Agora, moi ao seu pesar, decátase de que para moitos homes –incluso os moi inteli-xentes– é máis sedutora a linguaxe do abano que a conversa talentosa. Esta primeira decepción sentimental non a amedrentará. Pola contra, ten claro que non desexa vivir das rendas dos parentes ricos, como lle pasara á súa nai tras enviuvar. Aceptar o rol de señorita que busca marido sería traizoar os seus principios. Que facer? Na casa familiar madrileña a si- tuación resultáballe in- cómoda. Coma sempre, a chamada oportuna da avoa Xesusa, devolveraa ao lugar apacible, ao ansiado retiro ascético da súa casa de Liébana. ▲Casa paterna de Concepción Arenal en Armaño
  • 11. A viaxe de Madrid a Potes resulta cansa e tortuosa. Ninguén sae a recibila. Tras seis anos de ausencia, recupera os aromas infantís e a luz crepuscular da solaina. É tempo novo de meditación e recuperación… Beatus ille! Liberouse, como no romance vello de A condesiña, dos seus traxes de seda e zapatos de cordobán e substituíu os corpiños de once varas e as convencións sociais da Real Vila e Corte por zocos e roupas rústicas. E coa axuda inestimable da arte de contar da súa anciá e agonizante avoa, recompón coas estelas da súa memoria a figura épica do seu pai, cuxo retrato preside o salón familiar. Mitifícao, até tal punto, que o converte no paradigma do home que desexa como compañeiro. Picos de Europa
  • 12. De cando en vez, vén perturbar a paz harmónica da casa de Armaño, unha carta de mamá, contando pormenores sobre os preparativos da voda da súa irmá Antonia. Ten xa 20 anos, e estase facendo maior. Un novo amigo comparte con ela as tardes de inverno, é o cura da vila. Con el fala do divino e do humano. De el sedúcea a súa faceta evanxélica e o seu labor de misioneiro e profesor.   Morre a avoa e herda a casa grande familiar e as terras de morgado. ▲ Camille Corot: A carta A poderosa presenza da montaña, dos Picos de Europa, o percorrido dos seus sendeiros, durante a longa convalecencia da avoa, fortaleceron a súa fe, afianzando as súas ideas e iluminando o seu destino. Val de Liébana. ▲Casapaterna de Concepción Picos de Europa Arenal en Armaño
  • 13. Despois de vivir un duro dó tras a morte da avoa, determina volver a Madrid. Matricúlase na universidade en outubro de 1841, aínda non cumpriu 21 anos. Desta época data a imaxe da moza Concepción vestida de varón; aínda que cada día son máis os detractores empeñados en desbaratar tan fermoso mito. Se o mozo don Fernando García Carrasco, estudante de quinto de Dereito, perio-dista, poeta e cabaleiro –daquela liberal e bo– conquistou o corazón de Concepción nas aulas universitarias, nos faladoiros do café Iris o una redacción do periódico liberal “La Iberia”, impórtanos pouco. Se foi o seu paladín ou non nos hipotéticos altercados das aulas universitarias, difícil temos probalo. A esquerda, Universidad Central, daquela na rúa San Bernando. Arriba porta da universidade.
  • 14. En calquera caso, un fermoso día de   inverno de 1846, a señorita Concepción Arenal luciu primorosas galas femininas para casar co home que soubo ver tras o seu disfrace de varón, a súa feminidade, e tras a límpida mirada dos seus ollos azul verdosos a súa grandeza de ánimo.