Cay buoi
- 1. B動畛i (danh ph叩p hai ph畉n: Citrus maxima (Merr., Burm. f.), hay Citrus grandis L., l m畛t lo畉i qu畉 thu畛c chi Cam chanh, th動畛ng c坦 mu xanh l畛c nh畉t cho t畛i vng khi ch鱈n, c坦 m炭i dy, t辿p x畛p, c坦 v畛 ng畛t ho畉c chua ng畛t t湛y lo畉i. B動畛i c坦 nhi畛u k鱈ch th動畛c t湛y gi畛ng, ch畉ng h畉n b動畛i oan H湛ng ch畛 c坦 動畛ng k鱈nh 畛 15 cm, trong khi b動畛i Nm Roi, b動畛i T但n Tri畛u(Bi棚n H嘆a), b動畛i da xanh (B畉n Tre) v nhi畛u lo畉i b動畛i kh叩c th動畛ng g畉p 畛 Vi畛t Nam, Th叩i Lan c坦 動畛ng k鱈nh kho畉ng 1820 cm. B動畛i ti畉ng Anh g畛i l Pomelo, tuy nhi棚n nhi畛u t畛 i畛n 畛 Vi畛t Nam d畛ch b動畛i ra thnh grapefruit, th畛c ra grapefruit l t棚n g畛i b畉ng ti畉ng Anh c畛a b動畛i ch湛m (Citrus paradisi) - lo畉i c但y lai gi畛a b動畛i v cam, c坦 qu畉 nh畛 h董n, v畛 gi畛ng cam, m湛i b動畛i, ru畛t mu h畛ng, v畛 chua h董i 畉ng. Sai l畉m d畉n ny 畉n l畛i ti畉ng Anh c畛a nhi畛u ng動畛i kh叩c. Qu畉 b動畛i v b嘆ng l 2 tr叩i kh叩c nhau. So v畛i qu畉 b動畛i, b嘆ng nh畛 v tr嘆n h董n. N畉u 動畛ng k鱈nh tr叩i b動畛i l 1820 cm th狸 tr叩i b嘆ng c坦 k鱈ch th動畛c trung b狸nh nh畛 h董n kho畉ng 1315 cm. H畉t qu畉 b嘆ng nh畛 h董n nh動ng l畉i dy h董n c畛a tr叩i b動畛i, t辿p c滴ng nh畛 h董n. V畛 m湛i v畛, tr叩i b動畛i c坦 m湛i th董m nh畉 nhng, ng畛t ngo h董n. Ngoi ra, so v畛i tr叩i b動畛i, b嘆ng chua h董n nhi畛u v so v畛i v畛 thanh v ng畛t c畛a tr叩i b動畛i. C坦 nhi畛u lo畉i b動畛i kh叩c nhau nh動: -B動畛i Duncan h狸nh tr嘆n, l畛n t畛i 12 cm 動畛ng k鱈nh, v畛 vng l畉t, c湛i (pulp) m畛m nhi畛u n動畛c, v畛 th董m. -B動畛i kh担ng h畛t Marsh h狸nh tr嘆n h董i d畉p hai 畉u, k鱈ch th動畛c t畛 9-12 cm, v畛 nh畉n m畉u vng nh畉t, c湛i r畉t nhi畛u n動畛c v畛i v畛 th董m 畉c bi畛t. -B動畛i Paradise Navel h狸nh c畉u d畉t, nh畛 tr叩i -B動畛i Star Ruby v畛 m畉u vng, c湛i ch畛a n動畛c m畉u 畛, c坦 ho畉c kh担ng c坦 h畛t. B動畛i Vi畛t Nam c坦 c湛i d畉y, m炭i to m nhi畛u lo畉i r畉t ng畛t nh動 b動畛i 畛 c叩c 畛a ph動董ng oan H湛ng, H動ng Y棚n, Ph炭c Tr畉ch, nm Roi, Bi棚n H嘆a... Kh鱈 h畉u 畉m n坦ng v湛ng nhi畛t 畛i r畉t th鱈ch h畛p cho s畛 tng tr動畛ng c畛a b動畛i. 畛 畉m cao lm v畛 m畛ng trong v v畛 b動畛i dy h董n khi kh担ng kh鱈 kh担. M畉c d湛 b動畛i c坦 quanh nm, nh動ng t畛 m湛a 担ng t畛i 畉u xu但n, b動畛i ngon h董n
- 3. B動畛i l loi c但y to, cao trung b狸nh kho畉ng 34 m 畛 tu畛i tr動畛ng thnh, v畛 th但n c坦 mu vng nh畉t, 畛 nh畛ng k畉 n畛t c畛a th但n 担i khi c坦 ch畉y nh畛a. Cay than go. Cnh c坦 gai di, nh畛n. L叩 c坦 gan hinh mang,la h狸nh tr畛ng, di 11 12 cm, r畛ng 4,5-5,5 cm, hai 畉u t湛, nguy棚n, dai, cu畛ng c坦 d狸a c叩nh to. Hoa thu畛c lo畉i hoa k辿p, 畉u, m畛c thnh ch湛m 6-10 b担ng. Qu畉 h狸nh c畉u to, v畛 dy, mu s畉c t湛y theo gi畛ng. C但y b嘆ng th動畛ng nh畛 h董n, l叩 xanh h董n c但y b動畛i, tuy nhi棚n chi畛u cao c畛a c但y b嘆ng l畉i cao h董n trung b狸nh c但y b動畛i t畛i 1m. Tr動畛c 但y, 畛 nhi畛u v湛ng qu棚 Vi畛t Nam, c但y b嘆ng l kh叩 ph畛 bi畉n tuy nhi棚n t鱈nh ch畉t v動畛t tr畛i h董n l tr叩i ngon h董n v th畛i gian ra qu畉 s畛m n棚n d但n ta d畉n chuy畛n 畛i sang tr畛ng b動畛i. Ngoi ra, do t狸nh lai t畉o c畉y gh辿p n棚n, nh畛ng 畉c i畛m s董 khai tr畛 n棚n kh坦 ph但n bi畛t h董n v nhi畛u ng動畛i ch畛 nh畉n th畉y s畛 xu畉t hi畛n c畛a tr叩i b動畛i tr棚n th畛 tr動畛ng. V畛 畉c t鱈nh 畛a l鱈, 畛 Vi畛t Nam, c但y b嘆ng ch畛 y畉u 動畛c tr畛ng 畛 mi畛n B畉c v b動畛i ch畛 y畉u 動畛c tr畛ng 畛 mi畛n Nam C担ng d畛ng ph畛 L叩 b動畛i th動畛ng 動畛c d湛ng n畉u v畛i c叩c l叩 th董m kh叩c 畛 x担ng ch畛a c畉m c炭m, nh畛c 畉u. V畛 qu畉 b動畛i ch畛a n u畛ng kh担ng ti棚u, au b畛ng, ho畉c 畛 n畉u ch竪 b動畛i. V畛 h畉t b動畛i c坦 th畛 tr鱈ch l畉y pectin lm thu畛c c畉m m叩u v d湛ng nh動 g担m ch畉i t坦c. D畛ch 辿p m炭i b動畛i lm thu畛c ch畛a ti棚u kh叩t, thi畉u vitamin C B畛t than h畉t b動畛i c坦 th畛 d湛ng ch畛a ch畛c 畉u 畛 tr畉 em.