�ݺ�ߣ

ROGA CHATUSKA
17.KIYANTAH SHIRASIYAM ADHYAYA
13-03-2020 Motivation for life Academy by Dr Khalid B.M 1

ROGA CHATUSKA
Pradhana Samprapti: Kiyantashirasiyam
Sankhya samprapti: Astodariya, Trishothaiya
Vidhi samprapti: Maharoga types agantuja, vata, pitta, kapha
Vikalpa samprapti; Maharoga – atmarupa laxana vata, pitta, kapha
Bala samprapti; 18/41
Kala samprpati: 18/9

Kiyantah shirasiyam
Shiro roga
Hrud roga
62 types of disease
18 types of kshaya
Shira definition
Hetu
Types: vata, pitta,
kapha,sannipataja, krimija
Vataja,
Pittaja
Kaphaja
Sannipataja
Krimija
Rasa kshaya
Rakta kshaya
Mamsa kshaya
Medha kshaya
Asthi kshaya
Majja kshaya
Sukra kshaya
Purisha kshaya
Mutra kshaya
Mala kshaya
Oja kshaya
3 –Doshakshaya – vata/pitta/kapha
7 – Rasadhidhatu kshaya
7 – Rasdidhatu mala kshaya
1 – Oja kshaya

Kiyantah shirasiyam
Madhumeha
7 pidaka
Dosha gati
1. Sharavika
2. Kachapika
3. Jalini
4. Sarsapa
5. Alaji
6. Vinuta
7. Vidradi
Kshaya
Sthana
Vruddhi
Urdhwa
Adha
Triyak
Kostha
Shakha
Marma

Question & Answer
कियन्तः किरकि प्रोक्ता रोगा हृकि च िेकिनाम्|
िकि चाप्यकनलािीनाां रोगा मानकििल्पजाः||३||
क्षयाः िकि िमाख्यािाः किडिाः िकि चानघ!|
गकिः िकिकिधा चोक्ता िोषाणाां िोषिूिन!||४||
हुिाििेिस्य िचस्तच्छ्र
ु त्वा [१] गुरुरब्रिीि्|
िृष्टिानकि यि् िौम्य! िन्मे शृणु िकिस्तरम्||५||
दृष्टाः िञ्च किरोरोगाः िञ्चैि हृियामयाः|
व्याधीनाां ह्यकधिा षकष्टिोषमानकििल्पजा||६||
ििाष्टौ च क्षयाः िप्त किडिा माधुमेकििाः|
िोषाणाां किकिधा चोक्ता गकिकििस्तरिः [२] शृणु||७||

Shiroroga Nidana
िन्धारणाकििास्वप्नाद्रािौ जागरणान्मिाि्|
उच्चैर्ािष्याििश्यायाि् प्राग्वािािकिमैथुनाि्||८||
गन्धाििात्म्यािाघ्रािाद्रजोधूमकिमाििाि्|
गुििम्लिररिािानािकि िीिाम्बुिेिनाि्||९||
किरोऽकर्घािाि् िुष्टामाद्रोिनाद्बाष्पकनग्रिाि् [३] |
मेघागमान्मनस्तािािेििालकिियियाि्||१०||
िािाियः प्रि
ु प्यन्तन्त किरस्यस्रां च िुष्यकि|
ििः किरकि जायन्ते रोगा किकिधलक्षणाः||११||

Uttamanga / Head
प्राणाः प्राणर्ृिाां यि कििाः ििेन्तियाकण च|
यिुत्तमाङ्गमाङ्गानाां किरस्तिकर्धीयिे||१२||

Shiro Rogas
अधाििर्ेििो िा स्याि् ििं िा रुज्यिे किरः|
प्रकिश्यामुखनािाकक्षिणिरोगकिरोभ्रमाः||१३||
अकिििां किरिः िम्पो गलमन्यािनुग्रिः|
किकिधाश्चािरे रोगा िािाकिकिकमिम्भिाः||१४||

Shirogada hetu lakshana
िृथन्तिष्टास्तु ये िञ्च िङ्ग
् ग्रिे िरमकषिकर्ः|
किरोगिाांस्ताञ्छृ णु मे यथास्वैिेिुलक्षणैः||१५||
Vataja shiro roga
उच्चैर्ािष्याकिर्ाष्याभ्ाां िीक्ष्णिानाि् [५] प्रजागराि्|
िीिमारुििांस्पिािद्व्यिायाद्वेगकनग्रिाि्||१६||
उििािािर्ीघािाकद्वरेिाद्वमनािकि|
बाष्पिोिर्यिािाद्भारमागािकििििनाि्||१७||
किरोगिाः [६] किरा िृद्धो िायुराकिश्य ि
ु प्यकि|
ििः िूलां मित्तस्य िािाि् िमुिजायिे||१८||
कनस्तुद्येिे र्ृिां िङ्कौ घाटा [७] िन्तम्भद्यिे िथा|
िभ्रूमध्यां [८] ललाटां च िििीिाकििेिनम्||१९||
िध्येिे [९] स्वनिः िोिे कनष्क
ृ ष्येिे इिाकक्षणी|
घूणििीि किरः ििं िन्तन्धभ् इि मुच्यिे||२०||
स्फ
ु रत्यकि किराजालां स्तभ्िे च किरोधरा|
किग्धोष्णमुििेिे च किरोरोगेऽकनलात्मि
े ||२१||

Pittaja shiro roga
िट्वम्ललिणक्षारमद्यिोधाििानलैः|
कित्तां किरकि िन्िुष्टां किरोरोगाय िल्पिे||२२||
िह्यिे रुज्यिे िेन किरः िीिां िुषूयिे [११] |
िह्येिे चक्षुषी िृष्णा भ्रमः स्वेिश्च जायिे||२३||

Kaphaja shiroroga
आस्यािुखैः स्वप्निुखैगुिरुकिग्धाकिर्ोजनैः|
श्लेष्मा किरकि िन्िुष्टः किरोरोगाय िल्पिे||२४||
किरो मन्दरुजां िेन िुप्तां न्तस्तकमिर्ाररिम्|
र्ित्युत्पद्यिे ििा िथाऽऽलस्यमरोचिः||२५||
Tridoshaja shiro roga
िािाच्छ्र
ू लां भ्रमः िम्पः कििािािो मिस्तृषा|
िफाि् गुरुत्वां ििा च किरोरोगे कििोषजे||२६||

Krimija Shiro Roga
किलक्षीरगुडाजीणििूकििङ्कीणिर्ोजनाि्|
क्लेिोऽिृक्कफमाांिानाां िोषलस्योिजायिे||२७||
ििः किरकि िङ्ग् क्लेिाि् किमयः िाििमिणः|
जनयन्तन्त किरोरोगां जािा बीर्त्सलक्षणम्||२८||
व्यधच्छ्रे िरुजािण्ड
ू िोफिौगित्यिुःन्तखिम् [१२] |
किकमरोगािुरां किद्याि् किमीणाां िििनेन [१३] च||२९||

�ݺ�ߣ

Charaka Samhita Sutra Sthana Chapter 17 Kiyanatashirashiyaadhyaya

More Related Content

Charaka Samhita Sutra Sthana Chapter 17 Kiyanatashirashiyaadhyaya