�ݺ�ߣ

Yojana Chatuska
23. SANTARPANIYA ADHYAYA
5/4/2020
Motivation for life Academy by Dr Khalid
B.M
1

CONTENTS
Santarpaniya janya roga nidana & chikitsa
Triphaladi kwatha
Mustadi kwatha
Kushtadi curna
Trayshanadi mantha
Vyoshadi mantha
Pathya of santarpaniya vyadhi
Apatarpana janya roga & chikitsa
5/4/2020
B.M
2

Santarpanajanya Nidana
सन्तर्पयति यः तिग्धैर्पधुरैर्ुपरुतर्च्छिलैः|
नवान्नैनपवर्द्यैश्च र्ाांसैश्चानूर्वाररजैः||३||
र्ोरसैर्ौतिक
ै श्चान्नैः [२] र्ैतिक
ै श्चातिर्ात्रशः|
चेिाद्वेषी तिवास्वप्नशय्यासनसुखे रिः||४||
रोर्ास्तस्योर्जायन्ते सन्तर्पणतनतर्त्तजाः|
5/4/2020
B.M
3

Santarpana janya roga
प्रर्ेहतर्िकाकोठकण्ड
ू र्ाण्ड्वार्यज्वराः||५||
क
ु ष्ठान्यार्प्रिोषाश्च र्ूत्रक
ृ ि
र र्रोचकः|
िन्द्रा क्लैब्यर्तिस्थौल्यर्ालस्यां र्ुरुर्ात्रिा||६||
इच्छन्द्रयस्रोिसाां लेर्ो बुद्धेर्ोहः प्रर्ीलकः|
शोफाश्चैवांतवधाश्चान्ये शीघ्रर्प्रतिक
ु वपिः||७||
5/4/2020
B.M
4

Santarpanajanya roga chikitsa
शस्तर्ुल्लेखनां ित्र तवरेको रक्तर्ोक्षणर््|
व्यायार्श्चोर्वासश्च धूर्ाश्च स्वेिनातन च||८||
सक्षौद्रश्चाभयाप्राशः प्रायो रूक्षान्नसेवनर््|
चूणपप्रिेहा ये चोक्ताः कण्ड
ू कोठतवनाशनाः||९||
Triphaladi kwatha
तत्रफलारग्वधां र्ाठाां सप्तर्णं सवत्सकर््|
र्ुस्तां सर्िनां तनम्बां जलेनोत्क्वतथिां तर्बेि्||१०||
िेन र्ेहाियो याच्छन्त नाशर्भ्यस्यिो ध्रुवर््|
र्ात्राकालप्रयुक्तेन सन्तर्पणसर्ुच्छििाः||११||
5/4/2020
B.M
5

Mustadi kashaya
र्ुस्तर्ारग्वधः र्ाठा तत्रफला िेविारु च|
श्विांिर ा खतिरो तनम्बो हररद्रे त्वक्च वत्सकाि्||१२||
रसर्ेषाां यथािोषां प्रािः प्रािः तर्बन्नरः|
सन्तर्पणक
ृ िैः सवैव्यापतधतभः सम्प्रर्ुच्यिे||१३||
एतभश्चोद्विपनोद्धषपिानयोर्ोर्योतजिैः|
त्वग्दोषाः प्रशर्ां याच्छन्त िथा िेहोर्सांतहिैः||१४||
5/4/2020
B.M
6

Kushtadi churna
क
ु ष्ठां र्ोर्ेिको तहङ् र्ु क्रौञ्चाच्छस्थ त्र्यूषणां वचा|
वृषक
ै ले श्विांिर ा च खराह्वा चाश्मभेिकः||१५||
िक्र
े ण ितधर्ण्डेन बिराम्लरसेन वा|
र्ूत्रक
ृ ि
रां प्रर्ेहां च र्ीिर्ेिद्व्यर्ोहति||१६||
िक्राभयाप्रयोर्ैश्च तत्रफलायास्तथैव च|
अररिानाां प्रयोर्ैश्च याच्छन्त र्ेहाियः शर्र््||१७||
5/4/2020
B.M
7

Trayushanadi mantha
त्र्यूषणां तत्रफला क्षौद्रां तक्रतर्घ्नर्जर्ोिकः|
र्न्थोऽयां सक्तवस्तैलां तहिो लोहोिकाप्लुिः||१८||
5/4/2020
B.M
8

Vyoshadi mantha
व्योषां [३] तविङ्ग
ां तशग्रूतण तत्रफलाां कटुरोतहणीर््|
बृहत्यौ द्वे हररद्रे द्वे र्ाठार्तितवषाां च्छस्थरार््||१९||
तहङ
् र्ु क
े बुकर्ूलातन यवानीधान्यतचत्रकान्|
सौवचपलर्जाजीां च हर्ुषाां चेति चूणपयेि्||२०||
चूणपिैलघृिक्षौद्रभार्ाः स्युर्ापनिः सर्ाः|
सक्तूनाां षोिशर्ुणो भार्ः सन्तर्पणां तर्बेि्||२१||
प्रयोर्ािस्य शाम्यच्छन्त रोर्ाः सन्तर्पणोच्छििाः|
प्रर्ेहा र्ूढवािाश्च क
ु ष्ठान्यशांतस कार्लाः||२२||
प्लीहा र्ाण्ड्वार्यः शोफो र्ूत्रक
ृ ि
र र्रोचकः|
हृद्रोर्ो राजयक्ष्मा च कासः श्वासो र्लग्रहः||२३||
तक्रर्यो ग्रहणीिोषाः श्वैत्र्यां स्थौल्यर्िीव च|
नराणाां िीप्यिे चातनः स्मृतिबुपच्छद्धश्च वधपिे||२४||
|
5/4/2020
B.M
9

Pathya in santarpaniya janya vyadhi
व्यायार्तनत्यो जीणापशी यवर्ोधूर्भोजनः|
सन्तर्पणक
ृ िैिोषैः स्थौल्यां [४] र्ुक्त्वा तवर्ुच्यिे||२५||
उक्तां सन्तर्पणोिानार्र्िर्पणर्ौषधर््|२६
5/4/2020
B.M
10

Apatarpana janya roga
वक्ष्यन्ते सौषधाश्चोर्ध्पर्र्िर्पणजा र्िाः||२६||
िेहातनबलवणौजःशुक्रर्ाांसर्ररक्षयः|
ज्वरः कासानुबन्धश्च र्ाश्वपशूलर्रोचकः||२७||
श्रोत्रिौबपल्यर्ुन्मािः प्रलार्ो हृियव्यथा|
तवण्मूत्रसङ् ग्रहः शूलां जङ्घोरुतत्रकसांश्रयर््||२८||
र्वापच्छस्थसच्छन्धभेिश्च ये चान्ये वािजा र्िाः|
ऊर्ध्पवािाियः सवे जायन्ते िेऽर्िर्पणाि्||२९||
िेषाां सन्तर्पणां िज्ज्ैः र्ुनराख्यािर्ौषधर््|
यत्तिात्वे सर्थं स्यािभ्यासे वा ितिष्यिे [५] ||३०||
5/4/2020
B.M
11

Apatarpanajanya vyadhi chikitsa
सद्यःक्षीणो तह सद्यो वै िर्पणेनोर्चीयिे|
निे सन्तर्पणाभ्यासाच्छिरक्षीणस्तु र्ुष्यति||३१||
िेहातनिोषभैषज्यर्ात्राकालानुवतिपना|
कायपर्त्वरर्ाणेन भेषजां तचरिुबपले||३२||
तहिा र्ाांसरसास्तस्मै र्याांतस च घृिातन च|
िानातन बस्तयोऽभ्यङ्गास्तर्पणास्तर्पणाश्च ये||३३||
5/4/2020
B.M
12

ज्वरकासप्रसक्तानाां क
ृ शानाां र्ूत्रक
ृ च्छि
र णार््|
िृष्यिार्ूर्ध्पवािानाां वक्ष्यन्ते िर्पणा तहिाः||३४||
शक
प रातर्प्पलीिैलघृिक्षौद्रैः सर्ाांशक
ै ः|
सक्तुतद्वर्ुतणिो वृष्यस्तेषाां र्न्थः प्रशस्यिे||३५||
5/4/2020
B.M
13

सक्तवो र्तिरा क्षौद्रां शक
प रा चेति िर्पणर््|
तर्बेन्मारुितवण्मूत्रकफतर्त्तानुलोर्नर््||३६||
फातणिां सक्तवः सतर्पिपतधर्ण्डोऽम्लकातिकर््|
िर्पणां र्ूत्रक
ृ ि
र घ्नर्ुिाविपहरां तर्बेि्||३७||
Peya for madya vikara
र्न्थः खजूपरर्ृद्वीकावृक्षाम्लाम्लीकिातिर्ैः|
र्रूषक
ै ः सार्लक
ै युपक्तो र्द्यतवकारनुि्||३८||
5/4/2020
B.M
14

Sadya santarpana mantha
स्वािुरम्लो जलक
ृ िः सिेहो रूक्ष एव वा|
सद्यः सन्तर्पणो र्न्थः स्थैयपवणपबलप्रिः||३९||
5/4/2020
B.M
15

MUST KNOW
1. Explain Santarpana janya roga nidana & chikitsa
2. Explain Apatarpana janya roga
5/4/2020
B.M
16

�ݺ�ߣ

Charaka Samhita Sutra Sthana Chapter 23 Santarpaniya Adhyayam

More Related Content

Charaka Samhita Sutra Sthana Chapter 23 Santarpaniya Adhyayam