2. Contaminated mindware (‘besmet gedachtengoed’)
is een verzameling of stelsel van overtuigingen:
1.die niet waar zijn: de overtuigingen zijn niet
gebaseerd op bewijs
2.die schadelijk kunnen zijn zowel voor de persoon
die erin geloven als voor anderen en/of de
maatschappij
3.die zich gemakkelijk verspreiden over een
populatie
Wat is contaminated mindware?
3. 1. als het verpakt is in een aantrekkelijk narratief dat een
of ander voordeel voor de persoon belooft
2. als het meelift op de rug van meer valide ideeën door
oppervlakkige kenmerken daarvan te kopiëren (bijv.
wetenschappelijk ogende grafieken of formules)
3. als het zelf-replicatie-instructies bevat (stuur deze mail
door naar 10 mensen; werf 2 nieuwe deelnemers voor
deze bijeenkomst)
4. als het evaluatie-uitschakelende eigenschappen heeft
(bijvoorbeeld door te stellen dat bewijs niet relevant of
mogelijk is, door geloven zonder bewijs te bestempelen
als een deugd, door aanhangers aan te moedigen om
niet-aanhangers aan te vallen, etc.)
Condities waaronder contaminated
mindware zich gemakkelijk verspreidt:
4. Je zou misschien denken dat intelligentie een goede
bescherming garandeert tegen contaminated mindware
maar dit blijkt niet zo te zijn. Door narratieven complex te
maken, kunnen intelligente mensen er zelfs extra door
aangetrokken worden.
Verder is het zo dat onderzoek heeft laten zien dat
intelligente mensen beter in staat zijn om ‘eilanden van
onware overtuigingen’ of ’webs of falsity’ te bouwen door
hun aanzienlijke intellectuele kracht te gebruiken om hun
onware overtuigingen te rationaliseren en om argumenten
van sceptici te bestrijden.
Intelligentie alleen beschermt niet
tegen contaminated mindware
5. De vraag is of een rechtstreekse aanval op populaire
contaminated mindware zal leiden tot de
ontmaskering ervan of dat het risico bestaat dat het
nog populairder wordt.
Een rechtstreekse aanval zou kunnen leiden tot
meer aandacht en publiciteit voor de contaminated
mindware, waardoor meer mensen er aan worden
blootgesteld.
Hoe kun je contaminated mindware
tegengaan?
6. Recent onderzoek heeft laten zien dat wanneer het
vertrouwen van mensen in vaste foutieve overtuigingen
wordt ondermijnd, zij vaak nog sterkere pleitbezorgers van
deze overtuigingen worden.
Een andere reden waarom rechtstreekse kritiek ineffectief
kan zijn, is omdat contaminated mindware zelfs instructies
kan bevatten om critici aan te vallen.
Directe kritiek kan leiden tot het
versterken van de overtuigingen
Deze defensieve respons kan nog sterker worden wanneer
de contamintated mindware de eerder genoemde
evaluatie-uitschakelende eigenschappen heeft (“Wanneer
mensen zulke dingen zeggen, luister dan niet! Dat is de
Duivel die spreekt!”)
7. Filosoof Daniel Dennett schreef: “Je zult zelden iemand uit een
positie weten te praten door rechtstreeks hun premissen en
conclusies te betwisten. Soms is het behulpzamer om ze kleine
zetjes te geven via beelden, voorbeelden en behulpzame
formuleringen die blijven hangen in hun denkgewoontes.”
Of zou een andere aanpak beter werken?
Bijvoorbeeld de aanpak om mensen te onderwijzen om zelf
contaminated mindware gemakkelijker te leren herkennen en
zichzelf er beter te beschermen?
Of zou satire een goede manier zijn om mensen te helpen door
contaminated mindware heen te prikken?
Alternatieve strategieën
8. 1. Hoe goed zou jij in staat zijn om contaminated
mindware te herkennen als je het zou tegenkomen?
2. Hoe goed zou jij je er tegen kunnen beschermen?
3. Hoe goed zou jij de evaluatie-uitschakelende
eigenschappen van de contaminated mindware
kunnen herkennen?
4. Heb jij jezelf al eens weten te bevrijden van
contaminated mindware waar je al door
‘geïnfecteerd’ was?
5. Hoe lukte je dat?
Vragen: mijn suggestie is om deze vragen
voor jezelf te proberen te beantwoorden: