2. PLAN Czynniki wystpujce w pracy, Om坦wienie czynnik坦w niebezpiecznych, szkodliwych oraz uci甜liwych. Metody i sposoby ograniczania wpywu na czowieka,
3. Podzia czynnik坦w wystpujcych w rodowisku pracy pozwala na rozr坦甜nienie (zgodnie z definicjami przyjtymi w Polskich Normach) trzech rodzaj坦w czynnik坦w: czynnik坦w niebezpiecznych czynnik坦w szkodliwych czynnik坦w uci甜liwych
4. Podzia czynnik坦w wystpujcych w rodowisku pracy Ka甜dy z wymienionych wy甜ej rodzaj坦w czynnik坦w charakteryzuje si innym stopniem oddziaywania na pracownik坦w, r坦甜ne mog te甜 by jego konsekwencje. Niemniej jednak nale甜y pamita, i甜 zasady okrelania charakterystyk czynnik坦w powoduj, 甜e czynnik, kt坦ry w danej chwili jest jedynie uci甜liwy przeksztaci si mo甜e w czynnik szkodliwy, ten za w czynnik o charakterze niebezpiecznym
5. Czynnik uci甜liwy to czynnik, kt坦rego oddziaywanie na pracownika mo甜e by przyczyn zego samopoczucia lub nadmiernego zmczenia, kt坦re nie prowadzi jednak do trwaego pogorszenia stanu zdrowia. Mo甜e on jednak prowadzi do du甜szej nieobecnoci pracownika z powodu choroby i obni甜enia wydajnoci.
6. Do g坦wnych czynnik坦w o charakterze uci甜liwym zaliczy mo甜na nastpujce kategorie: mikroklimat, monotomia, obci甜nie psychiczne, obci甜enie statyczne, owietlenie, wysiek fizyczny Czynnik uci甜liwy
7. Czynnik uci甜liwy Wystpowanie czynnik坦w uci甜liwych wynika mo甜e od rodzaju miejsca, w kt坦rym wykonywana jest praca. I tak w przypadku dziaa dydaktycznych do czynnik坦w uci甜liwych zaliczy mo甜na: haas, mikroklimat, owietlenie stanowiska pracy, dugotrwa wymuszon pozycj ciaa oraz stres. W przypadku prac wykonywanych w warsztatach samochodowych oraz w budownictwie, do czynnik坦w uci甜liwych zaliczy mo甜na podnoszenie i przenoszenie ci甜ar坦w (wysiek fizyczny) oraz stres. W sektorze piekarniczym i produkcji artyku坦w spo甜ywczych, czynniki uci甜liwe posiadaj podobny charakter.
8. Czynnikiem szkodliwym jest czynnik, kt坦rego oddziaywanie na pracujcego mo甜e prowadzi lub prowadzi do schorzenia, traktowanego jako choroba zawodowa. Czynniki szkodliwe w rodowisku pracy mo甜na podzieli na nastpujce kategorie: czynniki fizyczne np. haas, czynniki chemiczne np. benzen, pyy np. py drzewa twardego.
9. Czynnikiem niebezpiecznym jest czynnik, kt坦ry mo甜e prowadzi do powstania u pracujcego urazu (wypadku przy pracy) lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia czowieka bd添 do zejcia miertelnego.
10. Jest kilka zagro甜e spowodowanych tymi czynnikami: zagro甜enie elementami ostrymi lub wystajcymi, zagro甜enie elementami ruchomymi i lu添nymi, zagro甜enie pora甜eniem prdem elektrycznym, zagro甜enie poparzeniem, zagro甜enie zwizane z przemieszczaniem si ludzi, zagro甜enie po甜arem lub/i wybuchem. Zagro甜enia te nale甜 do czynnik坦w fizycznych dziaajcych na czowieka w spos坦b nagy.
11. 店r坦da czynnik坦w niebezpiecznych (urazowych) to g坦wnie: obracajce si way, sprzga, wrzeciona, gowice, miejsca zbiegania si dw坦ch obracajcych si element坦w, koa zbate, koa cierne, walce zgniatajce, waki pocigowe, czci wchodzce w skad napd坦w i przekadni (koa, pasy, kliny, limaki), miejsca zbiegania si koa i zbatki, miejsca zetknicia si korbowodu lub dr甜ka z koem, wykorbieniem lub tarcz,
12. 店r坦da czynnik坦w niebezpiecznych (urazowych) to g坦wnie: miejsca stykania si czci wykonujcych ruch (stoy przesuwne, podajniki); miejsca midzy staymi czciami maszyn a poruszajcymi si d添wigniami, miejsce zetknicia si walca i stou (kruszenie, zgniatanie), obracajce si narzdzia tnce, narzdzia poruszajce si ruchem liniowym (posuwisto-zwrotnym), wystajce niebezpieczne ostre elementy.
13. Czynniki niebezpieczne (urazowe) Przy obsudze maszyn urazy s g坦wnie wynikiem: uderzenia, wcignicia midzy ruchome elementy, zgniecenia, odprysk坦w obrabianego materiau czy zu甜ytych lub obluzowanych czci maszyn. Dlatego przepisy wprowadzaj wymogi osaniania ruchomych czci maszyn, napd坦w, pas坦w, tam, acuch坦w lub zabezpieczenia ich w inny spos坦b.
14. Czynniki niebezpieczne (urazowe) Osony to wszelkiego rodzaju urzdzenia stanowice materialn przegrod midzy czowiekiem a niebezpiecznym czynnikiem mechanicznym, przeznaczone specjalnie do zapewnienia ochrony czowieka. Funkcje osony mog zatem spenia r坦wnie甜 pokrywy, drzwi, ogrodzenia itp.
15. Czynniki niebezpieczne (urazowe) Rozr坦甜niamy dwa rodzaje oson: osony stae nie zmieniajce swego poo甜enia w stosunku do maszyny, urzdzenia, narzdzia na skutek przyspawania lub mocowania na ruby, nakrtki tak, 甜e usunicie lub otwarcie jej bez u甜ycia narzdzi jest niemo甜liwe, osony ruchome zwykle poczone z elementami mechanicznymi maszyny (np. zawiasy, prowadnice), kt坦re mog by otwierane bez u甜ycia narzdzi.
16. Czynniki niebezpieczne (urazowe) Osony powinny spenia nastpujce wymagania: mie trwa konstrukcj, by trudne w usuwaniu, by usytuowane w odpowiedniej odlegooeci od strefy niebezpiecznej, nie przesania pola widzenia podczas pracy, same nie stwarza dodatkowego zagro甜enia, musz umo甜liwia wykonywanie pracy na maszynie oraz jej konserwacj.
18. Metody likwidacji lub ograniczania wpywu czynnik坦w wystpujcych w pracy Likwidacja lub ograniczenie oddziaywania czynnik坦w niebezpiecznych, szkodliwych i uci甜liwych na pracownika powinny by podstawowym obowizkiem pracodawcy . Ka甜dy z tych czynnik坦w wystpujcy w procesie pracy powinien by analizowany pod ktem oddziaywania na czowieka i mo甜liwoci jego eliminacji lub ograniczenia. Podstawowe zasady likwidacji lub ograniczenia wpywu tych czynnik坦w na pracownika to:
19. 1. Eliminacja 添r坦de czynnik坦w niebezpiecznych i szkodliwych przez: Dob坦r nieszkodliwych surowc坦w (lub zastpowanie bardziej szkodliwych mniej szkodliwymi surowcami). Priorytetem powinno by wykorzystanie surowc坦w nieszkodliwych lub mniej szkodliwych ni甜 stosowane dotychczas. Je甜eli nie mo甜na unikn zanieczyszcze, nale甜y zainstalowa skuteczn wentylacj wycigow obok 添r坦da zanieczyszcze. Odprowadzane powietrze nie mo甜e trafia z powrotem do cyrkulacji. Powinna istnie mo甜liwo podgrzania wie甜ego powietrza, kt坦re zastpuje powietrze odprowadzane. Systemy wentylacyjne powinny by tak ciche, jak to tylko mo甜liwe i w miar mo甜liwoci, nie powinny powodowa podmuch坦w powietrza.
20. 1. Eliminacja 添r坦de czynnik坦w niebezpiecznych i szkodliwych przez: Dob坦r proces坦w technologicznych oraz maszyn i urzdze nie stwarzajcych zagro甜e czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi. Maszyny i inne urzdzenia techniczne powinny by tak konstruowane i budowane, aby zapewniay bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczeg坦lnoci zabezpieczay pracownika przed urazami, dziaaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, pora甜eniem prdem elektrycznym, nadmiernym haasem, szkodliwymi wstrzsami, dziaaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym dziaaniem innych czynnik坦w rodowiska pracy oraz uwzgldniay zasady ergonomii.
21. Unieszkodliwianie odpad坦w poprzez poddawanie ich procesom przeksztacania biologicznego, fizycznego lub chemicznego w celu doprowadzenia ich do stanu, kt坦ry nie stwarza zagro甜e dla 甜ycia lub zdrowia ludzi oraz dla rodowiska. 1. Eliminacja 添r坦de czynnik坦w niebezpiecznych i szkodliwych przez:
22. 2. Ograniczenie oddziaywania tych czynnik坦w poprzez odsunicie czowieka z obszaru ich oddziaywania poprzez: 1. Zastpienie czowieka przez maszyny. 2. Mechanizacja i automatyzacja (zdalne sterowanie i obserwowanie procesu).Wsp坦czesne maszyny odpowiednio zaprogramowane, mog samodzielnie analizowa sytuacj i podejmowa decyzje w oparciu o tzw. system ekspercki. Automatyzacja procesu odbywa si w oparciu o materia dotychczasowych rozwiza, zgromadzony w dostpnych bazach danych.
23. 2. Ograniczenie oddziaywania tych czynnik坦w poprzez odsunicie czowieka z obszaru ich oddziaywania poprzez: 3. Optymalne rozmieszczenie lub wydzielenie uci甜liwych urzdze. Miejsca pracy i rozmieszczenie stanowisk pracy powinno umo甜liwia izolacj od 添r坦de czynnik坦w niebezpiecznych i szkodliwych oraz ogranicza jednoczesne oddziaywanie wielu 添r坦de na pracownika. 4. Zapewnienie waciwego transportu surowc坦w, p坦fabrykat坦w, wyrob坦w oraz odpad坦w. 5. Stosowanie sygnalizator坦w stan坦w niebezpiecznych lub uniemo甜liwienie wejcia czowieka w stref zagro甜enia.
24. 3. Ograniczenie oddziaywania na czowieka czynnik坦w niebezpiecznych i szkodliwych poprzez osonicie strefy nara甜enia: stosowanie odpowiednich kubatur budynk坦w, materia坦w d添wikoizolacyjnych, hermetyzacj proces坦w produkcyjnych przed wydostawaniem si do otoczenia gaz坦w, par, cieczy i cia staych (py坦w), stosowanie zbiorowych rodk坦w ochronnych w pomieszczeniach oraz na stanowiskach pracy (osony, ekrany, wentylacja, klimatyzacja).
25. 4. Ograniczenie wpywu tych czynnik坦w przez zastosowanie ochron osobistych: dob坦r i waciwe stosowanie ochron osobistych, w zale甜noci od istniejcych zagro甜e, odpowiednie przechowywanie i konserwacj ochron osobistych, zasady przydziau ochron osobistych, stosowanie znak坦w nakazu stosowania ochron osobistych.
26. 5. Ograniczenie zagro甜enia czowieka czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi przez waciwy dob坦r pracownik坦w i organizacj pracy oraz oddziaywanie na bezpieczne zachowania pracownik坦w: przestrzeganie przeciwwskaza zdrowotnych do zatrudnienia na danym stanowisku pracy, przestrzeganie obowizku zatrudniania pracownik坦w o waciwych kwalifikacjach zawodowych, dob坦r psychologiczny, dziaania organizacyjne (przerwy w pracy, rotacja, skr坦cony czas pracy), szkolenia, system kar i nagr坦d, wpyw kierownictwa na bezpieczne zachowanie pracownik坦w, ostrzeganie o zagro甜eniach i zakresie wykonywania pewnych czynnoci (sygnay bezpieczestwa, znaki i barwy bezpieczestwa).
27. Przykadowe metody likwidacji lub ograniczenia wpywu czynnik坦w wystpujcych w procesie pracy Zakres: rodki ochrony przed elementami ostrymi i wystajcymi, Sposoby ochrony przed poparzeniem, Metody i rodki ochrony przed haasem, Metody ograniczenia czynnik坦w biologicznych,
28. 1. rodki ochrony przed elementami ostrymi i wystajcymi: zaama lub zaokrgli wszystkie krawdzie, kt坦re nie musz by ostre; osoni elementy ostre lub wystajce stwarzajce mo甜liwo urazu, je甜eli ze wzgldu na czynnoci technologiczne nie mo甜na ich usun lub stpi; usun elementy wystajce, kt坦re nie s potrzebne w procesie pracy;
29. 2. Sposoby ochrony przed poparzeniem: odpowiednia konstrukcja maszyn i urzdze; dob坦r odpowiedniego procesu technologicznego; usunicie czowieka ze strefy wpyw坦w tych zagro甜e (zdalne sterowanie, automatyzacja procesu); odizolowanie czowieka (stae lub czasowe) przez zastosowanie technicznych rodk坦w ochrony, np. osony, hermetyzacja itp.; stosowanie rodk坦w ochrony osobistej;
30. 3. Metody i rodki ochrony przed haasem: Zmiana haaliwego procesu technologicznego na mniej haaliwy. Najgoniejsze procesy produkcyjne mo甜na zastpi cichszymi, np. kucie motem mo甜na zastpi walcowaniem i toczeniem, natomiast obr坦bk za pomoc rcznych narzdzi obr坦bk elektryczn i chemiczn oraz narzdziami zmechanizowanymi. Mechanizacja i automatyzacja proces坦w technologicznych. Konstruowanie i stosowanie cichobie甜nych maszyn, urzdze i narzdzi. Poprawne pod wzgldem akustycznym rozplanowanie zakadu i zagospodarowanie pomieszcze. Ochronniki suchu.
31. 3. Metody i rodki ochrony przed haasem: Tumiki akustyczne. Zmniejszenie haasu w przewodach, w kt坦rych odbywa si przepyw powietrza lub gazu (instalacje wentylacyjne, ukady wlotowe i wylotowe maszyn przepywowych, np. spr甜arek, dmuchaw, turbin, silnik坦w spalinowych), mo甜na uzyska przez zastosowanie tumik坦w akustycznych. Nowoczesne konstrukcje tumik坦w akustycznych nie powoduj strat mocy maszyny. Obudowy d添wikochonno-izolacyjne. Wyciszenie 添r坦da haasu mo甜na osign przez obudowanie caoci lub czci haaliwej maszyny. Ekrany d添wikochonno-izoloacyjne.
32. 4. Metody ograniczenia czynnik坦w biologicznych: mikrobiologiczne badania powietrza w celu okrelenia stopnia ekspozycji na alergeny i niekt坦re zarazki wystpujce w rolnictwie, przemyle spo甜ywczym itp.; mikrobiologiczne badania pr坦bek r坦甜nych pynnych i staych substancji znajdujcych si w rodowisku pracy w celu okrelenia stopnia zagro甜enia drobnoustrojami wykazujcymi dziaanie infekcyjne alergizujce lub toksyczne; badanie zwierzt i produkt坦w pochodzenia zwierzcego w kierunku obecnoci zarazk坦w chor坦b odzwierzcych, majce na celu okrelenie ryzyka infekcji wr坦d pracownik坦w hodowli, przetw坦rstwa zwierzcego i su甜by weterynaryjnej;
