De opmars van de schoolhond. Zorgt Charlie voor meer vrolijkheid en werkgeluk?
0 likes393 views
De kans bestaat dat als je een school binnenloopt, een vrolijk kwispelende hond je begroet. Dat is helemaal niet zo gek, want steeds meer schooldirecteuren en soms ook leerkrachten nemen hun sociaal opgevoede hond mee naar school en dan gebeurt er iets magisch. Leerlingen en personeel worden geraakt en enthousiast door de onvoorwaardelijke blijheid, affectie, toegankelijkheid, intuïtie, slimheid en dankbaarheid van de viervoeter. Ze raken ervan overtuigd dat hun hond een positieve invloed heeft op het welzijn van leerlingen en personeel. En mogelijk ook op het gedrag, de motivatie of de leerprestaties van leerlingen. De kans is dan ook groot dat bestuur en medezeggenschapsraad instemmen met de ‘schoolhond’. Wat zijn de voorwaarden waaraan de schoolhond moet voldoen en welke ervaringen hebben scholen er al mee?
More Related Content
Similar to De opmars van de schoolhond. Zorgt Charlie voor meer vrolijkheid en werkgeluk? (20)
More from Frederik Smit (20)
De opmars van de schoolhond. Zorgt Charlie voor meer vrolijkheid en werkgeluk?
- 1. 4 MR magazine, nummer 1, februari 2022 Zorgt Charlie voor meer vrolijkheid en werkgeluk? DE OPMARS VAN DE SCHOOLHOND De kans bestaat dat als je een school binnenloopt, een vrolijk kwispe- lende hond je begroet. Dat is helemaal niet zo gek, want steeds meer schooldirecteuren en soms ook leerkrachten nemen hun sociaal opge- voede hond mee naar school en dan gebeurt er iets magisch. Leerlingen en personeel worden geraakt en enthousiast door de onvoorwaardelijke blijheid, affectie, toegankelijkheid, intuïtie, slim- heid en dankbaarheid van de viervoeter. Ze raken ervan overtuigd dat hun hond een positieve invloed heeft op het welzijn van leerlin- gen en personeel. En mogelijk ook op het gedrag, de motivatie of de leerprestaties van leerlingen. De kans is dan ook groot dat bestuur en medezeggenschapsraad instemmen met de ‘schoolhond’. Wat zijn de voorwaarden waaraan de schoolhond moet voldoen en welke ervarin- gen hebben scholen er al mee? Frederik Smit A l duizenden jaren gebruiken mensen honden als gezel- schapsdier. En dat is niet voor niets. Een hond is een roedeldier, nodigt uit tot contact, tot activiteit en geeft een gevoel van kameraadschap en vertrou- wen. Een op de vijf huishoudens in Ne- derland bezit een of meer honden. Maar honden hebben ook eigenschappen waar- door ze ingezet worden bij bijvoorbeeld de jacht, het hoeden van schapen en als politie- of blindengeleidehond. En ook onderwijsprofessionals zetten honden in voor therapie, begeleiding of onderwijs aan kinderen met speciale ondersteu- ningsbehoeften, zoals adhd en autisme. De definitie van assistentiehond is niet erkend en er is geen officieel accreditatie- systeem, zo blijkt uit Kamervragen. Een Europese norm voor assistentiehonden is echter wel in de maak. Over de inzet van schoolhonden is geen wet- en regelge- ving. Schoolteams verzoeken ouders in de schoolgidsen doorgaans geen honden mee te nemen op de speelplaats en in het schoolgebouw. Er is echter een trend dat steeds meer schooldirecteuren en leer- krachten hun eigen hond wél meenemen naar school en met instemming van be- stuur, mr, leerlingenraad, leraren en ou- ders hun hond tot ‘schoolhond’ promo- veren. Hoe schoolteams hun doorgaans zeer kindvriendelijke, geurloze poedels en labradoodles met hun zachtaardig karak- ter en allergievriendelijke vacht - dus geen keffertjes en vechtersbazen - inzet- ten varieert. Soms ligt de schoolhond voornamelijk in het kantoor van de direc- teur en mogen kinderen als beloning, of om af te koelen, met de hond knuffelen. In andere gevallen zetten leerkrachten honden in bij het leesonderwijs. Leerlin- gen die moeite hebben met lezen, mogen dan in aanwezigheid van de hond lees- meters maken. De focus kan ook liggen op het aanleren van sociale en intellectu- ele vaardigheden met de assisterende hond. Als ouders bezwaar hebben of leer- lingen en docenten het eng vinden en last hebben van allergieën komen ze niet in contact met de schoolhond. De Onder- wijsinspectie heeft geen probleem met het inschakelen van schoolhonden. Lichaamstaal van de hond Steffie van der Steen, universitair hoofd- docent aan de faculteit Gedrags- & Maat- schappijwetenschappen van de Rijksuni- versiteit Groningen, is enthousiast over de inzet van schoolhonden in het onderwijs en bevestigt dat het belangrijk is om dit onder strikte voorwaarden te doen.Van der Steen: ‘De begeleiders van de honden moeten rekening houden met het welzijn van de dieren, van de leerlingen en van het personeel. De hond dient volwassen te
- 2. 5 MR magazine, nummer 1, februari 2022 > zijn, minimaal een puppycursus hebben gevolgd, een eigen plek hebben op school om zich terug te trekken en te kunnen rusten.Voorkom dat de hond de hele tijd ‘aan moet staan’ en last krijgt van stress. Er dient goed toezicht te zijn om er zeker van te zijn dat leerlingen de hond niet pla- gen en in bescherming genomen kan wor- den; het is geen speelgoed. Zorg voor een adequate hygiëne en houd rekening met eventuele allergieën van leerlingen en per- soneel.’ Honden gebruiken hun hele li- chaam, van oren tot staart, om te commu- niceren. Moeten leerlingen daar iets vanaf weten?Van der Steen: ‘Ja, het is belangrijk dat leerlingen de lichaamstaal van de hond leren lezen.Want als honden niet goed in hun vel zitten, is de kans op bijvoorbeeld bijtwonden groter.’ Is er onderzoek ge- daan naar de effecten van het inschakelen van honden in het onderwijs?Van der Steen: ‘Op basis van een recente Ameri- kaanse overzichtsstudie weten we dat het inschakelen van hulphonden in leeromge- vingen positieve effecten kan hebben op bijvoorbeeld het lezen en de ontwikkeling van sociale vaardigheden van leerlingen. De kwaliteit van de uitgevoerde onderzoe- ken is helaas matig om er harde conclusies aan te verbinden.’ Medezeggenschap De mr kan de inzet van een schoolhond op de agenda zetten en hierover afspraken maken met de schoolleiding en het schoolbestuur (artikel 6 lid 2Wms). De mr heeft instemmingsbevoegdheid bij de vaststelling of wijziging van de regels van het veiligheids-, gezondheids- en welzijns- beleid, voor zover niet behorend tot de bevoegdheid van de personeelsgeleding (artikel 10 sub eWms). De mr heeft ook instemmingsbevoegdheid bij de vaststel- ling of wijziging van het schoolplan en het leerplan waarin de schoolhond een rol speelt (artikel 10 lid 1, onder bWms). De personeelsgeleding heeft instemmingsbe- voegdheid bij de vaststelling/wijziging van de regels van nascholing (artikel 12 lid 1, onder cWms) om de professionaliteit van de leerkrachten in de omgang met een schoolhond te optimaliseren. De ouderge- leding heeft instemmingsbevoegdheid bij de vaststelling of wijziging van het beleid ten aanzien van de informatie tussen schoolleiding/bevoegd gezag en ouders (artikel 13 lid 1, onder kWms). Denk hierbij aan een blog, berichten op sociale media en voorlichting over de schoolhond. Charlie staat in de behandelplannen Werner Nijland, directeur van De Drie- master, school voor speciaal basisonder- wijs in Dronten: ‘Ik kon vorig jaar tijdens de coronapandemie geen oppas regelen voor m’n hond Charlie, een alerte, intelli- genteTibetaanse terriër en heb hem mee naar school genomen. Leraren en leerlin- gen waren enthousiast toen ze Charlie leerden kennen en stelden voor hem va- ker mee te nemen. Charlie is sinds begin dit jaar twee dagen per week aanwezig. Dit is besproken met het bestuur en de mr en ook zij zijn heel enthousiast.We hebben de inzet van Charlie in een nieuwbrief gecommuniceerd naar de ou- ders. Charlie heeft in de hal van de school inmiddels ook zijn eigen aanwezigheids- kaart met foto. Leerlingen kunnen ‘s och- tends bij binnenkomst van de school met- een zien of hij die dag aanwezig is. Zijn mand staat in mijn kamer. Leerlingen en een onderwijsassistent laten Charlie tus- sen de middag uit.’ Heeft Charlie een spe- ciale functie op school? Nijland: ‘Ja, onder onze zorgplicht valt dat we een ontwikke- lingsperspectief (OPP) opstellen waarin we aangeven welke eigenschappen van de leerling het onderwijs belemmeren of juist bevorderen en welke extra ondersteuning nodig is. Charlie voelt emoties goed aan en is heel sociaal. Hij staat nu ook in een paar behandelplannen van leerlingen. Deze kinderen mogen de klas uit als ze de behoefte hebben om met Charlie te knuf- felen. Dit lijkt een gunstige uitwerking te hebben op hun gemoedstoestand en soci- aal functioneren.’ Steffie van der Steen Charlie van De Driemaster
- 3. 6 MR magazine, nummer 1, februari 2022 Juul zorgt voor rust De schoolhond van cbs De Braakhekke- school in Emmer-Compascuum is een mix van een Anatolische herder en een golden retriever. Directeur Joyce Seijbel: ‘Na een turbulente periode bij ons op school was het leerlingenaantal gehalveerd en zijn we in 2017, na de zomervakantie, met een volledig nieuw team gestart. Er was veel boosheid en verdriet bij de kinde- ren, omdat ze hun juffen, vriendjes en vriendinnetjes misten.We zochten een ‘verbinder’ en kwamen in onze zoektocht tenslotte via StichtingVerhuisdieren uit bij een kindvriendelijke hond, afkomstig uit Roemenië. Ik heb de zorg voor Juul op me genomen. Juul staat open voor aandacht van leerlingen en komt dit ook zelf actief vragen. Ze weten dat je Juul niet mag roé- pen maar dat ze zelf naar je toekomt en dat je haar rustig moet benaderen. Ze vin- den Juul grappig en leerzaam. Leerlingen lezen haar ook voor en dat werkt motive- rend. Kinderen kijken vaak in verwonde- ring naar wat Juul doet; praten met elkaar over haar en dat versterkt het groepsge- voel. Ze is sensitief, voelt aan of iemand zich verdrietig of alleen voelt. Je kunt altijd bij haar terecht als je troost nodig hebt. Dan aaien kinderen over haar kop en dan is het weg zeggen ze.’ Kinderen zijn soms impulsief. Kan jullie schoolhond daar wel tegen en wat gebeurt er dan? Seijbel: ‘Als kinderen druk zijn, rennen en gillen, dan blaft ze en houden de kinderen er vanzelf mee op. Juul zorgt voor rust op school.’ Op verzoek van de leerlingenraad Ramona Frenk is directeur van Brede schoolVossenburcht in Nijmegen. De school nam op verzoek van de leerlingen- raad een schoolhond, labradoodle Charlie, nadat leerlingen er iets over hadden gezien in het Jeugdjournaal. ‘We hebben het ge- daan in overleg met het team, het school- bestuur en de mr. Sommige leerkrachten vroegen zich af hoe dat nou moest met een hond op school, maar alle bezwaren verdwenen als sneeuw voor de zon toen ze er eenmaal was. Eind vorig jaar, Charlie was toen nog een pup, kwam ze onder be- geleiding van een hondentrainer wennen aan de drukte op onze school. De leerlin- gen kregen ook les hoe ze met haar om moeten gaan. Als regel hebben we dat je Charlie alleen mag aaien als je dat rustig doet. Ze heeft de harten van de leerlingen veroverd. Charlie heeft ook een eigen schoolfoto op de website en is aanwezig bij de intakegesprekken met nieuwe ou- ders, zodat ze weten dat er regelmatig een hond op school is.We hebben met de leer- krachten onderling afgesproken wat we van de leerlingen verwachten hoe ze zich opstellen naar Charlie. Ik neem haar twee dagen per week mee naar school en ben altijd bij haar in de buurt.’Wat is de meer- waarde van een schoolhond? Frenk: ‘Charlie voelt de kinderen goed aan en ze betekent veel voor hen als troost- en knuf- felhond. Leerlingen leren met name van haar hoe belangrijk het is om duidelijk te communiceren, anders luistert ze niet naar je. Ze brengt ook rust en huiselijk- heid, waardoor leerlingen zich heel veilig en prettig voelen op school.’ Leukste hond van Nederland Australian labradoodle Pieter gaat sinds 2017 een dag in de week met leerkracht Tips van Erna Nijeboer Voorwaarden om een schoolhond in te zetten zijn: • Zet de schoolhond in vanaf de leeftijd van circa anderhalf jaar. • Neem een schoolhond hooguit drie dagdelen in een week. • Een schoolhond moet altijd een gecertificeerde therapiehond zijn. En hij moet elke twee jaar opnieuw getest worden op geschiktheid. • Een gedegen opleiding voor hond en begeleider is echt van belang. • Laat de schoolhond nooit alleen met leerlingen; de begeleider is er altijd bij. • Er moet voldoende afwisseling zijn tussen in- en ontspanning tijdens zijn inzet. Een schoolhond heeft voldoende rust nodig om alle prikkels van school te kunnen verwerken. Het is echt hard werken voor een hond. • Een schoolhond kan meerwaarde hebben voor het onderwijs, mits hij verant- woord wordt ingezet waarbij zijn welzijn altijd voorop hoort te staan. Juul van de De Braakhekkeschool Charlie van deVossenburcht
- 4. 7 MR magazine, nummer 1, februari 2022 groep 1-2 Erna Nijeboer van basis- school De Noorderborch in Almelo mee naar haar werk: ‘Pieter heeft een eigen Facebookpagina en was een paar jaar geleden uit 1400 inzendingen door hon- denkenner Martin Gaus met vier andere honden geselecteerd voor de titel Leuk- ste Hond van Nederland. Ik nam hem af en toe mee naar school, dat sloeg erg aan. De directeur en m’n collega’s von- den het een goed idee om Pieter in te schakelen.’ Hoe lief en leuk ook, een hond blijft een dier met een eigen wil. Nijeboer: ‘Ik heb cursussen gevolgd over Animal Assisted Interventions (AAI) en over hoe ik de hond op een verantwoor- de manier in kan zetten op school. Mijn collega’s heb ik informatie gegeven over hondentaal en hoe om te gaan met een hond. Het is ook belangrijk kinderen te leren hoe ze een hond moeten benade- ren en dat ze hem niet mogen omhelzen of aan de staart trekken. Pieter gaat nor- maal gesproken een dag(deel) per week mee naar school. Hij brengt rust, maakt hyperactieve kinderen rustig, helpt kin- deren met lezen die een hekel hebben aan lezen of dyslectisch zijn, stelt kinde- ren gerust die faalangst hebben door ge- woon naast ze te liggen. De leerlingen met een andere culturele achtergrond keken in het begin de kat uit de boom, maar gaan nu ook heel goed met Pieter om. In samenwerking met de Stichting AAI-Maatje heb ik een verdiepingscur- sus voor leerkrachten ontwikkeld die hun eigen hond op een veilige en ver- antwoorde manier willen inzetten op een basisschool (zie kader).’ Een ongedwongen en vrolijke sfeer Niet alleen in het basisonderwijs zijn schoolhonden te vinden, ook in het voortgezet onderwijs zien ze er de voor- delen van in. Op het Montfort College voor vwo, havo en mavo, Daltonschool in oprichting, zorgt labradoodle Monty voor een ongedwongen en vrolijke sfeer. Locatiedirecteur Nanda van Lent: ‘Mon- ty is nu twee jaar en vanaf dat ze drie maanden was, nam ik haar af en toe mee naar school. Ik kreeg positieve reacties van de leerlingen, de leerlingenraad en collega’s en zij vroegen me of ik haar niet vaker mee kon nemen. Ik heb me erin verdiept wat het betekent om een ‘school- hond’ te hebben en ben een individuele hondentraining gaan volgen. In het gehe- le proces zijn leerlingen, medewerkers en de oudercommissie betrokken. De leer- lingenraad heeft voor de naam Monty gekozen. Ik heb met Monty een periode proef gedraaid om haar een zachte lan- ding te geven en te laten aarden op school. Dat ze kon wennen aan de geur, de drukte, de harde geluiden, zoals het dichtslaan van deuren, de grote verschil- len in de manieren waarop leerlingen met haar omgaan, variërend van liefdevol tot heel ruw. En met een collega afspraken gemaakt die er moeite mee heeft als ze los rondloopt.’Welke rol speelt Monty op school?Van Lent: ‘Ze heeft haar eigen plek in mijn kamer en loopt los in de me- diatheek als de leerlingen die daar op dat moment bezig zijn, er geen bezwaar te- gen hebben. Dat geeft een huiselijke sfeer waar leerlingen zich goed bij voelen en dat heeft een positieve invloed op hun welbevinden. De leerlingen mogen met Monty rondlopen en spelen. Er gebeurt vaak echt iets met ze als Monty hen kwis- pelend aankijkt. Ik heb ook gemerkt dat leerlingen met bijvoorbeeld liefdesver- driet of andere problemen in hun privé- leven steun hebben aan haar. Er zijn ook leerlingen die honden eng vinden, hen laat ik zien op welke manieren je daar mee om kunt gaan.’ < Dr. Frederik Smit is onderzoeker en adviseur onderwijs, https:// frederiksmit.net. • Arthur Japin (2021). Honden voor het leven. Mozaïek. • Sam Griep (2021). I’m going to try with a little help from my friend. A study on reading dog programs in the Netherlands. • Katie M. Reilly, Olusola O. Adesope & Phyllis Erdman (2020). The effects of dogs on learning: a meta-analysis. Anthrozoös, 33(3), 339–360. • Aanhangsel van de Handelin- gen; 2018-2019, nr. 853. Vragen van de leden Bergkamp en Pa- ternotte (beiden D66) aan de Ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en van Infra- structuur en Waterstaat over de behandeling van assistentiehon- den door luchtvaartmaatschap- pijen. • RIVM. Huisdieren. Hygiëne en huisdieren. • Frederik Smit (2017). De nieu- we medezeggenschap in het on- derwijs. Leren verlangen naar de eindeloze zee. SWP. Pieter van De Noorderborch Monty van het Montfort College