More Related Content
Recently uploaded (6)
Featured (20)
Maddeyi Tanıyalım
- 2. 1.Maddenin Özellikleri Madde, boşlukta yer kaplayan (hacim), kütlesi olan tanecikli yapılara denir. 5 duyu organımızla algılayabildiğimiz (hissedebildiğimiz) canlı ve cansız varlıklara denir. Saydam kelime anlamı ile şeffaf yada ışığı geçiren anlamına gelmektedir. Saydam cisimler ise en temel anlamda ışığın geçişine engel olmayan cisimlerdir. İçinden ışığın geçmesine ve arkasındaki şeylerin görülmesine engel olmayan cisimlere saydam cisimler denir. Saydam cisimlere örnek vermek gerekirse hava, cam , su ve şeffaf cisimler saydamdır.
- 3. Üzerine düşen ışığın bir kısmını geçiren (bir kısmını tutan) maddelere yarı saydam madde denir. Işık yarı saydam maddelere çarptığında yarı saydam madde üzerine düşen ışığın bir kısmını geçirirken bir kısmını da yansıtırlar. Tül perde, buzlu cam, kâğıt gibi bazı maddeler buna örnektir. Opak maddeye şeffaf ve geçirgen olmayan, mat madde denilebilir. Demir veya ahşap kapılar, duvarlar opak maddelere örnektir.
- 4. Parlak madde; ışığı yansıtabilen maddelere parlak madde denir. Örneğin, çelik tencere, altın ve gümüşten yapılmış maddeler, teneke kutular parlaktır.
- 5. Mat madde; koyu olan ,ışığı yansıtmayan maddelere mat madde denir. Odun, toprak gibi maddeler ise üzerine ışık düştüğünde parlamaz. Bu tür maddeler mattır. Esnek Madde; bükülebilen ve tekrar ilk şekline dönebilen maddelere esnek madde denir. Bulaşık süngeri ve silgi esnek maddelere örnektir.
- 6. Esnek Olmayan(Berk)madde; bükülemeyen ve esnemeyen maddeye esnek olmayan(berk) madde denir. Kurşun kalem, masa, taş vb. berk maddelere örnektir. Yüzeyi düz olan maddeler pürüzsüzdür. Yüzeyi düz olmayan maddeler ise pürüzlüdür. Örneğin, portakal pürüzlü, elma ve domates pürüzsüzdür. Tahtadan yapılmış masaların, dolapların yüzeyi cilalandığı için pürüzsüzdür. Ancak ağacın, odunun yüzeyi pürüzlüdür.
- 7. · Maddenin Nitelikleri ve Kullanım Alanları Maddelerin özellikleri ile günlük hayatta kullanım alanları arasında önemli bir ilişki vardır. Maddeyi niteliğine göre beş bölüme ayırırız. Bunlar: Cisim, alet, eşya ve malzemedir. Cisim, maddenin şekil almış haline denir. Örnek: masa, sandalye, kalem, bilezik, yüzük, pencere, bardak. Alet, cisimlere şekil vermek ya da onlar üzerinde bir iş yapmak için kullanılan varlıklara denir. Örnek: Matkap, tornavida, makas, çekiç.
- 8. Eşya, günlük hayatımızı kolaylaştıran, yaşamımızda kullandığımız varlıklardır. Eşyalar eskir, ama tükenmez. Uzun süre dayanır. Örnek: Kanepe, sehpa, televizyon, masa.
- 9. Malzeme, kısa sürede biten, yerine yenisi alınan maddedir. Örnek: Un, şeker, yumurta gibi malzemeler kullanılarak kek yapılır.
- 10. 2.Maddenin Hâlleri Maddeler katı sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunur. Çevremizi incelediğimizde gördüğümüz maddelerin, bu üç halden birinde olduğunu fark ederiz. Katı maddelerin belirli bir şekli vardır. Dışarıdan bir etki olmadıkça katıların şekli değişmez. Katı maddelerin bu özelliği sayesinde sıra, masa, sehpa, sandalye ve çanta gibi eşyalar rahatça kullanılabilir. Bazı katıların şekli dışarıdan kuvvet uygulandığında da değişebilir. Cam bardak ve teneke kutuya çekiçle vurulduğunda bu cisimlerin şekli değişir. Katıların belirli bir hacmi vardır.
- 11. Küçük taneli katılar içine kondukları kabın şeklini alır. Kum, şeker, un, tuz ve mercimek içine konulduğu kabın şeklini alan küçük taneli katılardandır. Sıvıların belirli bir şekli yoktur. Sıvılar içine konuldukları kabın, doldurdukları kısmının şeklini alırlar. Sıvılar akışkandırlar. Sıvıların belirli bir hacimleri vardır.
- 12. Hava, su buharı, LPG, doğal gaz ve hava gazı, gaz maddelere örnek olarak verilebilir. Gaz maddelerin belirli bir şekli yoktur. Gazların belirli bir hacimleri yoktur. Gazlar, sıkıştırılabilirler. Sıkıştıkları gazların hacimleri azalır. Gazlar, içine bulundukları kabı tamamen doldururlar. Otomobillerin lastiklerinde ve futbol toplarının içerisinde sıkıştırılmış hava vardır. Gazlar yayılma özelliği sayesinde bulunduğu ortamı tamamen doldurur. Mutfak tüplerinden sızan gaz ve kolonya odada yayılarak bütün odayı doldurur. Gazlar küçük gözeneklerden kaçabilir. Maddeler katı, sıvı ve gaz halde bulunmasıyla kendine özgü özellikler kazanır.
- 13. 3.Maddenin Ölçülebilir Özellikleri · Kütle Her madde tanecikli yapıdadır. Maddeyi oluşturan tanecikler gözle ve mikroskopla görülemezler. Bir maddenin kütlesini o maddenin yapısındaki tanecik sayısı oluşturur. Bu sayı madde miktarını verir. Buna göre kütle; madde miktarı demektir. Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür. Bir maddenin kütlesini kilogram (kg) ile belirleriz. 1 kilogramın binde birine gram denir. Gram kısaca g ile gösterilir. Buna göre; 1000 gram=1 kg. Havanın da kütlesi vardır. Örneğin içi hava ile dolu olan topun kütlesini ölçebiliriz.
- 14. · Hacim Her madde bulunduğu ortamda bir yer kaplar. Bir maddenin bulunduğu ortamda kapladığı yere Hacim denir. Bir sıvının ağırlığını ölçerken, ilk önce içine katılan kabın ağırlığı hesaplanır. Buna dara denir. Buna göre her maddenin bir hacmi vardır. Sıvının hacmi Litre ile ölçülür. L ile gösterilir. Mililitre (ml) litrenin binde birine eşittir. 1 Litre (L)=1000 mililitre (ml) ' dir. Bir katının hacmini doğrudan dereceli veya ölçülü kaplara koyup ölçemeyiz. Çünkü katı maddeler sıvılar gibi kabın şeklini almazlar. Katı maddelerin hacmi, içine batacakları bir sıvı yardımıyla ölçülür. Katı madde sıvı içine konulduğunda, sıvı seviyesinde katı maddenin hacmi kadar artış olur. Çünkü iki madde aynı anda aynı yeri kaplayamaz. Bu nedenle sıvı seviyesindeki bu artış katı maddenin hacmi kadardır.
- 15. 4.Maddenin Değişimi · Doğal Madde Doğadan olduğu gibi ya da çok hazla yapısal değişikliğe uğramadan elde edilmiş maddelere doğal maddeler denir. Doğal maddelerin bazıları da çeşitli işlemlerden geçirilerek kullanılır. Örneğin tuz doğal bir maddedir ve doğadan elde edildiği gibi kullanıla bilir. Şekerde doğal bir maddedir ve şeker pancarının ya da şeker kamışının işlenmesi sonucu elde edilir. Ağaçtan elde edilen kereste ve tahta doğal bir maddedir. Günlük yaşantımızda kullandığımız altın, demir, ağaç, cam, taş, mermer, toprak gibi birçok cisim eşya, alet ve malzeme doğal maddelerden yapılır. Günlük yaşantımızda birçok doğal madde kullanırız.
- 16. · Yapay Madde Doğal olmayan yollardan elde edilen maddelere yapay maddeler denir. Yapay maddeler doğadan oluşturulmuş maddelerdir. Plastik, naylon, telefon, yapay gübre, yapay ipek, yapay şeker gibi günlük yaşantımızda kullandığımız doğal olmayan sayısız madde, cisim, eşya, malzeme ve alet vardır.
- 17. · İşlenmiş Madde Bazı doğal maddelerin kullanılabilmesi için şekil verme, parçalama, kesme, eritme gibi farklı işlemlerden geçirilmesi gerekir. Bu tür maddeler işlenmiş madde olarak adlandırılır. Örneğin, un buğdayın, yün kazak ise hayvanlardan elde edilen yünün işlenmesiyle elde edilir.
- 18. · Doğal Kaynakların Korunması Doğada kendiliğinden oluşmuş, insan aklı ve tekniğinin ürünü olmayan, meydana gelme aşamasında insanın herhangi bir rolünün bulunmadığı bütün zenginlik kaynakları “doğal kaynak” olarak adlandırılır Kısaca doğada bulunan ve insan ihtiyacını karşılayabilecek her şeye denir. Ayrıca doğal kaynaklara ilgili bir diğer hususta insansız bir doğada doğal kaynakların hiçbir hükmü yoktur Geniş açıyla bakınca insan dışındaki her türlü doğada bulunan varlıklar doğal kaynaktır. Tarımda kullanılan topraklar, bitki ve hayvanlar, maden filizlerine sahip kayalar, petrol, kömür, uranyum, inşaatlarda kullanılan taşlar, güneş ışığı, hava, su gibi insan ve çevresini etkileyen tüm faktörler doğal kaynak ifadesi ile belirtilir Çünkü herhangi bir varlığa kaynak hükmü insan sayesinde verilmektedir. İktisadi gözle bakılınca üretim faaliyetleri içinde emek önemli bir faktör olduğu için insani dahi doğal kaynaklar içinde sayan ekonomik görüşler vardır. Dünya üzerinde yapılan pek çok beşerî faaliyetin temelinde doğal kaynaklar vardır Diğer faaliyetler bu kaynaklar üzerinde şekillenir Örneğin, tarım aslında beşeri bir faaliyettir Ancak faaliyetin esas kaynağı doğal bir kaynak olan tarım topraklarıdır Aynı şekilde sular da doğal bir kaynak olup bu ortamda yapılan ulaşım, turizm, balıkçılık ve su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliği etkinlikleri birer beşeri faaliyettir.
- 19. · Doğa Olaylarının Maddelere Etkisi Yeryüzünün şekli milyonlarca yıldan beri çeşitli doğa olayları nedeniyle sürekli değişmektedir. Dış etkiler dediğimiz yağmurlar, rüzgarlar, akarsular ve buzlanma gibi doğa olayları yer kabuğunu parçalamış, aşındırmış, değişmesine neden olmuştur. Yeryüzünün değişmesine etki eden kuvvetlerin en önemlisi akarsulardır. Akarsular yağmur ya da eriyen kar sularının yerine eğimine uygun olarak akmasıyla oluşurlar. Akarsular yer çekimine uygun olarak akarken geçtikleri yerlerdeki kayaları aşındırır ve parçalar. Kayalarda koparılan bu parçalar ve kumlar denizlere doğru sürüklenirken çarptıkları kayaçları aşındırırlar. Sel suları yamaçlardan hızla akarken verimli toprakları aşındırır, sürükler. Toprağın verimli bölümünü yok eder. Bu olaya erozyon denir. Akarsular bazı bölgelerde yumuşak kayalar aşındırarak peri bacaları denilen oluşuma neden olurlar. Yurdumuzdaki Kapadokya bölgesinde bu tür oluşmalar vardır.
- 20. Rüzgarda yeryüzünün değişmesine neden olan etkenlerdir. Şiddetli rüzgarların savurduğu kum, toprak gibi maddelerin doğal yapı üzerinde aşındırma etkisi vardır. Yeryüzündeki birçok değişim bu şekilde oluşmuştur. Ayrıca rüzgar torağın verimli bölümünü aşındırarak erezyona neden olur. Rüzgar yerkabuğundaki değişmelere neden olduğu gibi tarihi yapıların da aşınmasında önemli bir rol oynar. Yeryüzündeki birçok yapı bu nedenle yok olmuştur. Kayaçlar doğal etkiler sonucu çatlarlar. Soğuk mevsimlerde bu çatlakların arasına giren yağmur suları donar. Donan sular gençleştikleri için kayaların parçalanmasına neden olurlar. Bu durum süreklilik gösterdiği için kayaçlar zaman içinde parçalanıp, ufalanırlar. Buzlanmanın etkisi soğuk iklime sahip yerlerde daha çok görülür. Ayrıca kayaçların arasına giren ve orada büyüyüp gelişen bitki kökleri de parçalanmalarına neden olurlar.
- 21. Gece ve gündüz arasındaki farklı maddeler üzerinde etkili olur. Gündüz ısınarak gelişen, gece soğuyarak büzülen kayalar zaman içinde parçalanır, ufalanırlar.
- 22. 5.Isı ve Sıcaklık Çevremizdeki her maddenin bir sıcaklığı vardır. Maddelerin sıcaklığı termometre adı verilen aletle ölçülür. Sıcaklık arttığında termometredeki renkli sıvının seviyesi yükselir, sıcaklık azaldığında ise düşer. Sıvı seviyelerinin gösterdiği sayısal değerler sıcaklığın göstergesidir. Sıcaklık birimi “ oC ” sembolü ile gösterilir ve “derece selsiyus” olarak okunur. Sıcaklıkları farklı iki madde arasında alınıp verilen enerjinin adıdır. Bu durumda sıcaklıkları eşit iki madde arasında ısı aktarımı gerçekleşmez. İki maddeden birinin sıcaklığının diğerinden farklı olması halinde, sıcaklığı yüksek olan maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye enerji aktarılır. Maddenin, katı, sıvı veya gaz halinde olması ısının tanımını değiştirmez.
- 23. · Hâl Değişimi Maddeler ısı etkisi ile hal değiştirebilirler. Su yeterince soğuduğunda donar, buz halini alır. Buz suyun katı halidir. Çeşmeden akan su, dereler, göller ve denizler suyun sıvı haline örnektir. Kaynamakta olan çaydanlıktan çıkan su buhar ise suyun gaz halidir. Dondurma ve çikolata sıcağın etkisi ile erimeye başlar. Katı bir maddenin sıvı ısı alarak sıvı hale gelmesine erime denir. Sıvı bir maddenin ısı kaybederek katı hale gelmesine donma denir. Erime ve donma birbirinin tersidir. Katı haldeki çikolatayı ısı etkisi ile eritip kalıplara döktüğümüzde çikolata ısı kaybeder. Donar ve tekrar katı hale gelir. Isının maddeler üzerindeki başka bir etkisi de bozunmadır. Maddelerin ısı etkisiyle yapılarının değişmesine bozunma denir. Tahıllar, odun, kumaş, şeker gibi bazı maddeler ısıtıldıklarında erimeden, bozunur. Bu tür maddeler ısıtıldığında renkleri değişir.
- 24. 6.Saf Madde ve Karışımlar Çevremizde çeşitli amaçlarla kullanılan sayısız madde vardır. Çevremizdeki bu maddelerin bir kısmı saf, bir kısmı da karşım halindedir. Çevremizdeki bazı maddeler saf durumundadır. İçlerinde kendinden başka madde bulunmayan maddelere saf maddeler denir. Şeker, tuz, cam, altın, alüminyum gibi maddeler saf maddelerdir.
- 25. Çevremizdeki birçok madde karışımlar halindedir. Birden çok saf maddelerin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle oluşan maddelere karışım denir. Toprak, şekerli su, limonata, ayran, ekmek, süt, reçel, bal, hava, deniz suyu, harç karışımdır.
- 26. · Çözeltiler Katı sıvı ya da gaz bir maddenin bir sıvı içerisinde dağılması sonucu oluşan saydam sıvı karışımlarına çözelti denir. Şekerli ve tuzlu su, maden suyu, gazlı içecekler, deniz suyu çözeltilere örnektir. Şeker, tuz gibi maddeler suda erimezler, çözünürler. Örneğin, şekerli su bir çözeltidir. Bu karışımda şeker çözünen, su ise çözücüdür.
- 27. · Karışımların Ayrılması Süzme ile ayırma: Katı taneciklerle karışmış sıvı maddeler süzme yöntemiyle birbirinden ayrılır. Yıkanmış pirinci haşlanmış makarnayı içinden yaprak tanecikleri olan çayı süzdürme yöntemiyle birbirinden ayırabiliriz. Ayrıca içme ve kullanma sularındaki katı taneciklerde süzülerek temizlenir. Yüzdürme ile ayırma: Birbiriyle karışmış olan tanecikler yüzdürme yöntemiyle ayrılabilir. Samanla karışmış buğday, sapla karışmış mercimek, toprakla karışmış ıspanak bu şekilde birbirinden ayrılır.
- 28. Buharlaştırma ile ayırma: Bir sıvı madde ile karışmış başka bir maddeyi birbirinden ayırmak yada karışımı koyu bir kıvama getirmek için kullanılan bir yöntemdir. Süt tozu sütteki suyun; deniz tuzu, özel havuzlara alınan deniz suyunun buharlaştırılmasıyla elde edilir. Salça, reçel, pestil, pekmez, marmelat yapılırken de buharlaşma yöntemi kullanılır. Mıknatısla ayırma: Demir gibi mıknatısın çektiği maddelerle karışmış başka maddeleri ayırmada mıknatıs kullanılır. Çöplerden demir türü maddeler mıknatısla ayrılır. Demir tozuyla karışmış toz şeker karışımını mıknatısla ayırabiliriz.
- 29. TEST SORULARI Isı madde üzerinde değişimlere neden olur. Aşağıdakilerden hangisi maddenin ısı alımı veya verimi sonrasında meydana gelmiş bir değişim değildir? Erime Bozunma Donma Çözünme
- 30. Aşağıdaki organ ya da yapılardan hangisinde kemik bulunmaz? dil kulak kalp el
- 31. Aşağıdaki maddelerden hangisi doğal maddedir beton kurşun kalem kaynak suyu silgi
- 32. Aşağıdakilerden hangisi doğal maddedir? kalem silgi toprak defter
- 33. Aşağıdakilerden hangisi cisimdir? altın gümüş bakır tahta kaşık
- 34. Aşağıdaki maddelerden hangisinin cismi olmaz? demir bakır oksijen odun
- 35. Aşağıdakilerden hangisi özellikleri katı kavramına uyduğu halde sıvı gibi akarak konulduğu kabın şeklini alır? kolonya alkol tuz plastik
- 36. Aşağıdakilerden hangisi suda batmaz? kağıt mendil taş heykel plastik şişe altın yüzük
- 37. Aşağıda verilen madde-cisim eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? Ağaç - Kağıt Altın - Yüzük Toprak - Bitki Bakır - Tepsi
- 38. Kütlesi 120gr gelen kaba su doldurucunca 250gr geliyor. Doldurulan suyun kütlesi kaç gramdır? 370 330 230 130
- 39. Aşağıda verilenlerden hangisi malzeme değildir? Un Süt Şeker Tabak
- 40. Aşağıdaki karışımlardan hangisi süzme yöntemiyle ayrılır? kum-demir tozu talaş-su tuz-su şeker-su
- 41. DOĞRU CEVAP
- 42. YANLIŞ CEVAP