�ݺ�ߣ

Editor's Notes

1. Bu panelde amac?m?z bilginin temelleri ��zerinde yo?unla?mak. Temeller ��zerinde yo?unla??rken normalleri tan?mlamak. ?��nk�� anormalin tersi (aksi durumu) normal de?ildir. Yani anormalliklerden ??karak sa?l?kl?y? tan?mlayamay?z. DEHB��den ??karak tam olarak dikkati tan?mlayamay?z. Bu nedenle ?ncelikle normal-sa?l?kl? fizyolojik temelleri ??renip, onun ��zerine farkl?l?klar?, art??lar?, azalmalar? ve sapmalar? tan?mlamak daha do?ru yol olacakt?r. Bu ?er?evede s?n?rl? zaman dilimi i?inde bilgide derinle?mek m��mk��n de?ildir; anlataca??m?z ?eylerin zihinlerde merak olu?turmas? ve bu meraklar?n ara?t?r?lmas? daha ?nceliklidir. Modalite: Bireyin bilgi alma, dolay?s?yla ??renme yolu sense modality: Duyu kategorilerinden her birisi
2. Dikkat kelimesi nas?l kullan?l?r? ?rnekler: ?unlar dikkatimi ?ekti. Seni g?rmedim, o s?rada oyuna dikkatimi vermi? olmal?y?m. Makaleye dikkatimi vermeye ?abal?yorum. Masay? temizledi?imi hat?rlam?yorum, dikkat etmemi? olmal?y?m (otomatik davran??larda olur). Duyusal i?leme kapasitemizin s?n?rl? olu?u nedeniyle s?n?rl? bilgiyi i?leyebiliriz ve s?n?rl? d��zeyde dikkat verebiliriz. Sensation (duyumsama-duyu organlar? ile)-perception-awareness s?ralamas?
3. ?lk ba?lang??ta d??ar?ya dikkat olmas?na ra?men, sonras?nda b��y��k oranda i?imize dikkati y?nlendiririz. ??imizden ge?enlere, d��?��nd��klerimize, duyduklar?m?za, ?imdiki bilgilerle germi? bilgileri kar??la?t?rmada, farkl?l?klar? belirlemede, internal dikkati kullann?r?z. Burada working memory ile i?e y?enlik dikkat yak?n ili?kilidir. E?riye dikkat ederseniz ?nce d?? uyaranlar dikkati ele ge?irmesine ra?men zamanla dikkat i?imize, bellektekilerine y?nlendirmeye ba?lamaktad?r. Bunun oran? i?ed?n��k veya d??ad?n��k miza?larla veya emosyonellik ile de?i?mekte midir? Yukar?da endojen veya ekzojen derken top-down veya bottom-up kastediliyor; ?ekle bakarsak bir s��re sonra amaca y?nelik dikkat ele ge?iriyor.
4. Dikkat kaynaklar? her yerde kullan?l?yor; duyusal se?im ve alg?lamada, ?al??ma belle?i de dahil bellek i?lemlerde, yan?t se?imi ve yan?t?n y��r��t��lmesi gibi her a?amada rol al?yor.
5. Ma? ile uyaran birbiriyle ?rt��?��yorsa ikisi de kullan?l?r.
6. 1. Computational level- ?rne?in beyin ?ok tasarruflu davran?r. Beyin bir fotograf makinesi gibi fotograf ?ekip saklamaz, ?��nk�� ?ok masrafl? ve ?ok yer kaplar. Ayr?ca bir ki?inin ?e?itli duygusal ifadelerini ayr? ayr? fotograflamaz, onun yerine daha az byte gerektiren sadece farkl?l?klar? ele al?r. 2.Action 3. The Binding Problem
7. Geleneksel ara?t?rmalar dikkati iki moda ayr?r?r. Dikkatin se?ici olmadan davranabilir mi? Dikkatin di?er bir g?revi se?icilik haricinde yap?lan i?e ihtimam? ve ?zeni art?rmakt?r. Daha ince ayarl? hareket etmektir. Dikkatin y?nlendirebilmesi ve kayd?r?lmas? da ?nemlidir. A??r? ??renme, tecr��be dikkati kayd?rmay? kolayla?t?r?r. Dikkati kayd?rabilme yetene?i Araba ilk kullan?rken (??renirken) ?nemlidir. ?lk ??forl��k deneyimlerinde dikkat kat?d?r, stres ve tehdit alg?s? dikkati kat?la?t?rarak yan aynalar? kontrol etmeyi zorla?t?r?r. Davran??lar otomatikle?tik?e dikkat daha esnekle?ir. Esnek ile gev?ek farkl? anlama gelir.
8. Hep g?rsel dikkati ele al?yoruz fakat farkl? duyusal modaliteler var. Adece defter kontrol��nde harf eksiklikleri veya okurken harf veya sat?r atlamalar m? ?nemli? G?rsel dikkatte mekansal s?n?rl?l?k var; bu nedenle uyaran g?rme alan?n?zda de?ilse duyumsamaz ve alg?layamazs?n?z. Bir y?n��yle g?zler hareket ederek bu s?n?rl?l??? a?maya ?al???r. Ancak zamansal avantaj ile ka??rd???m?z bir g?rsel uyarana tekrar d?n��p bakabiliriz. Bu daha ?ok yava? hareket eden veya sabit nesneler i?in ge?erli, araba kullan?rken ayn? ?ey s?z konusu de?ildir. ??itsel dikkatte mekan avantaj? vard?r, ba??m?z? ?evirmeden arkam?zdaki uyaranlar? duyabiliriz. Ancak i?itsel uyaranlarda zamansal dezavantaj var, konu?ulan? ka??rm?? isek tekrar duyamay?z, ortam m��saitse kar??m?zdakinin tekrar etmesini isteriz. Ancak g?r��nt��de tekrar TV haricinde olmaz. Fonolojik loop ile s?yleneni i?imizde tekrar ederek i?eri?ini tekrar g?zden ge?irme avantaj?m?z olur. G?rme keskinli?i, i?itsel keskinlik, koku duyarl?l??? duyusal kay?t ile ilgilidir. B��t��n duyusal dikkat modlar? birbirlerinin a??klar?n? gidermeye ?al???r. Gestalt prensipinde g?re de; zihinimizdeki haz?r temsillerle yar?m yamalak al?nan uyar? veya bilgi tamamlan?r. Bo?luklar? doldurma prensipine g?re, sadece sa?lar?ndan, veya y��r��rken ??kard??? sesten ??karak ki?iyi veya olay? tahmin edebiliriz.
9. Otomatik veya rutin haline getirilen i?lemler veya a??r? ??renilmi? i?lemler (overlearned- o kadar iyi ?al???r ve tekrar ederki s?nava girdi?inde a??r? heyecan olsa bile yapar, ?��nk�� a??r? g??rebndi?inden ?t��r�� dikkat az gerektirir) daha az dikkat gerektirir. Otomatizmay? bozan ?eyle yorgunluk ve kafa kar???kl???d?r. Rutin hale getrilen i?ler bir s��re sonra beyinden serebelluma devredilir. Beyin merkezdedir fakat merkeziyet?i de?ildir. Bekinde prosed��rel belle?e yerle?en meleke haline gelmi? s?zler, eylemler ve rit��ller kortekse ?ok az ihtiya? duyarark hareket eder. S��rekli arabayala gitti?iniz yola bir s��re sonra araba da al??arak beyinci?e de ihtiya? duyulmaz (?aka). Overlearning (meleke haline gelmesi) �C ?o?u kontroll�� i?lem ��a??r? ??renme�� ile otomatik hale gelebilir. motor beceriler okuman?n bile?enleri (Stroop) harf tarama g?revi panikten korunmak i?in pratik acil m��dahale yapma otomatikle?tirilebilir e? zamanl? g?revler ?rn. okurken not alma test maddelerini d��zeltme Serebellum i? yap?yor, beyin merkeziyet?i de?il (a memory search): bellek taramas? bir bakay?m sanki bunu duymu?tum, bu ismi bir yerden hat?rl?yorum sanki, belle?imi bir yoklayay?m.
10. Ayn? anda kullan?m? gerekiyorsa, beyin genellikle bir modaliteyi di?erine tercih eder veya daha bask?n kullan?r. ?rne?in araba kullan?rken telefon ile konu?sak bile g?rsel dikkati daha bask?n kullan?r?z. Hatta i?itttiklerimizi ka??rma paham?za ?n��m��ze dikkat ederi. Derler ki e?er ayn? zamanda birden fala modalideyi kullanacaksan?z ayn? t��r olmas? (yani iki g?rsel dikkat gerektiren g?rev olmas?; ?��nk�� dikkatin b?l��?t��r��lmesi sorun olur), e?er kullanacaksak bile bir g?revin otomatikle?mi? veya meleke halinde olmas? gerekir, ?rne?in araba kullanma b��y��k oranda otomatikle?mi?tir, araba kullan?rken konu?abiliriz. Ancak, ara? kullan?m? baz?lar? taraf?ndan otomatikle?ti?inden, etkilemiyor olabilir, ancak ak?c? trafikte sorun olu?turabilir.
11. Dual Task Paradigm
12. Dikkat ve alg? ile ilgili g?z hareketleri ��? grupta s?n?fland?r?l?r: fiksasyonlar:ilgilenilen hedef obje fovea ��zerine pozisyonlan?r (covert-?rt��k dikkat: g?zler hareket etmeden ve y?nelme belirtileri olmaks?z?n verilen dikkat) Tracking (izleme): fovea ��zerinde sabitlenmeyi devam ettirmek i?in ba? ve g?z hareketleri (overt dikkat-a??k dikkat y?nelme ve g?z ?evirme var) sakkadlar: oda??n noktalar? aras?nda ballistik (atma tarz?nda) hareketler
13. Bir sahneyi alg?larken, anl?k zaman dilimlerinde yaln?zca ��par?alar?�� girdi yapabiliriz, bunun i?in g?z��m��z�� sahne ��zerinde gezdirmemiz gerekir. ?evreyi g?rmek i?in g?z��n hareketi gerekir, bunu i?in g?z s??ramalar (make jumps) yapar ve bu sakkadlar olarak adland?r?l?r.
14. Eye-tracking bakar-g?rmezleri saptayam?yor (g?z��n��n i?ine bakar dinler gibi yapar-ama kafas? ba?ka yerdedir, veya hedefe bak?yordur, fakat dalm??t?r zihnindeki imajinasyonlar? izliyordu, hedefi bak?yordur fakat g?rm��yordur). Eye-Tracking- bak??lar nereye d��?er, bunu saptar. Fiksasyonlar (sabitlenmeler): ~200-300ms; bilgi kazan?l?r. Sakkadlar: fiksasyonlar aras?ndaki son derece h?zl? g?z hareketleridir.
15. Yarbus (1967) ?al??mas?nda bir ki?iye verilen g?revin g?z hareketlerini (dolay?s?yla dikkatini) nas?l etkiledi?inin kan?t? olarak s?kl?kla referans g?sterilir. Ayn? denekten g?z hareketlerine y?nelik 7 kay?t al?nm??; herbir kay?t 3 dakika yap?lm?? 1. g?rev (1. ?izim): resmi serbest?e inceleme (g?rev verilmemi?) 2):ailenin maddi durumunu tahmin et (?evreye mi bak?yor). 3):insanlar?n ya?lar?n? tahmin et (insanlar?n y��z��ne mi bak?yor) 4): ��beklenmedik misafir�� gelmeden ?nce ailenin ne yapt???n? tahmin et (yemek mi yiyorlar?) 5)?nsanlar?n giysilerini akl?nda tut (ezberle); 6) odadaki insanlar?n ve e?yalar?n yerlerini akl?nda tut; 7) Gelen misafir, aileye ne kadar yak?n birisi tahmin et (from Yarbus 1967).
16. Baz? ?eyler baz? ?eylere oranla daha dikkat ?ekici ve cezp edicidir Buna saliency denir (barizlik, g?ze ?arpan, ?arp?c?). G?z e?arp?c?l??? d??ar?daki uyaran?n barizli?i yan?nda bizim i? gereksinim, motivasyon, ?d��l veya ama?lar?m?zda yarat?r. Susam?? birisi etraftaki su barizliklerine g?re harita ??karacakt?r. Beyinin ?ema modelleri var bildi?imiz gibi resmi b��t��n��yle alm?yor, ?ablondaki farkl?l?klar? alarak megabitten tasarruf yap?yor. winner-take-all: kazanan hepsinin al?r. Se?imlerde de ?yle %10 baraj?n? ge?enler aras?ndan milletvekili se?ilir.
17. Blink supressor: g?z k?rpmalar? bask?lay?c? Pop-out: herhangi bir d��zlemdeki bir ?eyin etraf?ndaki di?erlerinden farkl? bir ?zelli?iyle ayr?l?p dikkat ?ekme, insanin oda??n? an?nda kendi ��st��ne kayd?rma olay?. Luminance:g?r��nt��n��n siyah-beyaz olu?mas?n? sa?lar. parlakl?k anlam?na da gelir. TRT'nin ilk y?llar?nda sadece y sinyali vard?; c sinyali yoktu; ancak ?imdi t��m vericiler renkli yay?n yap?yor. yani hem c sinyali hem y sinyali var. siyah-beyaz film yay?nlansa bile o sinyalin c de?eri vard?r. ?nsanda parlak olana meyil daha fazla.
18. sinyal parazit oran? -elektronik sistemlerde iletilmek istenen sinyalin temizli?ini belirten oran,y��kse?i makuld��r.bir bilgi kayna??n?n sa?lad??? l��zumlu bilginin ?v?rz?v?r bilgiye oran?n? belirtmek i?in de kullan?l?r*-dilimize keci boynuzu faktoru olarak cevrilebilir ecnebi deyim. laf corbasi icerisinde (bkz: ek$i sozluk) gereksiz bos laf ve gurultu ile hakikaten esprili ve anlamli sozlerin arasindaki oran ornek gosterilebilir. yuksek bir s:n orani, iyi ceken guzel yayinli radyo kanali gibi keyif verir.-sinyalin g��r��lt��ye oran?d?r. temiz i?itme ve ?l?me i?in olmazsa olmaz kavramlardan biridir. misal niyetine; g��r��lt��de konu?may? anlama zorluklar? tam da g��r��lt��n��n sinyale oranla olmas? gerekti?inden fazla olmas?ndan kaynaklan?r.
19. Se?ici dikkat var ise se?ici dikkatsizlik var m?? Alageyik Ziya g?kalp Basit bir ?ekil ?lk?nce normal okut sonra b��y��k harf okut
20. Benzer olanlarda gecikme art?yor, yani background ?nemli, ??renci materyalleri uygun haz?rlanmal?
21. This is a test of attention in the presence of distracting information. You see an array of five symbols. The central symbol is always an arrow, which points to the right or left. If the arrow points to the left, you should press the left arrow key on the computer keyboard, if it points to the right, press the right arrow key. The four symbols on either side of the central target arrow are celled flankers. The flanker symbols can also be arrows. Sometimes they point in the same direction as the middle target arrow. So in this case you should press the right arrow key Sometimes the flankers point in the opposite direction to the target. In the example on the right you should again press the RIGHT arrow key, ignoring the flankers. This is a reaction time task, so you should always respond as quickly as possible, while avoiding errors. We record the reaction times averaged over the test, and the total number of errors. We also record reaction times separately for each type of stimulus. Reactions to the incongruent stimuli (where the flankers point in the opposite direction to the target) are slower than to congruent stimuli (where target and flankers point in the same direction.?
22. O��Regan (1999) makalesinde: ��de?i?imi-g?rmezlik do?al g?r��nt��de g?zden ka?an b��y��k de?i?iklikler s?z konusu oldu?unda olu?ur. Bunun nedeni; k?sa s��reli g?rsel bozulma olmas?ndan, g?z hareketlerinden, bir flicker (o s?rada fla? gibi ?eldiriciler), g?z k?rpma veya film serisinde kamera kesintisi. Santral-ilgiler olur olmaz genellikle saptan?r, marginal ilgilerin %13-30��unda de?i?iklikler saptanamaz. j. k. o'regan taraf?ndan 1998'de ?ne s��r��len bir alg?lama durumu/sorunu. * ya?murlu bir havada, arabada ilerlerlerken, ?n cam?n?za gelen ya?mur damlac?klar?n?n ya da ?amur par?ac?klar?n?n, silecekleriniz son h?zda ?al??sa bile, yolun ilerisinde devrilen koskoca bir kamyonu g?rmenize engel olaca??n? iddia ediyor. ��stelik hakl? oldu?unu da ?at?r ?at?r ispatl?yor. bu mizansen tarif edilip de "kamyonu farkeder miydin" diye sorulan herkes, istisnas?z farkedece?ini iddia etmi? ve hatta kimisi "sen beni ne sand?n? yok art?k" ?eklinde tepkiler vermi?. ama ispatlanm?? ki, silecekler ?n cam? ne kadar h?zla temizlerse temizlesin, anl?k de?i?imlerin farkedilmesi ?ok g��?. ?��nk��, ?zetle, insan beyni ?n��ndeki manzaray? alg?larken iki kademede alg?l?yor. ?nceli?i olan, ilgi alan?na giren g?r��nt�� as?l alg?lanan. di?er her ?ey background olarak g?rev yap?yor, bizim i?in esas olan g?r��nt��ye dekor oluyor. o di?er her?eyin g?r��nt��s��ndeki de?i?iklik tam kar??m?zda olsa bile biz g?remeyebiliyoruz, buna da change blindness deniyor. t��rk?ede de?i?im k?rl��?�� diye ge?iyor. yani olan ?ey k?saca ?u: g?rsel alan?m?z?n beynimizdeki temsili bizim zannetti?imizden daha da??n?k. tabii bu sadece araba kullan?rken de?il, her t��rl�� i?i yaparken ya da manzaray? izlerken ge?erli. ?n plandaki ?ok k��?��k de?i?iklikler ya da hareketler bizi kocaman bir de?i?ikli?i g?rmekten al?koyabiliyor.
23. Sesin ?iddeti, perdesi, frekans ?zellikleri, zamansal durumu t?k����.t?k veYA t?k..t?k Kad?n sesi farkl? barizlik sa?lar.
24. Sol kulaktan s?ylenenleri tekrarl?yor-yani shadow yap?yor, di?er kulakta ingilizceden almancaya de?i?se fark etmiyor, sa? kulaktakileri hat?rlam?yor, ancak kendi ismi ge?erse dikkatini ?ekiyor, veya sol kulaktakilerle ili?kili s?zc��kler olursa ba?lant?m kurabiliyor. Bunun anlam? asl?nda filtrasyon ve bask?lama yok, uyaranlar?n zay?flat?lmas? (attenuation) s?z konusudr.
25. ventriloquist effect: vantrologlar (kar?ndan konu?an) ?ok belirgin g?rsel kaynaktan gelen sesi alg?lar?z buna ventriloquist etki denir. Yani yandaki ses kayna?? fark edilmez. Bir y?n��yle g?r��nt�� sesi ele ge?irir (zapteder) buna visual capture denir. ?nsano?lu g?rsel olarak bask?n yarat?klard?r. Modlar birbirinin a????n? giderir.