Doganat
- 1. TEMA:SISTEMI DOGANOR UNIVERSITETI JOPUBLIK ‘LUARASI’ FAKULTETI EKONOMIK DEGA: ADMINISTRIM-BIZNESI PEDAGOGU UDHEHEQES: PUNOI: ARMALDA RECI SILVANA NDOJ
- 2. PERMBAJTJE Hyrje………………………………3-4 I. Zhvillimi I sistemit doganor para dhe pas viteteve ’90………....5,6 II. .Administrata Doganore sot……………………………………...............7 *Misioni I Administrates Doganore ……………………………................7 *Qellimet e Administrates Doganore…………………………………….....8 *Funksionet e Administrates Doganore……………………….…………...8 *Oganizimi I Administrates Doganore……………………….………………8 *Klasifikimi I Doganave………………………………………………………………9 *Tvsh…………………………………………………………………………………..…… 11 *Import…………………………………………………………………………………….12 *Eksport……………………………………………………………………………..…....13 Konkluzione………………………………………………………………………………14
- 3. HYRJE Sematika e fjales ‘dogane’ ne kohera dhe vende te ndryshme ka patur kuptime te ndryshme. Fjala ‘dogane’ eshte me origjine nga persishtja e vjeter dhe kuptimi I saj eshte ‘Liber ku shenohen mallrat transit’.Dogana eshte nje autoritet ose agjensi qeveritare e nje vendi qe ka per detyre mbledhjen e detyrimeve te importit si dhe kontrollin e mjeteve dhe mallrave qe hyjne/dalin ne territorin doganor I atij vendit.Doganat jane nje lloj I tatimit sepse kane karakteristikat juridike,ekonomike dhe teknike sikurse dhe tatimet.Pra karakteristike e doganave eshte dhenia e detyrueshme ne para ne baze te sovranitetit financiar te shtetit,doganat jane tatimet indirekte.Si rregull doganat shtrihen ne porte dhe ne kufirin tokesor,ne pikat e kalimit te hekurudhave ,ne limenjte dhe liqenet e lundrueshme dhe ne rruget ajrore dhe automobilistike.Ngarkesat e drejtuara per ne brendesi te doganes ne kufi nuk kontrollohen ,keshtu qe plotesimi I te gjithe formaliteteve doganore behet ne brendesi te doganave.Ndersa taksat doganore jane detyrime te terthorta me ane te te cilave tatohen artikujt qe lejohen te futen nepermjet kufirit ten je territory te caktuar nen kontrollin e instucionit doganor te nje vendi.Sipas objektit te tatimit taksat doganore ndahen ne taksen import,eksport dhe transit.Roli kryesor I takses doganore te importit qendron ne faktin qe te pengoje ne vend hyrjen e artikujve te huaj dhe te mbroje prodhimin e industries dhe produktet e veta bujqesore nga konkurenca e huaj.Ne propaganden e vendeve te lindjes komuniste dhe tek ne thuhej se ne imperalizem kjo behet per interest e monopoleve t medha te cilat duke perkrahur cmimet e larta vendit,zhvillojne luften per tregjet e jashtme me ndihmen e cmimeve te shtrenjta .
- 4. Pas kesaj eshte trajtuar organizimi I administrates doganore ne 3 departamente: 1)Departamenti Administrativ 2)Departamenti Teknik 3)Departamenti Operativ/Hetimor Kriteret qe perdoren per klasifikimin e doganave: 1)Sipas drejtimit te qarkullimit te mallrave 2)Sipas qellimit te aplikimit 3)Sipas menyres se caktimit te obligimit doganor 4)Sipas menyres se nxjerrjes se dispozitave mbi doganat 5)Sipas lartesise se ngarkeses doganore dhe terminologjia doganore, elementet me te rendesishme doganore.
- 5. I.ZHVILLIMI I SISTEMIT DOGANOR PARA DHE PAS VITEVE ‘90 Ne kushtet e krijuara per nje kohe te gjate para ndryshimeve te fillimit te viteve ’90,shqiptaret ishin plotesisht te bindur se ata ishin I vetmi vend ne bote pa tatime dhe taksa.Natyrisht ne,shqiptaret,paguanim tatime dhe taksa ,te cilat kryesisht ishin “fshehur” ne cmimet e kontrolluara te mallrave dhe sherbimeve qe furnizoheshin nga ndermarrjet shteterore.Kjo periudhe e beri vertete te veshtire riprezantim pas nje periudhe 40-vjecare te nje sistemi te ri tatimor dhe krijimin e nje administrate doganore dhe tatimore eficiente.Shqiperia vinte nga nje periudhe post-komuniste ku sistemi I taksave ishte nje utopi.Per kete arsye rruga me e mire per te percaktuar menyren e organizimt te sistemit te ri fiscal ne Shqiperi do te ishte qe te merreshin per baze modelet europiane te organizimit te sistemit fiskal .Kjo pervoje e vendeve te zhvilluara duhet te drejtonte politike-beresit drejt krijimit ted y strukturave paralele ate doganore dhe tatimore sipas specifikave perkatese duke bere specifikime ne vjeljen e taksave direkte dhe indirekte.Ajo cfare duhet theksuar eshte fakti se megjithese pervoja europiane mund te ishte lehtesisht e adaptueshme ,ne ate kohe nuk u mundesua ndonje studim specifik apo nje planifikim I detajuar strategjik mbi menyren e organizimit dhe funksionimit te ketyreve institucioneve te reja.
- 6. I. U vendos qe Administrata Doganore do te vilte gjithcka ne import ,pra cdo detyrim qe duhej paguar ne momentin e importit,ndersa Administrata Tatimore do te vilte gjithcka ,pra cdo takes qe ka lidhje me prodhimin dhe konsumin e brendshem.Ne kete menyre nuk u mor ne konsiderate dallimi I vendeve te tjera europiane per diferencimin dhe ndarjen e vjeljes se taksave direkte dhe indirekte dhe ne percaktimin e organeve qe do te kishin competence vjeljen e tyre.Keshtu Administrata Doganore vilte Takse Doganore per llogari te vet dhe taksat e tjera te importit si Tatimin mbi Qarkullimin (sot Tvsh-ja ne import) dhe gjithashtu vilte Akcizen ne import.Keto te fundit,pra Tatimin mbi vleren e shtuar dhe akciza ne import,vileshin per llogari te Administrates Tatimore,ku Administrata Doganore kishte atributet dhe vepronte me cilesine e Agjentit Tatimor. Akciza ,e cila nga 1 tetor I vitit 2012 vilet plotesisht Administrata Doganore. TVSH Taksa e ambalazhit plastik Taksa e karbonit(benzene,benzol,nafte) Taksa e qarkullimit te automjeteve te huaja etj
- 7. II.ADMINISTRATA DOGANORE SOT *Misioni I Administrates Doganore E gjithe atmosfera ligjore e percaktuar ,mundeson kristalizimin dhe daljen ne pah ne menyre teper te qarte te misionit te sistemit doganor,qe padyshim sherben ne vlerat dhe besimet e organizates .Aktiviteti I sherbimit doganor shqipatar mbeshtetet ne 3 misionet e tij thelbesore : 1.Misioni Fiskal Misioni fiskal eshte nje nga misionet kryesore ,per te mos thene kryesori,te Administrates Doganore Shqiptare.Ky mission konsiston ne mbledhjen e taksave doganore te mallrave qe importohen ne Republiken e Shqiperise.Administrata Doganore Shqiptare vjel 40% te te ardhurave te buxhetit te shtetit. 2.Misioni Ekonomik Si organizem I rendesishem I shtetit,doganat,mbrojne prodhuesit vendas dhe stimulojme importet per sfera te caktuara dhe inkurajon investimet e huaja ne vendin tone. -Zbatimi I niveleve te ndryshme te taksave -Tarifat sezonale per prodhimet bujqesore -Kontrolli I sistemit te licensave etj.. 3.Misioni Mbrojtes Doganat Shqiptare, ashtu si edhe doganat europiane ,nje rendesi gjithnje e me te madhe I kushtojne misionit mbrojtese. -Mbrojtja e sigurise kombetare dhe rendit public -Mbrojtja e shendetit fizik -Mbrojta e pasurise kulturore kombetare -Ruajtja e moralit public
- 8. QELLIMET E TAKSES DOGANORE Ruajtja e integritetit ekonomik te vendit eshte ne rend te pare te qellimeve te administrates doganore.Qellimet kryesore jane te natyres: -Financiare te doganave (me ane te tyre te mblidhen mjetet financiare per plotesimin e shpenzimeve shteterore.) -Ekonomike te doganave( jane mbrojtja e ekonomise se vendit) *Funksionet e Administrates Doganore -Te mbrojne nivelin e arritur si dhe strukturen e zhvillimit ekonomik -Te mbrojne situaten e caktuar te bilancit te pagesave sipas bilancit te pagesave,nepermjet bilancit tregtare. –Te rregulloj strukturen e nevojshme te importit -Te shperndaj akumulimin ne mes te prodhuesve ,degeve dhe rajoneve te ndryshme. *Organizimi I Administrates Doganore Bazuar ne kodin Doganor dhe ne Dispozitat te tij,Administrata Doganore perbehet nga Drejtoria e Pergjithshme e Doganave Rajonale dhe nga deget Doganore. Drejtoria e Pergjithshme e Doganave organizohet ne 3departamente: -Departamenti Administrativ -Departamenti Teknik -Departamenti Operativ dhe Hetimor
- 9. KLASIFIKIMI DOGANOR 1-Sipas drejtimit te qarkullimit te mallrave dallojme: a-Doganat importuese,jane ato dogana te cilat I paguajne personat juridik dhe fizik(qytetaret) per mallin e importuar.Keto dogana pervec qe shfrytezohen per mbledhjen e te hyrave publike per mbulimin e nevojave te shtetit, me shume shfrytezohen dhe si instrument shum efikas per realizimin e qellimeve te politikes ekonomike. b-Doganat eksportuese,jane ato dogana te cilat I paguajne personat juridik dhe fizik (qytetaret)per mallin e eksportuar.Doganat eksportuese ndikojne ne zvogelimin e eksportit keshtu qe keto dogana perdoren vetem ne raste te jashtezakonshme sepse cdo shtet deshiron ta rris eksportin dhe kembimin nderkombetar.Keto dogana shfrytezohen nese shteti deshiron ta kufizoj ose ndaloj eksportin e mallrave te caktuara,atehere aplikon norma te larta te esksportit per keto mallra . c-Doganat Tranzitore,(transportuese) jane ato dogana te cilat paguhen me rastin e bartjes se mallit nga nje vend ne vendin tjeter neper ndonje vend te trete,duhet theksuar se keto dogana ndikojne ne menyren negative ne rritjen e kembimit nderkombetare. 2-Sipas qellimit te aplimit dallojme: a-Doganat financiare (fiskale) perdoren me qellim te mbledhjes se mjeteve financiare per plotesimin e shpenzimeve shteterore.Keto dogana perdoren per mallrat e importuara te cilat nuk prodhohen ne vend ose nuk prodhohen ne sasi te mjaftueshme. b-Doganat ekonomike,(mbrojtese) perdoren me qellim mbrojtjen e prodhuesve te vendit ne pergjithesi.Ne vendet e zhvilluara qellimi ekonomik I doganave eshte kryesori .Shume shtete I shfrytezojne doganat per te shpejtuar zhvillimin e ekonomise se vendit . c-Doganat repressive ,jane dogana qe I aplikon nje shtet kunder nje shteti tjeter qe
- 12. TVSH Tatimi mbi vleren e shtuar paguhet: a-Per te gjithe furnizimet e tatueshme te mallrave dhe sherbimeve te kryera kundrejt pageses prej nje personi te tatueshem ,si pjese e veprimtarise se tij ekonomike ne territorin e Republikes se Shqiperise. b-Per te gjitha importet e mallrave ne territorin e Republikes se Shqiperise. Personat e tatueshem duke referuar ligjit mbi Tvsh jane : a-Detyrohet te jete I rregjistruar ne baze te ligjit b-Eshte I rregjistruar dhe ende nuk eshte e crregjistruar
- 13. IMPORT/EKSPORT Importi a-Deklarate doganore b-Fatura c-Dokumenti transporti d-Paking liste Eksporti a-Deklarate doganore b-Fatura c-Dokument transporti
- 15. KONKLUZIONET Dogana ka rendesi te madhe per procesin e baraspeshes ne treg dhe per stabilitetin e cmimeve.Gjithashtu eshte instrument per harmonizimin e sistemit ekonomik te vendit.Ngarkesat e doganave ndihmojne ruajtjen e stabilitetit te tregut vendor I japim perparesi prodhimeve vendase,ndersa nepermjet lehtesimeve doganore per mallrat qe eksportohen stimulohet shtimi I prodhimit vendas dhe qarkullimi I tyre jashte vendit.Ne nje kendveshtrim me te gjere keshillat e mia do ishin nje politike me agrare,ku subvencionet do I mbeshtesnin fermeret tane sepse I dihet qe ne nuk jemi nje shtet I teknologjive te avancuara ,ne me shume do mund te konkuronim si shtet agrare e pse jo edhe tregtare.Duke patur parasysh faktin qe popullsia rurale ne Shqiperi perben mbi 50% te popullsise totale,kun je numer I konsiderueshem I popullsise rurale eshte I punesuar ne aktivitetit bujqesor dhe ku bujqesia ze rreth 20-24% te GDP-se totale.nenkuptohet qe ky sector eshte I rendesishem per zhvillimin social-ekonomik te vendit.Megjithate ,heqja e detyrimeve doganore per produktet agro- ushqimore Shqiptare,nuk I jep mundesine prodhuesve qe ti qarkullojne lirisht produktet e tyre ne BE,pasi ka nje teresi rregullash teknike qe garantojne sigurine ushqimore dhe te drejten e konsumatorit per te njohur produktin,rregulla te cilat ne Bashkimin Europian jane te detyrueshme.