4. T端rkiyede 聴klimi Etkileyen Fakt旦rler
1)YKSELT
lkemizin ortalama y端kseltisi olduk巽a fazlad脹r. Y端kselti bat脹dan douya doru gittik巽e artar.Bunun
yan脹nda y端kselti k脹sa mesafelerde dei帳iklik g旦stermektedir. Bu da birden fazla iklimin g旦r端lmesine
neden olur.
2) TARAFININ DENZLERLE EVRL OLMASI
lkemizin 端巽 taraf脹n脹n denizlerle 巽evrili olmas脹ndan dolay脹 巽e帳itli iklimler ayn脹 anda g旦r端lmektedir. Yine
Marmara'da ayn脹 anda 端巽 iklim g旦r端l端r. B端t端n bu durumlar 端r端n 巽e帳itliliinin fazla olmas脹na neden
olmu帳tur.
3)CORAF KONUM:
Bir 端lkenin d端nya 端zerinde bulunduu konumu farkl脹 tip iklimlerin g旦r端lmesinde etkilidir.T端rkiye'nin
b端y端k b旦l端m端 k脹帳 mevsiminde Sibirya 端zerinden gelen souk havan脹n etkisinde kal脹r.Yaz脹n ise Afrika
ve Arabistandan gelen s脹cak havan脹n etkisi alt脹nda kal脹r.
4)DALARIN UZANI帖 YN
K.Anadolu dalar脹n脹n Karadeniz'e Toroslar脹n da Akdeniz'e paralel uzanmalar脹 kuzeyleri ve g端zeyden
gelen nemli hava k端tlelerinin i巽 k脹s脹mlara girmesini engeller. Bu da k脹y脹 ile i巽 kesimler aras脹nda iklim
farkl脹l脹klar脹na neden olmaktad脹r.
5. 聴klim Elemanlar脹
1- SICAKLIK:
T端rkiye 脹l脹man ku帳akta yer ald脹脹ndan yaz ve k脹帳 aylar脹ndaki s脹cakl脹k farklar脹 fazla deildir.
Denize paralel olarak uzanan dalar iklim 端zerinde 脹l脹manla帳t脹r脹c脹 etkiye sahip denizel havan脹n
i巽 kesimlere girmesini engeller.Bu durumun sonucunda i巽 kesimlerde karasal iklimin 旦zellikleri
g旦r端l端r.
K脹y脹 kesimlerinden i巽 kesimlere doru gidildik巽e deniz etkisinden uzakla帳脹lmas脹ndan dolay脹
s脹cakl脹k ortalamalar脹 d端帳er.
Ortalama s脹cakl脹klar 端lkemizde g端neyden kuzeye,bat脹dan douya doru azal脹r.
6. 聴klim Elemanlar脹
2-BASIN VE RZGARLAR
lkemizi kuzey y旦nlerden etkileyen r端zgarlar enlemin etkisiyle etkiledikleri alanlarda s脹cakl脹脹n
d端帳mesine,g端ney y旦nden etkileyen r端zgarlar ise s脹cakl脹脹n artmas脹na neden olurlar.
7. TRK聴YEY聴 ETK聴LEYEN BASIN
MERKEZLER聴
YKSEK BASIN MERKEZLER
Sibirya Termik Y端ksek Bas脹n巽 : Kuzeydoudan etkiler ve etkili
olduu zaman k脹帳lar 巽ok souk ve kar ya脹帳l脹 ge巽er
Azor Dinamik Y端ksek Bas脹n巽 : G端neybat脹dan etkiler ve s脹cakl脹脹
art脹r脹r
ALAK BASIN MERKEZLER
zlanda Dinamik Al巽ak Bas脹n巽 : K端zeybat脹dan etkiler ve etkili
olduu zaman k脹帳lar biraz daha 脹l脹k ve bol ya脹帳l脹 ge巽er
Basra Termik Al巽ak Bas脹n巽 : G端neydoudan etkiler ve yaz脹n s脹cak
ve kurak etkiye neden olur
8. R端zgarlar
1. Souk Yerel R端zg但rlar
Karayel: Balkanlardaki y端ksek bas脹n巽 ve Basra K旦rfezindeki al巽ak bas脹n巽 sonucu
olu帳ur. Kuzeybat脹dan souk ve kuru olarak eser. K脹帳 mevsiminde Marmara
B旦lgesi ile Bat脹 Karadenizde s脹cakl脹klar脹 azaltarak kar ya脹帳脹na neden olur.
Y脹ld脹z: Kuzeyden eser. Karadeniz 端zerinden geldii i巽in souk ve nemlidir. Karadeniz
Dalar脹nda ya脹帳 b脹rak脹r.
Poyraz: Marmara, Karadeniz ve 巽 b旦lgelerimize kuzeydoudan esen souk, kuru bir
r端zgard脹r. Dou Avrupadaki y端ksek bas脹nc脹n etkisi sonucunda olu帳ur. K脹帳脹n
s脹cakl脹klar脹 azaltarak kar ya脹帳脹na neden olur. Yaz poyraz脹 ise serin ve kuru olarak
eser.
Ege Denizinde, yaz脹n poyraz benzeri r端zg但rlar tam kuzeyden eserler. Eski Yunanl脹lar
bu r端zgarlara, ticaret r端zg但r脹 anlam脹nda Etesia demi帳lerdir. Bug端n de, D端nya
literat端r端nde Ege Denizinde yaz脹n kuzeyden esen r端zg但rlara etezyen (etesien)
denilmektedir.
9. R端zgarlar
2. S脹cak Yerel R端zg但rlar
Lodos: Kuzey Afrikadaki y端ksek bas脹n巽 ve Hazar Denizindeki al巽ak bas脹n巽 sonucu
olu帳ur. Marmara, Ege ve Akdeniz b旦lgelerinde etkilidir. Akdenizden geldii i巽in
nemli ve s脹cakt脹r. 巽 kesimlere sokulurken y端kseltinin etkisiyle souyarak ya脹帳a
neden olur. K脹帳 mevsiminde etkili olduu b旦lgelerde, s脹cakl脹脹 art脹rarak kar
erimelerine neden olur.
K脹ble: G端neyden eser. 巽 kesimlerimizde etkili olur. Akdeniz B旦lgesinde nemli ve
s脹cak, i巽 kesimlerde ise, kuru ve s脹cak olarak eser.
Ke帳i帳leme (Samyeli): 30属 enlemi 巽evresindeki dinamik y端ksek bas脹nc脹n etkisi sonucu
olu帳ur. Suriye 旦l端nden G端neydou Anadoluya doru eser. S脹cak ve kurudur.
Bitkiler 端zerinde kurutucu etkisi vard脹r.
10. 聴klim Elemanlar脹
3-NEMLLK VE YAI帖
a) T端rkiye'de nem ve ya脹帳脹n da脹l脹帳脹 ile emlem y端kselti denizellik karasall脹k dalar脹n uzan脹帳
y旦n端 gibi fakt旦rlerin da脹l脹帳脹 paralellik vard脹r.
b) Nem oran脹n脹n en y端ksek olduu yerler Karadeniz Marmara Ege ve Akdenizdir.
c) T端rkiye genelinde ya脹帳 da脹l脹m脹 neme bal脹d脹r.
d) Ya脹帳脹n en fazla olduu yerler Karadeniz k脹y脹lar脹 Bat脹 Akdeniz Mente帳e B旦lgesi ve Hakkari
y旦residir.En az olduu yerler ise Tuz G旦l端 ve 巽evresi ve Trakya y旦residir
e) T端rkiye'de kar ya脹帳lar脹 帳u 帳ekildedir.
Akdeniz ve Ege k脹y脹lar脹 1-2 g端n
Marmara ve Karadeniz 10-20 g端n
巽 ve G.D. And. B旦lgesi 20-40 g端n
D.Anadolu b旦lgesi 100 g端n
12. Karadeniz 聴klimi
1. Her mevsim ya脹帳l脹d脹r.Yazlar serin k脹帳lar 脹l脹k ge巽er.
2. B旦lgede y脹ll脹k s脹cakl脹k fark脹 azd脹r.
3. K脹y脹 ile i巽 kesimler aras脹nda iklim farkl脹l脹klar脹 olu帳ur.
4. En fazla ya脹帳 sonbaharda en az ya脹帳 ilkbaharda al脹n脹r.
5. K脹y脹 kesimde dalar脹n konumu nedeniyle b旦l端mler aras脹nda
farkl脹l脹klar vard脹r.
6. Ya脹帳 miktar脹 D.Karadeniz'de 1500-2500 mm'dir. Orta
Karadeniz'de 700-1000 mm B.Karadeniz'de 1000-1500 mm'dir.
Ya脹帳lar脹n bu 帳ekilde da脹l脹m脹n da dalar脹n y端kseltisi hakim y旦n端
ve yama巽lar脹n konumu etkilidir.
7. 巽 kesimlere gidildik巽e Karadeniz ikliminin etkisi azal脹r.
8. B旦lgece y脹ll脹k s脹c. ortl. 13-15 derecedir. Bu D.Karadeniz'de daha
fazlad脹r.
9. Bitki 旦rt端s端 genel olarak ormand脹r.
15. YAMA (OROGRAFK) YAI帖LARI:
Yatay olarak hareket eden nemli hava
k端tleleri 旦nlerine dalar脹n 巽脹kmas脹yla
yama巽 boyunca y端kselirler.Y端kseldik巽e
Souyan hava ya脹帳 b脹rak脹r.
Dou Karadeniz de yayg脹n olarak
g旦r端l端r.
Karadeniz 聴klimi Ya脹 T端r端
16. A O 帖 M N M H T A E E K
Ya脹帳
(mm)
400
350
300
250
200
150
100
50
KI帖 LKBAHAR YAZ SONBAHAR
S脹c 属C
30
25
20
15
10
5
0
- -5
- -10
Karadeniz Ya脹 Grafii
17. Bilgi
Serac脹l脹k;
G端ne帳li g端n say脹s脹 fazla,
Bulutlu g端n say脹s脹 az olan b旦lgelerde yap脹l脹r.
Bitkinin g端ne帳e ve s脹cakl脹a ihtiyac脹 vard脹r.
Buna g旦re Serac脹l脹k;
* Karadenizde yap脹lamaz, Akdenizde yap脹l脹r.
18. Yazlar脹 s脹cak ve kurak ge巽er k脹帳lar脹 脹l脹k ve ya脹帳l脹 ge巽er.
Y脹ll脹k s脹cakl脹k ortalamas脹 18-20 derecedir.
Don olaylar脹na ve kar ya脹帳lar脹na nadiren rastlan脹r.
Y脹ll脹k ya脹帳 miktar脹 500- 1000 mm aras脹ndad脹r.
En fazla ya脹帳 k脹帳 mevsiminde en az yaz脹n d端帳er.
Yazlar脹n kurak ge巽mesi al巽al脹c脹 hava hareketlerinin sonucudur. K脹y脹dan i巽 kesimlere
doru gittik巽e y端kseltinin etkisiyle karasalla帳ma artar.
Bitki 旦rt端s端 maki'dir.
Akdeniz 聴klimi
20. CEPHESEL (FRONTAL) YAI帖LAR:
Farkl脹 s脹cakl脹k ve nem
帳artlar脹na sahip hava
k端tlelerinin kar帳脹la帳mas脹 ile
olu帳ur.
T端rkiyede k脹帳脹n g旦r端len
ya脹帳lar脹n 巽ounluu
cephesel k旦kenlidir.
Akdenizde g旦r端len ya脹帳lar da
cephesel k旦kenlidir.
Akdeniz 聴klimi Ya脹 T端r端
21. A O 帖 M N M H T A E E K
Ya脹帳
(mm)
400
350
300
250
200
150
100
50
KI帖 LKBAHAR YAZ SONBAHAR
S脹c 属C
30
25
20
15
10
5
0
-5
-10
Akdeniz Ya脹 Grafii
22. Bilgi
Y脹l i巽inde birden fazla 端r端n alabilmek i巽in;
klim s脹cak olmal脹,
Yazlar uzun olmal脹.
T端rkiyede yazlar脹 en uzun olan b旦lgelerimiz;
Akdeniz ve Egedir.
23. Karasal 聴klim
lkemizde denizden uzak ve yery端z端 帳ekillerinin
meydana getirdii engellerden
dolay脹 deniz etkisinden yeterince yararlanamayan i巽
kesimlerde karasal iklim g旦r端l端r.
Y脹ll脹k ve g端nl端k s脹cakl脹k farklar脹 巽ok fazlad脹r.
Yazlar s脹cak ve kurak,k脹帳lar souk ve kar ya脹帳l脹d脹r.
En fazla ya脹帳 ilkbaharda en az ya脹帳 yaz脹n al脹n脹r.
Bitki 旦rt端s端 bozk脹r d脹r.
25. Karasal 聴klim Ya脹 T端r端
KONVEKSYONEL (YKSELM) YAI帖LARI :
Kara y端zeylerinin fazla 脹s脹nd脹脹 ilkbahar ve
yaz aylar脹nda 脹s脹nan hava y端kselir, sour ve
younla帳mas脹 ile ya脹帳 meydana gelir.
lkemizde 巽 Anadolu b旦lgesinde lkbahar
ve Yaz ba帳lar脹nda 旦leden sonra g旦r端len
yamurlar脹d脹r.
Bu yamurlara k脹rkikindi yamurlar脹da
denir.
26. A O 帖 M N M H T A E E K
KI帖 LKBAHAR YAZ SONBAHAR
Ya脹帳 (mm)
400
350
300
250
200
150
100
50
S脹c 属C
30
25
20
15
10
5
0
- -5
- -10
Karasal 聴klim Ya脹 Grafii
27. Bilgi
PRATK KURAL:
Ovalar ile ilgili sorularda ortak iklim 旦zellii
yada ortak tar脹m 端r端nleri sorulursa, bilmemiz
gereken 帳ey k脹y脹 ovas脹 ve i巽 ova ayr脹m脹n脹
yapabilmektir.
KIYI OVALARIMIZ:
ukurova, Silifke, B端y端k ve K端巽端k
Menderes, Gediz, Bak脹r巽ay, Bafra, ar帳amba.
28. TRK聴YE'N聴N 聴KL聴M聴 聴LE 聴LG聴L聴
NEML聴 NOTLAR
驚lkemizde iklim 巽e帳itliliinin en fazla olduu b旦lge Marmara b旦lgesidir.
T端rkiye'deki en souk yer,Ar脹d脹r.(1940 -43 derece)
T端rkiye'deki en s脹cak yer,帖anl脹urfa'n脹n Ceylanp脹nar il巽esidir.(1962 47 derece)
Bulutluun en fazla olduu b旦lge Karadeniz en az olduu b旦lge ise Akdeniz
Yaz mevsiminin en uzun s端rd端端 b旦lgemiz Akdeniz en az D.Anadolu
Buharla帳man脹n en fazla olduu b旦lge G.D.Anad. en az olduu b旦lge Karadeniz
Y脹ll脹k ya脹帳 miktar脹n脹n en fazla olduu Karadeniz en az olduu b旦lge 巽 Anadolu
b旦lgesi
Y脹ll脹k s脹cakl脹k fark脹n脹n en fazla olduu b旦lgemiz Karadenizdir.
Y脹ll脹k s脹cakl脹k fark脹n脹n en fazla olduu b旦lge D.Anadolu'dur.
K脹帳 s脹caklar脹n脹n en y端ksek olduu b旦lge Akdeniz iken en d端帳端k olduu b旦lge
D.Anadolu'dur
T端rkiye'nin en ya脹帳l脹 yeri,Rizedir(Y脹ll脹k ortalama 2357 mm ya脹帳 almaktad脹r.)
T端rkiye'nin en kurak yeri,巽 Anadolu B旦lgesindeki Tuz G旦l端 巽evresidir.
