狠狠撸

Ba?kent Urum?i

Nüfus 40 milyon
Yüz?l?ümü 1.828.418 km2

Mo?olistan, Rusya, Kazakistan, K?rg?zistan, Tacikistan, Afganistan, P
Kom?ular?
akistan, Ke?mir, Tibet ve ?in

?ehirleri Ka?gar, Hoten, Kumul, Gulca, Aksu, Korla, Turfan

?slamiyet, Lamaizm (Tibet Budizmi), Budizm, Taoizm, Hristiyanl?k
Din
(Katolik ve Ortodoks)

Dil Uygurca, ?ince

Uygurlar, Kazaklar, K?rg?zlar, ?zbekler, Tatar Türkleri, Huiler (?in
Etnik Durum Müslümanlar?), Han milletine mensup ?inliler, Mo?ollar, ?ibe
milleti (?inliler), Tacikler, Man?ular, Ruslar vd.

?klim 25.01.2013 Kara iklimi 2

DO?U T?RK?STAN M?LL? MAR?I Vatan Bizningdir
Ulu? vatan, ar?? toprak, aziz Türkistan
Kurtulu? Yolunda Tarihidur ajun i?re mukaddes dastan
Kurtulu? yolu da su dek akt? bizim kan?m?z, Medeniyet esas?n? burun taratkan
Sen i?in ey yurdumuz olsun feda bu can?m?z. Türkistann? tenri biz?e m?ngü yaratkan

Kan ke?ip hem can verip ahir kurtard?k seni, Ta ezeldin ebedge?e vatan bizn?ndir
Ya?ap keldük m?nler?e y?l biz bu toprakda
Kurtulu?a kalbimizde var idi iman?m?z Can berdük biz ?an alduk biz ?u toprakda
Yarat?lduk hem k?mükdük toprakda
Yar-? hem dem oldu bizim himmetimiz sen i?in,
Dünyay? sorgan idi himmet ile ecdad?m?z Ta k?yamet ya?aymiz biz ü?bu toprakda
Vatan bizn?n, Vatan bizn?n, Vatan bizn?ndur
Kelip kon?an ki?ilerni sanaym?z milhman
Yurdumuz biz yüz g?zünü kan ile temizledik, ?tüp ketken kafileni ataym?z karvan
Sonra hi? kirletmeyiz ?ünkü Türktür nam?m?z.
Bas?p kirgen kü?ni deymiz haks?z alaman
Atilla, Cengiz, Timur dünyay? titreten idi, ?y igesi bolalmaslar yah?? ya yaman
Can verip can al?r?z, biz onlar?n evlad?y?z. Kel?en keter biz kalurm?z Vatan bizn?n
Kar?a, Kuz?un ba? ?ahika kelip konsemu
??kt? can hem akt? kan dü?mandan oldu el Sa??zkanlar kekekleban u?up yürsemu
aman ?t, mü?ükler sun?u?lerdin ?tüp kirsemu
Ya?as?n, bin ya?as?n parlas?n istikbalimiz. Bulbul ana hayran bolup karap kalsemu
Ba? bulbuln?n, Vatan bizn?n, Vatan bizn?ndur.
Mehmet Ali Tevfik (1901 – 1937) Mehmet Bu?ra
25.01.2013 3

DO?U T?RK?STAN

25.01.2013 4

DO?U T?RK?STAN

25.01.2013 5

DO?U T?RK?STAN

25.01.2013 7

?UYGUR-ORHUN DEVLET? (646-840)
?KARAHANLI DEVLET? (840-1212)
?SA?D?YE DEVLET? (1514-1679)
?KA?GAR DEVLET? (1860-1875)
?DO?U T?RK?STAN ?SLAM CUMHUR?YET? (1933-1934)
?DO?U T?RK?STAN CUMHUR?YET? (1944-1949)
Do?u Türkistan 1949 y?l?nda Komünist ?in
taraf?ndan i?galinden sonra b?lge halk? kesintisiz direni?
g?stermi?tir. ?yle ki 62 sene zarf?nda ?in i?galine kar??
460’tan fazla ayaklanma ya?anm??t?r.
25.01.2013 8

DO?U T?RK?STAN

25.01.2013 9

DO?U T?RK?STAN
EN Y?KSEK DA?I

25.01.2013 10

DO?U T?RK?STAN YER ALTI KAYNAKLARI
138 ?e?it mineralin bulundu?u ke?fedilmi? olup bu
?in’in toplam mineral madenlerinin %83’ünü
olu?turmaktad?r.
Bak?r rezervi ?ok zengindir.
?ALTIN:66 alt?n yata?? bulunmaktad?r.
?PETROL:160 milyar ton.
?DO?ALGAZ:10.3 trilyon metreküp do?algaz.
?K?M?R: 2 trilyon ton.
Petrol rezervleri kesin olarak belirlenemedi?inden
dolay? Türkistan, 21 yy.’?n Kuveyt’i olarak
tan?mlanmaktad?r.
25.01.2013 11

Do?u Türkistan'?n Demografik
Yap?s?
Nüfus say?m?nda uluslararas? g?zlemci
bulundurulmad???ndan a?a??da verilen
rakamlar tahminidir ve ?inlilerin kürtaj (do?um
kontrolü) politikas?na g?re verilmektedir. ?in
resmi istatistiklerinde dü?ük g?sterilen Do?u
Türkistan nüfusu, bizzat Do?u Türkistanl?lar?n
tahminine g?re asl?nda 40 milyondan fazlad?r
ve bunun 30 milyonunu Müslüman Türkler
te?kil etmektedir.
25.01.2013 12

Do?u Türkistan'?n Demografik Yap?s?
1941 YILINDA ??NL?LER?N DO?U T?RK?STAN’DA K? N?FUSU
??GALDEN ?NCE

25.01.2013 13


25.01.2013 14


25.01.2013 15


25.01.2013 16


25.01.2013 17

DO?U T?RK?STAN’DA K?LT?R VE SANAT
Do?u Türkistan, sahip oldu?u ge?mi? ve bar?nd?rd??? tarihi eserlere
ra?men bugün maalesef unutulmaya yüz tutmu? eski medeniyet
merkezlerinden biridir. Do?u Türkistan'daki kültürel birikimi gelecek
nesillere aktarmak i?in ne yaz?k ki pek az ?ey yap?lmaktad?r. Türk dilinin
alanlar?nda ilk say?labilecek eserlerin vücuda getirildi?i Do?u Türkistan,
yeni Türk nesilleri taraf?ndan tan?nmamakta; bunlar? tan?tmak i?in de
devlet ve e?itimcilerce herhangi bir giri?imde bulunulmamaktad?r.
Oysa ?zellikle Türk edebiyat?, hatta Türk musikisi Do?u Türkistanl?
alimlere pek ?ok ?ey bor?ludur.

Arkeologlar, 19. yüzy?l?n sonunda ve 20. yüzy?l?n ilk y?llar?nda ?pek Yolu
üzerindeki Do?u Türkistan topraklar?nda yapm?? olduklar? bilimsel
ara?t?rmalar ve arkeolojik kaz?lar sonucunda, tap?naklar, manast?rlar,
duvar resimleri, minyatürler, heykeller, freskler, el yazmalar?, belgeler
ve kitaplar ortaya ??kard?lar.
25.01.2013 18

DO?U T?RK?STAN T?YATROSU

25.01.2013 19

DO?U T?RK?STAN T?YATROSU
Uygur Tiyatrosu men?e itibari ile ?ok eskilere dayan?r. Refik Ahmet Sevengil "
Türk Tiyatrosu Tarihi Eski Türklerde Dram Sanat?" adl? kitab?nda; " ?in'de
hükümdar olan ilk ü? sülalenin kurucular? da Türktür. Bunlar M.?. 2.202
y?l?ndan ba?layarak M.?. 250 y?l?na kadar hüküm sürmü?lerdir. G?rülüyor ki
?in'de ilk defa tiyatrodan bahsedilmesi- yani M.?. 1.150- Türklerin idaresi
zaman?na aittir. ?slamiyetten ?nce Uygur Türkleri aras?nda tiyatro sanat?n?n
ne denli geli?ti?ini ?in kaynaklar?ndan ??renmekteyiz. M.?. 139'da
Türkistan'a gelen ilk ?in el?isi Cang ?ien: " Uygurlar kendi dil ve yaz?s?na sahip
olmakla kalmay?p, kendilerine ?zgü müzik, dans, tiyatro, ressaml?k ve
heykeltra?l?k alanlar?nda da ?ok zengin ürünlere sahiptirler" diye
kaydetmi?tir.
Gerek M.S. 629'da Türkistan'a gelen Buda rahibi Suan Zang'?n hat?ralar?nda
gerekse M.S. 981'de Turfan'a gelen ?in el?isi Wang Yende'nin raporunda ve
di?er bir ?ok ?in y?ll?klar?nda benzer kay?tlar bulunmaktad?r.
Do?u Türkistan'da "K?z?l Ming ?y" diye bilinen Budda tap?naklar?ndaki dans
ve orkestra resimleri 8-9. yüzy?la ait 27 ulusluk tiyatro eseri "Maytrisimit"in
Uygurcaya ?evrilip sahnelerde oynanmas? Uygur Türklerinin zengin
tiyatroculuk gelene?ine sahip oldu?unu g?stermektedir.
25.01.2013 20

DO?U T?RK?STAN ?NEML? ?AHS?YETLER?
D?L?AD HATUN
D:1783-?:1825
Güzelli?i ile birlikte
kahramanl?klar? da dillere
destan olan Türk kad?nlar?ndan
en me?hurlar?ndan olan, Dil?ad
Hatun, ayn? zamanda Budist
?inliler’le Müslüman Türkler’in
yapt?klar? mücadelelerin en
?anl? ve tertemiz sayfalar?ndan
birini te?kil eder.

25.01.2013 21

KA?GARLI MAHMUT-D: 1008 - ?.1105
Do?um tarihi 1008 Do?um yeri Do?u Türkistan ?lüm tarihi 1105
(D.1008 - ?.1105). Ka?gar'dan 45 km. güney bat?da Opal kasabas?nda
dünyaya geldi. Tam ad? "Mahmud bin Hüseyin bin Muhammed"dir.
Karahanl? soyundan asil bir ailenin ferdi olan Muhammed bin
Hüseyin'in o?ludur. Babas? Barsgan ?ehrinde ya?amakta iken
bilinmeyen bir sebeple Ka?gar ?ehrine gelip yerle?mi?ti. O d?nemde
Ka?gar, ?nemli bir ilim ve kültür merkezi idi. Günümüzde, ?inliler'in
hakimiyeti alt?nda olan Do?u Türkistan s?n?rlar? i?erisindedir. Ka?garl?
Mahmud, 1008 y?l?nda Ka?gar'da dünyaya geldi. Hamirler diye
?a?r?ld???n?, bunun O?uzlar?n Emir yerine Hemir demelerinden
kaynakland???ndan bahsetmekted?r. Kendisinin verdi?i bu bilgilerden,
Türk tarihinin ?nemli devletlerinden birisi olan Karahanl? Devletinin
hanedan sülalesine mensuptur. Eserleri
D?v?nü Lugati't-Türk, Türk dilinde ilk ansiklopedi ve s?zlük.
Kitabu Cevahirü'n – Nahv fi Lugati't-Türk? (Türk Dili'nin Nahiv (*)
Cevherleri), Türk dilinin ilk gramer kitab?. (Bu eseri daha kaleme ald???
biliniyor. Nerede-nas?l kayboldu?u belirlenemeyen bu eser, günümüze
ula?mam??t?r)
25.01.2013 22

Yusuf Has Hacip-1017/1077
Karahanl? edip, ??ir ve devlet adam?. Do?u Türkistan'daki
Balasagun ?ehrinde, muhtemelen 1017 y?l?nda do?du. Asil
bir Türk ve Müslüman ?ileye mensup oldu?u tahmin
edilmektedir. Balasagun'da tahsil ve terbiye g?rdü. Karahanl?
hizmetine girip, “Has H?cib” unv?n?n? almadan ?nce
Balasagunlu Y?suf, olarak tan?nd?. Y?suf Has H?cib, ?sl?m?
Türk edebiyat?n?n, eseri elimize ge?en ilk yazar?d?r. Devrinin
bilgin bir yazar? ve Türk tefekkür t?rihinin mümtaz bir
dü?ünürüdür. Eserini, mün?c?t, n?t, cih?r y?r-? güz?n'i ?vme
ile süslemi?tir. Y?suf Has H?cib'in vef?t? muhtemelen
1077'dir
25.01.2013 23

ED?P AHMET Y?KNEK?
Yüknekli Edip Ahmed'in hayat? hakk?nda fazla bilgi yoktur. XI.
yüzy?l?n sonlar?na do?ru Yüknek'te do?mu?tur; babas?n?n ad?
Mah-mud Yüknek?' dir. Anadan do?ma k?r olan Edip Ahmed,
devrinde "edipler edibi, faz?llar ba??" diye me?hur olmu?tur.
Eserinden, iyi bir tahsil g?rdü?ü, ?zellikle din? ilimleri
??rendi?i anla??lmaktad?r.
?sl?m? devir Türk edebiyat?n?n ilk ?airleriden olan Edip
Ahmed Türk?e'yi bütün incelikleriyle kullanmakla birlikte,
?airli?inden daha ?ok bir ?lim olarak tan?nm??t?r. ?iirlerinde
de his ve duygudan ziyade ??retici y?nü a??r
basmaktad?r.Baz? s?yleyi?leri bir ata s?zü gibi dilden dile
dola?an Yüknek?'nin Türk halk? üzerinde uzun y?llar süren bir
etkisi olmu? ve hakk?nda s?ylenen menk?beler onun
??hretini, ?lümünden sonra da as?rlarca devam ettirmi?tir.
25.01.2013 24

YAKUP HAN BEDEVLET-1820/1877
Yakuphan 1820 y?l?nda Ta?kent yak?nlar?ndaki Pi?kent'te
Do?du. ?inliler 16 May?s 1877 de Turfan? ele ge?irdi ayn?
y?l?n 29 May?s günü Yakupbe? vefat etti. ?lümünden sonra
?in istilas? tüm Türkistanda devam etti, o?ullar?n?n taht
kavgas? ve hükümdarlar?n kendilerini han ilan etmeleri ve
eyaletlerin ba??ms?zl?k ilan etmeleri DO?U T?RK?STAN
?SLAM DEVLET?N?N ??kü?üne zemin haz?rlad?.
?inliler 16 Aral?k 1877 Ka?gar? 16 May?s 1878 de Do?u
Türkistan'?n tamam?n? i?gal ettiler. Yakup bey'in büyük
gü?lüklerle kan pahas?na antla?malarla ve büyük bir
beceriklikle kurmu? ve korumu? oldu?u kendisine birle?ik
ba??ms?z bir devlet düzeni verdi?i Do?u Türkistan
ba??ms?zl??? sona erdi.
25.01.2013 25

OSMAN BATUR-1899/1951
Osman ?slamo?lu 1899 senesinde Altay vilayetinin K?ktogay
b?lgesinde ?ndirqara mevkinde orta halli bir aileden
do?mu?tur.Kendisi Kazaklar?n Orta Jüz-Kerey-Abak Kerey-Jantekey-
Molq?-Aytuvgan boyuna mensuptur.
Osman Batur'un dedesi varl?kl? ve dindar bir ki?iydi.Ne varki deden
kalma varl?k Osman Batur zaman?na kadar dayanmam??t?r.Bu yüzden
Osman Batur 1940 y?l?na kadar K?ktogay b?lgesi Kürti mevkinde
Q?z?ltas p?nar? boyunca tar?mla u?ra?m??t?r .?inliler Osman Batur'un 18
ya??ndaki k?z? Kabiyra ile 14 ya??ndaki o?lu Baybola'y? anneleri
Mamey'in g?zü ?nünde do?rad?lar.Osman Batur'un 11 ya??ndaki o?lu
Kariy ve 9 ya??ndaki k?z? Sapiyan'? da 20 küsur metre derinlikteki ?ukura
diri olarak att?lar.Evlatlar?na yap?lan bu zalimli?e dayanamayan,Osman
Batur'un ikinci han?m? Mamey akl?n? kaybederek oradaki bir nehrin
azg?n sular?na dü?tü?ü ve fakat sonradan mücahitlerce
kurtar?ld?.Osman Batur'un bir di?er k?z? Pansiya 1942 senesinde ??n S?
Sey'in K?ktogay'daki idareciler taraf?ndan Osman Batur'u ikna etmek
i?in g?nderilmi? ve babas?n?n yan?nda kalm??t?r.Kanambal da??nda K?z?l
?in ordusuna esir dü?tü.19 Nisan 1951 senesinde ‘'devrim dü?manl???
su?undan ?lüm cezas?na ?arpt?r?ld? ve 29 Nisan (1951)'de Urum?ide
25.01.2013 26
kur?unland?.

?SA YUSUF ALPTEK?N-1901/1995
?sa Alptekin bütün dünya müslüman Türklerinin be?i?i büyük Türkistan'?n do?u
k?sm?n? te?kil eden ve halen K?z?l ?in'in esaretialt?nda bulunan Do?u Türkistanda
,bu memleketin tarih merkezi Ka?gar vilayetine ba?l? Yenihisar ?ehrinde 1901
y?l?nda do?du.Do?u Türkistan da fenni tedrisat yapan okul olmad??? i?in dini
okulda okumu? fakat ?ahsi gayretleri ile her shada kendi kendisini yeti?tirmi?tir.
?sa Alptekin ?in'de ve Do?u Türkistan'da kald??? seneler zarf?nda milli ve siyasi
faaliyetleri cümlesinde olmak üzere ''Do?u Türkistan'?n Sesi,Tanr? Da?lar?,ve
Altay''adlar?nda ü? mecmua ile 'Erk' ad?nda birde gazete ??kard?.Bu arada Türk-
?slam dünyas?ndan getirtti?i kitaplarla ''Yusuf Has Hacib'' kütüphanesini
kurdu.Bütün bu ne?riyat ile milletini her bak?mdan tan?tmaya ?al??t?. ?sa Alptekin
Do?u Türkistan i?in ideallerini ger?ekle?tirmek i?in y?llardan beri maddi ve
manevi fedakarl??a,her mahrumiyete katlanarak bir ?ok ?nemli faaliyet ve
te?ebbüslerde bulundu.Bu te?ebbüs ve faaliyetler esnas?nda 1926 dan ?lümüne
kadar kara,deniz,hava üzerinden binlerce kilometre katederek herbirine 1-7 defa
olmak üzere tam 30 memleketi ziyaret etti.Bu memleketler s?ras?yla
?unlard?r;Rusya,?in,Hong-Kong,Filipin,Malezya-Seylan,Burma,Hindistan,
Pakistan,Suudi Arabistan,M?s?r,?rdün,Lübnan,Irak,Suriye,?ran,Afganistan,
Aden,Somali,Bat? Almanya,Avusturya,?svi?re,Fransa,Bel?ika,?ngiltere,Amerika,
Japonya,Endonazya ve Tayland.
25.01.2013 27

AL? HAN T?RE/1885-1976
Ali Han T?re Saguni 1944'te Do?u Türkistan'da ?inlilere
kar?? sava?arak bir devlet kurmay? ba?aran mücadeleci,
te?kilat??, idareci ?zbek din alimidir.
Türkistan Milli Azadl?k Hareketleri'nin liderlerinden biri
olan Saguni, hayat?n? Rus Emperyalizmi'ne kar??
mücadeleyle ge?irmi? ve davas?nda k?sa bir müddet de
olsa, büyük ba?ar? g?stermi?, yak?n tarihimizin en az
bilinen mümtaz ?ahsiyetlerindendir. Ali Han T?re, Do?u
Türkistan'da Cumhurba?kan? olmas?na ra?men Osman
Batur, Yusuf Alptekin kadar me?hur de?ildir.
25.01.2013 28

MESUT SABR? BAYKUZU (1887 - 1949)
Dr.Mesud Sabri Baykozi, 1887'de Do?u Türkistan'?n ?li
vilayetine ba?l? Gulca ?l?esinin Arvuz k?yünde
do?mu?tur. Babas? Sabir Haci, k?yün muhtar? olup,
maarif severli?iyle tan?nan bir ki?iydi.Mesud Sabri'nin
yedi karde?inden ü?ü k?z d?rdü erkektir. ?lk??renimini
Gulca'da tamamlad?ktan sonra yüksek ??renim i?in,
babas? taraf?ndan, Osmanl? Devleti'nin ba?kenti ve
d?nemin ilim irfan merkezi ?stanbul'a g?nderilmi?tir.
Liseyi ve Askeri T?bb?yeyi ?stanbul'da tamamlayan
Dr.Mesud Sabri, birinci dünya harbi ba??nda Do?u
Türkistan'a d?nmü?tür.
25.01.2013 29

ABD?RRAH?M ?TK?R-1923-1995
Yeni Uygur Edebiyat?'n?n ?e?itli türde yazd??? eserleri ile ?nemli katk?da
bulunan ?air Abdürrahim ?tkür 1923 y?l?nda Kumul'da tüccar bir ailede
dünyaya geldi. O, kü?ük ya?ta anne ve babas?n? kaybedip yetim kald?.
Son y?llarda ?air pek ?ok ?iir ve destan yay?mlad?. Yine son d?nemde
yay?mlanan ?z adl? roman?nda, 1907'den ba?lay?p 1913'e kadar devam
eden Kumul ?ift?iler ayaklanmas?yla T?mür Halpe (Timur Halife)
?ncülü?ündeki me?hur halk ayaklanmas?n? anlat?r. Bunun d???n- da son
d?nem de yay?mlanm?? ?M?R MENZ?LLER? 'adl? ?iir kitab?nda da bu
tarihi olaylar anlat?l?r. Bu ?iirlerinden ?tkür'ün kendine ?zgü üslup ve
g?rü?leriyle yeni Uygur edebiyat?n?n temelini atan, vatan?na ve milletin
sonsuz ve tart???lmaz sevgi ve sayg? besleyen halk?n?n hürriyeti i?in
can?n? adayan, vatan?n?n gelece?i i?in hi?bir fedakarl??? esirgemeyen bir
?airdir
25.01.2013 30

ABDULHAK?M MAHSUM-1925/19.06.1993
Do?u Türkistan 20. yüzy?l i?inde milli
liderlerini, mücahidlerini, ilim adamlar?n? ve bir?ok
de?erli kimseleri en ?ok kaybeden esir Müslüman
ülkelerinden biridir.
19 Haziran 1993 tarihinde Do?u Türkistan'?n
Kargal?k nahiyesinde Do?u Türkistanl?lar i?in en de?erli
bir din ve ilim adam? vefat etti. Do?u Türkistan halk?n?n
manevi liderlerinden biri olan bir din? ?lim ve me?hur
e?itimci Abdülhakim Mahsum’u kaybettik.
68 ya??nda bizden ayr?lan Abdülhakim
Mahsum, hayat?n?n yar?s?ndan fazlas?n? ?in
hapishanelerinde ve g?zalt?nda ge?irmi?tir. Merhumun
babas? Abdülcelil Damolla ayn? zamanda merhum
Mehmet Emin Bu?ra'n?n mücadele arkada?? olarak Do?u
25.01.2013 31

M.EM?N BU?RA (1901-1965)
Mehmet Emin BU?RA, 1901 y?l?nda Do?u Türkistan'?n Hoten
?ehrinde sayg?n bir müderris ailesinde dünya'ya geldi. Y?renin say?l?
din alimlerinden olan babas? Pir Abidin Hac?'y? kü?ük ya?ta kaybetti.
D?rt erkek ve iki k?z karde?i ile beraber annesi Sekine Banu han?m?n
terbiyesi alt?nda büyüdü. Sekine Banu han?m ise 1863 y?l?nda Hoten
b?lgesinde ba??ms?z Hoten hanl???n? kurmu? olan Abdurrahman
Pa?a'n?n 2. g?bekten torunudur. 9 ya??nda Hoten de ilk tahsilini
yaparken 10 ya??nda annesini kaybetti ve amcas?n?n himayesine
girdi. 22 ya??nda ise Karaka? nahiyesindeki o devrin ünlü
medreselerinde yüksek din tahsilini Arap ve Fars dillerinde
tamamlad?. 1922-1930 y?llar? aras?nda Hoten Karaka? nahiyelerinde
tefsir ve Hadis konular?nda müderris olarak g?rev yapt?.
Yüksek ilmi ve hitabet yetene?inden dolay? k?sa zamanda b?lgede
ün kazand?. Uygur Türklerinde sayg?n ve nüfuzlu din adamlar?na
verilen “HAZRET?M” ünvan? ile an?ld?. Günümüze kadar Mehmet
Emin Bu?ra Do?u Türkistanda Mehemmet Emin Hezretim olarak yad
ediliyordu
25.01.2013 32

POLAT KAD?R TURFAN?/1919-1970
Mili mücadecilerimizden Rahmetli Polat Kadir Turfani tam
bundan 41 y?l ?nce A?ustos ay? i?erisinde vefat etmi?tir.Onun ?z
vatan? Do?u Türkistan'da Rus ve ?in hakimiyetine yürüttü?ü 10
y?ll?k mücadelesinden sonra muharecette ge?irdi?i 21 y?ll?k
d?neminde milli faaliyetlerde ba?lamas?nda ?nemli rol
oynam??t?r,gazetecilik ve tarih?i s?fat?yla meydana getirdi?i
eserleri bugün hala kaynak eser olarak kullan?lmaktad?r.
Polat Kadiri Urum?i vilayetine ba?l? Qutubi nahiyesinde 1919
y?l?nda dünyaya geldi babas? Qadir Ahun fakir bir
?ift?iydi,?ocukluk d?neminde ailesinden alm?? oldu?u vatan
perverlik ve Rus propagandalar?na kar?? koyarak
ge?mi?tir.Ta?kent'te ??kan ?ARQ HAQIQATI isimli uygurca
mecmua(1949) y?l?ndaki say?lar?nda Polat Kadir'in baz? eserlerini
tenkit edip onu emperyalistlerin sat?c?s? diyerek damgalamak
isteselerde o yaz?lar?nda milliyet?ilik ve vatanperverlik ruhunu
en üst seviyede dile getirmi?tir
25.01.2013 33

BARAT HAC?-16.10.1910/?UBAT2003
Barat Hac? 16 Ekim 1910 y?l?nda Do?u Türkistan'?n Ka?gar ?ehrinde
dünyaya geldi.Berat gecesinde do?du?u i?in ad?n? Barat koydu babas?.
1981 senesinde hapisten ??kt???nda 38 kiloya kadar dü?mü?tü.Barat
Hac? hapisten ??kt?ktan sonra 1985'e kadar g?zetim alt?nda
tutulmu?,1993'te Türkiye'ye gelmi?ti.
Do?u Türkistan'da halen devam eden ?in Zulmünü tüm dünyaya
hayk?rmak i?in zaman zaman Türkiye'de düzenlenen y???l??lara uzun ak
sakal?,ba??nda dopbas?yla,bir elinde Al Bayrak di?erinde G?k Bayrak
oldu?u halde,gen?lerin ?nünde en ate?i mücahid olarak
kat?ld?.Kendisini ?in konsoloslu?unun kap?s?na kilitledi?i zaman
defalarca ekrana yans?d?.
93 y?ll?k ?mrünün bebeklik ve ?ocukluk d?nemi de dahil tamam?n?
zulüm,i?kence,g?zya?? ile cephede ve hücrede ge?iren Barat Hac?,hac
farizas?n? ifa edip ismi gibi hac? olduktan sonra ?ubat 2003'te Mekke'de
vefat etti.
25.01.2013 34

RAB?A KAD?R/1947-20..
1947 y?l?nda Do?u Türkistan’da do?du. Urum?i'de, Müslüman
kad?nlar? i? hayat?na kazand?rmak i?in, 'Bin Ana Projesi'ni yürüttü.
?in y?netimi, az?nl?klar aras?ndan ??kan, ‘en ba?ar?l? kad?n’ diye onu
?rnek g?sterdi. Forbes dergisi, 1994'te ülkenin en zengin 10 ki?isi
aras?nda onu da sayd?. E?i S?dd?k Ruzi, 1996'da ABD'ye s???nd? ve
Do?u Türkistan'?n ba??ms?zl??? i?in ?al??maya ba?lad?. Rabia
Kadir,Uluslararas? Af ?rgütü ba?ta olmak üzere, bir?ok insan haklar?
kurulu?u taraf?ndan desteklendi. Rabia Kadir, hapisten ??kt?ktan
sonra Washington’a gitti. Burada sürgün hayat? ya?amaya ba?lad?.
??galci ?in devleti onu, bir numaral? devlet dü?man? ilan etti. 2004
y?l?nda, Norve? taraf?ndan ‘Rafto Bar?? ?dülü’, kendisine verildi.
2006 y?l?nda Nobel Bar?? ?dülüne aday g?sterildi. 2006′n?n kas?m
ay?nda Münih’de yeni kurulan Dünya Uygurlar Kurultay?’n?n (WUC)
ba?kan? ilan edilmi?tir. Ayn? y?l, Dünya Uygur Konferans? ba?kan?
oldu. 11 ?ocuk annesi. Halen ABD'nin Virginia eyaleti Fairfax
kentinde ya??yor. ?in y?netimi, eylemlerin arkas?nda Dünya Uygur
Konferans? Ba?kan? Rabia Kadir’in oldu?unu iddia ediyor.
25.01.2013 35


25.01.2013 36


25.01.2013 37


25.01.2013 38


25.01.2013 39


25.01.2013 40


25.01.2013 41


25.01.2013 42

DO?U T?RK?STAN G?Y?M TARZI

25.01.2013 43


25.01.2013 44


25.01.2013 45

DO?U T?RK?STAN M?LL?
G?YS?LER

25.01.2013 46

DO?U T?RK?STAN BA?
G?Y?MLER?
Genel say?lar? 250'den fazlad?r.
Doppa, kalpak ve tumaklar?n her
birinin 25'den fazla türü vard?r. Bu ba?
giyimlerine Uygur halk?n?n
gelenekleri, be?enisi ve zevkleri
i?lenmi?tir. Ba? giyimleri onu icat
edenlerin sanat ve ustal?klar?n?
sergilemektedir. Topluluklar birbirini
ba? giyimlerinin kenarlar?na ve
üstlerine nak?edilen motiflerden ve
giydikleri elbiselerden hangi ulusa ve
etnik gruba ait oldu?unu ay?rt
etmi?lerdir. ?zerindeki nak???n türü ve
yerle?tirilmesine, kuma??n ?zelli?ine
g?re ba? giyimleri erkeklerin,
kad?nlar?n, ?ocuklar?n ve ihtiyarlar?n
diye de ?e?itlere ayr?lm??t?r.
25.01.2013 47

DO?U T?RK?STAN BA?
G?Y?MLER?

25.01.2013 48

DO?U T?RK?STAN M?LL? G?Y?MLER
Uygur milli giyimlerinin uzun ve parlak bir ge?mi?e sahip
olmas? ve bu ge?mi?te ortaya konan her türlü estetik
ürünler bize halk?n yarat?c?l??? hakk?nda bilgiler
sunmaktad?r.
Uygur halk dokuma kuma?lar?n?n bir?ok ?e?idi
vard?r.
Bunlardan ba?l?calar? ?unlard?r:
1- Mata: Elde dokunan sert pamuk kuma?
2- Sergez: Nak?? bas?lm?? kuma?
3- ?otu: Beyazlat?lm?? pamuk kuma?
4- ?ekmen: Sert, kal?n pamuk kuma?
5- Solima: Düz bir ?ekilde boyanan kuma?
6- O?ta ?ekmeni : Yumu?ak yünlü ve pamuklu kuma?
7- Turpan Sirik ?ekmeni: Turfan ?ehirinde yap?lan, düz bir
?ekilde pamuktan i?lenen bir tür kuma?
8- Hoten Tolisi: Yaln?zca Hotan'da i?len ip dokunan kal?n,
sert pamuktan dokunan kuma?
9- Yopurga ?ekmeni: Yopurga ?ehirinde yünden veya
pamuktan dokunan kal?n kuma?
10- ?ativa: ?pekten yap?lan ince kuma?
11- Atlas ve Türleri: Han Etlas, ?ayi, Tuga (tava) vb.
12- Beksem: ?izgilli, genelde ipekten dokunan bir tür
kuma?
13- Zerbap Kimhap: Süslü, sim i?lemeli kuma? (aksamit)
14- Kiseye
25.01.2013 49

DO?U T?RK?STAN AYAK G?Y?MLER
Uygurlar Ayak giyimlerini kal?n
kuma?lardan (Lata paypak),
ke?elerden (Pima), deriden
(?tük, Tofli, Tere Paypak, Ke?e)
lastikten (Kala?) yap?p
giymi?lerdir. Do?u Türkistan'da
bo?a, koyun ve ke?i derilerini
i?leyip her kalitede deri
üretilmektedir. Bo?a derisinden
kal?n, sert deri, manda
derisinden günlük ayakkab? mes
ve misafir terlikleri
dikilmektedir.

25.01.2013 50

DO?U T?RK?STAN TAKILAR
Uygur k?zlar? 3-4 ya??ndan
itibaren küpe takmaya
ba?lar. Gen?ler ve erkekler
yanlar?nda i?lemeli, ?ok
büyük olmayan bir han?er
ta??rlard?. Para koymak i?in
kullan?lan keseler, kal?n
kuma?lardan yap?l?r, ipek
iple üzerine nak?? i?lenir ve
belba??na as?l?rd?. K?zlar
sevdiklerine kendi elleriyle
i?ledikleri tütün torbalar?
hediye ederlerdi. Gen?
k?zlar sa?lar?na erkekler ise
kula??na, g??süne ve
doppalar?na gül takarlard?.

25.01.2013 51

DO?U T?RK?STAN YEMEKLER?
Buhar Mant?s? Uygur Pilav?
.

25.01.2013 52

DO?U T?RK?STAN’DAN RES?MLER

25.01.2013 54


25.01.2013 55


25.01.2013 56


25.01.2013 57


25.01.2013 58


25.01.2013 59


25.01.2013 60

URUM??

25.01.2013 61

URUM??

25.01.2013 62

URUM??

25.01.2013 63

URUM??

25.01.2013 64

URUM??

25.01.2013 65

URUM??

25.01.2013 66

URUM??

25.01.2013 67

URUM??

25.01.2013 68

URUM??

25.01.2013 69


25.01.2013 73


25.01.2013 86


25.01.2013 87

??N S?Z?
Her on y?lda bir
kü?ük,her otuz
y?lda bir büyük
T?RK isyan? olur.
25.01.2013 88

2 Trilyon Ton K?mür 160 Milyar Ton Petrol
10.3 Trilyon Metre Küp 10 Bin Uranyum
Do?algaz

Uygur Piramitleri
(M.?. 2500)

Uygur Mumyalar
Tar?m Havzas? (M.?.1000)

12 Mukam – Karizler (Sulama Kanallar?)
Ka??t – Matbaa – Dokumac?l?k,Mimari – Kuyumculuk
Turpan Uygur = Uygarl?k

Sultan Abdulaziz Han Bedevlet Yakup Han
1863 – 1876 Ka?garya Devleti

1949 Maonun Do?u
Türkistan’? ??gali

1964 – 1997 y?llar? aras?nda
11 yeralt?nda olmak üzere toplam
46 nükleer deneme ger?ekle?tirildi.

A?a??daki Ki?ilerin Camilere Giri?i Yasaklanm??t?r.

1-) Komünist Parti ?yeleri

2-) Devlet Memurlar?

3-) 18 Ya??ndan Kü?ükler

4-) Emekli Olanlar

5-) Kad?nlar

AIDS VE UYU?TURUCU

2008 Y?l?nda elde edilen verilere
g?re 14 Vilayette AIDS vakas?n?n
g?zlemlendi?i,Hastal??a
yakalananlar?n say?s?n?n 24,818
ki?idir.Ancak verilere bak?ld???nda
bu say?n?n 6 kat? daha fazla oldu?u
vurgulanmaktad?r.

Bu vaka art?? ve say?s? ?in
genelinin %20 sini Olu?turmaktad?r.

Uyu?turucu ile mücadele de hi?bir ?nlem almayan ?in devletinin bu
konuda ki duyars?zl??? nedeni ile AIDS hastal???na yakalananlar?n %73
nün uyu?turucu
Kulland??? tespit edilmi?tir.

1949 y?l?nda %3 – 5 civar?nda
Olan ?inli g??men say?s?
Bugün %50 ye yakla?m??t?r.

Hoten Ayaklanmas? 1995

Gulca Ayaklanmas?
1997

Bar?n Katliam?
1990

25 Aral?k 1991 Y?l?nda Sovyetler Birli?i Da??ld?.

?anghay ??birli?i
?rgütü1996’da
Kuruldu.

2005 y?l?nda
ba?layan proje ile
5 y?lda be? yüz bine
yak?n gen? k?z?m?z.
?? vadi ile ?in’e g??
ettirilmi?tir.
?in hükümeti Do?u Türkistan’da
e?itimin tümüyle ?ince yap?lmas?n?
ger?ekle?tirmek i?in uygulamaya
koydu?u ?ift dilde e?itime yo?un ?aba
harcamakta olup ?uana kadar ilk ve orta
??retimde olmak üzere ?ift dilde e?itim
g?ren ??renci say?s? 2 milyon 360 bini
ge?mi?tir.

Sadece Hoten vilayetinde ?ift dilde
e?itim g?ren ??renci say?s? 111.000 dir

Cumhurba?kan? Abdullah
G?L’ün Tarihi ziyareti
akabinde 5 Temmuz
katliam? Patlak verdi.

5 Temmuz Katliam?n da Do?u Türkistan
direni?inin sembolü haline gelen Uygur
Kad?n? Tursungül.

?in asker ve polisinin katliam?ndan sonra
Uygur av?na ??kan ?inli militanlar .

?in'in Do?u Türkistan'a atad??? ?zel vali Wang
Luquan

19 Aral?k 2009
Kambo?ya 20 Uygur.

18 Ocak 2010
Burma 17 Uygur’u ?in’e iade etti

Dünya Uygur Kongresi
Ba?kan?
Rabiya KAD?R

20 Eylül – 4 Ekim Konya Anadolu Kartal? Tatbikat?

10 Kas?m Isparta E?ridir Da? Komando E?itim Okulu
1 Haftal?k Ortak Komando Tatbikat?

8-12 Ekim 2010
?in ba?bakan? Ven Jiabo
Resmi ziyareti ile yak?nla?an
iki ülke Aras?nda
ekonomik,siyasi ve
Askeri stratejik alanda 8
maddelik Anla?malara imza
at?ld?.

D??i?leri Bakan? Ahmet
DAVUTO?LU, Ka?gar’da

Davuto?lu Urum?i’de
Cuma namaz? ve ard?ndan cenaze
namaz? k?ld?.

Atalay ve Meng, ?in Ulusal Halk Meclisinde yap?lan g?rü?meden sonra
organize su?lar, ka?ak??l?k, yasad??? g??, s?n?r ?tesi su?lar, internet su?lar?,
b?lücü ter?rle mücadelede i?birli?i ve koordinasyonun sa?lanmas? konusunda
protokol imzalad?.

T?RK?YE CUMHUR?YET?NDEN
BEKLENT?LER?M?Z VE ??Z?M ?NER?LER?M?Z
(TAK?P MEKAN?ZMALARI)
1- URUM??’DE BA?KONSOLOSLUK A?ILMASI
8- DO?U T?RK?STAN’DAK?
2- DO?U T?RK?STANLILARIN V?ZE ?N?VERS?TELERLE T?RK
PROBLEMLER?N?N G?DER?LMES? ?N?VERS?TELER? ARASINDA DE????M
ANLA?MALARI ?MZALANMASI
3- T?KA’NIN KA?GAR’DA TEMS?LC?L?K
A?MASI 9- M?LL? E??T?M BAKANLI?I VE Y?KSEK
??REN?M KURUMU DO?U T?RK?STANLI
4- UYGURLARIN SOSYO-K?LT?REL ??RENC?LER ???N KONTENJAN
YAPISININ ORTAYA ?IKARILMASI AYIRMASI

5- 1995 ?ZERKL?K ANLA?MASIYLA 10- THY’N?N URUM?? VEYA KA?GAR’A
UYGURLARA TANINAN T?M SEFER D?ZENLEMES?
S?YASAL, K?LT?REL VE SOSYAL
HAKLARIN ?ADE ED?LMES? 11- DEVLET ?N?VERS?TELER?M?ZDE
DO?U T?RK?STANLA ?LG?L? ARA?TIRMA
6- D?N VE ?BADET ?ZG?RL??? B?R?MLER?N?N OLU?TURULMASI
?ZER?NDEK? T?M ENGELLER?N
KALDIRILMASI 12- T?RK HABER AJANSLARININ URUM??
VEYA KA?GAR’DA B?RO A?MALARI
7- T?RK?YE’N?N URUM?? VE KA?GAR’DA
?? MERKEZLER? A?MASI 13- DO?U T?RK?STANLI S?V?L TOPLUM
?RG?TLER?N?N DESTEKLENMES?

狠狠撸

Do?u Türkistan

Recommended

More Related Content

Similar to Do?u Türkistan (20)

Do?u Türkistan