Duurzame indexen: stop de verhulling
- 1. 40 oktoBER2010|MILIEUMAGAZINE Maurits Groen en Piet Sprengers G forum Stop de verhulling; wijs de weg zers die duurzaamheidsindexen zijn, is om onduurzaamheid als zodanig te benoemen. Zeker, ook bedrijven in overwegend on- duurzame sectoren kunnen bijdragen aan duurzame ontwikkeling maar alleen als ze hun producten en processen fundamenteel proberen te veranderen. In Nederland zijn goede voorbeelden daarvan de chemiereu- zen AkzoNobel en DSM, die serieus werken aan vervanging van uitputbare door her- nieuwbare grondstoffen. De energiesector kent onder de grotere bedrijven niet zulke voorbeelden. De Shells, de BPs, de Exxon- Mobils, maar ook de Nuons, Essents, EOns en EDFs lijken niet in staat om werkelijk een andere koers in te slaan. Dat maakt de energiesector tot een onduurzame sector, een sector die verandering blokkeert. De indexen zitten midden in deze strijd tussen duurzame en niet duurzame onder- nemingen en sectoren, tussen de oude en de nieuwe economie. In dit strijdgewoel maken ze zelf geen keuze. Ze willen duur- zaamheid meten zonder de oude economie af te vallen. Dat lukt dus niet. Wie echt voor duurzaamheid kiest, zal grote delen van de oude economie vaarwel moeten zeggen of moeten aansporen om echte keuzes te maken. Dat geldt ook voor vrijwel de hele financi- 谷le sector, die compleet is uitgegleden over de oude idee谷n en nog steeds niet klaar is voor de toekomst. Dat geldt ook voor de meeste grote bedrijven in de voedings- sector, die haar oude positie probeert te handhaven met gepatenteerde en gene- tisch gemodificeerde gewassen. En dat geldt al helemaal voor de visserij, die met haar werkwijze voluit werkt aan de eigen ondergang. De huidige wereldsamenleving kan bedrij- ven die investeren in teerzanden, tabak en controversi谷le wapens niet verbieden; je kunt ze wel diskwalificeren als activiteiten van het verleden. Als duurzaamheidsin- dexen, zoals de Dow Jones Sustainability ge is dat de opstellers van deze indices zelf geen keuzes maken in wat ze willen meten. Om een voorbeeld te nemen: vrijwel ieder- een is het erover eens dat het uitstoten van kooldioxide niet goed is voor het klimaat. Elke ton is er 辿辿n te veel. Toch kan een onderneming met als kernactiviteit zo veel mogelijk fossiele brandstoffen verkopen behoren tot de top van duurzame onder- nemingen. Zeer recent is Shell door het Carbon Disclosure Project zelfs uitgeroepen tot de top van ondernemingen die uitste- kende prestaties laten zien op het gebied van klimaat. Een paar dagen eerder was Shell samen met BP door de DJSI juist ont- troond als koploper. Maar dat was niet het resultaat van voortschrijdend inzicht, want de toppositie is inmiddels ingenomen door Halliburton, een bedrijf dat samen met BP verantwoordelijk is voor het beruchte olielek in de Golf van Mexico en dat een discutabele rol heeft gespeeld in de oorlog in Irak. Ondernemingen die aantoonbaar niet bijdragen aan het realiseren van een duur- zame samenleving krijgen in de DJSI en de FTS4Good toch het predicaat meest duurzame onderneming. British American Tabacco is een bedrijf dat wettelijk op zijn producten moet zetten dat ze dodelijk zijn voor de gebruiker. Deutsche Bank, dat zaken doet met producenten van cluster- munitie, is sectorleader in de bankensector. Bij duurzaamheidsindexen in de retailsector zien we eenzelfde probleem. Diskwalificatie De duurzame indexen sturen dus de con- sument, de duurzame belegger en de duurzame ondernemer het bos in. Ze ken- nen topposities toe, zonder aan te geven waarom of waarvoor. De logica daarvan doet denken aan het Chinese spreekwoord: Wie niet weet waar hij naar toe wil, kan niet verdwalen. Een eerste vereiste aan de richtingaanwij- Een toppositie in de bestaande duur- zaamheidsindexen betekent (zou je denken) ook topprestaties op het gebied van duurzaamheid. Maar is dat wel zo? Waaraan dankt een bedrijf eigenlijk zon toppositie? Het antwoord op die vraag is onaangenaam onthullend. Duurzaamheid staat volop in de belangstel- ling. Er is daarom ook veel media-aandacht voor de prestaties van bedrijven en overhe- den op dit terrein. Logisch dus dat zowel maatschappelijke organisaties als com- merci谷le bureaus allerlei methoden hebben ontwikkeld om die prestaties te meten. En dat levert dan ook allerlei duurzaamheids- ranglijsten op. De bekende Dow Jones Sustainability Index (DJSI) weet zich vergezeld door de FTS4Good, de eerlijke bankwijzer, het Carbon Disclosure Project (CDP) en nog zo wat andere. Belangrijke initiatieven. Want het meetbaar maken van de duurzaamheidsprestaties is nodig om de economie te verduurzamen. Goede meetinstrumenten leveren kennis en inzicht op die kunnen helpen bij het kiezen van de juiste koers. Maar wat als die meet- instrumenten niet meten wat ze moeten meten en ons juist daardoor het zicht ont- nemen? En helaas is precies dat nu aan de hand. De huidige duurzaamheidsindexen, de DJSI incluis, verhullen meer dan ze verhel- deren. Ze bevestigen de hardnekkige fabel dat duurzaamheid een ongrijpbaar begrip is waar alles onder kan vallen. Sterker nog: ze bieden bedrijven een vrijkaart om na het keurig voldoen aan de formaliteiten gewoon onduurzaam door te werken. En ze verschaffen investeerders een alibi om datzelfde te doen. De huidige duurzaamheidsindexen fungeren als rookgordijn. Dodelijk Een krasse uitspraak. Snijdt die echt hout? Het antwoord is helaas Ja. Want het wran- Index, dat zouden doen, zouden ze de weg wijzen naar de toekomst. Duurzaamheidsindexen zijn gebaat bij transparantie, een open discussie over inhoud en over indicatoren die verandering bevorderen. Dat gebeurt nu niet. De DJSI weegt in haar beoordeling mee of er een stakeholderdialoog is, maar zelf opereert zij als een gesloten oester. Een duur- zaamheidsindicator moet zowel absolute grenzen bewaken alsook nieuwe idee谷n belonen, zodat die sneller tot ontwikkeling kunnen komen. Omgekeerd verdient tech- nologie die verandering blokkeert minpun- ten. Kern- en kolencentrales bijvoorbeeld, die de facto de snelle doorbraak van pv- zonnepanelen tegenhouden. Gelukkig bruist het aan alle kanten van de inspirerende duurzame initiatieven bij bedrijven. Het zou prachtig zijn als duur- zaamheidsindexen daarvan een re谷el beeld zouden geven door ze te meten en op hun juiste waarde te schatten. Maurits Groen is directeur van mauritsgroen-mgmc Piet Sprengers is Hoofd Duurzaam- heidsbeleid bij de ASN Bank Redactie Jos van der Schot (hoofdredactie) milieumagazine@kluwer.nl Vaste medewerkers Pieter van den Brand Ren辿 Didde Addo van der Eijk Maar足ten Evenblij Rijkert Knoppers Harry Perr辿e Michel Robles Han van der Wiel Verder werkten mee Saskia Borgers Harry van Dooren Maurits Groen Harry te Riele Piet Sprengers Wim Verhoog Uitgever Peter Immink Lay-out Pleun van der Linde (Cross Media Solutions - Ten Brink) Druk Ten Brink Media order services Pauline Ellerbrak tel.: +31 172 46 69 17 fax: +31 172 47 66 39 Email: tijdschriftenalphen@kluwer.nl Abonnementen: e 186,- losse nummers: e 27,50 Studentenabonnement: e 93,- Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Bij niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Abonnementenadministratie Kluwer Postbus 878 7400 GWDeventer tel. 0570 673344 www.kluwer.nl/klantenservice ISSN-nr: 1384-6035 Voor Belgie Uitgever:V.U. Luc Bortels Administratie en klantenservice Belgi谷 Wolters Kluwer Belgium (WKB) Motstraat 30 B-2800 Mechelen Tel. 0800-30143; fax 0800-17529 E-mail: info@kluwer.be Inl.: www.kluwer.be Het complete productaanbod van Kluwer vindt u op: www.kluwer.nl/shop Niets uit deze uitgave mag worden verveel足voudigd, opgesla- gen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, in fotokopie of anderszins zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopie谷n uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB). 41 oktoBER2010|MILIEUMAGAZINE 26-28 oktober Gent, IFEST vakbeurs milieu, energie, technologie en innovatie www.ifest.be 27 oktober Brussel: Return on Investment in duurzame energie www.reedbusinessevents.nl 7/9 november Maarssen, de Nieuwe Milieueffectrapportage www.sbo.nl/nieuwemer 4/11 november Rotterdam, Richtlijnen waterbodems www.sbo.nl/nieuwemer 8 november Rotterdam, Wereldz www.mvo-nederland.nl/mbo; www.wereldz.nl 11 november Nijkerk, Dag van de Wabo www.dagvandewabo.nl 11 november Utrecht, Tekens van Energietransitie www.tekensvanenergietransitie.nl 24 november Utrecht, Nationaal Sustainability Congres: Leiderschap www.sustainability-congres.nl 26 november Driebergen, City, Heat & Power www.cogen.nl 30 november - 3 december Lyon, Pollutec www.pollutec.com 1-2 december Scheveningen, Nationaal EnergieForum www.energieforum.nl 2-3 december Amsterdam, International Supply Management Congress www.supplymanagementcongress.nl 8-9 december Rotterdam, Elektriciteitsopslag 2010 www.iir.nl/elektriciteitsopslag 14-16 december Assen, Grond, Groen en Water www.expo-management.nl Service AGeNDA ADVErteerders VOLGEND NUMMER INNOVATIE COLOFON Adverteerder Paginanr. Afvalstoffen Terminal Moerdijk 29 Anlag International 12 Agrojobs 18 Denios 29, bijsluiter DHV 44 Ecomondo 2010 43 Grundfos Nederland bijsluiter Kluwer 2, 12, 18, 28, 42 Open Universiteit 18 Pollutec 2010 32 Verschijnt 19 november Forum roept om reactie Onderstaande opinie zet vraag- tekens bij duurzaamheidsindexen. Door zelf niet aan te geven wat duurzaamheid is alles kan duur- zaam zijn houden ze juist on- duurzaamheid in stand. Wie hierop wil reageren kan een reactie sturen aan milieumagazine@kluwer.nl Duurzaamheidsindexen: