Günümüzde kadınların üst yönetim seviyelerine terfi etmelerindeki güçlükler halen devam etmektedir. Cam tavan sendromu, somut hiçbir neden olmamasına rağmen kadınların liderlik veya üst yönetim pozisyonlarına yükselmelerindeki eksikliği ifade etmektedir. Bu çalışmada, ilk, orta ve lise düzeyindeki eğitim kurumlarının yönetimlerinde görünür hiçbir engel olmamasına rağmen kadınların erkeklerle aynı oranda yer almamasında medyanın etkisi araştırılmaktadır. Bu amaçla “Medyada Kadına Yönelik Tutum” adı altında bir ölçek geliştirilmiştir. Bu ölçeği yanıtlayan ilk, orta ve lise düzeyindeki okullarda çalışan öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda eğitim yönetiminde kadınların cam tavan sendromu yaşamalarında medyanın etkisinin cinsiyete, yaşa, medeni duruma, eğitim düzeyine, yönetici olup olmaya ve çalışılan kurumun düzeyine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediği belirlenmeye
çalışılmıştır.
2. İçerik
• Cam tavan
• Kadınlar neden cam tavana takılıyor?
• Medyada kadının temsili
• Araştırmanın amacı
• Yöntem
• Bulgular
• Tartışma ve Sonuç
19.2.2015
2
3. Cam Tavan
• Cam tavan, çalışma hayatındaki kadınların üst basamaklara
terfi etmelerinde veya örgüt içinde yükselirken karşılaştıkları
görünmez engeller olarak tanımlanmaktadır (Chaffins ve
Forbes, 1995; Örücü ve diğ., 2007; Tükeltürk ve Perçin, 2008).
19.2.2015
3
4. Kadınlar neden cam tavana
takılıyor?
(1) Ailevi nedenler: ev işlerinin büyük bölümünün kadına bırakılması,
toplumdaki ataerkil yapının baskın rolü, kadının anne olmasının öncelikli
toplumsal rol olarak görülmesi,
(2) Toplumsal yapı: kadından iyi bir eş ve anne olma beklentisi, kadın
aleyhinde cinsiyet ayrımcılığı,
(3) Çalışma ortamı: erkeklerin kadınlarla çalışırken kendilerini rahat
hissetmemeleri,
(4) Ekonomik nedenler: kariyer yaparken harcanan paranın dönüşünün
yetersiz olması, harcamaların bütçeyi zorlaması, bunun için kadın-erkek
karşılıklı rıza gösterilmesi gerekliliği,
(5) Diğer nedenler: kadınların ev işlerini aksatmayacak işlerde
çalışmalarının yeterli görülmesi, çalışan kadına tutum, ev ve aile
yaşamını dengelemeye çalışan kadının yoğun iş yükü, özellikle anne olan
kadınların çalışma saatleri konusunda yetersiz düzenlemeler, kadınların
“kariyer yapma yaşını geçtim” düşüncesine kapılmaları gibi. (Gündüz,
2010)
19.2.2015
4
5. Medyada Kadının Temsili
(1) Doğal - eşit varlık,
(2) Eş, anne, fedakâr kadın,
(3) Üçüncü sayfa - magazin nesnesi,
(4) Cinsel nesne - haz nesnesi,
(5) Örgüt - eylem nesnesi,
(6) Araçsal varlık - konu mankeni (Köse, 2011)
19.2.2015
5
6. Araştırmanın Amacı
• Bu çalışmada, Ayancık’taki ilk, orta ve lise düzeyindeki eğitim
kurumlarının yönetimlerinde görünür hiçbir engel olmamasına
rağmen kadınların erkeklerle aynı oranda yer almamasında
(cam tavan sendromu) medyanın etkisi araştırılmaktadır.
• Bu etkinin katılımcıların cinsiyetine, yaşına, medeni durumuna,
eğitim düzeyine, yönetici olup olmamasına veya çalışılan
kurumun düzeyine göre anlamlı bir farklılık gösterip
göstermediği belirlenmeye çalışılmıştır.
19.2.2015
6
7. Yöntem
• Tarama modelinde nicel bir çalışma
• Evren: 2014 yılı Nisan ayında Sinop İli Ayancık ilçesinde 20
okulda görev yapan öğretmenler (n=253)
• Örneklem: bu okullardan 12’sinde görev yapan 150
öğretmendir
• 138 geçerli veri
19.2.2015
7
8. Yöntem
• Veri toplama aracı: “Medyada Kadına Yönelik Tutum Anketi”
adı verilen bir anket geliştirilmiştir.
• 5’li Likert tipi ölçek
• Analiz işlemlerinde SPSS 21
• Ölçeği oluşturan 35 madde (değişken) üzerinde faktör analizi
• 12 madde ölçekten çıkartılarak geride kalan 23 madde 7
faktörle açıklanmıştır.
19.2.2015
8
9. Yöntem
• Ölçeğin açıkladığı toplam varyans: % 67,8
• Ölçeğin tamamının Croncbach Alpha katsayısı 0,889, yüksek
derecede güvenilir.
19.2.2015
9
Faktörler Croncbach Alpha Güvenirlik
Toplumsal Duyarlılık 0,806 Yüksek derecede güvenilir
Örgütsel Davranış 0,770 Güvenilir
Ayrımcı Hedef 0,735 Güvenilir
Cinsiyet Ayrımcılığı 0,722 Güvenilir
Cinsellik Algısı 0,780 Güvenilir
Mesleki Ayrım 0,696 Güvenilir
Çoklu Rol Üstlenme 0,427 Düşük derecede güvenilir
10. Bulgular
Katılımcının Cinsiyeti f %
Kadın 65 47,1
Erkek 73 52,9
Toplam 138
19.2.2015
10
Katılımcının Medeni Hali f %
Evli 103 74,6
Bekar 35 25,4
Toplam 138
11. Bulgular
19.2.2015
11
Katılımcının Yaşı f % Kümülatif %
21-25 12 8,7 8,7
26-30 29 21,0 29,7
31-35 36 26,1 55,8
36-40 13 9,4 65,2
41-45 20 14,5 79,7
45 ve üstü 28 20,3 100,0
Toplam 138 100,0
Katılımcının Mesleki Deneyimi f % Kümülatif %
0-5 37 26,8 26,8
6-10 23 16,7 43,5
11-15 26 18,8 62,3
16-20 18 13,0 75,4
21-25 15 10,9 86,2
25 ve üstü 19 13,8 100,0
Toplam 138 100,0
12. Bulgular
Katılımcının Eğitim Düzeyi f % Kümülatif %
Yüksekokul 14 10,1 10,1
Lisans 109 79,0 89,1
Yüksek Lisans 15 10,9 100,0
Toplam 138 100,0
19.2.2015
12
Katılımcının Çalıştığı Kurum f % Kümülatif %
İlkokul 31 22,5 22,5
Ortaokul 40 29,0 29,0
Lise 67 48,6 48,6
Toplam 138 100,0
13. Bulgular
• Yönetici statüsünde çalışanların 3’ü kadın, 18’i erkektir.
• Öğretmen statüsünde çalışanların 62’si kadın, 55’i erkektir.
• Yönetici kadınların 1’i müdür, 2’si müdür yardımcısı görevini
yürütmektedir.
19.2.2015
13
Katılımcının Kurumdaki Konumu f %
Yönetici 21 15,2
Öğretmen 117 84,8
Toplam 138
14. Toplumsal Duyarlılık ile İlgili
Bulgular
19.2.2015
14
1.00-1.79 Kesinlikle katılmıyorum
1.80-2.59 Katılmıyorum
2.60-3.39 Kararsızım
3.40-4.19 Katılıyorum
4.20-5.00 Tamamen katılıyorum
15. Örgütsel Davranış ile İlgili Bulgular
19.2.2015
15
1.00-1.79 Kesinlikle katılmıyorum
1.80-2.59 Katılmıyorum
2.60-3.39 Kararsızım
3.40-4.19 Katılıyorum
4.20-5.00 Tamamen katılıyorum
16. Ayrımcı Hedef ile İlgili Bulgular
19.2.2015
16
1.00-1.79 Kesinlikle katılmıyorum
1.80-2.59 Katılmıyorum
2.60-3.39 Kararsızım
3.40-4.19 Katılıyorum
4.20-5.00 Tamamen katılıyorum
17. Cinsiyet Eşitliği ile İlgili Bulgular
19.2.2015
17
1.00-1.79 Kesinlikle katılmıyorum
1.80-2.59 Katılmıyorum
2.60-3.39 Kararsızım
3.40-4.19 Katılıyorum
4.20-5.00 Tamamen katılıyorum
18. Cinsellik Algısı ile İlgili Bulgular
19.2.2015
18
1.00-1.79 Kesinlikle katılmıyorum
1.80-2.59 Katılmıyorum
2.60-3.39 Kararsızım
3.40-4.19 Katılıyorum
4.20-5.00 Tamamen katılıyorum
19. Mesleki Ayrım ile İlgili Bulgular
19.2.2015
19
1.00-1.79 Kesinlikle katılmıyorum
1.80-2.59 Katılmıyorum
2.60-3.39 Kararsızım
3.40-4.19 Katılıyorum
4.20-5.00 Tamamen katılıyorum
20. Çoklu Rol Üstlenme ile İlgili
Bulgular
19.2.2015
20
1.00-1.79 Kesinlikle katılmıyorum
1.80-2.59 Katılmıyorum
2.60-3.39 Kararsızım
3.40-4.19 Katılıyorum
4.20-5.00 Tamamen katılıyorum
21. Kişisel Özelliklerle Faktörlerin
Karşılaştırılması
• Cinsiyet açısından “Örgütsel davranış”, “Ayrımcı hedef”, “Cinsellik
Algısı”, “Çoklu rol üstlenme” faktörlerinde (p<0,05 anlamlılık
düzeyinde) kadınların ortalaması erkeklerden fazladır, kadınların bu
faktörlerdeki görüşlere erkeklere göre daha duyarlı oldukları
söylenebilir.
19.2.2015
21
22. Kişisel Özelliklerle Faktörlerin
Karşılaştırılması
• “Örgütsel davranış” faktörüne ait görüşlerin derecelendirilmesinde
en yüksek ortalama 21-25 yaş grubuna aittir, bu grubun kadınların
medyada temsiline yönelik örgütsel davranışlara daha duyarlı
oldukları söylenebilir.
• “Mesleki ayrım” faktörüne ait görüşlerin derecelendirilmesinde en
yüksek ortalama 41-45 yaş grubuna aittir, bu grubun kadınların
medyada temsiline yönelik mesleki ayrımına karşı daha duyarlı
oldukları (p<0,05 anlamlılık düzeyinde) söylenebilir.
19.2.2015
22
23. Kişisel Özelliklerle Faktörlerin
Karşılaştırılması
• “Çoklu rol üstlenme” faktörü açısından yüksekokul mezunu ve
lisans mezunu gruplar arasında anlamlı bir farklılık (p<0,05
anlamlılık düzeyinde) bulunmuştur.
• Yönetici ve öğretmen gruplarının ortalamaları arasında “Örgütsel
davranış” faktörü açısından anlamlı bir farklılık (p<0,05 anlamlılık
düzeyinde) bulunmuştur
19.2.2015
23
24. Kişisel Özelliklerle Faktörlerin
Karşılaştırılması
• “Örgütsel davranış” faktörüne ait görüşlerin derecelendirilmesinde
en yüksek ortalama 11-15 yıl mesleki deneyime sahip katılımcılara
aittir, bu grubun kadınların medyada temsiline yönelik örgütsel
davranışlara diğer gruplara göre daha duyarlı oldukları söylenebilir.
19.2.2015
24
25. Tartışma ve Sonuç
• Araştırmada Sinop İli Ayancık ilçesinde eğitim yönetiminde üst
pozisyonlarda veya karar alma mekanizmalarında görülmeyen
kadın öğretmenlerin yaşadığı düşünülen cam tavan
sendromunda medyanın kadınları temsilinin etkisinin olup
olmadığına ilişkin öğretmenlerin görüşleri incelenmiştir.
• Araştırmaya katılan öğretmenlerin medyada kadınların
temsiline yönelik toplumsal duyarlılık gösterdiği görülmüştür.
19.2.2015
25
26. Tartışma ve Sonuç
• Katılımcılar
• medyanın kadınların cinsel yönlerini ön planda tutarak onları
reklam malzemesi yapması ve gazetelerin arka sayfalarında arka
sayfa güzeli olarak göstermesinden vazgeçilmesi,
• kadınların medyanın zararlı etkilerinden korunmak için veya
medyayı kendilerine yararlı bir biçimde kullanmaları için
eğitilmeleri,
• medyada kadınların varlığını ve gücünü arttırmaya yönelik
çalışmalar yapılması gerektiğini
düşünmektedirler.
19.2.2015
26
27. Tartışma ve Sonuç
• Medyada ataerkil toplumun gereksinimlerine hizmet edildiği
ve kadına yönelik şiddetin gazetelerin ikinci sayfasında yer
almasının söz konusu şiddetin önemsenmediğini gösterdiği
belirtilmektedir.
• Medyada eğitimli olmayan kadın için şiddetin günlük yaşamın
olağan bir uzantısı olarak gösterildiği ve televizyonda kadına
yönelik programlarda genellikle kadına yönelik şiddetin konu
edildiği belirtilmektedir.
• Kadınların genellikle ev, evlilik, aile, çocuk gibi konularla
ilişkilendirildikleri, bazı mesleklerin sadece kadın
meslekleriymiş gibi tanıtıldığı düşünülmektedir.
19.2.2015
27
28. Tartışma ve Sonuç
• Diğer birçok alanda olduğu gibi (Yıldız, 2014; Sertkaya, Onay ve
Ekmekçi, 2013; Clevenger ve Singh, 2013; Tükeltürk ve Perçin,
2008) eğitim yönetiminde de (Aksu, Çek ve Şenol, 2013;
Moreau, Osgood, Halsall, 2007) kadınların cam tavan
sendromu yaşamalarında medya etkili bir faktördür.
• Kadınlar kendilerine yönelik pozitif ayrımcılığı yani kendi
yararlarına olan davranışları kabul etmemektedir (Tükeltürk ve
Perçin, 2008), bunun yerine kadınlara erkeklerle eşit durumsal
tanımlamalar yapılması, eşit fırsatlar sunulması, bu fırsatların
yasalar ve politikalarla desteklenmesi gerekmektedir.
19.2.2015
28
29. Tartışma ve Sonuç
• Kadınların bu engellerle baş etmek için kendi aralarında
iletişim ağı kurmaları ve birbirlerine destek olmaları
önerilmektedir.
• Örgütsel tutum ve davranışlar, cinsiyet ayrımcılığı, çeşitli
sorumluluklar vs, her ne kadar kadınları üst yönetimlerden
veya karar alma mekanizmalarından uzaklaştırmaya çalışsa da
kadınların zorluklara karşı dik durma eğilimi ve “birlikten güç
doğar” düşüncesi ile birbirlerine destek olmaları, bu engellerin
üstesinden gelmelerine yardımcı olabilir.
• Ayrıca kadınların liderlik stillerindeki olumlu tutumu
incelenmesi ve araştırılması gereken bir konu olarak
görülmektedir.
19.2.2015
29