3. Endüstriyel Havalandırma Dizayn Parametreleri
• Üretim süreci
• Lokal atık hava çekiş sistemi
• Bina tasarımı & iklim şartları
• Temizlik şartları
• Ortam hava koşulları
• İş kaynaklı ısı emisyonları
4. Kaynak Tanımlaması
• Konum
• Her emisyon kaynağının maruziyete göreceli katkısı
• Her katkının tanımlanması
• Ortam hava koşullarının tanımlanması
• Emisyon kaynağı ile çalışanların etkileşimi
5. Temel İlkeler
Havalandırma sistemleri iki temel bileşenden oluşur:
– Hava GİRİŞ sistemleri – bir çalışma/yaşama mekanına
iklimlendirilmiş (ısıtılmış, soğutulmuş, nemlendirilmiş veya nemi
alınmış) hava vermek için kullanılır.
– TAHLİYE sistemleri – sağlıklı bir ortam oluşturmak için kullanılır.
6. Hava Tedarik Sistemleri
Hava tedarik sistemleri iki amaçla kullanılır:
– Bina içinde rahat bir ortam oluşturmak
– Tesisten tahliye edilen havanın yerini alacak havanın tesisin içine
verilmesi için
Birçok durumda seyreltmeli kontrol sistemlerinde olduğu gibi hava giriş
sistemleri ve kontrol sistemleri bir arada kullanılır.
7. Hava Tedarik Sistemleri
İyi tasarlanmış bir hava giriş sistemi şunlardan oluşur:
– Hava giriş kısmı (tedarik)
– Filtreler
– Isıtma ve/veya soğutma donanımı
– Rahat nefes alınabilecek şekilde kurutma/nemlendirme donanımları
– Çalışma ortamında havanın dağıtılması için kullanılan kanallar ve
havalandırma panjurları/ızgaraları
8. Hava Tahliye Sistemleri
Hava tahliye sistemleri:
– Atık havanın ve havadaki kirleticilerin ortamdan uzaklaştırılması
amacıyla kullanılır.
Tahliye sistemi tüm ortamın havasını tahliye etmekte kullanılabileceği
gibi yalnızca bir bölgeye uygulanacak tahliye işlemlerinde de
kullanılabilmektedir.
– Genel egzoz sistemleri
– Lokal egzoz sistemleri
9. Hava Tahliye Sistemleri
Genel Egzoz Sistemleri
– Bir bölgeye büyük miktarlarda hava getirerek bölgede ısı kontrolü
sağlamak için kullanılır.
– Bir bölgede ortaya çıkan kirleticinin, dışarıdan yeterli miktarda hava
ile karıştırılarak ortamdan uzaklaştırılması veya güvenli seviyelere
indirilmesinde kullanılır.
Lokal Egzoz Sistemleri
– Kirleticilerin, kaynaklarında yakalanarak ortamdan uzaklaştırılması
amacı ile kullanılır.
14. 1. Genel Havalandırma
Doğal havalandırma bir alanda meydana gelen hava akımıdır.
Hava akımı şu nedenlerle oluşur:
– Rüzgar
– Baca etkisi
Seyreltici havalandırma daha fazla havayla karıştırmak suretiyle kirletici
konsantrasyonunun azaltılmasıdır.
– Mekanik hava hareketi gereklidir.
15. Doğal Havalandırma
Avantajları:
– Zaten ortamda mevcuttur
– Uygulaması daha ekonomiktir
– Kullanıcı dostu
Önemli Kısıtlamalar:
– Hız ve yönde değişimler olabileceği için kontrol altına almak zordur
ve tahmin edilmesi zordur.
– Hava kalitesi açısından binalara kirli hava taşıyabilir
(ör. kirletici kaynaklarına veya sanayi bölgelerine yakınsa)
16. Doğal Havalandırma
Baca Etkisi
Yukarı doğru çıkan ısınan hava
binanın zeminindeki basıncı azaltır.
Daha soğuk olan hava ise binanın
alt kısmından binanın içine çekilir.
– Üst taraflarda açıklık olmalıdır.
17. Lokal Havalandırma Sistemleri
Lokal egzoz havalandırma sistemi, işyeri ortamına kirletici yayılmasına neden
olan genel havalandırmanın aksine kaynağın yakınında kirleticiyi yakalama
yoluyla hava kirleticilerini kontrol etmek için kullanılır.
Ne zaman tercih edilir?
• Hava kirleticinin ciddi sağlık riski oluşturması
• Büyük miktarlarda toz veya duman üretilmesi
• Soğuk havalarda havalandırmadan dolayı ısınma giderlerinin artma
endişesinin olması
• Emisyon kaynaklarının az olması
• Emisyon kaynaklarının işçilerin nefes alma bölgesi yakınında bulunması
durumlarında tercih edilir.
18. Toksik kirletici, çalışanın nefes bölgesine ulaşmadan önce kontrol
edildiğinden lokal sistem çok daha etkili bir yoldur.
Nefes Bölgesi
20. Kanallar
Havanın taşındığı kapalı yollardır.
Kanal sistemleri, içerisinden geçen hava
akısına mümkün olduğunca az direnç
gösterecek şekilde tasarlanmalıdır.
21. Fanlar
Fanlar kaynakta oluşan kirletici maddeleri havalandırma sistemi boyunca
taşıyıp dış ortama çıkaracak güçte hava akımı sağlamalıdır.
22. Davlumbaz, kirlenmiş havayı içine çeken ve havalandırma sistemine aktaran
havalandırma sistemi ünitesidir.
Davlumbazların boyutları ve şekilleri kullanılacağı alana göre özel olarak
tasarlanmaktadır.
Davlumbaz ağzındaki hava hızı oluşan parçacığı çekecek güçte olmalıdır ve
verimli olarak çalışabilmesi için kirli hava kaynağını saracak şekilde veya çok
yakın bir konumda yerleştirilmesi gerekmektedir.
Davlumbaz
23. Kapalı davlumbaz
• Prosesin tamamen kapalı gerçekleştiği durumlarda tam kapsama; eldivenli kabinler gibi.
• Yakalayıcı veya alıcı davlumbazlardan daha etkilidir.
• Kapalı oda veya kapalı kabinlerde operatörün ve prosesin kapalı ortamda bulunması durumları;
sprey-boya kabinleri gibi.
• Kısmi kapalı kabinlerde, malzeme ve/veya operatör erişimi için bırakılmış açıklıklarla birlikte
proses kapalı ortamda gerçekleşir; içine girilip çıkılabilen kabinler ve duman dolapları gibi.
Alıcı davlumbaz
• Davlumbaz, genellikle prosesin yarattığı bir hızda ve yönde ilerleyen zararlı bulutu alır; ısıl
işlemlerde yukarı monte edilen kubbeli davlumbaz gibi.
• Davlumbazlar sabit veya hareketli olabilir.
Yakalayıcı davlumbaz
• Proses, kaynak ve zararlı madde bulutu davlumbazın dışındadır.
• Zararlı madde içeren havayı ‘yakalayıp’ içine çekmek için yeterli hava akımını sağlamalıdır
• Sabit veya hareketli olabilir.
• şerit/kenar çekme (slot, açıklık), aşağı çekimli tezgahlar veya masalar ve LVHV (düşük hacim,
yüksek hız) davlumbazlar dahildir.
25. Davlumbaz şekli, boyutu, konumu ve hava yakalama hızı davlumbaz
tasarımında önemli rol oynamaktadır.
1) Davlumbaz kullanılacak prosesin analiz edilmeli ve davlumbaz
uygun pozisyon için tasarlanmalıdır.
Davlumbaz Tasarımı
26. Davlumbaz Tasarımı
2) Davlumbaz emisyon kaynağına mümkün olduğunca yakın konumlandırılmalıdır.
Emisyon kaynağı davlumbazla ne kadar çevrilirse ortama yayılan kirletici aynı
oranda azalacaktır.
.
27. Davlumbaz Tasarımı (devam)
3) Kirletici malzemeyi içeren hava davlumbaza optimum bir hızla taşınmalıdır.
4) Davlumbaz,emisyon kaynağı ile arasına çalışan gelmeyecek şekilde
konumlandırılmalıdır.
28. 5) Parçacıkların doğal hareketi dikkate alınmalıdır. Isıl
proseslerde kubbeli davlumbaz kullanılmalı ve davlumbaz kaynağın
tepesine konumlandırılmalıdır.
29. Davlumbaz Tasarımı (devam)
6) Davlumbaz üzerinde panjur veya perde varsa, bunlar çekiş hızını
optimum seviyede tutacak şekilde ayarlanmalıdır.
7) Davlumbaz ile emisyon kaynağı arasındaki mesafe 2 katına çıktığı
zaman aynı çekiş
için yakalama hızı 4 katına çıkarılmalıdır.
8) Tam verim için mümkünse hava kirletici kaynak davlumbazın içinde
tutulmalıdır.
31. Kısmı kapalı davlumbazda çalışanın
vücudunun ön kısmında girdap
oluşturmuş.
Şeffaf bariyerli önü açık davlumbaz
Davlumbaz Kullanımına İlişkin ÖԱ (2)
Kabin çok sığsa,
anafor ve girdap etkisi
nedeniyle zararlı
madde içeren sıcak
hava bulutları kaçak
yapabilir.
32. Davlumbaz Kullanımına İlişkin
ÖԱ (3)
Küçük kapalı ortamda (kabinde) girdap etkisi –
kaynak davlumbaz yüzüne ve operatöre çok
yakın
Kaynağı davlumbaz yüzünden ve operatörden
uzaklaştırın
33. Genel Havalandırma ve Lokal Egzoz Havalandırmanın Karşılaştırılması
Genel havalandırmanın avantajları:
• Düşük ekipman ve kurulum maliyetleri.
• Az bakım gerektirmesi.
• Düşük dozda toksik madde içeren kimyasallar için etkili olması.
• Parlayıcı ve yanıcı gazlar veya buharlar için etkili olması.
• Hareketli veya dağılmış kirleticiler için en iyi havalandırma sağlaması.
Genel havalandırmanın Dezavantajları:
• Kirleticilerin tamamen ortadan kalkmaması.
• Yüksek dozda toksik madde içeren kimyasallar için kullanılamaması.
• Toz, metal dumanları, çok miktarda gaz veya buhar için etkili olmaması.
• Yüksek miktarda ısıtılmış ya da soğutulmuş taze hava gerektirmesi.
• Düzensiz veya gaz ve buhar yayınımları için etkili olmaması.
34. Lokal Egzoz Havalandırmasının Avantajları :
• Kirleticiyi kaynağında yakalar ve uzaklaştırır.
• Yüksek dozda toksik madde içeren kimyasallar için tek seçenek.
• Tozlar ve metal dumanları dâhil çok kirletici çeşidini tutabilir.
• Daha az taze hava gerektirir. Bu sayede de daha az hava dışarı atılır.
• Az taze hava gerektirdiği için ısıtma ve soğutma maliyeti düşük.
Lokal Egzoz Havalandırmasının Dezavantajları:
• Tasarım, montaj ve ekipman için yüksek maliyet.
• Düzenli temizlik, kontrol ve bakım gerektirir.
35. Endüstriyel Havalandırma Sistemleri Kullanımında Dikkat Edilmesi
Gereken Hususlar
• Periyodik bakımlar takip edilmelidir.
• Havalandırma kanallarında aşırı toz birikiminin engellenmelidir.
• Havalandırma sisteminde yapılan değişiklikler uzman kişilerce
gerçekleştirilmelidir.
• Hava akım hızının uygun seviyede olduğundan emin olunmalıdır.