Çene cerrahi̇si̇nde bi̇yopsi̇
- 1. ÇENE CERRAHİSİNDE BİYOPSİ DOÇ. DR. FATİH ÖZAN AİBÜ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ AĞIZ DİŞ VE ÇENE CERRAHİSİ ANABİLİM DALI
- 2. TANIM Genellikle teşhis için mikroskopik inceleme amacıyla canlı dokudan cerrahi işlemle doku alınmasıdır. ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 3. BİYOPSİ ENDİKASYONLARI Uzun süre devam eden, sebebi bilinmeyen enflamatuar değişiklikler Fonksiyonu engelleyen lezyonlar Klinik ve radyografik bulgulara göre sınıflandırılamamış kemik lezyonları Malignansi özelliği gösteren lezyonlar ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 4. MALİGNANSİ ŞÜPHESİ UYANDIRAN LEZYONLAR Eritroplazi- tamamen kırmızı veya benekli kırmızı görünüme sahip lezyon. Ülserasyon Süre- iki haftadan uzun süre lezyonun var olması Büyüme hızı- hızlı büyüyen lezyon Kanama- hafif dokunmada bile kanayan lezyon Kıvamı- lezyon ve çevre dokunun sert-sıkı olması Fiksasyon- lezyonun komşu dokulara yapışık olması ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 5. BİYOPSİ TİPLERİ 4 ana biyopsi tekniği vardır ağız içi ve çevresi dokularda kullanılan: 1. Sitoloji, 2. Aspirasyon biyopsisi, 3. İnsizyonal biyopsi, 4. Eksizyonal biyopsi. ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 6. SİTOLOJİ İnsizyonal ve eksizyonal biyopsi işlemlerinin yerine değil, bu biyopsilere destek/ek olması amacıyla kullanılır Belli hücrelerin tanımlanmasında kullanılır, kesin tanı için histolojik özelliklerinden faydalanılamaz Büyük lezyonlarda belli hücrelerin displastik değişimlerinin görüntülenmesi maksadı ile kullanılır Radyoterapi sonrası değişim, herpes, mantar enfeksiyonları ve pemfigus gibi lezyonlarda sitolojik inceleme yapılabilir ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 7. SİTOLOJİ NASIL YAPILIR Bu iş için özel imal edilmiş fırça ile lezyon sert bir şekilde kazınır Cam lamel üzerine hücreler taşınır Saç spreyi gibi bir solüsyon ile hücreler taşındıkları yere sabitlenir Sonrasında hücreler boyanır ve mikroskop altında incelenmeye başlanır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 8. ORAL SİTOLOJİNİN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI Avantajları Çok geniş alanı kapsayan mukozal değişikliklerin olduğu veya cerrahi ulaşılabilirliğin güç olduğu durumlar Dezavantajları Yanlış doğru sonuçlar verebileceğinden dolayı çok güvenilir değildir Oral sitoloji alanında uzmanlaşmış hekim bulmak oldukça zordur ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 9. ASPİRASYON BİYOPSİSİ Lezyondan hücrelerin veya sıvı içeriğinin alınması için iğne ve şırınganın kullanıldığı biyopsi tipidir Aspirasyonda sıvı veya hava gelmesi lezyonun katı olduğu anlamına gelir ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 10. ASPİRASYON BİYOPSİSİ Lezyonda sıvı olup olmadığının belirlenmesi Lezyon içindeki sıvının tipi İntraosseöz lezyona girişimsel müdahale yapmadan önce Endikasyonları: ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 11. ASPİRASYON İşlemler: 18-G iğne 5 veya 10 ml’lik enjektöre takılır, açılan pencereden lezyonun merkezine ilerletilir İğnenin ucu çeşitli yönlerde hareketlendirlir böylece sıvının en çok olduğu yer belirlenir Elde edilen materyal patolojik inceleme veya kültür için ilgili yere iletilir ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 12. Sıvı çekilememesi veya hava gelmesi lezyonun sert olduğu anlamına gelir Radyografide lusent görüntü veren ve aspirasyonda saman sarısı renkte sıvı çekilen lezyon muhtemelen kistik lezyondur Eğer cerahat aspire edildi ise enflamatuar veya enfeksiyöz bir durum göz önünde bulundurulur ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 13. Kan aspirasyonu vasküler malformasyona işaret edebilir Kemik içindeki lusent lezyona, vasküler lezyon olma ihtimalinden dolayı cerrahi girişimden önce muhakkak aspirasyon yapılmalıdır Eğer lezyonun vasküler yapıda olduğu belirlenmiş ise kanın akış hızı tespit edilmelidir, çünkü kesiden sonra kontrol altına alınamayan kanama görülebilir ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 14. İNSİZYONAL BİYOPSİ İnsizyonal biyopside amaç lezyondan parça almaktır Eğer lezyon büyük ve farklı alanlarda farklı görünüme sahipse birkaç örnek alınabilir ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 16. İNSİZYONAL BİYOPSİ ENDİKASYONLARI Aşırı büyük boyutlara sahip ve bundan dolayı da tek hamlede çıkarılamayacak lezyon Eksizyonal yaklaşmının hospitalizason gerektirdiği veya yara iyileşmesinde komplikasyon olacağı düşünülen vakalarda ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 17. İNSİZYONAL BİYOPSİ TEKNİĞİ Lezyonun karakterini yansıtacak yerlerden örnek alınır: Kesi kenarları normal dokuyu da içermelidir, kesi derin atılmalıdır Nekrotik dokulardan uzak durulmalıdır Örnek lezyonun kenarından, normal doku ile sınır olan yerden alınır Lezyonun derin yapılarını da gösterecek şekilde derin kesi atılmalıdır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 20. PANÇ BİYOPSİ İnsizyonal veya eksizyonal işlemlerde kullanılan bir diğer yöntemdir Liken planus ve pemfigus gibi veziküloülseratif ve mukokütanöz hastalıkların ağız bulgularının teşhisinde oldukça kullanışlıdır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 22. FIRÇA BİYOPSİSİ Yuvarlak fırça sıkı basınç altında uygulanır ve hafif abrazyona neden olana kadar 5-10 dakika döndürülür Fırça tarafından alınan hücreler cam lamele aktarılır, korunur ve kurutulur ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 23. PANÇ BİYOPSİ TEKNİĞİ 2-10 mm çapına kadar değişik biyopsi pançları vardır Ufak çaplılardan alınan lezyonun tahrip edilebilmesi ve dokuyu zedelemesinden dolayı uzak durulması tavsiye edilmektedir Genellikle sütur kullanılmaz, cerrahi yara sekonder iyileşmeye bırakılır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 24. ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 25. DEZAVANTAJLARI Tek dezavantajı yeterli miktarda ve lezyonun özelliklerini gösterebilecek derinlikte örnek alınamamasıdır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 26. EKSİZYONAL BİYOPSİ Endikasyonları: 1 cm’den küçük lezyonlara uygulanmalıdır Klinik muayenede lezyonun benign görülmesi gerekmektedir Tam eksizyonda bitişik normal dokuda hasara neden olunmaması durumunda ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 27. TEKNİK Eksizyonal biyopsi lezyonun tamamen uzaklaştırılması demektir Lezyonu çevreleyen normal dokudan 2-3 mm’lik alan da kesiye dahil edilmelidir Klinik olarak benign özellik gösteren, ebatı 1 cm’den ufak lezyonlara uygulanır Pigmente ve vasküler lezyonlar tamamen uzaklaştırılmalıdır. Böylece melanin üreten tümör hücrelerinin yara yerine gömülmesi engellenmiş olur veya hemanjiyoma vakasında lezyonu besleyen damar görülmüş olur ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 29. ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 31. ANESTEZİ İnfiltrasyon anestezisinden ziyade blok anestezi tercih edilir Eğer blok anestezi yapılamıyorsa lezyona en uzak yerden infiltrasyon anestezisi yapılır Asla lezyon içine enjeksiyon yapılmaz ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 32. DOKUNUN SABİTLENMESİ Dijital stabilizasyon Özel retraktörler/forsepsler Retraksiyon süturları Doku pensi ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 33. HEMOSTAZ Sakşın kullanılmamalıdır Gazlı bezler genellikle yeterli olmaktadır Gazlı bez sokulmuş sakşın da oldukça kullanışlıdır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 34. KESİ Kesiler bistüri ile yapılmalıdır Kesiler birbirine yaklaşan tarzda olmalıdır Lezyonun yeteri miktar kadar derinine inilmelidir Önemli dokulara paralel olmalıdır Lezyonun benign olduğu düşünülüyorsa normal dokudan 2- 3 mm’lik kesiler de biyopsiye dahil edilmelidir Malignant görünümlü, vasküler, pigmente veya difüz sınırlara sahip lezyonlarda 5mm’lik normal doku biyopsi içine dahil edilmelidir ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 35. DOKU ÖRNEĞİNİN ALINMASI Örneğin periferinden tutulmalı, nazik davranılmalı Hemostaz için lezyon yakınlarına aşırı miktarda enjeksiyon yapılması da hemorajiye neden olabilir ve bu da normal hücresel yapıyı bozabilir Lezyon içine direkt enjeksiyon yapılmamalıdır Elektrokoter kullanılmaz Aşırı ısıda epitelyum ve alttaki bağ dokuda değişiklikler olmaktadır Eğer elektrokoter kullanılacaksa lezyonun yeteri miktar uzağında kesi atılmalıdır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 36. CERRAHİ PRENSİPLERİ İnsizyonal/eksizyonal biyopsiye izin verecek kadar mukoperiosteal flep kaldırılımalıdır Kesiler sağlam kemik üzerinde kalacak şekilde planlanmalıdır Flepler dizayn edilirken kortikal perforasyonun yapılacağı yer göz önünde bulundurulmalıdır Flepler tam kalınlık olmalıdır Majör nörovasküler yapılardan uzak durulmalıdır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 37. Kemik pencere örnekle beraber gönderilmelidir Ulaşılabilirliğin kolay olması için kemik pencere büyütülebilir Kök uçlarından ve nörovasküler yapılardan uzak durulmalıdır Dokunun yapısı ve lezyon yoğunluğu yapının uzaklaştırılmasının kolaylığını belirler ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 38. İnsizyonal biyopsilerde sadece dokunun bir kısmı alınır Operasyon alanı yıkanıp temizlendikten sonra lezyon üstündeki yumuşak dokular dikkatlice kapatılır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 39. BİYOPSİ ÖRNEĞİNİN KORUNMASI Histololojik incelemeye gönderilen dokunun uygun şartlar altında taşınması ve muhafaza edilmesi kesit alınmasını kolaylaştıracaktır Örnek taşınırken en sık yapılan hatalar şunlardır: ezme kurutma yanlış fiksatör kullanımı dondurma ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 40. 1. Örnek alınırken kesinlikle doku parçası hemostat veya başka bir el aleti ile ezilmemelidir (sabitlerken ve/veya taşırken) Doku forsepsi ile alınan örneğin en ucundan tutulmalıdır 2. Örneğin kurutulması sitolojik detaylarda bozulmaya bu da mikroskopik teşhiste hataya neden olabilir Bunun engellenmesi için alınana örnek derhal fiksatör bulunduğu kaba konulmalıdır
- 41. 3. Fiksasyon: en sık kullanılan ve en iyi fiksatör %10’luk formalindir. fiksatörün hacmi konulan örneğin yaklaşık 10 katı olmalıdır
- 42. eğer pulpa dokusu incelenilecekse apeks kesilmelidir eğer elimizde formalin yok ise etil alkol veya alkol içeren içecekler kullanılır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 43. BİYOPSİNİN KENARLARI Dokunun kenarları patoloğun kolay anlayabilmesi için işaretlenir. Genellikle ipek sütur bunun için oldukça kullanışlıdır. Bununla beraber örnekle beraber resimlendirme de oldukça fayda sağlayacaktır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 44. YARA YERİNİN KAPATILMASI Genellikle primer kapama yapılır Mukozal rahatlatma genelde gerekli olmaktadır Sert doku veya yapışık dişetinde yapılan eliptik kesiler sekonder iyileşmeye bırakılır ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 45. BİYOPSİ KAĞIDI Biyopsi formu doldurulur ve örnek hemen gönderilir. Lezyonla ilgili tüm bilgiler kağıda aktarılır Forma şunlar muhakkak yazılmalıdır: Klinisyenin adı Örneğin alındığı tarih Örnekle ilgili belli başlı özellikler Lezyonun lokasyonu, boyutu, rengi, adeti, sınırları, ilişkili radyografik görüntüsü Eğer lezyonun radyografik görüntüsü var ise patoloğa iletilmelidir ٰÇ.ٸ.İÖܴ
- 46. İNTRAOSSEÖZ VE KEMİK DOKU BİYOPSİSİ İntraosseöz lezyonlar genellikle dental kaynaklıdır Endikasyonları: Rutin dental tedavi sonrasında iyileşmeyen kemik içi lezyonlar Dentisyon ile ilişkisi olmayan her hangi bir intraosseöz lezyon ٰÇ.ٸ.İÖܴ