ESP 10 Q2 WEEK 5-6 ANG MORAL NA PAGPAPASYA
- 1. Edukasyon sa Pagpapakatao 10 Pagsusuri sa mga Yugto ng Makataong Kilos WEEKS 5-6 CLARISSA C. REYES SST-III
- 2. LAYUNIN Matapos mong pag-aralan ang modyul na ito, ikaw ay inaasahang: 1. naipaliliwanag ang bawat yugto ng makataong kilos; 2. natutukoy ang mga kilos at pasiyang nagawa na umaayon sa bawat yugto ng makataong kilos; 3. naipaliliwanag na ang bawat yugto ng makataong kilos ay kakikitaan ng kahalagahan ng deliberasyon ng isip at kilos - loob sa paggawa ng moral na pasya at kilos; at 4. nakapagsusuri ng sariling kilos at pasya batay sa mga yugto ng makataong kilos at nakagagawa ng plano upang maitama ang kilos o pasiya.
- 3. Paunang Pagsubok Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat bilang at piliin at bilugan ang titik ng tamang sagot. 1.Bakit kailangang mabigyan ng sapat na panahon ang pagpapasiya? a.Magsilbing paalala sa gagawin b.Maging gabay sa buhay c. Maging pamantayan sa pagpili d.Mapagnilayan ang bawat panig ng pagpipilian 2. Anong bahagi ng hakbang sa moral na pagpapasiya ang pagsusuri ng konsensya? e.Umasa at magtiwala sa tulong ng Diyos f. Tingnan ang kalooban g.Maghanap ng ibang kaalaman h.Isaisip ang mga posibilidad
- 4. 3. Kung ikaw ay may nais na bilhin at di sapat ang iyong pera na pambili at inisip mo kung saan ka kukuha ng pambili, saang yugto ka na ng makataong kilos? a. Praktikal na paghuhusga sa pagpili b. Pagkaunawa sa layunin c. Nais ng layunin d. Intensyon ng layunin 4. Sa mga gagawing pagpapasya, ano ang iyong pinakahuling hakbang? e. Tingnan ang kalooban f. Isaisip ang mga posibilidad g. Maghanap ng ibang kaalaman h. Umasa at magtiwala sa Diyos
- 5. 5. Bakit kailangang isaalang-alang na isipin at timbangin ang mga masasamang maidudulot ng pasya? a. Makatutulong sa pagkakaroon ng mabuting kilos b. Ang bawat kilos ay may batayan, dahilan, at pananagutan c. Nagdudulot ito ng kaseguruhan sa pagpili d. Nagsisilbing gabay sa bawat pagpapasiya
- 7. Larawang Suri Panuto: Suriin ang larawan sa ibaba at sagutin ang mga tanong.
- 8. Sagutin ang mga sumusunod: 1. Ano ang ipinakikita ng larawan? 2. Naging madali ba sa taong nasa larawan ang pagpapasiya? Ipaliwanag 3. Bakit may mga pagkakataon na nahihirapan ang tao na makabuo ng desisyon o pagpapasiya? 4. Ikaw ba ay nalagay na rin sa katulad na sitwasyon? Anong sitwasyon ito? Paano mo ito hinarap?
- 10. Napagninilayan mo ba na ang bawat pangyayari sa iyong buhay ay bunga ng iyong pagpapasya? Tulad ng isang nagmamaneho ng sasakyan, siya ang may hawak ng manibela at siya ang nagdadala kung saang direksiyon niya nais pumunta.
- 11. Gawain sa Pagkatuto Bilang 1: Basahin at unawaing mabuti ang sitwasyon sa bawat bilang. Lagyan ng tsek ( ) ang loob ng panaklong kung ang tauhan ay nagpapakita ng makataong kilos at ekis (X) kung hindi. Ibigay ang paliwanag sa ibaba nito. Kopyahin at sagutan sa iyong sagutang papel. 1.Niyaya si Jeffrey ng kaniyang kamag-aral na huwag munang umuwi pagkatapos ng klase dahil mag-iinuman daw sila. Sumama si Jeffrey kahit ipinagbabawal ito ng kaniyang magulang. Nagpakita ba si Jeffrey ng makataong kilos? Oo ( ) Hindi ( ) Bakit: _______________________________________________________
- 12. 2. Hindi nakapag-aral si Rosemarie sa Filipino kahit alam niyang mayroon silang pagsusulit. Sa oras ng pagsusulit ay maraming tanong na hindi niya nasagot. Sinabihan siya ng kaniyang katabi na pakokopyahin siya ng sagot subalit tinanggihan niya ito. Nagpakita ba si Rosemarie ng makataong kilos? Oo ( ) Hindi ( ) Bakit: ________________________________________________________
- 13. 12 Yugto sa pagsasagawa ng Makataong Kilos Ayon kay Sto. Tomas de Aquino May pagkakasunod-sunod (sequence) ang pagsasagawa ng makataong kilos. Para kay Sto. Tomas de Aquino, may 12 yugto ito at nahahati sa dalawang kategorya ito: ang isip at kilos-loob. Kung ang isang tao ay nagsasagawa ng madaliang pagpapasya, hindi siya nagiging mapanagutan; bagkus nagiging pabaya siya sa anomang kalalabasan nito. Ngunit kung daraan siya sa mga yugtong ito, tiyak na magiging mabuti ang kalalabasan ng kaniyang isasagawang kilos.
- 14. Naririto ang mga yugto ng makataong kilos ni Sto. Tomas de Aquino: ang ISIP at KILOS-LOOB.
- 15. Paano gagamitin ang yugtong ito? Sitwasyon: Nakakita si Sherlyn ng isang bagong modelo ng cellphone sa isang mall kung saan siya napadaan at namili ng groceries. Lahat ng kaniyang mga kaibigan ay mayroon na nito Suriin natin ang paglalapat ng makataong kilos sa sitwasyong ito. 1. Pagkaunawa sa layunin. Matagal na niyang nais magkaroon ng cellphone na bago sapagkat ang ginagamit niya ay luma na. 2. Nais ng layunin. Ang unang reaksiyon ni Sherlyn ay ang pagkakaroon ng pagnanasa rito. Nag-iisip na siya kung saan kukuha ng pera para mabili ito.
- 16. 3. Paghuhusga sa nais makamtan. Ito ang nais ng kaniyang kalooban, ang magkaroon ng bagong modelo ng cellphone. 4. Intensiyon ng layunin. Hanggang ngayon ay wala pa ring kalayaan si Sherlyn na pumili sapagkat ang kaniyang kilos-loob ay likas na tumatanggap lamang kung ano ang mabuti na sinasabi ng kaniyang isip. Mayroon siyang pera ngunit iniipon niya iyon para sa kaniyang pag-aaral sa kolehiyo. Kailangan niyang pumili kung bibilhin niya ang bagong modelo ng cellphone. Hahayaan ba niyang maubos ang pera para sa kaniyang pag-aaral sa kolehiyo? Kung itinigil na niya ang ideya na bilhin ang cellphone, natatapos na rito ang moral na kilos. Ngunit, kung nag-isip pa siya ng ibang alternatibo tulad ng panghihiram ng pera sa mga kaibigan o barkada, ang moral na kilos ay nagpapatuloy
- 17. 5. Masusing pagsusuri ng paraan. Ang pagsusuri ng paraan na kaniyang gagawin ay nagpapatuloy at ang pagsang-ayon niya sa mga nasabing pagpipilian. 6. Paghuhusga sa paraan. Ngayon ay huhusgahan na niya kung alin ang pinakamabuti. Pagbabayad sa kabuuang halaga, pagbabayad nang pauntiunti, o pagnanakaw (na hindi tama); pagkatapos ay pipiliin ang pinakamabuti sa lahat. 7. Praktikal na paghuhusga sa pinili. Ang isip ay kasalukuyang pumipili ng pinakamabuting paraan. 8. Pagpili. Sa yugtong ito pumapasok ang malayang pagpapasya ng kaniyang isip na nag-uutos na bilhin ang nasabing cellphone.
- 18. 9. Utos. Matapos niya itong bilhin ay ginamit na niya ito kaagad. 10. Paggamit. Ngayon ay mauunawaan na niya kung angkop ba ang kaniyang isinagawang kilos Maaaring hindi tayo palaging may kamalayan sa mga yugtong ito o sa pagkakasunod-sunod nito, ngunit mahalaga na malaman ang bawat yugto upang maging gabay sa bawat kilos sa araw-araw na buhay. Sa katunayan, ang moral na kilos ay nagtatapos na sa ikawalong yugto ang pagpili. Kung kayat kailangan nang masusing pagninilay bago isagawa ang pagpili. Hindi ito madali dahil kailangan itong pag-aralang mabuti at timbangin ang bawat panig ng mga bagay-bagay upang makita kung alin ang mas
- 19. Gawain sa Pagkatuto Bilang 2: Pag-isipan at pagnilayan ang tanong sa ibaba. Ipaliwanag. Gawin ito sa iyong sagutang papel. 1. Kung ikaw ang nasa sitwasyon ni Sherlyn, ano ang iyong gagawin: Bibilhin mo rin ba ang cellphone o hindi? Bakit? Ipaliwanag. ______________________________________________________ __________________________________________
- 20. Moral na Pagpapasya Ang bawat kilos ng isang tao ay may dahilan, batayan, at pananagutan. Sa anomang isasagawang pasya, kinakailangang isaisip at timbangin ang mabuti at masamang idudulot nito. Ang mabuting pagpapasya ay isang proseso kung saan malinaw na nakikilala o nakikita ng isang tao ang pagkakaiba-iba ng mga bagay-bagay. Ito ay mahalaga sapagkat dito nakasalalay ang ating pagpili.
- 21. May dalawang bagay na dapat isaalang-alang sa Mabuti o Moral na Pagpapasya: 1.May kalayaan ang bawat isa sa anomang gugustuhin niyang gawin sa kaniyang buhay. Ngunit ang malaking tanong ay, naaayon ba ang pagpapasyang ito sa kalooban ng Diyos? Ibig sabihin, naisasama ba ng tao ang Diyos sa bawat pagpapasya na kaniyang ginagawa? 2.Sa anomang isasagawang proseso ng pagpapasya, mahalaga na mabigyan ito ng sapat na panahon. Malaki ang maitutulong nito sapagkat mula rito ay mapagninilayan ang bawat panig ng isasagawang pagpili. Ito ba ay makabubuti o makasasama hindi lamang sa sarili kundi pati na rin sa kapwa? Kaya nga, madalas nating marinig sa isang tao na magsasagawa ng pasya ang mga
- 23. MGA HAKBANG SA MORAL NA PAGPAPASYA Sa yugto ng iyong buhay sa ngayon, napakahalaga na dumaan ka sa proseso bago ka magsagawa ng pagpapasya. Makatutulong sa iyo ang Proseso ng Pakikinig (LISTEN PROCESS). Ito ay isang malalim na pagkaunawa gamit ang tamang konsiyensiya. Ito rin ang magsisilbing gabay sa mga sitwasyon na kinakaharap mo sa ngayon at mula rito ay matututuhan mo na ang moral na pagpapasya ay isang kakayahan na may malaking kontribusyon sa anomang moral dilemma.
- 27. Sa isang kabataang tulad mo, napakabilis ng araw para sa iyo, kung kayat napakabilis din ang pagsasagawa mo ng pasya. Kung kaya, makatutulong para sa iyo na sa tuwing ikaw ay magpapasya, ikaw ay mananahimik. Damhin mo ang presensiya ng Diyos upang ikaw ay makapag-isip nang mabuti at matimbang ang mga bagay- bagay.
- 31. Gawain sa Pagkatuto Bilang 7: Sa pagpapasya, kailangan kang magplano dahil ito ang makapagbibigay sa iyo ng tamang kaisipan sa iyong pagpili. Bumuo ng tatlong plano sa pagpapasyang gagawin sa mga susunod na araw. Isulat ang mga pasya na gagawin at kung paano isasakatuparan ang pananagutan nang sa gayon ay magbunga ng makataong pagkilos. Isulat sa ikatlong kolum ang maaaring mangyari kung sakaling hindi magiging mapanagutan sa gagawing pasya. Ipakita sa magulang ang ginawang plano at ipasulat sa kanila ang kanilang puna at payo. Palagdaan ito sa kanila.
Editor's Notes
- #6: Sa nakaraaang aralin, natutuhan mo na ang makataong kilos ay isinasagawa ng tao nang may kaalaman, Malaya, at kusa, Ito ay bunga ng paggamit ng isip at kilos-loob kung kaya may pananagutan ang tao sa pagsasagawa nito. Samakatuwid, anumang pangyayari sa buhay ng isang tao ay bunga ng kaniyang mga pagpapasya na may epekto sa kaniya at sa kaniyang kapwa kung kaya kinakailangan niyang maging maingat upang maging makabuluhan ang isasagawang kilos. Sa pagkakataong ito, tutulungan ka ng araling ito na matukoy ang mga yugto ng makataong kilos upang maging gabay sa pagpapasya na pinaglalaanan ng sapat na panahon at may kamalayan sa maaaring kahihinatnan ng kilos.
- #9: Bahagi ng buhay ng tao ang magsagawa ng pasya. Ito ay madalas mong ginagawa sa iyong pang-araw-araw na buhay. Kung tatanungin kita, mula sa iyong ibat ibang karanasan ng pagsasagawa ng pasya, masasabi mo bang madali ang mga ito para sa iyo? Ito ba ay nakapagdulot sa iyo ng tagumpay o kabiguan? Ito ba ay nagpapakita ng makataong kilos? Ngayon ay inaanyayahan kitang balikan mo ang bawat sitwasyon na gumawa ka ng pagpapasya. Isipin mong mabuti kung ano-ano ang mga ito mula sa pinaka-simple hanggang sa pinakamahirap na pasya o desisyon sa iyong buhay