Etika sestrinstva
- 2. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 2 Etika (od gr. ethos = obiaj, navada, znaaj, ud; znanost o moralu) Moral (lat. mos, moris = navika, obiaj; skup pravila nekog dru邸tva o sadr転aju i nainu meusobnih odnosa) Etika je grana filozofije koja odreuje razliku izmeu dobrog i lo邸eg pona邸anja odnosno postupaka, tj. etika je nauka o moralu. Medicinska etika deo je bioetike s dru邸tvenim i biolo邸kim komponentama u jednakim delovima.
- 3. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 3 Medicinska deontologija (nauka o du転nostima) prouava i uspostavlja du転nosti i obaveze zdravstvenih radnika. Medicinska deontologija pokriva moral i pravne du転nosti zdravstvenih radnika.
- 4. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 4 Etiki kodeks je zbirka pravila i naela Hipokrat, grki lekar, 4.vek.p.n.e. Moses Maimonides 12. vek jevrejski lekar i filozof Amatus Lusitanus, 16.st., portugalski lekar Danas: Ustav Zakon o zdravstvenoj za邸titi Zakon o za邸titi du邸evnih bolesnika Meunarodne deklaracije Meunarodni etiki kodeksi Etiki kodeksi medicinskih strunih i profesionalnih dru邸tava
- 5. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 5 Profesionalna gre邸ka proizlazi iz pogre邸ne odluke. Profesionalna krivica proizlazi iz strune gre邸ke (vitium artis), nehumanog postupka ili nemara.
- 6. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 6 Etike dileme odnosa s bolesnikom: - obaveze i prava medicinskog osoblja - prava i obaveze bolesnika - etika terapijskog odnosa
- 7. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 7 Nova postignua u tehnologiji i nauci postavljaju etiko- moralna pitanja, koja se mogu podeliti u tri grupe: - na poetku 転ivota: to su pitanja o poetku ljudskog 転ivota; genetski in転enjering; kontracepcija; pobaaj; prirodno planiranje porodice - u naponu 転ivota: koja su prava i du転nosti na podruju zdravlja i bolesti; presaivanje organa prirodnih sa le邸a ili od 転ivih; eksperimenti na zdravim, bolesnim, zatvorenicima - na kraju 転ivota: pitanje smisla 転ivota, patnje, smrti; odr転avanje 転ivota, eutanazija ili umiranje s ljudskim dostojanstvom; definicija i kriterijumi ljudske smrti
- 8. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 8 Bio-medicinska naela delimo u etiri grupe: 1. po邸tovanje autonomnosti (naelo koje zahteva po邸tovanje sposobnosti dono邸enja odluka osoba), 2. ne邸kodljivost (naelo koje zahteva da se drugima ne nanosi zlo), 3. dobroinstvo (skup naela koja zahtevaju da spreimo 邸tetu, omoguimo dobrobit i odmerimo dobrobit u odnosu na opasnost i cenu) i 4. pravednost (skup naela koja zahtijevaju ravnomernu i po邸tenu raspodelu dobrobiti, opasnost i cene).
- 9. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 9 bioetiki i zdravstveno-pravni aspekti unutar psihijatrije mogu se sagledati u sledeem delokrugu: dijagnostikovanje psihikih poremeaja i leenje du邸evnih bolesnika; dobrovoljni pristanak na leenje i problemi vezani uz to; prisilni, nedobrovoljni prijem u bolnicu i nedobrovoljno zadr転avanje na leenju; za邸tita graanskih i ostalih prava du邸evnih bolesnika; kazneni postupak i za邸tita prava mentalno obolelih prestupnika.
- 10. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 10 Kunem se Apolonom lenikom, Asklepijem, Higijeom i Panakejom, svim bogovima i boginjama, zovui ih za svjedoke, da u po svojim silama i savesti dr転ati ovu zakletvu i ove obaveze. Svoga u uitelja ovog umijea po邸tovati kao svoje roditelje, davat u mu 邸to mu u 転ivotu bude potrebno, njegovu u decu dr転ati svojom braom, a budu li hteli uiti ovu umetnost, pouavat u ih bez ugovora i plate. Pu邸tat u da uestvuju kod predavanja i obuke i u svem ostalom znanju, moja deca i deca mojega uitelja. Uit u i ake koji se budu ugovorom obavezali i ovom zakletvom zakleli, ali nikoga drugog. Svoje propise odredit u po svojim moima i znanju na korist bolesnika i 邸titit u ga od svega 邸to bi mu moglo 邸koditi ili naneti nepravdu. Nikome neu, makar me za to i molio, dati smrtonosni otrov, niti u mu za nj dati savjet. Isto tako neu 転eni dati sredstvo za pometnue ploda. isto u i pobo転no 転iveti i izvr邸avati svoju umetnost. Neu operisati bubre転ne kamence, nego u to prepustiti drugima, koji se time bave. U koju god kuu stupim radit u na korist bolesnika, klonei se hotiminog o邸teivanja, a osobito zavoenja 転ena i mu邸karaca, robova i slobodnih. to pri svojem poslu budem saznao ili vidio, pa i inae, u odnosu s ljudima, koliko se ne bude smelo javno znati, preutau i zadr転au tu tajnu. Budem li odr転ao ovu zakletvu i ne budem li je prekr邸io, neka mi bude sretan 転ivot i uspje邸na umetnost, neka steknem slavu i ugled kod ljudi do u HIPOKRATOVA ZAKLETVA
- 11. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 11 Etika u sestrinskoj praksi Sestre uestvuju u dono邸enju etikih odluka Sreu se s etikim problemima: - u nezi umiruih bolesnika - pitanje eutanazije (gr. eu-thanatos = lepa, dostojna smrt) - poverljivost i uvanje medicinske tajne - etika pitanja transplantacije - etika komponenta komuniciranja (saoseanje) - leenje Jehovinih svedoka
- 12. Elvira Koi. ETIKA Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 12 Religijski utjecaj na razvoj etike Feministika etika i sestrinstvo Profesionalni odnosi lijenika i sestara Etika pitanja odnosa s kolegama Budunost sestrinskog poziva
- 13. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 13 Etika vrlina Polovinom pro邸log veka zaetnica modernog sestrinstva Florence Nightingale u svoj model tog zanimanja ugradila je i neke etike komponente. Ona je pod uticajem etike vrlina, odnosno jedne od etikih teorija koja je u njeno vrijeme bila popularna - od svojih sledbenica zahtijevala i moralnu istou. Njene su nurses predstavljale idealan spoj majke i domaice koje su se posvetile uzvi邸enom cilju injenja dobrog. Kao takve, morale su posedovati i brojne vrline kao 邸to su: odgovornost, urednost, hrabrost, prisebnost, po転rtvovnost, radinost, ne転nost i pokornost lekaru.
- 14. Elvira Koi. ETIKA Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 14 U odnosu na pacijenta.etiki modeli i metode tzv. odvjetniki model (advocacy model) (u kojem sestra igra ulogu pacijentovog za邸titnika, pacijent postaje klijent tradicionalni tzv. vojniki model metoda pozivanja na autoritet Metoda pozivanja na suglasnost Intuitivna metoda Sokratova dijalektika metoda Kazuistika, metoda analize sluaja
- 15. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 15 ETIKI KODEKSI Etiki kodeks Meunarodnoga sestrinskog udru転enja (ICN) Etiki kodeks Udru転enja amerikih medicinskih sestara (ANA)
- 16. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 16 Suplement naela medicinske etike (APA, 1973) obrauje odnos psihijatar bolesnik, ugovornu praksu, voenje dokumentacije bolesnika. Havajska deklaracija (WPA, 1997) obrauje prava i obaveze bolesnika i psihijatra, pravo bolesnika na informiranje, informirani pristanak, prisilnu hospitalizaciju itd.
- 17. Predavanja za srednju 邸kolu br.5. 17 - 貼enevska deklaracija - Internacionalni kodeks medicinske etike - Lisabonska deklaracija (Prava pacijenata) - Helsin邸ka deklaracija - Izjava o medicinskoj etici u sluajevima katastrofe - Pravila u vrijeme oru転anih sukoba - Deklaracija o nezavisnosti i profesionalnoj slobodi lijenika - Deklaracija o ljudskim pravima i osobnoj slobodi medicinskih radnika - Madridska deklaracija o profesionalnoj autonomiji i samoregulaciji - Deklaracija Rancho Mirage o medicinskoj edukaciji - Deklaracija 5. Konferencije Svjetskog medicinskog udru転enja o medicinskoj edukaciji - Izjava o akademskim sankcijama i bojkotima - Tokijska deklaracija - Malte邸ka Deklaracija o 邸trajku glau - Havajska deklaracij a - Madridska deklaracij a