7. EZ DIO AXOLAEz dio axola neska ala mutila zaren, beltza ala zuria zaren,nire hezkuntza ondo ulertzen duzu eta nik zurea.Ez dio axola nondik zatozen, edo non jaioa zaren.Ez dio axola zuregurasoak lehendik hemen bizi izan ziren. Ez dio axola guk biok sinesmen ezberdinak ditugun.Hortik ez dio ezerk axola.Ez baitugu ezberdintasunak diskriminazio bilakaraziko.Ezberdintasunak aberasgarri zaizkigulako.Gure patua elkarrekin bizitzea delako.Eta elkar ulertuko dugu.Ekarri bosteko hori.Elkar ulertuko dugu.
10. Bere geografía fisikoa gehienen bat menditsua da.Ozeano Barean hondartza leunak dauzka eta lautadak iparraldean .
11. Bere jarrera ekologikoagatik bioaniztasun handia du.Eskualdeko turismo-gune erakargarrienetako bat da. Paisaia eta klima ugari dauzka eta, horrela flora eta fauna aberatsa ditu.
12. Gutxi gorabehera Guatemala lurraldea, bi herenetan mendiz osatuta dago horietako askok jatorri bolkanikoa dute.
14. Laba ibaiak herrialdeko leku batzuetatik ikus daitezke. Guatemalako ibairik luzeena: Motagua da.
15. Hiri handi gehienak hegoaldean kokatuta daude.Hiri nagusiaK: Guatemala , Quetzaltenango eta Escuintla dira. Izaballaku handia da Karibeko kostaldetik gertu dagoena.
25. Hemen dauzkagu hitz batzuk k´iche hizkuntzan:Mama Nan AmaPapá Tat AitaHija Mi’al AlabaHijo Alk’wa’l SemeaAbuela Ati’t AmamaAbuelo Mam AititeComida Rakil JanariaAgua Ja’ UraDios Ajaw Jauna
36. Ozeano Atlantikoa iparraldean.Gastronomia :Kolonbiako Soncocho platera da ezagunena.Osagaiak:1. Perexila2. Oiloa3. Banana heldu4. Yuka5. Aguakatea6. Gatza
37. .Gabriel García Márquez idazlea da.Bere obrarik nagusienak dira :-Cien años de soledad-Crónica de una muerte anunciada Pedro Botero margolaria eta eskultorea da.
44. KOKAPENAKolonbia Hego Amerikako ipar-mendebaldean dagoen estatua da, bigarren populatuena dena Brasil ondoren eta laugarren handiena Brasil, Argentina eta Peruren ondoren. Kostaldeak bi ozeanotan ditu, Ozeano Barea mendebaldean eta Ozeano Atlantikoa (Karibe itsasoa) iparraldean.
46. KLIMAKolombiar klima oso erregularra da urtean zehar ,herrialdea Kantzer Tropikoan dagoelako. Leku menditsuetan izan ezik,non 1000metrotan 6ºC-tara jaisten dira.
47. FAUNA1200 arrainako espezie.Kolonbia bigarrena da tximeleta aniztasunean:3000 familia eta 14 espezie eta koleopteroko 250000aniztasuna.Lehenengoa anfibioetan 30% dortokako espezieak eta 25% kokodriloko espezieak, gainera 222 sugeko espezieak.
48. LANDARETZAAmazoniako sabanetik Andesko gailurretako eta Caribe eta Kolonbiako Bareko kostaldeek ekosistema aniztasun handia daukate.Kolonbiak, Lurrako espezie kopururik handiena dauka zabalera unitateko.
49. BOGOTÁBogotá Kolonbiako hiriburua eta hiririk handiena da. Cundinamarca departamenduko hiriburua da halaber. Herrialdeko erdialdean dago kokatuta, Andeetako ekialdean. Itsas-mailatik 2.640 metrotan dago kokatuta.
51. KokapenaPeru Hego Amerikako mendebaldeko estatua da, Andeak eta Ozeano Barearen artean kokatua. Iparraldean Ekuadorrekin eta Kolonbiarekin egiten du muga, ekialdean Brasilekin eta mendebaldean Ozeano Barearekin.
53. KlimaKostalde zentralak eta herriaren hegoaldeak basamortuko klima subtropikal edo idor bat aurkezten du, batez besteko tenperatura 18 °c izanik eta prezipitazioak 150mm urte batean, Humboldten hotz itsasoaren ekintzagatik. Ordea, iparraldeko kostaldeak klima tropikala dauka, itsaso tropikalaren eraginez, 24 °c temperaturaren gainetik eta euria udan.
54. FaunaFauna oso era askotako dago, intsekturik txikienetik jaguarra edota puma bezalako ugaztun handienetaraino. Dortokak, sugeak eta kaimanak bezalako narrastiak ere badaude, eta baina era eta lumaje guztietako txoriak ere.
55. Landaretza Landare espezien ugaritasuna hain handia da, ezinezkoa da denak kontatzea. 3.666 bat espezie omen daude. Oihan amazonikoa lurreko basoen hamarrena da. Arnasten dugun airea Amazonian garbitzen da gehienbat.
56. Peruko puntu geografikorik inportanteena. XV. mendean harriz eraikitako llaqta bat da , Andeetako herrixka inka zahar bat. Llaqta hau Machu Picchu eta Huayna Picchu mendiak lotzen dituen harrizko muinoan kokatzen da.Machu Picchu
58. OhiturakPeruko musika mendeetan zehar lortutako fusioa da.Peruar musikaren genero asko agertzen dira: andetarra, amazoniarra eta kreola. Hauek Peruko kostalde, Peruko mendilerro eta Peruko Amazonian sailkatu ahal dira.
59. Perun futbola, boleibola, tenisa eta tiroa da.
60. HizkuntzakGaztelania hizkuntza ofizial eta nagusia da herrialde osoan. Halaber, hitz egiten dira: -Kitxua: Perun, Bolivian (Cochabamba, Chuquisaca, Potosi, La Paz eta Oruro departamenduetan nagusiki) eta Kolonbian (Putumayo eta Nariño departamenduetan). -Aimara: Bolivian (La Paz eta Oruro), Perun (Puno, Tacna eta Moquegua eta Txilen (Tarapaca).
61. JanariakPeruko sukaldaritza munduko aberatsenetakoa da, bertako platerrak (491 gutxi gora behera) tipikoak baitira mundu osoan. Txinako, Indiako eta Frantziako sukaldaritza berdintzen ditu jakitun batzuek esaten dutenez.
62. EskolakPerun, hezkuntza-sistemak oinarrizko hiru maila ditu: hasierako heziketa, lehen heziketa eta bigarren mailako heziketa. Heziketa nagusia unibertsitateetan egin ahal da, institutu nagusietan, teknologikoetan, pedagogikoetan... Unibertsitateetara sartzeko behar-beharrezko da onarpenaren azterketa bat ematea, baina honen zailtasuna unibertsitatearen araberakoa da.
63. Familia Peruar sozietateak haren garapen autonomoa izan zuen mende askotan zehar. Denbora primitiboetan hasia eta espainieren heltzearekin bukatzean.
64. Poligamiak bi forma desberdin aurkezten ditu: poliandria eta poliginia. Poliandrika: emakumearen elkartasuna da zenbait gizonekin. Poliginia: elkartasun honek kausa ekonomiko bat du. emakumeak lan onuragarri eta gogorrak egiten ditu. horrelako zirkunstantzietan, emazte berri bakoitzak faktore bat esan nahi.
65. Herrien haurrak adin goiztiarretik lan egunkariei egiten zituzten, haurrei txoriak heizatzen erakusten zieten habailekin.
71. Hiri handiena eta ekonomia indartsuena duena Santa CruzBiztanleriaBoliviak 1.098.581 Km2 azalera du eta 9 milioibiztanlebainogehiago%40a landa-guneanbizi daPopulazioarenbizi-itxaropena 60 urtekoa da
76. Tenperatura orokorra 12º-koa. FaunaLama ugaridaude, edertoegokitzendirahotzetan eta haragia eta artileaematenduteHerriguztietakoplazetanikusdaitezkeanimalia saltarin, gris ugarihauek eta edozeinbaldintzetaraohitzendiraLandaretzaBoliviakobaldintzakdirela eta, 2000 zuhaitzdesberdinbainogehiagodaude
81. Era askotakoa da, Arabia eta Europatik eratorria:-Altiplato= plater gehienak chuño patatekin eginda daude .-Valle= janari osasuntsua da, fruta eta barazkiekin eginda.-Llanos= Artoarekin egiten dira.- Postreak= Pastel gozoak, ahuntz gazta, eta lacayotedeituriko gozo bat.-Edariak= chicha, tereré, mate, api, mate de coca, singani eta ardoa.
83. Lehen ezkuntzan 1.600.000 gazte daude. Emakumeak ez dira eskolara ia joaten gizonak baino. 3 motatako nibel daude: -Haur hezkuntza.-Lehen hezkuntza. -bigarren hezkuntza -nagusien hezkuntza.
85. -Familiak migratu behar izaten dute lan eta baliabideen bila.-Normalean senide asko egoten dira familia batean.-Gazteak laster hasten dira lan egiten.
87. Festak:Urte Berria, ihauteriak, itsasoaren eguna, aste Santua, Corpus Christi, besteak beste.Ezkontzak:Gizonak 20-25 urterekin ezkontzen dira eta emakumea 19-23 urteekin.Bolivianogutxik ordaindu dezakete ezkontza bat .Erlijioa: %78a katolikoa, erromatarra eta apostolikoa da.
89. 280 organizazio ez katoliko daude: menonitak, luteranoak, adbentistak, bautistak, pentecostaleak, metodistak, mormoiak…
90. Erlijio indigenak ere badaude.Instrumentuak: -Zona ozidentalean: Zampoña, Siku, Quena, Tarka, Pinkillo, Tambor, Charango. Zona orientalean: Guitarra, Pinguyo (taucara txirula mota bat), Bombo, Violín eta Arpa.Dantzak:-Ilargi eta eguzki dantza.-Bake dantza.-Maskaratu dantzak.-Caporal dantzak.-Morenada dantzak.
93. Euskal Herria Europako herrialdea da. Pirinio mendien mendebaldean kokatua, Frantzia eta Espainiaren arteko muga egiten duen mendilerroan, eta Bizkaiko golkorantz zabaltzen dena.KOKAPENA :
94. BIZTANLERIABiztanleri dentsitate handia du: 136,6 biztanle km2 bakoitzeko.Dentsitate handienak Bizkaiko eta Gipuzkoako kostaldean daude eta bigarren mailan Arabako eta Nafarroako hiriburuetan. Kostaldeko inguruan, Lapurdin turismoa, egoitzak eta merkataritza dira nagusi. Zuberoan eta Nafarroa Beherean, berriz, nekazaritza jarduerak.
95. Landaredia :Euskal herrian mota askotako ekosistemak desberdintzen dira:ArtadiaHareatza HariztiaHarkaiztia
97. PagadiaFauna :Faunari dagokionez aberastasun handia dugula esan dezakegu: -Ornodunak: ez dugu beste munduko ondarerik, baina aberastasuna nolabait neurtzearren, bertako faunaren espezie-kopurua azter genezake: ur gezetako 26 arrain eta askoz ere itsas-arrain gehiago, 17 anfibio, 26 narrasti, 190 bat hegazti-espezie, eta 70 ugaztun-espezie inguru topa ditzakegu.
98. -Ornogabeak: milaka espezie ditugu eta zenbait talde oraindik sakon aztertu ez diren arren, endemikoak diren espezie-mordoska deskribatu da jadanik.
104. EUSKARA BATUAEuskara batua Euskaltzaindiak proposatutako euskara eredu batua da, 1968ko urriaren 3tik 5era Euskaltzaindiak Arantzazuko Batzarrean (Oñatin) abiatu zen batasun aurrerabidetik sortua. Euskalkien arteko elkar-ulertze arazoak gainditzeko eta hainbat alorretan hizkuntza arautu baten beharrari erantzuteko sortu zen.
105. EuskalkiakXXl. MENDEA:-Mendebaldeko euskalkia edo bizkaiera-Erdialdeko euskalkia edo gipuzkera-Nafar-lapurtar euskalkia-Nafar euskalkia-Zuberotar euskalkiaGALDUAK:-Ekialdeko nafar euskalkia-Hegoaldeko goi nafarrera-Arabako euskara
