際際滷

際際滷Share a Scribd company logo

Euskal Herrian bizitzeak batez beste erdaldundu egiten du

Manu Robles-Arangiz Institutua Fundazioa
Manu Robles-Arangiz Institutua Fundazioa

I単aki Iurrebaso EHUko irakaslearen hitzaldia, Manu Robles-Arangiz fundazioak eta ELA sindikatuak 2023ko azaroaren 4ean Erandion antolatu zuten "Euskaldunon hizkuntza eskubideak oldarraldi judizial betean" mintegian. Hitzaldian Iurrebasok ideia hauek jorratu zituen: Hizkuntza-gaitasuna, ahulgune garrantzitsu; Euskaldun gehienek gehiago erabiltzen dute erdara euskara baino; Asko erabiltzen da euskara, dagoen hizkuntzagaitasunerako; Hizkuntzarekiko jarrera eta motibazioa dira gure indargune nagusia; Transmisio- eta sozializazio-prozesuek euskalduntzearen alde eragin dute azken hamarkadotan; Indartsuagoa da erdalduntzea euskalduntzea baino: Euskal Herrian bizitzeak batez beste erdaldundu egiten du; 10 hiztunetatik 9 berezko dinamikak erdalduntzea indartzen duten testuinguruetan bizi dira, eta arnasguneak ahultzen ari dira; Zonalde euskaldunenen ekarpen kuantitatiboa handia da; Euskara sozialki nagusi den eremu geografikoa AGORTZEN ari da; Arnasguneak galtzeak oso egoera zailean jarriko luke euskararen aurrerabidea. Euskarak bizi duen bidegurutze honetan erronka euskara lehentasunetara ekartzea da, jakinda lanak emaitzak ematen dituela eta euskaltzaletasuna sendo dagoela.

1 of 38
Download to read offline
I単aki Iurrebaso Biteri iiurrebaso@uema.eus Euskararen egoera gaur: zer diote datuek? Erandio, 2023-10-04
1.- Iturriak 1. Iturriak 2. Euskararen egoera datuen argitan 3. Ondorioak
Zeharkako iturrien lanketa: Biztanleria-zentsuak EAEn (1981-2021) eta NFKn (1986-2021) Erabileraren kale-neurketak (1989-2021) EH-ko Inkesta soziolinguistikoak (1991-2021)
2.- Euskararen egoera datuen argitan 1. Iturriak 2. Euskararen egoera datuen argitan 3. Ondorioak
EPEKATZE OROKORRA: Ordezkapen-aroa (1906-1971) Indarberritze-aroa (1971-2001) Geldotzearen aroa (2001-2021)
Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna ZORTZI LERROBURU JARRAIAN
Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna 1. LERROBURUA: Hizkuntza-gaitasuna, ahulgune garrantzitsu.
Ahozko hizkuntza-gaitasuna. 16 urtetik gorako hiztunak, Euskal Herria, 2021 (%) ERDAL GAITASUNA NAGUSI DUTEN HIZTUNAK: %83,4 2.238.992 hiztun EUSKAL GAITASUNA NAGUSI DUTEN HIZTUNAK: %7,9 212.838 hiztun Iturria: guk egindakoa, ISLko datuetan oinarrituta. (*) 2001eko proportzioen arabera kalkulatutako datuak 1. LERROBURUA: Hizkuntza- gaitasuna, ahulgune garrantzitsu.
Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabateko nagusitasuna (%100) SINTESIRAKO
Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna Euskararen erabilera batez beste: %15 erabilera aitortua %12,6 behatua kalean %11 inguru behatu- haztatua
Hizkuntza-gaitasuna, erabileraren zoru Hizkuntza- gaitasuna Erabilera Erabilera, hizkuntza-gaitasunaren motor 3. LERROBURUA: Asko erabiltzen da euskara, dagoen hizkuntza- gaitasunerako. 2. LERROBURUA: Euskaldun gehienek gehiago erabiltzen dute erdara euskara baino.
Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 SINTESIRAKO
Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna 4. LERROBURUA: Hizkuntzarekiko jarrera eta motibazioa dira gure indargune nagusia. nahiz eta alor subjektiboan alderdi ahul garrantzitsuak ere badauden
Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Jarrerak eta motibazioak? Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 SINTESIRAKO
Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna 5. LERROBURUA: Transmisio- eta sozializazio-prozesuek euskalduntzearen alde eragin dute azken hamarkadotan.
Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Etxeko transmisioa (haurren artean, esleitua): %26 Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 SINTESIRAKO
Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna
Hizkuntza-gaitasuna alderatuta Nola aldatu da hiztunen hizkuntza-gaitasuna euren lehen urteetatik (H1) gaur arte? Jatorrizko euskaldunak erdaldundu egin dira. Jatorrizko erdaldunak askoz gutxiago euskaldundu dira. Hizkuntza-bilakaera (bizitzan zehar gertatutako aldaketak, hiztunen H1 eta egungo errealitatea alderatuta) 6. LERROBURUA: Indartsuagoa da erdalduntzea euskalduntzea baino: Euskal Herrian bizitzeak batez beste erdaldundu egiten du.
Erabilerarekin alderatuta 6. LERROBURUA: Indartsuagoa da erdalduntzea euskalduntzea baino: Euskal Herrian bizitzeak batez beste erdaldundu egiten du. Egitura DL-aren ondorio zuzena da; minorizazio egoera larriaren ondorio. Botere egiturek elikatzen dute. Ezinbestekotasuna. Ez da homogenoa lurraldean. Arnasguneen salbuespena.
Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 Etxeko transmisioa (haurren artean, esleitua): %26 SINTESIRAKO Hizkuntza-bilakaera prozesuak?
Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna (Testuinguru demolinguistikoak)
Elebitasun egoera parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80) Iru単ea, Gasteiz, Atarrabia, Bilbo, Erandio, Laudio, Dulantzi, Getxo, Ermua (%5-10) Euskara EH-n (%15) Katalanera Katalunian (%40) Frantsesa Quebec- en(%80) Donostia, Lasarte, Durango (%22-23) Erabateko nagusitasuna (%100) Amorebieta, Eibar, Arrasate (%28-32) Astigarraga, Hernani (%35-%36) Gernika, Bergara, Zarautz, Tolosa, Bermeo, Usurbil, Zumaia (%42-49) Oiartzun, Baztan, Azkoitia, Mutriku, Lekeitio, Ondarroa (%53-62) Azpeitia (%67) Aulesti, Errezil (%77-80) Orexa (%86) UEMA >> Euskararen nagusitasun handiko udalerriak. Arnasgune beteak. Euskararen nagusitasun ez erabateko udalerriak. Arnasgune erasanak. Erdararen nagusitasun ez erabateko udalerriak. Erdararen nagusitasun handiko udalerriak. Nagusitasun argirik gabeko udalerriak. NAGUSITASUN EREMUAK (Etxeko erab. %) Hegoaldea 2021 Leitza (%74)
7. LERROBURUA: Errealitate eta dinamika arras ezberdinduak ditugu nagusitasun-eremuen arabera (ekosistema soziolinguistiko berezituak).
8. LERROBURUA: 10 hiztunetatik 9 berezko dinamikak erdalduntzea indartzen duten testuinguruetan bizi dira. Eta arnasguneak ahultzen ari dira.
ERDARAREN NAGUSITASUN- EREMUAK: % 89,4 ARNASGUNEAK (EUSKARAREN NAGUSITASUN-EREMUAK): % 4,7 8. LERROBURUA: 10 hiztunetatik 9 berezko dinamikak erdalduntzea indartzen duten testuinguruetan bizi dira. Eta arnasguneak ahultzen ari dira. Testuinguru demolinguistikoa.
-> %11 -> %16 -> %22 -> %20 -> %31 Jardunaren osaera: zonalde euskaldunenen ekarpen kuantitatiboa handia da
Euskara sozialki nagusi den eremu geografikoa AGORTZEN ari da
Arnasguneak galtzeak oso egoera zailean jarriko luke euskararen aurrerabidea.
Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 SINTESIRAKO Lurralde-nagusitasuna: biztanleria arnasguneetan %4 Etxeko transmisioa (haurren artean, esleitua): %26
3.- Ondorioak 1. Iturriak 2. Euskararen egoera datuen argitan 3. Ondorioak
e岳温?
Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 Lurralde-nagusitasuna: biztanleria arnasguneetan %4 SINTESIA: Elebitasun parekidea (%50) Etxeko transmisioa (haurren artean, esleitua): %26
Euskal hiztun komunitatea: Ahul eta zaurgarri Minorizazio gorria; minbizia 1/3 Balore baxuak egitateetan Berezko dinamika kontra
IRLANDA 14 ISLANDIA 65 KATALUNIA 25 ERABILERA (aitortua): %15 2/3
Euskal Herrian bizitzeak batez beste erdaldundu egiten du
3/3 Etorkizuna errotik baldintzatuko duten prozesuek ez dituzte gauzak erraztuko Euskara lehentasunetara ekarri beharra. Eta aurrera begira zer? Lanak fruituak ematen ditu Euskalzaleta- suna sendo. Funtsezko berezitasuna.
Eskerrik asko!
I単aki Iurrebaso Biteri iiurrebaso@uema.eus Euskararen egoera gaur: zer diote datuek? Erandio, 2023-10-04

More Related Content

Euskal Herrian bizitzeak batez beste erdaldundu egiten du

  • 1. I単aki Iurrebaso Biteri iiurrebaso@uema.eus Euskararen egoera gaur: zer diote datuek? Erandio, 2023-10-04
  • 2. 1.- Iturriak 1. Iturriak 2. Euskararen egoera datuen argitan 3. Ondorioak
  • 3. Zeharkako iturrien lanketa: Biztanleria-zentsuak EAEn (1981-2021) eta NFKn (1986-2021) Erabileraren kale-neurketak (1989-2021) EH-ko Inkesta soziolinguistikoak (1991-2021)
  • 4. 2.- Euskararen egoera datuen argitan 1. Iturriak 2. Euskararen egoera datuen argitan 3. Ondorioak
  • 5. EPEKATZE OROKORRA: Ordezkapen-aroa (1906-1971) Indarberritze-aroa (1971-2001) Geldotzearen aroa (2001-2021)
  • 6. Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna ZORTZI LERROBURU JARRAIAN
  • 7. Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna 1. LERROBURUA: Hizkuntza-gaitasuna, ahulgune garrantzitsu.
  • 8. Ahozko hizkuntza-gaitasuna. 16 urtetik gorako hiztunak, Euskal Herria, 2021 (%) ERDAL GAITASUNA NAGUSI DUTEN HIZTUNAK: %83,4 2.238.992 hiztun EUSKAL GAITASUNA NAGUSI DUTEN HIZTUNAK: %7,9 212.838 hiztun Iturria: guk egindakoa, ISLko datuetan oinarrituta. (*) 2001eko proportzioen arabera kalkulatutako datuak 1. LERROBURUA: Hizkuntza- gaitasuna, ahulgune garrantzitsu.
  • 9. Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabateko nagusitasuna (%100) SINTESIRAKO
  • 10. Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna Euskararen erabilera batez beste: %15 erabilera aitortua %12,6 behatua kalean %11 inguru behatu- haztatua
  • 11. Hizkuntza-gaitasuna, erabileraren zoru Hizkuntza- gaitasuna Erabilera Erabilera, hizkuntza-gaitasunaren motor 3. LERROBURUA: Asko erabiltzen da euskara, dagoen hizkuntza- gaitasunerako. 2. LERROBURUA: Euskaldun gehienek gehiago erabiltzen dute erdara euskara baino.
  • 12. Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 SINTESIRAKO
  • 13. Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna 4. LERROBURUA: Hizkuntzarekiko jarrera eta motibazioa dira gure indargune nagusia. nahiz eta alor subjektiboan alderdi ahul garrantzitsuak ere badauden
  • 14. Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Jarrerak eta motibazioak? Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 SINTESIRAKO
  • 15. Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna 5. LERROBURUA: Transmisio- eta sozializazio-prozesuek euskalduntzearen alde eragin dute azken hamarkadotan.
  • 16. Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Etxeko transmisioa (haurren artean, esleitua): %26 Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 SINTESIRAKO
  • 17. Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna
  • 18. Hizkuntza-gaitasuna alderatuta Nola aldatu da hiztunen hizkuntza-gaitasuna euren lehen urteetatik (H1) gaur arte? Jatorrizko euskaldunak erdaldundu egin dira. Jatorrizko erdaldunak askoz gutxiago euskaldundu dira. Hizkuntza-bilakaera (bizitzan zehar gertatutako aldaketak, hiztunen H1 eta egungo errealitatea alderatuta) 6. LERROBURUA: Indartsuagoa da erdalduntzea euskalduntzea baino: Euskal Herrian bizitzeak batez beste erdaldundu egiten du.
  • 19. Erabilerarekin alderatuta 6. LERROBURUA: Indartsuagoa da erdalduntzea euskalduntzea baino: Euskal Herrian bizitzeak batez beste erdaldundu egiten du. Egitura DL-aren ondorio zuzena da; minorizazio egoera larriaren ondorio. Botere egiturek elikatzen dute. Ezinbestekotasuna. Ez da homogenoa lurraldean. Arnasguneen salbuespena.
  • 20. Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 Etxeko transmisioa (haurren artean, esleitua): %26 SINTESIRAKO Hizkuntza-bilakaera prozesuak?
  • 21. Sei ardatz nagusi hizkuntzen osasun- egoera neurtzeko: Hizkuntza-gaitasuna Erabilera(k) Jarrerak-motibazioak-atxikimendua Transmisioa-sozializazioa Hizkuntza-bilakaera Lurralde-nagusitasuna (Testuinguru demolinguistikoak)
  • 22. Elebitasun egoera parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80) Iru単ea, Gasteiz, Atarrabia, Bilbo, Erandio, Laudio, Dulantzi, Getxo, Ermua (%5-10) Euskara EH-n (%15) Katalanera Katalunian (%40) Frantsesa Quebec- en(%80) Donostia, Lasarte, Durango (%22-23) Erabateko nagusitasuna (%100) Amorebieta, Eibar, Arrasate (%28-32) Astigarraga, Hernani (%35-%36) Gernika, Bergara, Zarautz, Tolosa, Bermeo, Usurbil, Zumaia (%42-49) Oiartzun, Baztan, Azkoitia, Mutriku, Lekeitio, Ondarroa (%53-62) Azpeitia (%67) Aulesti, Errezil (%77-80) Orexa (%86) UEMA >> Euskararen nagusitasun handiko udalerriak. Arnasgune beteak. Euskararen nagusitasun ez erabateko udalerriak. Arnasgune erasanak. Erdararen nagusitasun ez erabateko udalerriak. Erdararen nagusitasun handiko udalerriak. Nagusitasun argirik gabeko udalerriak. NAGUSITASUN EREMUAK (Etxeko erab. %) Hegoaldea 2021 Leitza (%74)
  • 23. 7. LERROBURUA: Errealitate eta dinamika arras ezberdinduak ditugu nagusitasun-eremuen arabera (ekosistema soziolinguistiko berezituak).
  • 24. 8. LERROBURUA: 10 hiztunetatik 9 berezko dinamikak erdalduntzea indartzen duten testuinguruetan bizi dira. Eta arnasguneak ahultzen ari dira.
  • 25. ERDARAREN NAGUSITASUN- EREMUAK: % 89,4 ARNASGUNEAK (EUSKARAREN NAGUSITASUN-EREMUAK): % 4,7 8. LERROBURUA: 10 hiztunetatik 9 berezko dinamikak erdalduntzea indartzen duten testuinguruetan bizi dira. Eta arnasguneak ahultzen ari dira. Testuinguru demolinguistikoa.
  • 26. -> %11 -> %16 -> %22 -> %20 -> %31 Jardunaren osaera: zonalde euskaldunenen ekarpen kuantitatiboa handia da
  • 27. Euskara sozialki nagusi den eremu geografikoa AGORTZEN ari da
  • 28. Arnasguneak galtzeak oso egoera zailean jarriko luke euskararen aurrerabidea.
  • 29. Elebitasun parekidea (%50) Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 SINTESIRAKO Lurralde-nagusitasuna: biztanleria arnasguneetan %4 Etxeko transmisioa (haurren artean, esleitua): %26
  • 30. 3.- Ondorioak 1. Iturriak 2. Euskararen egoera datuen argitan 3. Ondorioak
  • 32. Hizkuntza-heriotza (%0) Osasun betea (>%80?) Erabateko nagusitasuna (%100) Hizkuntza-gaitasuna. Nagusitasunezko hiztunak: %8 Erabilera (etxean, aitortua, esleitua): %15 Lurralde-nagusitasuna: biztanleria arnasguneetan %4 SINTESIA: Elebitasun parekidea (%50) Etxeko transmisioa (haurren artean, esleitua): %26
  • 34. IRLANDA 14 ISLANDIA 65 KATALUNIA 25 ERABILERA (aitortua): %15 2/3
  • 36. 3/3 Etorkizuna errotik baldintzatuko duten prozesuek ez dituzte gauzak erraztuko Euskara lehentasunetara ekarri beharra. Eta aurrera begira zer? Lanak fruituak ematen ditu Euskalzaleta- suna sendo. Funtsezko berezitasuna.
  • 38. I単aki Iurrebaso Biteri iiurrebaso@uema.eus Euskararen egoera gaur: zer diote datuek? Erandio, 2023-10-04