%F eifal%fd bitkiler 7
- 2.  Bitkinin diger adları: Günebakan, Gündöndü ve Günçiçeği  Genel Özellikleri: Ayçiçeğinin boyu, yarım metreden dört metreye kadar varır. Kalınlığı 1 ile 4 cm arasında değişir. Ayçiçeğinin çok sağlam bir kök yapısına sahip olduğu bilinmektedir. Bu bitki kuvvetli kökleriyle toprağı sıkı sıkıya kavrar ve çok fazla besin maddesi, özellikle potasyum alır. Ayçiçeğinin sapı, yani gövdesi de çok kuvvetlidir. Tek bir saptan ibaret olan veya dallanan çeşitleri vardır. Tarımı yapılan ayçiçeklerinin dallanmaması, buna karşılık süs bitkisi olarak kullanılanlarının ise dallanması istenir. Ayçiçeğinin yabani türleri daha fazla dallanır; dallanma yabanilik vasfıdır. Fazla dallandığı zaman her dalın ucunda bir tabla meydana getirir. Fakat tablalar ve tabla üzerinde oluşan meyve (tohum) küçük ve yağ oranı düşük olur. Bu bakımdan dallanan ayçiçekleri makbul değildir. Ayçiçeğinin yaprakları iri ve kalp şeklinde olup, renkleri açık yeşilden koyu yeşile kadar değişir. Bitkinin yaprakları, dalları ve sapı tüylüdür. Ayçiçeği saplarının içi özle doludur. Çiçekler ana sap veya dalların ucunda teşekkül eden tablalarda meydana gelir. Tablaların altında birbiri üzerine kiremit gibi dizilmiş ve sivri, sapsız mekik şeklinde yaprakları bulunur.
- 3.  Yetiştiği Yer: Yerli bir bitki olmamakla beraber, soğuk yüksek yerler hariç bütün bölgelerde yetişir. Bilhassa Ege, Trakya, Marmara bölgelerinde çok ekilir.  Kullanılan Bölgeleri:Tohumu, çiçeği, yaprakları  Taşıdıgı etken Maddeler:Sabit yağda oleik asit, linoleik asit, araşidonik asit,D, B ve E vitaminleri yönünden zengindir.  Kullanım alanları:Sağlıkta, gıdada, süs bitkisi olarak  Sağlıkta Kullanımı:Çiçek ve yaprakları ateş düşürücü, balgam söktürücü, öksürük kesicidir. Tohumlarının toz haline getirilmesinden sonra sirkeyle yapılan krem kurdeşen hastalarının cilt kaşıntılarını giderir.Özellikle D vit.eldesinde kullanılır.
- 4. Ada soğanı (Urginea maritima)
- 5.  Bitkinin diger adları:Deniz Adasoğanı veya Akdeniz Adasoğanı, Aksoğan, Ayısoğanı, Loteşirsoğanı, Nuteşirsoğanı, Şalgaba.  Genel Özellikleri:Uzun şeritli ve etki yaprakları olan, 50- 150 cm boylarında, kumlu topraklarda yetişen, yıldız şeklinde beyaz çiçekler açan zehirli bir bitkidir.  Yetiştiği Yer: Akdeniz ikliminin hakim olduğu Batı ve Güney Anadolu'da yayılış gösterir  Taşıdıgı etken Maddeler:İçerisinde organik asitler, tanen, saponin, müsilaj ve çeşitli glikozitler barındırır.  Kullanım alanları:Sağlıkta
- 6.  Sağlıkta Kullanımı: Kalp hastalıklarında oldukça faydalı bir bitki olan adasoğanı kalbi kuvvetlendirerek kan dolaşımını düzenler ve kalp yetmezliği ve buna bağlı şikayetleri azaltır. Mide ve bağırsak tahrişlerinde kullanılır. böbreklerde kan dolaşımı yetersizliğinde kullanılır. Bronşit ve akciğer iltihaplanmasında (yani zatürree tedavisinde) kullanılır. Nezle ve Sinüzite Karşı Kullanılır. Astım ,boğmaca ,bronşit ,basur ve bel ağrısı tedavilerinde genellikle kullanılan şifalı bitkidir. İdrar Söktürücüdür.  Ürünleri:Drog, tentür
- 7. ELMA YAÄžI (Oleum Salviae trilobae)
- 8.  Bitkinin adı/adları: Acıelma yağı  Genel Özellikleri: Ada çayının Miller türünün yapraklı meyveli ve çiçekli dallarından su buharı distilasyonu ile elde edilen uçucu yağlardır.  Yetiştiği Yer: Memleketimizde bilhassa Muğla ve Fethiye bölgelerinde elde edilmektedir.  Kullanılan Bölgeleri:Meyveleri  Taşıdıgı etken Maddeler: Distilasyon ile %3 civarında uçucu yağ elde edilir. Sarımsı veya renksiz, özel kokulu ve yakıcı lezzetli bir sıvı olup %60 kadar sineol taşımaktadır.  Kullanım alanları:  Kullanış Şekli: Dahilen küçük miktarlarda (günde 3-5 damla), bir fincan suya damlatılarak içilir. Yüksek miktarlarda zararlıdır. Haricen yara iyi edici ve antiseptik olarak kullanılmaktadır.  Sağlıkta Kullanımı: Gaz söktürücü, midevi, ter kesici ve idrar arttırıcı özellikleri vardır.  Ürünleri: Ekstrakt  Bu uçucu yağa ‘’ Elma yağı ’’ denilmesinin sebebi S.triloba türünün bazı dalları üzerinde , küçük bir elmayı andıran, esmer yeşil renkli mazıların bulunmasıdır.
- 10.  Genel Özellikleri:Eugenia caryophyllata Thunb. L. türünün kurutulmuş çiçek tomurcuğudur. Bu tür 20m yüksekliğinde kışın yapraklarını dökmeyen bir ağactır. Tomurcuk, 10-17mm uzunlukta siyahımtıraktır.  Yetiştiği Yer:Günümüzde Tanzanya, Madagaskar ve Brezilya gibi tropikal iklim bölgelerinde kültürü yapılmakla beraber Molük Adaları’nda da doğal olarak yetişmektedir.  Kullanılan Bölgeleri:Tohumu, çicegi, kökü
- 11.  Taşıdıgı etken Maddeler: Eter yağ türevleri %15 oranında olup bununda en önemlisi %70-90 ile Eugenol (Ögenol) olup onu %10-15 ile Aceteugenol, %5-12 ile β-Caryophyllen takip eder. Bu dört madde eter yağın %99’unu oluşturur. Ayrıca Benzaldehyd, Benzylalkol, α-ve γ-Caryophyllen, Fanesol, Ozoeugenol ve Limonen içerir. Flavonlara; Quercetin ve Kampferol ile bunların glikozitlerini içerir. Tanenler; başta Gallusasidi, Ellagasit ve Fenolkarbonik türevlerinden (%10) Ferulasit, Kaffeasidi, Salicylasit ve Vanillinasidi sayabiliriz. Triterpenler %2 civarında olup başta; Oleanolasit, Crataegolasit, β- Sitosterol ve Stigmasterol’u sayabiliriz.  Kullanım alanları:Sağlık, gıda  Kullanış Şekli: Karanfil tohumu toplanıp kurutulduktan sonra suda kaynatılarak karanfil çayı yapılabilir.  Sağlıkta Kullanımı:Antiseptik, antibakteriyel, antifungal, antiviral, spazm çözücü anestezik etkileri bulunmaktadır.  Ürünleri:Drog, merhem, ekstrakt
- 12. YENÄ°BAHAR (Pimenta officinalis L.)
- 13.  Bitkinin adı/adları: Jamaika biberi  Genel Özellikleri: 12m’ye kadar boylanabilen yaprak dökmeyen aromatik bir ağaçtır. Yaprakları oblong, küçük beyaz ve demetler halinde, meyveleri küçük ve yeşil olgunlaştığında ise kahverengidir. Olgunlaşmadan önce toplanıp kurutulmuş meyveleri ve meyvelerinden elde edilen uçucu yagı kullanılır.  Yetiştiği Yer: Orta ve Güney Amerika’da özellikle Karayibler’de yetişir.  Kullanılan Bölgeleri:Tohumu  Taşıdıgı etken Maddeler: Yaklaşık %4 oranında uçucu yağ (%80’e kadar öjenol), ayrıca içeriginde protein, lipit, vitaminler (A, C, B1, B2) ve mineraller bulunur.  Kullanım alanları:Sağlık, gıda  Sağlıkta Kullanımı: Yenibahar, öjenol taşır. Bu nedenle kokusu gibi etkisi de karanfile benzer. Sindirim Sistemini uyarır, hazmı kolaylaştırır ve gaz gidericidir. Ayrıca antiseptiktir. Diyarede kullanılır. İştah açıcı ve kuvvet verici karısımların içinde bulunur.  Ürünleri:Toz, Drog
- 15.  Genel Özellikleri:100 cm'ye kadar boylanabilen sarmısak çok yıllık otsu bitkidir ve soğanın da yakın akrabasıdır.  Kın şeklindeki düz yaprakları, doğrudan doğruya toprağın altında gelişen ve 'baş' adı verilen bitkinin soğanından uzar. Bu baş da, 'diş' denilen ve sayıları 5 ile 30 arasında değişen soğancıkların yan yana birbirinin üzerine yığılır gibi toplanmasıyla oluşur. Başın üzeri beyaz, kimi zaman da sarı veya çok açık pembe renkli bir zarla kaplı olur.  Sarmısak bitkisi, birinci yılının sonunda yerinden sökülmezse ikinci yılında aynen soğan gibi bir sap uzatır. 100 cm‘ ye kadar yükselen bu sapın tepesinde, haziran-temmuz aylarında sarimsi beyaz renkli çiçekleri bir küme oluşturarak açar. Sarımsağın çiçekleri pek ender olarak tohum bağlar. Bitki bu tohumlarıyla ya da daha iyisi başı oluşturan dişlerin ayrılıp ilkbahar ya da sonbaharda yumuşak toprağa ekilmesiyle çoğaltılır.  Yetiştiği Yer:Anayurdunun Asya Kıtası olduğu sanılan sarmısak, ülkemizin hemen hemen her yerinde yetişir ve sıkça tüketilir, özellikle Kastamonu ilimizin Taşköprü ilçesinde, pek makbul sayılan sarımsaklar yetiştirilir ve ürünün neredeyse tamamı dış ülkelere satılır.
- 16.  Kullanılan Bölgeleri:Gövdesi, yaprakları  Taşıdıgı etken Maddeler:Uçucu yağ, karbonhidrat, şekerler, alicin  Kullanım alanları:Sağlık, gıda, kozmetik  Kullanış Şekli:Merhem yapılarak agrıyan yere sürülebilir veya çig olarak direk alınır.
- 17.  Sağlıkta Kullanımı:• Bakteri, virüs ve sindirim sistemi parazitlerine karşı en etkili antiseptiktir. • Bağırsaklardaki askarit (askaris) ve oksiyuris (oksiyur) gibi solucanların dökülmesini sağlar. İçerdiği uçucu yağ nedeniyle akciğer rahatsızlıkları, kronik bronşit, öksürük, nezle, soğuk algınlığı ve gribe karşı etkilidir.Göğsü yumuşatır.  Boğmaca ve bronşite eşlik eden astımda rahatlatıcıdır.  Terletici; balgam, idrar, safra ve gaz söktürücüdür.  Kanı temizler.  İştahı açar.  Sindirimi kolaylaştırır.  Spazm çözücü etkisi vardır.  Uyarıcı ve bedeni güçlendirici toniktir.  Yüksek tansiyonu ve kandaki kolestrol düzeyini düşürür.  Şeker hastalığında iyileştirici etkileri olduğu ileri sürülmektedir.
- 18.  Ayrıca sarmısak, yaraların temizlenmesinde kullanılır. • Romatizma ve eklem yangılarıyla sancılarına iyi gelir. • Burkulmalardan oluşan ağrıları hafifletir. • Böcek ve arı sokmalarında iyileştirici olur. (Ancak, önce arının iğnesi soktuğu yerden çıkarılmalıdır.) • Mantar tedavisinde etkili olur. • Gözde çıkan arpacığı da iyileştirir.  Ürünleri:Drog, toz, merhem, ekstrakt
- 20.  Bitkinin adı/adları:Yalancı safran  Genel Özellikleri:Aspir, kuraklığa dayanıklı, yazlık karakterde ve ortalama 110-140 gün arasında yetişebilen tek yıllık bir uzun gün yağ bitkisidir.  Aspir, genellikle 80–100 cm arasında boylanabilir, dikenli ve dikensiz formları olan, dikenli formların dikensizlere göre daha fazla yağ içerir.  Sarı, beyaz, krem, kırmızı ve turuncu gibi değişik renklerde çiçeklere sahiptir. Yaklaşık 2.5–3.0 m derinlere gidebilen bir kazık kök sistemine sahiptir.  Yetiştiği Yer:Anavatanı Arabistan Yarımadası olup, İran, Hindistan, Pakistan gibi ülkelere yayılmıştır.Türkiye’de Anadolu'da yabani olarak rastlanmakta ve ekimi de yapılmaktadır.
- 21.  Kullanılan Bölgeleri:Çiçekleri, tohumları, yaprakları, dalları  Taşıdığı Maddeler:Sabit yag, çiçeklerinde boyar madde  Kullanım alanları:Sağlık,boya sanayi,biyo- yakıt,temizlik sanayi  Sağlıkta Kullanımı:Kızamıgı hafifletir, adet söktürücür, tohumları müshil etkisi yapar,romatizmaya iyi gelir, kurt düsürücü olarak kullanılır.  Ürünleri:Drog, ekstrakt
- 23.  Badem( Amygdalus communis) türünün acı veya tatlı varyetelerinin olgun tohumlarından soğuk sıkma ile elde edilen bir sabit yağdır.  Badem ağacı 8 m kadar yükselebilen, dikensiz, pembe veya beyaz çiçekli bir bitkidir. Birçok kültür formları, çok eski tarihlerden beri, Anadoluda yetiştirilmektedir.
- 24. Dış görünüş: Soluk sarı renkli, hafif kokulu ve ceviz tadında bir sabit yağdır. Bileşim: Badem tohumu protein, selüloz ve sabit yağ taşımaktadır.
- 25. Faydaları:  Vücuda, beyne ve göze kuvvet verir. Yüksek kalori değeriyle kilo almaya yardımcı olur. Baş ve böbrek ağrılarını hafifletir. Soğuk algınlığı ve bronşite iyi gelir. Badem Yağı, pek çok şifayı içinde barındıran özel bir yağdır. Badem Yağı kabızlığı gidermede yararlanılan bir yağdır. Acıbadem Yağı böbrekleri temizler, böbrek iltihabını gidermeye ve böbrek kumunu dökmeye yardımcı olur. Basur olan yere sürülürse ağrı ve yanmaları giderir. Egzama kaşıntılarını azaltır. Tatlı badem yağı en eski bakım ürünlerinden biridir, insanlar badem yağının yararlarını çok eski tarihlerde keşfetmişlerdir.. Hassas ve kuru ciltlere sürülürse cildi besler ve pürüzleri giderme noktasında yararlanılır.
- 26. AYVA ÇEKİRDEĞİ( Cydonia oblonga)
- 27.  Cydonia oblonga türünün olgun tohumlarıdır. Bu tür meyva elde etmek için yetiştirilen bir ağaçtır.  Ayva çekirdeği sabit yağ ve müsilaj taşımaktadır.
- 28. Dahilen dekooksiyon halinde çocuk ishallerine karşı, haricen gargara halinde boğaz hastalıklarında ve deri üzerine tatbik edilerek yumuşatıcı olarak kullanılır. Ayva meyvası dahilen kabız olarak etkilidir. Komposto halinde veya taze ayvanın sıkılması ile elde edilen usarenin bal ile tatlandırılarak alınması şeklinde kullanılır. Etkili ve zararsız bir kabızdır. İshallerde başarı ile kullanılır. Ayva yaprağı dekoksiyonu uykusuzluk ve sinirlilik hallerinde yatıştırıcı olarak etkilidir. Zayıf bir ateş düşürücü özelliği vardır. Kumaş boyamakta da kullanılmaktadır.
- 30. Morfolokik özellikleri  Morfolojik özellikler bakımından soğanın kökleri, gövdeden tek tek çıkar.  Kökleri 20-25 cm kadar toprağın derinine inebilir.  Kökleri yanlara fazla yayılmaz.  Besin maddeleri burada toplanır.  Gövdesi köklerin çıktığı nokta ile etli yapraklar arasında kalan kısımdır.  6-12 mm genişliğindedir.  Yapraklar, önce dış yapraklar sonra iç içe yapraklar açılır.  En genç yaprak en içteki yapraktır.  Soğan çeşitleri olarak, Doam, Eclipse(küçük soğan), Dehydrator(beyaz soğan), deco(taze soğan), kahverengi soğanlar, kırmızı soğanlar olarak sıralanabilir.
- 31.  Soğanın anavatanı Batı Asya’dır. Memleketimizde de soğan geniş ölçüde yetiştirilmektedir.  İnsanlar tarafından tüketiminin eski Mısırlılar zamanına kadar uzandığı tarihi eserlerden anlaşılmaktadır.  Soğan Amaryllidaceae familyası, Allium L. Türü içinde incelenmektedir.  Allium cepa’nin 3 önemli varyetesi bulunur.  Allium cepa var. Cepa: Dünyada en çok yayılmış ve halen mutfaklarımızda  kullandığımız soğandır.  Allium cepa var. Viciporum: Soğuklara dayanıklı çok senelik bir bitkidir.  Allium cepa var. Aggegatum: Patates soğanıdır.
- 32. Ekonomik Önemi  Kullanımı sahası oldukça fazladır. İç pazarın ihtiyacı karşılandığı gibi ihracatta da önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizde 105.000 ha alanda 2.100.000 ton kuru soğan üretilmektedir. Ayrıca 235.000 ton da taze soğan üretimi vardır.  100 g taze kuru soğanda; 1,4 g protein, 0,2g yağ, 88,1 g su, 8,9 g karbonhidrat ve 0,8g selüloz bulunmaktadır. Kalori değeri 46’dır. A, B ve C vitaminleri ile potasyum, magnezyum, kalsiyum, sodyum, iyot, fosfor ve kükürt mineralleri bakımından oldukça zengindir.  Etken maddeleri:  Dimethylthiophen grubu ve türevleri ile isofucosterol
- 33. Soğanın Faydaları  Vücut direncini arttırır ve vücuda kuvvet verir.  Zihinsel ve bedensel yorgunluğu giderir.  Bağışıklık sistemini güçlendirir.  Yüksek tansiyonu düşürür.  Soğuk algınlığı, grip, astım ve bronşit hastalıklarında faydalıdır.  Nefes yollarını açar ve öksürüğü keser.  Damar tıkanıklığını önler.  Kalp ve damar hastalıkları ile kansere karşı koruyucudur.  Kandaki şeker seviyesini ayarlayan soğan şeker hastalarına faydalıdır.  Böbrek ağrılarını hafifletir.
- 34.  Böbrek kumlarının ve taşların dökülmesine yardımcı olur ve tekrar oluşmalarını önler.  Mikrop öldürücü etkisi vardır.  Vücuttaki ve kandaki zararlı maddeleri vücuttan uzaklaştırır.  Yaraların daha hızlı kapanmasına yardımcı olur.  Egzama, dolama gibi cilt hastalıklarına karşı faydalıdır.  Karaciğerin çalışmasını düzenler.  Hazmı kolaylaştırır.  Kanı temizler.  Sinirleri rahatlatır, sıkıntı ve bunalıma iyi gelir.  Uyku problemi çekenlere faydalıdır.  Hafızayı güçlendirir.  Cinsel gücü arttırır.  Kemik erimesine karşı etkilidir.
- 35. ±Ê¸é°¿±Ê°¿³¢Ä°³§
- 36.  Propolis, yapışkan, reçinemsi bir maddedir. Bal arıları değişik bitkilerden toplayarak kovanlarına getirirler. Arılar kovanı dış etkenlerden, mikroorganizmalardan ve diğer zararlılardan korumak için üzerini propolisle kaplarlar.  Arılar tarafından değişik bitki tomurcuklarından yaprak ve gövdelerinden toplanıp biriktirilen reçinemsi bir maddedir.
- 37. Propolisin Faydaları  * Bağışıklık sistemini destekler. * Hastalık etkenlerine yönelik vücut direncinin yükseltilmesi amacıyla kullanılabilir. * Antioksidatif etki açısından propolis diğer arı ürünleri arasında en yüksek etkiye sahiptir. * Soğuk algınlığından korunmak amaçlı alınabilir. * Akne ve uçuk için haricen kullanılır. * Propolis kullanımı bademcik iltihabı, farenjit, larenjit için etkilidir. * Ağız ve boğaz mukozası sorunları için hem oral olarak hem de gargara biçiminde kullanılır.
- 38.  * Dişeti hastalıklarına karşı korucuyucu özelliktedir. * Bioflavonoidler bakımından zengindir. * Propolis ile ilgili yapılan araştırmalar bu maddenin ülserler, iltihaplı hastalıklar ve yanıklar için olumlu etkileri olduğu sonucunu ortaya koymuştur. * Japon Kanser Araştırma kurulu tarafından 1991 düzenlenen toplantıda propolisin anti-kanser etkisiyle ilgili tebliğ sunulmuştur. * Amerikada yapılan bir araştırmada propolisteki caffeic asit esterlerinin bağırsaktaki kanserli hücrelerin büyümesini inhibe edici özellikte olduğu görülmüştür.
- 39.  * Yaraların iyileşmesinde hücre yenileyici olarak etkilidir. * Mikroptan arındırıcı, bakteri üremesini durdurucu, iltihap giderici, mantarlara karşı etkili ve kas gevşetici etkileri vardır. * Bakterilere karşı etkisi galangin, pinosembrin, kafeik asit ve ferulik asit içeriğinden, virüslere karşı etkisi kafeik asit, kersetin ve luteolinden, mantarlara karşı etkisi de pinobanksin, pinosembrin, kafeik asit, benzil ester, sakuretin ve pterostilbene ‘den kaynaklanmaktadır. * Prostaglandinleri üreten enzimleri bloke edici özelliğiyle anti iltihapsal etkinliğe sahiptir.
- 40. Propolis Nasıl Kullanılır  Propolis kapsül, tablet, toz, konsantre sıvı ve sakız gibi şekillerde satılmaktadır. Soğuk algınlığından korunmak amacıyla propolisli şuruplar da bulunmaktadır. Boğaz enfeksiyonlarında gargara ve pastil şeklinde kullanılmaktadır. Propolis krem: Yaralar için dıştan kullanılan propolis merhemleri vardır. Diş çürüklerini önlemek amacıyla diş macunlarına eklenmektedir. Astım sorunu olanlar alerji testi yaptırmadan kullanmamaları gerekir. 2 yaşın altındaki çocuklarda arı ürünleri kullanılmamalıdır. Arı ürünlerine alerjisi olanlar doktora danışmadan kullanmamalıdır.