Faktoret ndikues ne edukimin e adoleshenteve Hysen Doko
- 1. REPUBLIKA E SHQIPRIS UNIVERSITETI ISMAIL QEMALI VLOR FAKULTETI I SHKENCAVE TEKNIKE DEPARTAMENTI I MATEMATIKS PROGRAMI I STUDIMIT: MASTER PROFESIONAL N MSUESI PR ARSIMIN E MESM N MATEMATIK LNDA: BAZAT PSIKOLOGJIKE T EDUKIMIT SEMESTRI I PAR DETYR KURSI TEMA: Adoleshent谷t dhe faktor谷t e jasht谷m ndikues n谷 edukim tek ta. Punuoi: Pranoi: Hysen DOKO Dr. Irena ALIMERKO VLOR, SHKURT 2019
- 2. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 2 PRMBAJTJA P谷rmbajtja......2 Hyrje 谷sht谷 adoleshenca?......... 3 Faktor谷t e jasht谷m ndikues tek adoleshent谷t 4 Familja....4 Shkolla...........................................5 Komuniteti i lagjes, fshatit, etj..6 Media dhe rrjetet sociale...........6 Shoq谷ria........7 Institucionet fetare....8 Shoqatat e ndryshme.....9 Partit谷 dhe forumet politike..9
- 3. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 3 HYRJE 谷sht谷 adoleshenca? Adoleshenca 谷sht谷 nj谷 faz谷 tranzicioni drejt pjekuris谷. Ajo 谷sht谷 nj谷 periudh谷 kalimtare e zhvillimit fizik dhe psikologjik t谷 njeriut n谷 mes f谷mij谷ris谷 dhe mosh谷s madhore, q谷llimi i t谷 cil谷s 谷sht谷 p谷rgatitja p谷r t谷 marr谷 p谷rgjegj谷sit谷 e t谷 rriturit. Adoleshenca ndodh n谷 m谷nyr谷 klasike nga mosha 12-14 vje巽 deri n谷 20-22 vje巽, por kjo nuk 谷sht谷 e prer谷, pasi p谷r persona t谷 ndrysh谷m kemi mosh谷 t谷 ndryshme t谷 fillimit dhe t谷 mbarimit t谷 adoleshenc谷s, kjo n谷 var谷si t谷 zhvillimit t谷 personit, mjedisit ku rritet, etj. Biologjikisht, adoleshenca sh谷nohet me fillimin e pubertetit dhe nd谷rprerjen e rritjes fizike, me ndryshimet n谷 organet seksuale dhe karakteristikat p谷rfshir谷 gjat谷sin谷, pesh谷n, mas谷n muskulore, si dhe nj谷 periudh谷 p谷r ndryshime t谷 m谷dha n谷 rritjen dhe pjekurin谷 e trurit. Natyrshit kemi zhvillime t谷 ndryshme tek meshkujt dhe zhvillime t谷 ndryshme tek femrat, t谷 cilat jan谷 specifike dhe karakteristike p谷r t谷 dyja gjinit谷. N谷 aspektin konjitiv, adoleshenca karakterizohet nga p谷rmir谷simi i t谷 menduarit abstrakt, i dijeve dhe i arsyetimit logjik, kemi nd谷rthurje t谷 koncepteve abstrakte me jet谷simin e tyre konkret apo t谷 menduarit rreth t谷 menduarit. Gjithashtu n谷 adoleshenc谷 njeriu fillon tashm谷 t谷 marr谷 p谷rgjegj谷si apo t谷 fitoj谷 besim p谷r vendimmarrje, konsultim rreth 巽谷shtjeve q谷 mund t谷 konsiderohen serioze dhe t谷 r谷nd谷sishme. N谷 aspektin social, adoleshenca 谷sht谷 nj谷 periudh谷 p谷r p谷rgatitjen e roleve sociale adulte t谷 p谷rshtatshme t谷 tilla si, t谷 qenit si pun谷tor apo nj谷 partner romantik. Kjo 谷sht谷 nj谷 faz谷 "ndryshimi" kaq dramatik sa mund t谷 p谷rshkruhet si "kriz谷 identiteti", "normale t谷 qenurit anormal", "psikoz谷 normative", etj. Nj谷 adoleshent fillon tashm谷 t谷 ngrer谷 raporte ndryshe nga m谷 p谷rpara me moshatar谷t e tij, me m谷 t谷 m谷dhenjt谷, me seksin e kund谷rt apo edhe me 巽dogj谷 q谷 e rrethon at谷 si natyra, mjedisi, infrastruktura etj. N谷 adoleshenc谷 shtohet m谷 tep谷r kurreshtja p谷r t谷 provuar gj谷ra dhe eksperienca t谷 reja, ku vlen t谷 p谷rmendin duhanin, marr谷dh谷niet intime me seksin e kund谷rt, alkoolin etj, t谷 cilat pruret p谷r ti provuar vet谷, edhe pse mund t谷 ket谷 informacion nga shkolla apo m谷 t谷 m谷dhenjt谷.
- 4. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 4 Faktor谷t e jasht谷m ndikues tek adoleshent谷t Faktor谷t e jasht谷m ndikues tek adoleshent谷t jan谷 t谷 shumt谷. Kjo varet nga rrethana t谷 ndryshme si kultura, vendndodhja gjeografike, niveli i p谷rgjithsh谷m arsimor, niveli kulturor etj. N谷 k谷t谷 punim do t谷 paraqesim t谷 grupuara tet谷 nga faktor谷t kryesor谷 ndikues tek adoleshent谷t, si tet谷 komponent谷t m谷 t谷 p谷rgjithsh谷m dhe ekzistues pothuajse n谷 巽do vend dhe 巽do kultur谷. K谷to faktor谷 renditen si m谷 posht谷: 1) Familja 2) Shkolla 3) Komuniteti i fshatit, lagjes etj 4) Media dhe rrjetet sociale 5) Shoq谷ria 6) Institucionet fetare 7) Shoqatat e ndryshme 8) Partit谷 dhe forumet politike 1. Familja Familja p谷rb谷n vatr谷n e par谷 dhe kryesore t谷 edukimit t谷 njeriut n谷 巽do mosh谷, p谷rfshir谷 k谷tu edhe adoleshenc谷n. Prind谷rit duhet t谷 jen谷 k谷shill谷dh谷n谷s t谷 mir谷. Sepse, familja 谷sht谷 institucioni baz谷 ku realizohet formimi i adoleshentit. Ndikimi i familjes n谷 formimin e personalitetit t谷 individit nuk 谷sht谷 i nj谷jt谷 n谷 t谷 gjitha moshat. Ky ndikim ve巽an谷risht 谷sht谷 i theksuar n谷 adoleshenc谷. Sidomos 谷sht谷 tejet i lart谷 roli edukativ i n谷n谷s. N谷 familjet tona ende n谷na 谷sht谷 ajo q谷 merr p谷rsip谷r jo vet谷m rritjen, por edhe edukimin e f谷mij谷s, se koh谷n e lir谷 n谷 familje adoleshent谷t e kalojn谷 kryesisht me n谷n谷n, por pa p谷rjashtuar k谷tu dhe rolin e pazvend谷suesh谷m t谷 babait, i cili me autoritetin apo me stimujt e tij realizon at谷 pjes谷n e tij t谷 ndikimit tek f谷mija i tij.
- 5. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 5 Pra, familja vazhdon t谷 luaj rolin primar n谷 edukimin e adoleshentit, ajo formon jo vet谷m p谷rfytyrimet fillestare p谷r t谷 mir谷n dhe t谷 keqen, p谷r at谷 q谷 lejohet e at谷 q谷 nuk lejohet, por edhe bazat e edukimit moralo social t谷 adoleshentit. Specifikisht, nj谷 familje ndikon tek f谷mija duke krijuar ato shprehit谷 e para f谷minore, ato sjelljet apo gjestet e para, t谷 cilat e diferencojn谷 nj谷 f谷mij谷 tashm谷 t谷 rritur. Adoleshenti, pa hyr谷 n谷 detaje se p谷rse, prej familjes sado mos ket谷 ndruajtje, p谷rs谷ri situata t谷 ndryshme apo momente t谷 caktuara reflekton dhe pasqyron at谷 q谷 ka m谷suar apo ka p谷rvet谷suar tek shprehit谷 e tij pik谷risht prej familjes s谷 tij. K谷to p谷rb谷jn谷 baz谷n e gjith谷 personalitetit t谷 adoleshentit p谷r ta pasuruar k谷t谷 m谷 pas me faktor谷 t谷 tjer谷 t谷 cil谷t do i cekim m谷 posht谷. 2. Shkolla Shkolla 谷sht谷 nj谷 nd谷r institucionet m谷 t谷 r谷nd谷sish谷m ndikues tek adoleshent谷t, sepse adoleshenti atje kalon gjysm谷n e dit谷s dhe kryen shumic谷n e veprimtarive t谷 tij ditore. N谷 shkoll谷 ai p谷rve巽 dijeve q谷 fiton, fiton eksperienca t谷 mjaftueshme n谷 lidhje me bashk谷veprimin me t谷 tjer谷t, me mjedisin e p谷rbashk谷t, me m谷 t谷 m谷dhenjt谷, me m谷 t谷 dob谷tit etj. Nj谷 shkoll谷 e cila e ka t谷 balancuar fokusin mes dijeve shkencore dhe edukimit 谷sht谷 nj谷 model i mirfillt谷 edukimi, e cila tashm谷 ka marr谷 nj谷 rol shum谷 t谷 r谷nd谷sish谷m n谷 komunitet dhe p谷rb谷n faktorin kryesor implementues t谷 k谷tij modeli n谷 shoq谷ri. Shkolla instalon apo jet谷son tek f谷mija dijet teorike t谷 g谷rshetuara k谷to edhe me praktik谷n, por nuk 谷sht谷 vet谷m kaq. Nj谷 shkoll谷 e suksesshme nuk 谷sht谷 vet谷m nj谷 hambar me material q谷 zbrazet sapo nx谷n谷si hyn n谷 klas谷 deri n谷 momentin q谷 nx谷n谷si largohet prej saj. Nj谷 shkoll谷 e suksesshme 谷sht谷 ajo e cila g谷rsheton at谷 hambarin e informacioneve me edukimin, t谷 cilin duhet ta p谷rcjell谷 qoft谷 dhe me ekuacionin m谷 t谷 r谷ndomt谷 matematikor apo me reaksionin m谷 t谷 r谷ndomt谷 kimik. Shkolla n谷 edukimin e adoleshentit ndikon duke e pajisur at谷 me dijet shkencore, duke i dh谷n谷 kuptim rregullave etiko-morale, dhe nj谷 nd谷r p谷rfitimet e natyrshme t谷 shkoll谷s tek nx谷n谷si 谷sht谷 dhe t谷 m谷suarit me jet谷 kolektive, duke respektuar, d谷gjuar apo bashk谷vepruar me nj谷ri tjetrin.
- 6. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 6 3. Komuniteti i fshatit, lagjes etj. Shpesh na duken t谷 pandikuesh谷m ata t谷 moshuarit dhe pensionist谷t q谷 rrin谷 tek cepi i lagjes duke luajtur domino apo duke b谷r谷 muabet, apo gjyshet duke pir谷 kafen me nj谷ra tjetr谷n tek sht谷pia e gjithsecil谷s me radh谷 巽do dit谷. P谷r nj谷 moment t谷 mendojm谷 sikur ata t谷 b谷nin di巽ka q谷 nuk p谷rkon me etik谷n dhe moralin e p谷rgjthsh谷m. A do i kuptonim vler谷n atij mexhlisi dominoje apo muhabeti? Nga parimi T谷 bardh谷s nuk i duket bardh谷sia vet谷m se n谷 prezenc谷 t谷 s谷 zez谷s kuptojm谷 q谷 edhe komuniteti i lagjes, fshati apo zon谷s ku banojm谷 ka impaktin e vet tek t谷 rinjt谷. Ve巽 k谷saj dhe ambienti fizik, sa m谷 tep谷r n谷 p谷rputhje me nevojat e komunitetit, t谷 rinjve, apo sa m谷 miq谷sor t谷 jet谷, ka nj谷 impakt shum谷 pozitiv n谷 mir谷edukimin e t谷 rinjve. P谷rmendim k谷tu rastin m谷 t谷 thjesht谷, n谷se lagjja jon谷 ka kosha dhe kazane mbeturinash, kjo n谷 vetvet谷 p谷rb谷n nj谷 komponent edukimi tek t谷 rinjt谷 q谷 edhe letra e ushqimit q谷 kemi n谷 dor谷, edhe pse e vog谷l, e ka vendin e posa巽谷m tek kazani. Specifikisht, komuniteti i lagjes me t谷 gjith谷 komponent谷t p谷rb谷r谷s t谷 tij ndikon tek adoleshent谷t duke i edukuar ata me frym谷n e kultur谷s, traditave dhe zakoneve t谷 vendit, duke demostruar n谷 巽do rast secil谷n prej tyre. Nuk ka edukim m谷 t谷 mir谷 sesa edukimi n谷p谷rmjet t谷 parit t谷 shembullit dhe nuk ka m谷sim m谷 t谷 mir谷 sesa ai m谷sim i sintetizuar tek brezat paraardh谷s tanit, dhe nuk ka nga ana tjet谷r falenderim m谷 t谷 madh q谷 mund ti b谷jm谷 k谷tyre brezave p谷rpos falenderimit p谷r trash谷gimin e atyre paketave etiko-morale, edukative apo kulturore q谷 i kan谷 poseduar brez pas brezi dhe me krenarin谷 m谷 t谷 madhe na b谷jn谷 t谷 identifikohemi me to. 4. Media dhe rrjetet sociale Me ecjen e shoq谷ris谷 njer谷zore, edhe ndikimi i faktor谷ve t谷 ndrysh谷m tek krijimi i personalitetit t谷 njeriut apo edukimit t谷 tij ka ndryshuar. N谷se b谷jm谷 nj谷 qasje historike, para nj谷qind vjet谷sh ishte i pa imagjinuesh谷m televizori, telefoni, interneti apo kompjuteri. Por p谷rs谷ri nga ana tjet谷r, n谷se i qasemi koh谷s son谷, 谷sht谷 e paimagjinueshme p谷r t谷 rinjt谷 e koh谷ve tona lojrat n谷p谷r fusha me mjete rrethanore, vizitat n谷p谷r male, puna fizike vullnetare etj, sepse vet谷 dinamizmi i jet谷s dhe i zhvillimeve njer谷zore ka b谷r谷 q谷 k谷to t谷 fundit t谷 zvend谷sohen dashur apo padashur me lojrat dhe shpenzimin e koh谷s n谷 internet, telefon, duke par谷 televizor etj. Pyetja q谷 lind natyrsh谷m 谷sht谷 se 巽far谷 impakti kan谷 k谷to n谷 edukimin e t谷 riut, specifikisht adoleshentit meq谷n谷se
- 7. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 7 fokusin kryesor t谷 k谷tij punimi e kemi tek ta? T谷 flas谷sh p谷r k谷t谷 tem谷 s谷 pari duhet t谷 kesh disi informacion rreth politikave q谷 edhe instancat shtet谷rore p谷rdorin p谷r t谷 mbajtur n谷n kontroll mediat dhe rrjetet sociale n谷 sh谷rbim t谷 nj谷 kauze kaq t谷 lart谷 si巽 谷sht谷 edukimi. A kan谷 vendosur k谷to instanca ndonj谷 filt谷r rreth informacioneve dhe materialeve q谷 shfaqen n谷 k谷to rrjete? Dhe a ka shteti nj谷 formul谷 se si t谷 filtroj谷 materialet q谷 publikohen n谷 k谷to media dhe rrjete sociale nga 巽do p谷rdorues, qoft谷 ai person privat apo institucion? Shteti Turk p谷r shembull ka bllokuar 巽do lloj materiali pornografik dhe joetik t谷 shfaqet n谷 rrjetin e tij internet dhe n谷 mediat e tij. Nuk mund t谷 t谷 dalin materiale pornografike n谷 internet n谷se lokacioni juaj 谷sht谷 n谷 Turqi edhe n谷se ti vet谷 k谷rkon p谷r t谷 tilla, gjithashtu dim谷 q谷 shum谷 shtete kan谷 t谷 ndaluar p谷rdorimin e Tuitter apo rrjete dhe m谷nyra t谷 tjera sociale t谷 cilat bien ndesh me politikat edukuese dhe kulturore q谷 ata kultivojn谷 dhe punojn谷 p谷r ti sintetizuar tek t谷 rinjt谷. Pra themi q谷 n谷se mediat dhe rrjetet sociale shp谷rndajn谷 materiale t谷 kontrolluara dhe t谷 p谷rshtatshme p谷r 巽do grupmosh谷, dhe rasti m谷 ideal edukuese, t谷 rinjt谷 t谷 cil谷t jan谷 konsumator谷t m谷 t谷 shumt谷 t谷 k谷tyre m谷nyrave, minimumi at谷 material jo t谷 p谷rshtatsh谷m q谷 do t谷 shihnin do e shohin me natyr谷 edukuese dhe t谷 p谷rshtatshme p谷r ta, dhe gjith谷 sistemi i tyre do t谷 marr谷 k谷t谷 rrjedh谷 p谷rditshm谷rie, sepse vet谷 ambienti rrethues do t谷 jet谷 i till谷, p谷rmendim k谷tu p谷rs谷ri shtetin turk p谷r atmosfer谷n q谷 i krijon t谷 rinjve me an谷 t谷 mediave dhe rrjeteve sociale t谷 kontrollua, ambienteve fizike t谷 p谷rshtatshme n谷p谷r lagje, parqe, biblioteka, fusha sportive, ambiente edukative etj. 5. Shoq谷ria M谷 thuaj me k谷 rri, t谷 t谷 them se kush je; Zgjidhe shokun m谷 t谷 mir谷 sesa veten. Me k谷to citate popullore shohim qart谷 se n谷se duam t谷 dim谷 se kush jemi, le t谷 shohim se me k谷 rrim谷, n谷se duam t谷 zgjedhim shoq谷ri, le t谷 jet谷 ajo m谷 e mira e mundshme dhe n谷se ka pasqyr谷 m谷 t谷 mir谷 p谷r t谷 par谷 veten, 谷sht谷 pik谷risht pasqyra e shoq谷ris谷 q谷 t谷 rrethon. Shoq谷ria, sidomos n谷 mosh谷n e adoleshenc谷s 谷sht谷 pothuajse m谷 e shenjta p谷r ta, ashtu si巽 dhe ata vet谷 shprehen se 谷sht谷 si familja, pasi tek ajo gjejn谷 veten e tyre dhe jan谷 m谷 t谷 lirsh谷m p谷r t谷 shprehur ato shprehit谷 moshore dhe detyrat zhvillimore. Nj谷 shoq谷ri e sh谷ndosh谷 sjell individ谷 t谷 sh谷ndosh谷, dhe individ谷 t谷 sh谷ndosh谷 p谷rb谷jn谷 nj谷 shoq谷ri t谷 sh谷ndo谷sh谷. Ky 谷sht谷 nj谷 implikim logjik i dyansh谷m i art谷, tek i cili n谷se i m谷shohet edukimit qoft谷 edhe tek nj谷ra an谷, an谷n tjet谷r do e kemi t谷
- 8. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 8 p谷rgatitur vetvetiu. Shoq谷ria 谷sht谷 nd谷r faktor谷t m谷 t谷 ngusht谷 ndikues tek adoleshent谷t pasi 谷sht谷 komponenti q谷 p谷r ta 谷sht谷 i pari n谷 list谷 p谷r nga ana e v谷mendjes s谷 kushtuar. Shoq谷ria ndikon tek adoleshenti shum谷, dhe varet se si 谷sht谷 fryma shoq谷rore, i till谷 do t谷 jet谷 dhe edukimi i t谷 rinjve p谷rb谷r谷s t谷 saj. Ajo kultivon tek i riu apo e reja ato shprehit谷 e p谷rditshm谷ris谷. T谷 shumta jan谷 rastet kur d谷gjojm谷 t谷 rinj apo t谷 reja q谷 p谷rdorin fjalor jo etik n谷 shkoll谷, rrug谷, kafe etj, dhe t谷 shumta jan谷 rastet nga ana tjet谷r kur n谷p谷r cepat e rrug谷ve shohim t谷 rinj t谷 cil谷t konsumojn谷 duhan fshehur me t谷 rriturve, kur konsumojn谷 alkool lokaleve p谷rs谷ri fshehur prind谷rve apo raste t谷 tjera m谷 t谷 rrezikshme. Pik谷risht k谷to jan谷 fryt i edukat谷s q谷 k谷ta t谷 rinj kan谷 marr谷 nga ambienti shoq谷ror q谷 ata i rrethon. 6. Institucionet fetare Nevoja fetare 谷sht谷 e pranishme n谷 巽do kultur谷 n谷 trajta t谷 dukshme nga rite q谷 kan谷 nj谷 vler谷 shoq谷rore e munden t谷 ken谷 nj谷 p谷rmbajtje etike (udh谷heqja e sjelljes s谷 brendshme) dhe filozofike (dh谷nie p谷rgjigjesh pyetjeve gjith谷sinore). Themi bindsh谷m se qytet谷rime pa sht谷pi, qytet谷rime pa sisteme fizike (lagje, qytet, qendra kulturore) jan谷 gjetur, por qytet谷rime pa objekte kulti nuk jan谷 gjetur dhe kurrsesi nuk mund t谷 gjenden, edhe pse n谷 m谷nyra dhe forma t谷 ndryshme, k谷tu p谷r shkak t谷 koh谷s kur kan谷 jetuar dhe m谷nyr谷s se si i jan谷 qasur Zotit. Pra shohim qart谷 q谷 nevoja p谷r besim tek njeriu 谷sht谷 i pashmangsh谷m, dhe logjiksh谷m dhe impakti q谷 feja apo institucionet fetare len谷 tek njeriu p谷rs谷ri jan谷 t谷 pashmangshme. Ky impakt 谷sht谷 pozitiv, dhe n谷se realisht k谷to institucione zbatojn谷 at谷 q谷 kan谷 n谷 programet dhe urdh谷resat e tyre hyjnore, do t谷 kemi nj谷 shoq谷ri m谷 t谷 nd谷rgjegjshme, do t谷 kemi nj谷 shoq谷ri m谷 t谷 kulturuar. Respekti ndaj personave zhduket n谷 momentin kur k谷ta persona nuk i kemi pran谷. Natyrisht ne nuk e nderojm谷 dhe respektojm谷 babain i cili 谷sht谷 n谷 nj谷 qytet tjet谷r duke u ngritur n谷 k谷mb谷 n谷 dhom谷n e ndenjies sepse ai nuk 谷sht谷 atje, kurse krejt e kund谷rta ndodh me respektin ndaj Zotit, i cili 谷sht谷 n谷 巽do sekond谷 pran谷 njeriut, duke sh谷rbyer k谷shtu si nj谷 regullator i moralit t谷 tij, nd谷rgjegjjes s谷 tij dhe kultur谷s s谷 tij. Pra nxjerrim n谷 p谷rfundim se impakti q谷 institucionet fetare len谷 tek rinia, n谷se realisht ata kan谷 kushtet p谷r t谷 frekuentuar t谷 tilla p谷rve巽 rasteve p谷r zona apo fshatra q谷 nuk kan谷 t谷 tilla, 谷sht谷 nj谷 impakt shum谷 pozitiv dhe q谷 sipas mendimit
- 9. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 9 tim duhet promovuar sepse at谷 q谷 adoleshenti m谷son n谷 k谷to institucione nuk mundet kurrsesi ta m谷soj谷 as n谷 shkoll谷, as n谷 familje dhe askund tjet谷r. Bindsh谷m arrihet n谷 p谷rfundim se institucionet e kultit ndikojn谷 n谷 edukimin e adoleshent谷ve duke skalitur tek ta nd谷rgjegjjen e past谷r, sinqeritetin dhe at谷 bindjen se e mira duhet b谷r谷 dhe promovuar pik谷risht sepse 谷sht谷 e till谷 dhe jo sepse duhet t谷 na shikoj谷 njeriu apo media. 7. Shoqatat e ndryshme Ndryshimet politike t谷 viteve `90 n谷 Shqip谷ri b谷n谷 q谷 edhe faktor谷t edukues apo nd谷rgjegj谷sues t谷 njer谷zve t谷 ndryshojn谷, duke shtuar elemente t谷 reja apo duke r谷n谷 n谷 hije disa nga elementet e asaj kohe. Nj谷 komponent ndikues q谷 filloi t谷 marr谷 jet谷 mbas nd谷rrimit t谷 sistemit 谷sht谷 dhe ndikimi q谷 shoqatat e ndryshme me karakter social, kulturor, fetar, artistik apo sensibilizues t谷 ken谷 tek njer谷zit, ve巽an谷risht tek t谷 rinjt谷, ku n谷 k谷to institucione ata p谷rve巽 koh谷s s谷 lir谷 q谷 mund t谷 kalojn谷, t谷 marrin dhe nj谷 paket谷 vlerash, virtytesh apo shprehish. N谷 Shqip谷ri vlen t谷 p谷rmendim shum谷 shoqata bamir谷se, kulturore, edukative, apo artistike t谷 cilat luajn谷 nj谷 rol tep谷r t谷 ve巽ant谷 n谷 edukimin e brezave t谷 rinj, duke q谷n谷 faktor tep谷r ky巽 i jasht谷m ndikues tek ta. Trek谷nd谷shi m谷sues nx谷n谷s prind p谷r edukimin e t谷 riut, 谷sht谷 e dukshme q谷 nuk 谷sht谷 i mjaftuesh谷m p谷r t谷 arritur edukimin e plot谷 me t谷 gjitha cil谷sit谷 e larta njer谷zore, dhe k谷tu nj谷 rol shum谷 t谷 mir谷 plot谷sues e marrin k谷to shoqata, bashk谷 me institucionet e kultit apo elementet e tjera t谷 sip谷rp谷rmendura q谷 jan谷 ndikuese tek i riu apo e reja. Specifikisht shoqatat e ndryshme ndikojn谷 tek adoleshenti duke p谷rforcuar rolin e shkoll谷s, familjes, etj, kjo n谷 var谷si t谷 fokusit q谷 ka si shoqat谷. sht谷 nj谷 rol shum谷 pozitiv dhe plot谷sues shum谷 i mir谷, i cili vjen pik谷risht si nj谷 support tep谷r i ve巽ant谷 n谷 sh谷rbim t谷 kauz谷s s谷 p谷rbashk谷t t谷 edukimit. 8. Partit谷 dhe forumet politike Partit谷 dhe forumet politike luajn谷 nj谷 rol pothuajse jo t谷 barabart谷 me kategorit谷 e tjera t谷 p谷rmendura m谷 sip谷r n谷 k谷t谷 punim, por megjithat谷, p谷rs谷ri roli i saj nuk 谷sht谷 i pap谷rfillsh谷m. N谷p谷rmjet programeve q谷 k谷to parti apo forume kan谷 p谷r t谷 rinjt谷, krijojn谷 nj谷 alternativ谷 tjet谷r se si mund t谷 kalohet koha e lir谷, se si mund t谷 ftohet p谷r tek programi i tyre,
- 10. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 10 se si pse jo mund t谷 jesh nj谷 lider i ardhsh谷m etj. Edhe pse dihet q谷 kulmin e aktivitetit k谷to forume e kan谷 n谷 p谷riudhat zgjedhore, p谷rs谷ri mbetet t谷 themi se z谷n谷 nj谷 vend t谷 r谷nd谷sish谷m n谷 ndikimin q谷 ato len谷 tek t谷 rinjt谷, pasi p谷r shum谷 t谷 rinj modeli i prezantuar prej k谷tyre eventeve merret si kapital dhe promovohet p谷rtej zyrave t谷 partis谷 apo selis谷 s谷 forumit. Edukim apo???!!! Kjo 谷sht谷 nj谷 pyetje q谷 lind natyrsh谷m kur bie fjala p谷r k谷to forume, pasi n谷se i hedhim nj谷 sy realitetit t谷 sotsh谷m t谷 k谷tyre institucioneve nuk kemi goj谷 t谷 flasim p谷r edukim, ose t谷 pakt谷n un谷 personalisht nuk v谷rrej edukim tek t谷 gjitha forumet partiake active n谷 vend. Kjo b谷n q谷 t谷 rinjt谷 duhet t谷 jen谷 t谷 rezervuar p谷rpara k谷tyre organizimeve, duke q谷n谷 ata vet谷 organizuesit dhe p谷rfituesit e aktiviteteve t谷 ofruara nga k谷to forume. Dhe si p谷rfundim themi q谷 k谷to forume ndikojn谷 tek i riu duke e edukuar at谷 n谷 rafshin social dhe bashk谷veprues me t谷 tjer谷t.
- 11. ADOLESHENT DHE FAKTORT E JASHTM NDIKUES TEK TA 11 S谷 fundmi me an谷 t谷 nj谷 grafiku matematik shohim qart谷 fkator谷t edukues tek adoleshenca s谷 bashku me pozicionin q谷 ato kan谷 n谷 edukim. Familja Shkolla Komuniteti i fshatit Media, rrjetet sociale Shoq谷ria Institucionet fetare Shoqatate ndryshme Partit谷, forumet politike