Fen 2
- 1. Besinlerin Sindirimi 1. Besinlerin Taşınması 1.1.Sindirimde Görevli Yapılar 1.2.Sindirim Nasıl Gerçekleşir?
- 2. 1. Besinlerin Taşınması • Vücudumuzun enerjiye ihtiyacı vardır. Bunun için besinlerin vücudumuzun bütün yapılarına dağıtılması gerekir. Vücudumuzda bu taşıma işini kan yapar. Besinler kana geçtikten sonra kanla vücudumuzun her yerine taşınır.
- 3. 1.1. Sindirimde Görevli Yapılar • Vücudumuz besinleri çok küçük parçalara ayırır ve yararlı hale dönüştürür. Buna sindirim denir. Sindirim çeşitli yapı ve organların işbirliği ile gerçekleşir. Bütün bu işleri meydana getiren yapı ve organları iki kısımda inceleyelim:
- 4. Sindirimde Görevli Yapılar (devam) a. Sindirim Kanalı b. Sindirime Yardımcı Organlar
- 5. a. Sindirim Kanalı • Bu kanalda besinlerin değişikliğe uğradığı ve sindirildiği organlar bulunur.Sindirim kanalını iki ucu açık boruya benzetebiliriz. Bu borunun giriş kısmına ağız, çıkış kısmına anüs adı verilir.
- 6. Sindirim Nasıl Gerçekleşir?
- 7. Ağız:ağızda dişler ve dil bulunur. Ayrıca ağızda bazı yapılar Yutak: Besinlerin ağızdan tükürük oluşturur. Tükürük yemek borusuna itilmesini besinleri ıslatır ve kayganlaştırır. sağlar. Dişler yiyecekleri parçalar, öğütür. Dil lokmayı yutağa iter. Yemek Borusu: Yiyecekleri midemize taşır. Yutak ile mide arasında bulunur. Mide: Yediğimiz besinleri depolar.Yiyecekleri küçük parçalara dönüştürür,çorba kıvamına getirir. Bu karışımı ince bağırsağa gönderir. Kalın Bağırsak: Buraya gelen posa içinde sıvı ve mineraller İnce Bağırsak: Burada kalmıştır. Posadaki su besinler emilecek hale ve mineraller emilir. getirilir. Sindirilen besinler Geriye kalan atık burada emilerek kana madderi son kısım olan geçer.Emilimden sonra anüsten dışarı atar. besinlerin kalan kısmı kalın bağırsağa gönderilir.
- 8. • Doğduğunuzda yaklaşık 2-3 kilogram ağırlığındaydınız. 10 yaşındayken 30-35, 15 yaşındayken 40-50, 20-25 yaşında ise 50-60 kilo olacaksınız. • Aradaki bu büyük kilo farkının sebebi yediğiniz besinlerin içindeki maddelerin zaman içinde vücuda katılmasıdır.
- 9. • Bu besinlerin bir kısmı sizin bisiklete binmeniz, koşup oyun oynamanız için gerekli olan enerjiyi sağlar, bir kısmı ise vücudunuza eklenir ve etinizi, kemiğinizi oluşturur. • İşe yaramayan kısımlar ise vücuttan atılır. İşte bütün bu işlemler sindirim sisteminizde gerçekleşir. • Mide, bağırsaklar, pankreas gibi organlar sindirimde rol alırlar.
- 11. • Sindirim sisteminin çalışması, petrol rafinelerinin çalışma prensibine benzer. Rafinerilere hammadde olarak gelen petrol, makineler tarafından işlenerek kullanılır hale getirilir. • Midemize de yediğimiz besinler hammadde olarak girer ve vücudun kullanabileceği hale gelecek şekilde çeşitli işlemlerden geçirilir.
- 12. • Mide ve bağırsaklarda parçalanan besinler hücrelerin besin olarak kullanabileceği hale gelmiştir ve kan damarları yoluyla tüm besinler ihtiyaç duyulan bölgelere doğru ilerler.
- 13. • Petrol rafinerilerinde nasıl tek bir madde farklı şekillerde işlenerek başka başka ürünlere; örneğin arabayı çalıştıran benzine veya spor ayakkabınızın lastik kısmına dönüştürülüyorsa, yiyeceklerin içindeki besinler de midede ihtiyaca göre yağ, şeker ve karbonhidrat olarak daha küçük parçalara bölünürler.
- 14. • Ancak şunu unutmayın ki siz güzel bir sandvici yedikten sonra midenizde gerçekleşen olaylar, bir rafineride gerçekleşenlerden çok daha detaylıdır. Üstelik biraz sonra okuyacağınız bu olaylar bir rafineri gibi dev bir fabrikada değil, vücudunuzdaki çok küçük bir alanda gerçekleşir.
- 15. • Vücudunuzda sindirim işlemlerinin gerçekleştiği yol toplam 10 metre uzunluğundadır. • Bu, insan boyunun 6-7 katı fazla bir uzunluk demektir.
- 16. • Vücudumuzun enerjiye ihtiyacı vardır. Bu enerjiyi yediğimiz besinlerden aldığımızı belirtmiştik. Ancak vücudun ihtiyacı olan besinler kanın içinde dolaşabilecek küçük, basit parçalar şeklinde olmalıdır. Aksi takdirde hücrelerin içine girmeleri mümkün olmaz.
- 17. • Fakat bizim yediğimiz yiyecekler kocaman parçalar halindedir. Bu durumda yediğimiz yiyeceklerin vücudumuz tarafından kullanılabilmesi için gerekli olan bir makineye ihtiyaç vardır. Aslında buna kısaca yediğimiz yiyecekleri daha küçük parçalara bölecek bir öğütücü de denilebilir. İşte vücudumuzdaki bu öğütücü makineye "sindirim sistemi" adı verilir.
- 18. Sindirim makinesi çalışmaya ²ú²¹ÅŸ±ôı²â´Ç°ù…
- 19. Sindirim makinesi çalışmaya ²ú²¹ÅŸ±ôı²â´Ç°ù… ( devam ) • Besinlerin sindirimi ilk olarak ağızda baÅŸlar. • YediÄŸiniz yiyeceklerin içinde bulunan karbonhidratlar ilk olarak aÄŸzınızdaki tükürük tarafından parçalanır. • ÖrneÄŸin sabah kahvaltıda yediÄŸiniz ekmek ilk olarak aÄŸzınızda parçalanmaya baÅŸladı.
- 20. Sindirim makinesi çalışmaya ²ú²¹ÅŸ±ôı²â´Ç°ù… ( devam ) • Ağızda parçalanan besinleri dilimizle yutaÄŸa doÄŸru iteriz. • Bu sırada Gırtlak kapağı soluk borusunu kapatır.Böylece yiyecekler soluk borusuna deÄŸil yemek borusuna geçer. • Buradan yemek borusunu geçerek mideye gelirler. • Besinlerin midedeki sindirimi, parçalayıcı etkiye sahip çok güçlü bir sıvı tarafından yapılır.
- 22. • Bu sıvı midedeki hidroklorik asittir. Değdikleri yeri yakarak eritirler. midemizde bulunan bu güçlü asit sayesinde de büyük parçalar halinde mideye ulaşan besinler, vücudumuzun kullanabileceği hale gelirler.
- 23. • Yediğimiz besinleri midedeki asitin parçaladığından söz ettik. Peki bu asit nasıl olur da kendisi de etten oluşan midemizi parçalamaz?
- 24. Bu koruma şöyle gerçekleşir; sindirim sırasında hidroklorik asitin mideyi parçalamasını engellemek için "mukus" adı verilen bir başka sıvı daha salgılanır. Bu sıvı midenin iç duvarlarını tamamen örter ve hidroklorik asitin mideye zarar vermesini engeller. Böylece midenin kendi kendini sindirmesi engellenmiş olur.
- 25. • Besinlerin mideden sonraki durağı ise bağırsaklardır. • İnce ve kalın olmak üzere iki çeşit bağırsaktan geçen besinler bu yol boyunca daha da küçük parçalara ayrılır ve yine vücudun kullanabileceği hale gelirler. • Bu besinlerin gerekli olan kısımları ince bağırsaktan kana karışır ve gereksiz olanları da boşaltım sistemiyle vücuttan atılırlar.
- 26. • Yediğimiz besinlerin bağırsakta geçirdikleri aşamalar da çok önemlidir. • Midede olduğu gibi ince bağırsakta da sindirim devam eder. • Besinler daha da küçük parçalara ayrılırlar.
- 27. Artık o kadar küçülmüşlerdir ki bağırsakların etrafındaki incecik kan damarlarının içine girip kan yoluyla vücudun her yerine gidebilirler. Sindirilen besinler bağırsakta ilerledikçe yararlı kısımlar emilir ve geriye posa halindeki maddeler kalır.
- 28. • Posa halindeki maddeler kalın bağırsağa geçer. • Kalın bağırsakta posa halindeki yiyeceklerde kalan su ve mineraller de emilir. • Posa iyice katı hale geldikten sonra dışkı olarak anüsten atılır. • Böylece sindirim işlemi tamamlanmış olur.
- 29. BoÅŸaltım 1. BoÅŸaltımda Görevli Organ ve Yapılar 1.1. Zararlı Maddelerin BoÅŸaltımı 1.2. µþö²ú°ù±ð°ì±ô±ð°ùimizin SaÄŸlığı
- 30. BoÅŸaltımda Görevli Organ ve Yapılar • Hücreler artık maddeleri doÄŸrudan kana verirler. Kan bunları alarak boÅŸaltım organlarına iletir. • µþö²ú°ù±ð°ì±ô±ð°ùe böbrek atar damarlarıyla ulaÅŸan kan , böbrek toplar damarından çıkar. Böbrekten geçerken süzme iÅŸlemine uÄŸrar. Bu sırada kandaki bir çok madde korunurken diÄŸerleri atılır.
- 31. µþö²ú°ù±ð°ì±ô±ð°ù Ä°drar Kanalı Ä°drar Kesesi Ä°drar Borusu
- 32. µþö²ú°ù±ð°ì±ô±ð°ù • Ä°nsanın belinin iki yanında yer alan böbrekler, çukur orta bölümünden böbrek atar ve toplar damarı girer ve çıkar. • Böbrekten çıkan idrar kanalı idrar torbasına baÄŸlanır. µþö²ú°ù±ð°ì±ô±ð°ùden süzülen idrar aÅŸağı doÄŸru bu borulardan geçer ve idrar torbasında toplanır.
- 33. µþö²ú°ù±ð°ì±ô±ð°ù; Kanı süzer ve zararlı maddelerden arındırır.
- 34. İdrar Kanalı • İdrarı böbrekten idrar kesesine taşır.
- 35. İdrar Kesesi • İdrarın toplandığı yerdir. İdrar Borusu • İdrarın vücuttan dışarı atıldığı kısa borudur.
- 36. µþö²ú°ù±ð°ì±ô±ð°ùi korumak için : 1)Yeterli miktarda sıvı alınmalı, alınan sıvı miktarı sıcak ve kuru havalarda arttırılmalıdır. 2)Böbrek iltihaplanmaları zamanında tedavi edilmelidir. 3)AÄŸrılı iÅŸemelerde doktora baÅŸvurulmalıdır. 4)Tuvalet sonrası ellerimizi sabunlamalıyız.