2. 1. CARACTERÍSTICAS DO LIBERALISMO Reflexión dos ilustrados radicais (sobre todo franceses: Montesquieu, Voltaire, Rousseau) e influencias parlamentarismo inglés (monarquía parlamentaria) liberalismo = sistema baseado na liberdade, igualdade, limitación de autoridade e participación política (de subditos a cidadáns). 2 tipos de principios liberais: políticos e económicos Montesquieu . Teoriza sobre a división de poderes (lexislativo, executivo, xudicial). Voltaire . Indaga na libertade de pensamento eaboga por unha nova relixión (deísmo) que sustitúa ás reveladas. Rousseau . O pobo é o soberano a través dun Contrato social entre todos os individuos que o rei debe respetar Soberanía popular e igualdade social
3. ASPECTOS POLÍTICOS ANTIGUO RÉGIMEN Absolutismo LIBERALISMO POLÍTICO CONCENTRACIÓN DE PODERES EN EL REY DERECHOS Y LIBERTADES INDIVIDUO ESTADO DE HECHO EL INDIVIDUO NO TIENE DERECHOS POLÍTICOS SOBERANÍA REAL Contrato Social Igualdad Natural División Poderes Soberanía Nacional Razón libertad Naturaleza Felicidad ESTADO DE DERECHO IGUALDAD JURÍDICA NO HAY IGUALDAD JURÍDICA NO HAY CONSTITUCIÓN Estado patrimonial TRANSFORMACIONES A RAIZ DE ILUSTRACIÓN CONSTITUCIÓN
4. A) POLÍTICOS. Dereitos e liberdades individuais (inalienables). Igualdade xurídica de todos os individuos. Limitación da autoridade . Soberanía nacional Separación poderes : executivo (Goberno), Lexislativo (Parlamento), Xudicial (Tribunais). Dereitos políticos dos cidadáns (voto e ser elexidos). Constitución (Lei Suprema) e leis compiladas en Códigos (Civil, Penal…).
5.
6. B) ECONÓMICOS Propiedade privada individual . Libertad económica non intervención estatal actividad estatal limitada a garantizar lei e orden. Libre xogo de oferta e demanda como motor sistema económico (prezos, salarios, produción). Principais teóricos : Adam Smith, David Ricardo, Jean - Baptiste Say, Robert Malthus
7. Liberalismo = expresión da ideoloxía e intereses da burguesía = grupo hexemónico do S.XIX pola dobre revolución (industrial e político/social). Revolución liberal en España (= lenta e discontinua) fases: a) Ruptura do antigo réxime (1808-1836): conquista do poder por liberales fronte ao absolutismo. 3 subfases: Inicio revolución liberal (1808-1814) Guerra de Independencia, Cortes de Cádiz e Constitución de 1812. Restauración absolutista (Fernando VII) (1814-1833) agás Trienio Liberal (1820-23). Triunfo liberal definitivo (1833-1836).
8. b) Enfrontamentos entre liberais (1836-1874): moderados vs progresistas inestabilidade política cambio de réximes políticos, constitucións e leis mediante o exército ( pronunciamentos ) xefes militares ( espadóns) = xefes políticos. 3 subfases: Etapa progresista (1836-43): Constitución de 1836. Etapa moderada (1843-68): Constitución de 1845. Sexenio democrático ou revolucionario (1868-74): Constitución 1869 1º monarquía e logo república. - Tras a 1ª República (1873) o temor a radicalización popualr Restauración (1875) = monarquía conservadora, oligárquica e centralista turnismo ( alternancia conservadores e liberales no goberno).
9. Revolución política: non socioeconómica Obxetivo = igualdade xurídica, non económica Revolución con procedementos propios: pronuncimentos = participación militares en vida pública pronunciándose sobre 1 opción política, en principio Sen violencia e sen exercer o poder. Pronunciamento formación xuntas Rev (asumen soberanía) se ten éxito Nomeamento novo goberno convoca Cortes Constitución. Revolución feble sen cambios profundos pervivencia sociedade oligárquica, agraria e caciquil con enorme poder dos privilexiados Revolución burguesa: Burguesía = protagonista Hexemonía pol e soc. Características Revolución Liberal En España
10. 2. CRISE DO ANTIGO RÉXIME E REVOLUCIÓN LIBERAL A ) A INVASIÓN FRANCESA. Ascenso e poder de Manuel Godoy resentemento do príncipe Fernando grupo opositor a Godoy formado por aristócratas (“partido fernandino”) conspiración para desprazar a Godoy e facer abdicar a Carlos IV ( Conxura do Escorial), descuberta polo rei en 1807. A inicios de 1808 as tropas francesas (por Tratado de Fontainebleau) comezan a entrar en España para invadir Portugal malestar popular. Godoy por medo ás ambicións de Napoleón propuxo a saída dos reis a América por Andalucía. En Aranxuez, unha revolta popular con apoio dos nobres fernandinos deteñen aos reis ( Motín de Aranxuez , marzo 1808) o motín obriga a Carlos IV a abdicar a favor do seu fillo.
11. Sucesos de Aranxuez = síntoma de crise da monarquía española idea de Napoleón de reemprazar aos Borbóns por membros da súa propia familia reunión en Baiona (Francia) coa familia real española para mediar na disputa familiar. Enfrontamento entre pai e fillo Abdicacións de Baiona = abdicación de ambos a favor de Napoleón a cambio de compensacións ec (rendas e privilexios) Napoleón nomea coma rei ao seu irmán Xosé Xosé I.
12. Napoleón convocou tamén 1 asemblea en Baiona de deputados españois dos tres estamentos Constitución de Baiona = non é propiamente unha constitución, senón carta outorgada (promulgada non por pobo senón por xefe de estado). Características Constitución Baiona (1808) : Certa separación de poderes , co rei como poder principal. Oficialidade da relixión católica . Unidade lexislativa do reino. Supresión privilexios, igualdade contributiva (impostos). Recoñecemento liberdades individuais (limitadas). - Esta “Constitución” (non aplicada de forma efectiva pola guerra) ruptura co antigo réxime.
13. - A actuación de Xose I en España viuse obstaculizada pola oposición das masas populares, pola guerra e polas ambicións do seu irmán. Algunhas reformas destacadas : Supresión dereitos señoriais . Liberdade ec e supresión aduanas interiores . Racionalización administrativa división Estado en 38 prefecturas (modelo francés). - Medidas escasa eficacia debido á guerra e contaron co apoio dun grupo de españois (afrancesados) = intelectuais, funcionarios, nobreza, procedentes do despotismo ilustrado, convencidos de que o modelo napoleónico (reformismo autoritario = reformas desde arriba) era o medio para renovar España.
14. O traslado da familia real a Francia malestar popular revolta do Dous de Maio en Madrid (1808) represión francesa sublevación do pobo español inicio guerra de Independencia (1808-1814).
15.
16. A escasez de tropas españolas defensa do territorio por masas populares guerra de guerrillas , movidas predominantemente por patriotismo fanático defensor de valores tradicionais (relixión católica e defensa monarquía absolutista de Fernando VII: o “Desexado”). Guerrilla = pequena cuadrilla de homes, coñecedores do terreo e auxiliados por poboación local hostigar ao enemigo sen presentar batalla (Ex: o Empecinado , Espoz y Mina ). Ao avanzar a guerra, as guerrillas serán auxiliadas por exército inglés (Duque Wellington). Guerra Independencia (1808-1814) 3 fases:
17. 1ª Fase (xuño – novembro 1808): propósito de Napoleón de conquista rápida fracasa por sublevación popular e victoria militar española en Bailén (Jaén) retirada de Xosé I de Madrid a Vitoria. 2ª fase (1808-1811): dominio francés. Napoleón entrou en España co seu exército ocupando Madrid e as principais cidades única resistencia = Cádiz, polas súas defensas e á axuda británica. 3ª fase (1812-1814): o intento de invadir Rusia por Napoleón (1812) necesidade de tropas despregadas en España debilidade francesa ofensiva hispano-inglesa dirixida por Wellington desde Portugal (victoria de Arapiles, 1812) retirada francesa do sur da península. As victorias no norte (Batalla de Vitoria, 1813) os franceses só resisten en Cataluña Tratado de Valençay (1814) entre Napoleón e Fernando VII as tropas francesas retíranse de España e Napoléon recoñece a Fernando como rei.
18.
19. ESTRAGOS DA GUERRA ALGUNHOS GRABADOS DE GOYA SOBRE “ LOS DESASTRES DE LA GUERRA”
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28. En Galicia, tras ocupación francesa (Batalla de Elviña, A Coruña, inicios 1809) a liberación foi feita polo pobo a través de guerrillas batallas de Vigo ou Ponte Sampaio (primaveira 1809). A oposición popular e o illamento respecto ao corpo principal do exército francés retirada francesa Galicia = 1º territorio liberado.
29. B) CORTES DE CÁDIZ E CONSTITUCIÓN DE 1812. Entre maio e xuño de 1808 a pasividade das autoridades españolas ante a invasión pobo toma iniciativa formación xuntas de goberno en cidades e vilas. Xuntas, ainda que controladas polas élites dominantes, representan unha ruptura co AR base = vontade popular para defensa e goberno do país. Xuntas asumiron poder supremo e soberanía declaración de guerra a Francia. Co tempo pásase de xuntas locais a provinciais (representativas de cada provincia). Ex: Xunta Suprema de Galicia, con representantes das 7 provincias galegas). Para coordinar actuación de xuntas provinciais creación de Xunta Suprema Central con sede en Cádiz exerce goberno entre 1808 a 1810 sustituida polo Supremo Consello de Rexencia (goberna en nome de Fernando VII).
30.
31. De forma paralela á guerra idea entre élites de convocar Cortes Xerais para coñecer a vontade do país. Tras 1 complexo proceso electoral (elección por provincias e colonias americanas) reunión das Cortes en Cádiz (setembro 1810) Composición: sobre todo clases medias urbanas (avogados, funcionarios, baixo clero…) e pouca presencia da alta e baixa nobreza. 2 ideoloxías principais nas Cortes: Realistas : soberanía real e retorno ao AR. Liberais : reformas ( poder real, soberanía nacional, separación poderes, constitución…).
32.
33. - Todas estas reformas abolición legal do antigo réxime . Pero os liberais non conseguiron o apoio das masas populares = partidarias de valores e costumes tradicionais (monarquía absoluta, feudalismo, relixión). MEDIDAS LEXISLATIVAS DAS CORTES DE CÁDIZ Proclamación soberanía nacional Soberanía reside nas Cortes = Representante da nación Separación de poderes Abolición privilexios feudais e señoríos xurisdiccionais (1811) , pero non Señoríos territoriais = os nobres continuaron Sendo propietarios da maioría das terras. Creación Tribunal Supremo de Xustiza e de partidos Xudiciais. Liberdade de imprenta Formación concellos e Deputacións provinciais Supresión da Inquisición (1813)
34. C) CONSTITUCIÓN DE 1812. Recolle o espírito liberal maioritario nas Cortes de Cádiz principios: Soberanía nacional : dos españois dos 2 hemisferios (peninsulares e americanos) a nación posee o poder e o exerce mediante os seus representantes, elixidos mediante sufraxio universal masculino indirecto. Monarquía como forma de goberno : o poder do rei está limitado e restrinxido. Separación de poderes : Lexislativo Cortes Unicamerais, con preeminencia sobre o rei Xudicial Tribunais de xustiza Executivo : Rei = xefe de estado cos seus ministros
35. Dereitos e liberdades individuais : igualdade ante a lei, igualdade fiscal (proporcional á riqueza), liberdade de opinión e imprenta, propiedade privada individual… para defensa destes dereitos creación da Milicia Nacional. Oficialidade da relixión católica (única autorizada). Unitarismo e centralismo : 1 única lexislación eliminación privilexios forais. - Polo tanto é unha constitución revolucionaria , porque altera as bases sociais e pol do AR réxime liberal.
36. Art. 1.- A Nación española é a reunión de todos os españois de ambos hemisferios. Art. 2.- A Soberanía reside esencialmente na Nación e polo mesmo pertence a esta exclusivamente o dereito de establecer as súas leis fundamentais. Art. 8.- Tamén está obrigado cada español, sen distinción algunha, a contribuír sen distinción algunha en proporción ás súas haberes aos gastos do Estado. Art. 12.- A relixión da Nación Española é e será perpetuamente a Católica, Apostólica Romana, única verdadeira. A Nación protéxea por leis sabias e xustas e prohibe o exercicio de calquera outra. Art. 13.- O obxecto do goberno é a felicidade da Nación, posto que o fin de toda sociedade política non é outro que o benestar dos individuos que a compoñen. Art. 14.- O goberno da Nación Española é unha Monarquía moderada e hereditaria. Art. A potestade de facer as leis reside nas Cortes co Rei. Art. A potestade de aplicar as leis nas causas civís e criminais reside nos tribunais establecidos pola Lei. Art. As Cortes son a reunión de todos os deputados que representan á Nación, nomeados polos cidadáns na forma que se dirá. Art. Para a elección de deputados de Cortes celebraranse xuntas electorais de parroquia, de partido e de provincia. Art. Haberá en cada provincia corpos de Milicia Nacional, compostos por habitantes de cada unha delas, con proporción á súa poboación. . . Art. En todos os pobos da Monarquía estableceranse escolas de primeiras letras, nas que se ensinará aos nenos a ler, escribir Art. Todos os españois teñen liberdade de escribir, imprimir e publicar as súas ideas políticas, sen necesidade de licenzas, revisión ou aprobación algunha anterior á publicación, baixo as restricciones e responsabilidades que establezan as leis Constitución da monarquía española (1812)
37. D) A RESTAURACIÓN DO ABSOLUTISMO: O REINADO DE FERNANDO VII (1814-1833) - Reinado de Fernando VII 3 etapas: 1) Sexenio absolutista (1814-1820). 2) Trienio Liberal (1820-1823). 3) Década ominosa (1823-1833). Sexenio absolutista. Tratado de Valençay fin guerra independencia retorno de Fernando VII a España en 1814. Recibido con gran entusiasmo popular ( o Desexado), FVII non acepta cambios realizados por pobo español a través das Cortes de Cádiz. Co apoio de gran parte dos realistas = nobres, clero e militares ( Manifesto dos persas, 1814 = escrito no que parte dos deputados piden retornar ao absolutismo) F VII declara nulos todos os decretos das Cortes (incluindo a Constitución 1812) retorno ao absolutismo.
38. Con isto quedou todo á disposición das Cortes, as cales no mesmo día da súa instalación (...) desposuíronme da soberanía (...) atribuíndoa á Nación, para apropiarlla así eles mesmos, e dar a esta (...) unha Constitución que (...) eles mesmos sancionaron e publicaron en 1812. Este primeiro atentado contra as prerrogativas do trono (...) foi como a base dos moitos que a este seguiron (...); sancionáronse, non leis fundamentais dunha Monarquía moderada, senón as dun Goberno popular (...). Xa que logo, (...) declaro que o meu Real ánimo é, non soamente non xurar nin acceder a devandita Constitución, nin a decreto algún das Cortes xerais e extraordinarias nin das ordinarias actualmente abertas (...), senón o de declarar aquela Constitución e aqueles decretos nulos e de ningún valor nin efecto, (...) coma se non pasasen xamais tales actos e quitásense do medio do tempo, e sen obrigación nos meus pobos e súbditos de calquera clase e condición a cumprilos e gardalos. Dado en Valencia a 4 de Maio 1814. - Eu o Rei.
39. Retorno ao AR restablecemento de: Soberanía real. Inquisición. Señoríos xurisdiccionais feudalismo. Privilexios fiscais. Este retorno ao AR fíxose co apoio das masas populares, partidarias de valores tradicionais. Os liberais foron perseguidos algúns foron arrestados e outros marcharon ao exilio. Os partidarios das reformas liberais pasaron á clandestinidade en sociedades secretas (masonería, carbonarios) intentos de recuperar o poder e obrigar ao rei a aceptar o réxime liberal pronunciamentos liberais entre 1814 e 1820 (Espoz y Mina, Porlier, Lacy, Vidal…) fracasados detención e execución dos seus organizadores.
40.
41. 2) Trienio liberal (1820-1823). - Pronunciamento de Rafael de Riego (Xan. 1820) en Cabezas de San Juan (Sevilla) entre as tropas destinadas a sofocar rebelión americana restablecemento Constitución de 1812. - En principio tivo pouco éxito, pero 1 mes despois A Coruña secundou o levantamento Formación xunta de goberno de Galicia e restablecemento constitución triunfo do pronunciamneto en distintas cidades de España Fernando VII resignouse a aceptar a Constitución ( Marchemos francamente y yo el primero por la senda constitucional) Monarquía constitucional Trienio liberal. - Este triunfo liberal tamén deuse noutros países: Portugal, Piemonte, Sicilia… constitucións similares á de Cádiz. « Es de precisión para que España se salve que el rey Nuestro Señor jure la Ley constitucional de 1812, afirmación legítima y civil de los derechos y deberes de los españoles. ¡Viva la Constitución! ».
42. En España os gobernos que se sucederon no periodo restableceron a lexislación aprobada en Cádiz (Constitución, Sufraxio universal indirecto, separación de poderes, milicia nacional, liberdade imprenta, abolición Inquisición…). Outras reformas dos gobernos do Trienio: Supresión de algúns conventos desamortización das súas propiedades e da Inquisición. Supresión do décimo eclesiástico . Reforma da instrucción pública (primaria, media, superior). Novo código penal.
43. Ademáis das rivalidades entre absolutistas e liberais divisións entre os propios liberais : Moderados (doceañistas): máis conservadores. Exaltados (veinteañistas): máis radicais. - Esta división enfrontamentos inestabilidade favorecendo aos absolutistas.
44. 3. A Década ominosa (1823-1833). Temor á extensión da Revolución potencias absolutistas da Santa Alianza deciden intervir en España restauración do absolutismo de Fernando VII. En 1823, “Os cen mil fillos de San Luis” (= exército francés con apoio dos absolutistas españois) invadiu España en nome da Santa Alianza. Sen case atopar resistencia por indiferencia do pobo e pasividade dos moderados (veinteañistas) restauración poder absoluto de FVII abolición da obra lexislativa do trienio liberal.
45. Inicio de represión durísima contra os liberais execucións (Riego, “O Empecinado”…) exilio de moitos liberais (a GB sobre todo) onde continuarán conspirando. - Restauración absolutismo non só represión senón tamén control da sociedade e depuración da administración e o exército eliminando aos “elementos” liberais. - A pesar da represión, os ultraconservadores van a acusar a FVII de permisivo cos liberais agrupación dos máis reaccionarios arredor do seu irmán Carlos (= futuro herdeiro) Carlismo.
46. Fernando VII, que non tiña descendencia, casou, por segunda vez, en 1829 con María Cristina de Borbón 1 filla = Sabela. A lei Sálica (instuarada por Felipe V) impedía ás mulleres o acceso ao trono FVII publica a Pragmática Sanción abolición da lei sálica proclamación de Sabela como herdeira (Sabela II) oposición de Carlos e os ultraconservadores realistas puros (defensores a ultranza do AR). Morte de Fernando VII en 1833 2 pretendentes á Coroa: Carlos , e os seus seguidores absolutistas = carlistas. Sabela , coa súa nai María Cristina como rexente, que ante o abandono dos absolutistas ten que acercarse aos liberais (moderados) - Esta división enfrontamento armado Guerra Carlista.
47. E) INDEPENDENCIA DA AMÉRICA ESPAÑOLA. Emancipación das colonias españolas en América (1808-1824) trazos: Influencia da Independencia de EEUU (1776), Rev Francesa (1789) e Rev liberal española influencias liberais. Dirixida por minoria crioula (descendentes de colonizadores españois sen mestizaxe) que poseen o poder ec, pero non político imposibilidade de acceder a cargos públicos descontento crioulo. Apoio de GB e EEUU = partidarios de libre comercio con América española fronte ao monopolio comercial español. Beneficiada por loitas en España (Guerra de Independencia e loitas entre absolutistas e liberais).
48. Fases independencia : a) Formación xuntas e intentos de emancipación (1808-1814). b) Guerra de independencia (1814-1824). a) Formación de xuntas e intentos de emancipación (1808-1814) - Abdicacións de Baiona (1808) imposición de monarquía de Xosé I non foron aceptadas en América formación xuntas (élites dirixentes) que asumiron o poder de forma diferente: Unhas mantivéronse fieis ás autoridades españolas (Cuba, Santo Domingo, Virreinato de Perú…). Outras decláranse emancipadoras (independentes).
49. Final da Guerra de Independencia en España (1814) envío exército español a América (xeneral Morillo) reestablecemento dominio español en case toda América. Territorios americanos emancipadores. Virreinato de Nova España (México e Centroamérica): As masas campesiñas Declararon a independencia Fracaso por oposición autoriades españolas e crioulos. Virreinato de Nova Granada (Colombia e Venezuela): División entre leais a España e secesionistas (Bolívar) derrota independentistas. Virreinato do Río da Prata (Arxentina):
50. b) Guerra de Independencia (1814-1824): Tras o retorno de Fernando VII a España e o restablecemento do absolutismo División en América entre absolutistas e liberais xeneralización de guerras de independencia na maioría dos territorios: I. Virreinato de Río da Prata: primeiro en conseguir a súa independencia efectiva Declaración de Independencia das Provincias Unidas de Río da Prata (Arxentina) en 1816. Trala independencia as tropas do libertador arxentino San Martín cruzan os Andes e proclaman a independencia de Chile (1818).
51. II. Virreinato de Nova Granada: Simón Bolívar libera Venezuela (1819) proclamación da Independencia da Gran Colombia (territorios de Nova Granada e Venezuela) liberación de Colombia (Batalla de Carabobo, 1821), Ecuador e Panamá. En 1830 división da Gran Colombia nos 4 estados actuais.
53. No nome de Deus todopoderoso. Nós, os representantes das provincias unidas de Caracas, Cumaná, Margarita, Barcelona, Mérida e Trujillo, que forman a Confederación americana de Venezuela no continente meridional, e considerando a plena e absoluta posesión dos nosos dereitos, que recobramos xusto e legítimamente desde o 19 de abril de 1 810 en consecuencia da xornada de Bayona, e a ocupación do trono español pola conquista e sucesión doutra nova dinastía constituída sen o noso consentimento: queremos, antes de usar dos dereitos de que nos tivo privados a forza por máis de tres séculos, e restituírnos a orde política dos acontecementos humanos, patentizar ao Universo as razóns, que han emanado destes acontecementos, e autorizar o libre uso que imos facer da nosa soberanía. Declaración de independencia de Venezuela (1819)
54. III. Virreinato de Nova España: triunfo do Trienio Liberal en España proclamación da Independencia de México (1821) cun claro contido antiliberal e absolutista. IV. Centroamérica : independencia das Provincias Unidas de América Central (1823) ata 1831 cando comeza a división Guatemala, O Salvador, Nicaragua, Honduras e Costa Rica
55. V. Virreinato de Perú : mantéñense fieis a España ata que Bolívar e Sucre o “liberan” Batalla de Ayacucho (1824) independencia Perú e Bolivia. Consecuencias Independencia Latinoamericana: Só Cuba e Porto Rico seguen baixo soberanía española. España perde o seu papel de potencia Internacional. Crise ec e comercial en España por Perder un importante mercado de Consumo e suministrador de materias Primas, ademáis de perde de recursos
56. Emancipación hispanoamericana Reacción realista Control independentista Control independentista España baixo invasión francesa España baixo rev liberal Fonte: wikipedia.org.
